nkyh©ik¤ j¤Jt§fŸ
(mYtyf¢ braèaš)
bjhê‰ fšé
nkšãiy - Kjyh« M©L
jäœehL muR
Ïytr ghlüš tH§F«
£l¤Â‹ Ñœ btëæl¥g£lJ
(é‰gid¡F m‹W)
Ô©lhik xU ght¢ braš
Ô©lhik xU bgU§F‰w«
Ô©lhik kåj¤j‹ika‰w braš
jäœeh£L¥
ghlüš fHf«
fšÿç¢ rhiy, br‹id -600 006.
c jäœehL muR
Kj‰ gÂ¥ò - 2010
FG¤jiyt®
C. eluh#‹
Kjšt®
khãy tâféaš fšé¥ gæyf«
jukâ
br‹id - 600 113.
nkyhŒths®fŸ
ÂU. G . ešyK¤J¥ÃŸis
bjhê‰fšé MÁça®
khefuh£Á M©fŸ nkšãiy¥ gŸë
irjh¥ng£il
br‹id - 600 015
bršé. K. r¤Âaghkh
tâféaš éçÎiuahs®
khãy tâféaš fšé¥ gæyf«
jukâ
br‹id - 600 113.
MÁça®fŸ
ÂUk D.. it#aªÂ
bjhê‰fšé MÁçia
khãy kfë® nkšãiy¥ gŸë
vG«ó®
br‹id - 600 008
ÂUk M. A. b#Auh #Õ‹
bjhê‰fšé MÁçia
muÁd® bg©fŸ nkšãiy¥ gŸë
mnrh¡ ef®
br‹id - 600 083
ÂUk ã®kyh uŪÂu‹
bjhê‰ fšé MÁçia
K R C A R C bg©fŸ
nkšãiy¥ gŸë
K¤Âahš ng£il
br‹id - 600 001
ÂUk V.S. n#«° rfha«
bjhê‰ fšé MÁçia
òåj mªnjhåa® bg©fŸ
nkšãiy¥ gŸë
kªijbtë
br‹id - 600 028
ghl§fŸ jahç¥ò : jäœehL muR¡fhf¥ gŸë¡ fšé Ïa¡ff« jäœehL.
Ϫüš 60 í.v°.v«. jhëš m¢Ál¥g£LŸsJ.
bt¥ M¥br£ Kiwæš m¢Á£nlh® :
t.v©.
bghUsl¡f«
g.v©.
nkyh©ik m¿Kf«
1
2
njh‰w«
m¿Kf«
nkyh©ik bghUŸ
tiuéy¡fz«
nkyh©kæ‹ Ïašò« Áw¥ò¤ j‹ikfS«
nkyh©ikæ‹ braš všiy
nkyh©ikæ‹ K¡»a¤Jt«
ã®thf« nkyh©ik ntWghLfŸ
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
nkyh©ik fiyah? m¿éayh?
nkyh©ikæ‹ gâfŸ
nkyh©ik nfh£ghLfŸ
neh¡fãiy nkyh©ik
neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ goãiyfŸ
neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ
k‰W« FiwghLfŸ
jåãiy nkyh©ik (m)
éyfš tê nkyh©ik
£läLjY« KobtL¤jY«
1
2
2
2
3
4
5
6
7
8
9
11
13
14
14
bghUŸ
tiuéy¡fz«
£läLjè‹ Ïašò
£läLjè‹ e‹ikfŸ k‰W« K¡»a¤Jt«
£läLjè‹ FiwghLfŸ
£läLjè‹ eilKiw / goãiyfŸ
£l¤Â‹ braš TWfŸ
£läLjè‹ tiffŸ
KobtL¤jš
bghUŸ
tiuéy¡fz«
KobtL¤jè‹ ÏašòfŸ
nkyh©ik KoÎfë‹ tiffŸ
KobtL¤jè‹ eilKiw / goãiyfŸ
KobtL¤jè‹ e‹ikfŸ
KobtL¤jè‹ FiwghLfŸ
21
22
22
23
24
25
27
28
30
30
30
III
15
31
32
34
35
36
t.v©.
3
bghUsl¡f«
g.v©.
xG§fik¤jY« mÂfhu x¥gil¤jY«
bghUŸ
tiuéy¡fz«
xG§fik¥Ã‹ ÏašòfŸ
xG§fik¥Ã‹ nfh£ghLfŸ
xG§fik¥Ã‹ e‹ikfŸ
xG§fik¤jè‹ goãiyfŸ / eilKiw
Kiwahd xG§fik¥ò
Kiwa‰w xG§fik¥ò
Kiwahd xG§fik¥ò k‰W«
Kiwa‰w xG§fik¥òntWghLfŸ
xG§fik¥Ã‹ tiffŸ
tçir xG§fik¥ò
gâ Kiw xG§fik¥ò
tçir gâa® xG§fik¥ò
FG mik¥ò
xG§fik¥ò és¡f¥gl«
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ tiffŸ
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ e‹ikfŸ
FiwghLfŸ
xG§fik¥ò ifnaL
xG§fik¥ò¡ ifna£o‹ e‹ikfŸ,
k‰W« FiwghLfŸ
mÂfhu x¥gil¤jš
bghUŸ
tiuéy¡fz«
mÂfhu x¥gil¤jè‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
x¥gil¥ò eilKiwæ‹ f£l§fŸ / goãiyfŸ
mÂfhu x¥gil¤jè‹ e‹ikfŸ
mÂfhu x¥gil¤jè‹ FiwghLfŸ
mÂfhu x¥gil¤jè‹ nfh£ghLfŸ
ika¥gL¤Jjš bghUŸ
tiuéy¡fz«
ika¥gL¤Jjè‹ e‹ikfŸ
ika¥gL¤Jjè‹ FiwghLfŸ
mÂfhu¥gutyh¡f« e‹ikfŸ, FiwghLfŸ
ika¥gL¤JjY¡F« mÂfhu gutyh¡fY¡F«
cŸs ntWghLfŸ
IV
45
46
46
47
48
49
50
50
51
51
52
53
54
56
57
57
59
59
60
60
60
60
61
62
62
63
64
64
65
65
66
66
67
t.v©.
4
5
bghUsl¡f«
g.v©.
xU§»iz¤jY«, f£L¥gL¤JjY«
bghUŸ
tiuéy¡fz«
xU§»iz¤jè‹ j‹ikÍ«, Áw¥ÃašòfS«
xU§»iz¥ò«, x¤JiH¥ò«
xU§»iz¥Ã‹ e‹ikfŸ
xU§»iz¤jè‹ FiwghLfŸ
xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
xU§»iz¤jè‹ bfhŸiffŸ
xU§»iz¤jè‹ EQ¡f§fŸ
f£L¥gL¤jš
bghUŸ
tiuéy¡fz«
f£L¥gL¤Jjš gâæ‹ j‹ikfŸ
/ Áw¥ÃašòfŸ
f£L¥gL¤jè‹ eilKiw
f£L¥gL¤Jjè‹ e‹ikfŸ
f£L¥gL¤jèš vG« Ãu¢ridfŸ
bjhl®ò bfhŸsš
bghUŸ
tiuéy¡fz«
jftš bjhl®Ã‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
jftš bjhl®ò eil Kiw
jftš Âw‹ khÂç
jftš bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ
jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ
Kiwahd jftš bjhl®ò
Kiw rhuh jftš bjhl®ò
nkšneh¡»a jftš bjhl®ò
Ñœneh¡»a jftš bjhl®ò
gL»il jftš bjhl®ò
thŒbkhê e‹ik, FiwghLfŸ
vG¤J _y« e‹ik, FiwghLfŸ
rä¡iP _y« jftš bjhl®ò
jftš bjhl®Ã‹ jilfŸ
jftš bjhl®Ã‹ jilfis mf‰W« Ka‰ÁfŸ
V
74
74
75
76
77
78
79
80
80
81
81
82
83
83
85
86
94
95
95
96
97
98
99
100
101
101
102
103
103
104
106
106
108
t.v©.
bghUsl¡f«
6
g.v©.
jiyikna‰wY« Ïa¡Fé¤jY«
bghUŸ
115
tiuéy¡fz«
115
jiyikna‰wè‹ ÏašòfŸ
116
xU nkyh©ik jiytç‹ gâfŸ
117
jiyik ghâæ‹ tiffŸ
118
VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyik
118
e‹ikfŸ
119
FiwghLfŸ
119
g§nf‰F« (m) Foah£Á¤ jiyik
119
e‹ikfŸ
120
FiwghLfŸ
120
j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ gh⤠jiyik
121
e‹ikfŸ
121
FiwghLfŸ
121
gâKiw¤ jiyik
122
e‹ikfŸ
122
FiwghLfŸ
122
°jhgd¤ jiyik
122
e‹ikfŸ
122
FiwghLfŸ
122
jªij¤ j‹ik¤ jiyik
123
e‹ikfŸ
123
FiwghLfŸ
123
ešy jiytå‹ g©òfŸ
123
Ïa¡Fé¤jš
125
bghUŸ
125
tiuéy¡fz«
126
Ïa¡Fé¤jè‹ Áw¥ÃašòfŸ/ j‹ikfŸ
126
Ïa¡Fé¤jè‹ g§F
127
Ïa¡Fé¤jè‹ TWfŸ
127
Ïa¡Fé¤jè‹ nfh£ghL
128
VI
t.v©.
bghUsl¡f«
7
8
braš C¡fkë¤jš / bj«ò më¤jš
bghUŸ
tiuéy¡fz«
C¡Fé¤jè‹ j‹ikÁw¥ÃašòfŸ
C¡Fé¤jè‹ eilKiwfŸ / gofŸ
C¡Fé¤jè‹ e‹ikfŸ / K¡»a¤Jt«
C¡Fé¤jè‹ tiffŸ
C¡Fé¤jš nfh£ghLfŸ (fU¤Âaš)
kh°nyhé‹ njit tçir¡ nfh£ghL
bk¡u¡fç‹ X k‰W« Y nfh£ghLfŸ
X nfh£ghL
Y nfh£ghL
X k‰W« Y nfh£ghLfS¡»ilna
cŸs ntWghLfŸ
g.v©.
137
138
138
139
140
141
143
143
145
145
146
146
kåj ts nk«ghL
gâak®¤jš
MbsL¤jš
tiuéy¡fz«
MbsL¡F« _y§fŸ
mf _y§fŸ
mf _y§fë‹ e‹ikfŸ
FiwghLfŸ
òw _y§fŸ
bjçªbjL¤jš
bjçªbjL¤jš eilKiw
bjçªbjL¤jš nj®Î
ne®fhzš
Ïl« F¿¤jY«, gâak®¤jY«
gæ‰Á
gæ‰Áæ‹ e‹ikfŸ
gæ‰Áæ‹ gofŸ / eilKiwfŸ
gæ‰Áæ‹ tiffŸ
VII
153
154
154
154
154
155
156
156
157
157
159
159
160
161
161
162
163
K‹Diu
nkšãiy¥ gŸë¤ bjhê‰fšé¤ £l¤Âš mYtyf¢ braèaš ghl¥Ãçéš gæY«
nkyh©ik¤ j¤Jt§fŸ
j¤Jt§fŸ`` v‹w Ï¥ò¤jf¤ij më¥gš k»œ¢Á
khzt®fS¡F ``nkyh©ik¤
mil»nwh«.
eÅd mYtyf§fŸ fââahY«, nk«gL¤j¥g£l kåj cwΡ
bfhŸiffshY«, bgU« kh‰w¤Â‰F cŸsh»æUªjhY«, mo¥gil nkyh©ik¤
j¤Jt§fŸ khwhkš cŸsJ.
mYtyf¢ braèaš ghl¤Â£l¤Âš gÂndhuh« tF¥Ãš ``nkyh©ik¤
j¤Jt§fŸ`` ghl« ngh¡f¥gL»wJ. üyhÁça®fŸ, Ï¥ò¤jf¤ij, j§fŸ
Ka‰Áæid KGikahf tH§», mj‹ ju¤ij ca®¤ÂÍŸsh®fŸ v‹gJ
F¿¥Ãl¤j¡fJ.
Ï¥ghl¤Â‰F édh¤jhŸ totik¥ò kh‰w¥g£LŸsJ. mj‹go ``rçahd
éilia nj®ªbjL, XçU th®¤ijfëš éilaë, äf¡ FW»a édh¡fŸ, FW»a
édh¡fŸ k‰W« f£Liu tot édh¡fŸ`` vd, òÂa édh¤jhŸ khÂç x›bthU
ghl¤Â‹ KoéY« tH§f¥g£LŸsJ.
Ï¥ò¤jf« khzt®fS¡F äfΫ gaDŸs tifæš ÏU¡F« vd e«ò»nwh«.
khzt®fS¡F gadë¡F« tifæš bjhê‰fšéia¥ òduik¡fΫ, òÂa
ghl¤Â£l§fis cUth¡fΫ, bgUKa‰Á vL¤j jäœehL muR¡F« gŸë¡fšé
Ïa¡Fe®, bjhê‰fšé Ïiz Ïa¡Fe®, bjhê‰fšé ca® k£l¡FG¤jiyt®,
Jiz¤jiyt®, cW¥Ãd®fŸ M»a midtU¡F« v§fsJ beŠrh®ªj e‹¿ia
cç¤jh¡F»nwh«. ò¤jf« Áw¥ghf btëtUtj‰F cWJizòçªj jäœeh£L¥ghl üš
fHf¤Â‰F v§fŸ e‹¿ia bjçé¡»nwh«.
e‹¿
Ït©
FG¤jiyt® k‰W« üyhÁça®fŸ
VIII
1. nkyh©ik m¿Kf«
f‰wš neh¡f§fŸ . Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ Ñœ¡
f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ
njh‰w« - m¿Kf« -bghUŸ-tiuéty¡fz« - j‹ikfŸ
Áw¥ÃašòfŸ - braš všiy - nkyh©ikæ‹ K¡»a¤Jt«-nkyh©ik
ã®thf« x¥ÕL - nkyh©ik ãiyfŸ - nkyh©ik fiyah m¿éayh? nkyh©ik-Áw¥ò¤ bjhêš- nkyh©ik¥ gâfŸ -nkyh©ik¡ nfh£ghLfŸ
- neh¡fãiy nkyh©ik -jåãiy nkyh©ik.
njh‰w«
gl« 1.1 nkyh©ik m¿Kf«
kåj rKjha¤Â‹ cja fhy¤ÂèUªJ nkyh©ikahdJ gytif tot§fëš
brašg£L tU»wJ. kåj‹ T£lhf thH Mu«Ã¤J bjhêš EQ¡f§fis mik¥Ãš
ga‹gL¤Âa bghGnj nkyh©ik njh‹¿é£lJ v‹W Twyh«. v»¥Âa®fë‹
ÃuäLfS« ird®fë‹mik¢rf¥ gâfS«, nuhkhåa®fë‹ njthya§fS«,
ÏuhQt mik¥òfS« nkyh©ik v©z§fŸ ga‹gL¤j¥g£lj‰F
vL¤J¡fh£lhF«. bfsošaç‹ m®¤j rh°Âu«, $k¤ gft¤Ñij, òåj igÚ k‰W«
ÏÂfhr§fŸ nky©ikæ‹ bghJ¢ brašghLfS¡F nk‰nfhŸ fh£L»‹wd.
nkyh©ik v©z§fS¡F é¤Â£l mik¥òfshf nuhkhåa f¤njhè¡f¤ ÂU¢rig,
ÏuhQt mik¥ò k‰W« nfkuh¥g£oašfis¡ Twyh«. Ï›thwhf, nkyh©ik¡ fiy
v‹gJ gHikahd njh‰w¤ij cilajhf ÏUªjhY« nkyh©ik m¿éaš v‹gJ
bjhêš òu£Á¡F¥ Ëdnu bjhê‰rhiyfëš m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ. m¿éaš
nkyh©ik Ïa¡fkhdJ, nkyh©ik, m¿éaš rh®ªjJ v‹gj‰fhd mo¤jsä£lJ.
1
eÅd nkyh©ik¢ Áªjid gyãiyfëš ts®ªJ tobtL¤JŸsJ. Ϫj
mQFKiw mšyJ ãiyfŸ mšyJ fU¤Âašfis _‹W ãiyfshf¥ Ãç¡fyh«.
1.
gHik mšyJ f®ehlf¡ fU¤J
2.
eÅd f®ehlf¡ fU¤J
3.
eÅd¡ fU¤J
m¿Kf«
eh« xU mik¥Ãš (FL«g« v‹w mik¥ò) ÃwªJ xU mik¥Ãš (rKjha« v‹w
mik¥ò) thœªJ xU mik¥Ãš (éahghu«, muR¤ Jiw ÏuhQt« gŸë fšÿç ngh‹w
mik¥òfŸ) gâòçªJ tU»nwh«. nk‰F¿¥Ã£l x›bthU mik¥òfS« gy eg®fŸ
rh®ªj FG¡fshF«. Ï¡FG¡fŸ xU bghJthd neh¡f¤ij miltijna
Ïy£Áakhf¡ bfh©LŸsJ. xU mik¥Ã‹ bt‰¿ mš ml§»ÍŸs jåeg®fë‹
x‹¿izªj Ka‰ÁfŸ rh®ªj, FG¢ brašgh£oš jh‹ ml§»ÍŸsJ. Ï¥gâia¥
òça¡Toa eLãiy Kfik mik¥ng nkyh©ik vdg¥L»wJ. v›thW kåjå‹
_is ( ika eu«ò k©ly«) kåj Ïa¡f¤ij¡ f£L¥gL¤Â¢ braš òçait¡»wnjh
m›thnw nkyh©ik xU mik¥Ã‹ ika eu«ò k©lykhf ÏUªJ, mik¥Ãid
Ïa¡F»wJ.
nkyh©ik - bghUŸ
nkyh©ik v‹gJ £läLjš, xG§fik¤jš, Ïa¡Fé¤jš, xU§»iz¤jš
k‰W« f£L¥gL¤jš ngh‹w K¡»a¥ gâfis cŸsl¡»ajhF«. nkyh©ik v‹gJ
ÃwçläUªJ gâfis brŒJ th§F« fiyahF«. všyh¥ gâfisÍ« xUtnu brŒtJ
Ïayhj fhça«. vdnt ntiyfŸ midtuhY« g»®ªJ bfhŸs¥gL»‹wJ.
tiuéy¡fz«
1. nkç gh®¡f® ~nghy£ (Mary Parker Follet) v‹w nkyh©ik m¿Pç‹ T‰W¥go,
“nkyh©ik v‹gJ ÃwçläUªJ ntiyfis brŒJ bgW« fiyahF«’’.
2. bA‹¿ ~ngahš ((Henry Fayol) - “xU braiy xG§fik¤J Mizæ£L.
xU§»iz¤J, f£L¥gL¤Jtj‰F, £lä£L K‹d¿é¡F« gâ.
3. F.W. nly® (F.W. Taylor) - jdJ gâah£fŸ v‹d brŒa nt©L« v‹gij¤
Jšèakhf¤ bjçªJ bfhŸtJl‹ mt®fŸ mij Áwªj k‰W« Á¡fdkhd têæš
brŒ»whh¡sh v‹W ftå¤J m¿Í« fiyahF«``.
56-1915) Ït® m¿éaš nkyh©ikæ‹ jªij
F.W. nly® (F.W. Taylor) (1856-1915
56-1915
vd¥gL»wh®.
nkyh©ikæ‹ neh¡fkhdJ gâah©ika® k‰W« gâahs®fS¡F mÂfg£r
ts®¢Áia¥ bg‰W¤jU«go ÏU¡f nt©L«. ÏtuJ fU¤Âaš nfh£ghnl m¿éaš
nkyh©ik v‹W miH¡f¥gL»wJ.
bA‹¿ ~ngahš ((Henry Fayol) ````[1894-1952] Ït® nkyh©ik bfhŸiffis
cy»‰F m¿Kf¥gL¤Âat®. Ï‹iwa nkyh©ik¢ Áªjid¡F ÏtuJ bfhŸiffns
2
nkyh©ikæ‹ Ïašò« Áw¥ò¤ j‹ikfS«
nkyh©ikæ‹ Áw¥ò¤j‹ikfŸ Ñœ¡fhQ« K¡»a m«r§fshš és¡f¥gL»wJ
1. nkyh©ik - mid¤Â‰F« bghUªJ« j‹ik
nkyh©ik všyhéjkhd FGelto¡iffS¡F« njitg¥L»wJ. xU
FL«g«. bghJ¢r§f«, muR, ÏuhQt« mšyJ xU éahghu ãWtd« ngh‹w mid¤J
mik¥ò¡fS¡F« nkyh©ik Ï‹¿aikahjjhf cŸsJ. nkyh©ikæ‹ mQF
KiwÍ«, ghâÍ« xU mik¥ò¡F« k‰bwhU mik¥ò¡F« khWgL»wJ. Mdhš
x›bthU ãiyæY«, mj‹ <LghL kåj k‰W« Vida ts§fis bghJthd
neh¡f§fis mila xU§»iz¡»‹wJ.
2. nkyh©ik neh¡f« rh®ªjJ
nkyh©ik F¿¥Ã£l neh¡f§fis miltj‰fhf cUth¡f¥g£lJ. ÏJ K‹dhš
Ô®khå¤j neh¡f§fis miltj‰fhd xU Ô®thfΫ és§F»wJ. nkyh©ikæ‹
bt‰¿ mjDila neh¡f§fŸ vªj msé‰F ãiwnt‰w¥gL»wJ v‹gij¥ bghU¤nj
mik»wJ. ešy KoÎfis milÍ« xU gil¥ò¢ brašghnl nkyh©ikahF«.
3. nkyh©ik xU Ïiz¥ò¤ Âw‹
nkyh©ikæ‹ mo¥gil, jå¥g£lt®fë‹ ciH¥ig xU§»iz¤J, xU
mâahf cUth¡Fjènyna cŸsJ. ÏJ xU jåegç‹ neh¡f§fis mik¥Ã‹
neh¡f§fshf kh‰W« tšyik gil¤jJ. ÏJ kåjts«, k‰W« Vida ts§fisÍ«
xU§fiz¡»wJ.
4. nkyh©ik xU rKjha¢ brašghL
nkyh©ik k¡fshš, k¡fŸ _ykhf k‰W« k¡fS¡fhf el¤j¥gL»wJ. ÏJ
k¡fëilna cŸs bjhl®ig cŸsl¡»ajhš ÏJ xU rKjha¢ brašghlhF«.
nkyh©ikæš kåjfhuâ xU c‹djkhd Ïl¤ij t»¡»wJ. xU ešy
nkyhs® ešy jiytnu xU mÂfhç mšy.
5. nkyh©ik gšntW Jiwfis¢ rh®ªjJ
nkyh©ik gšntW Ïašòila kåj®fSld, gy khWg£l Nœãiyfëš gHF«
thŒ¥ò¡ bfh©lJ. Mjyhš nkyh©ik gšntW Jiwfshd bgh¿æaš, r_féaš,
cséaš, bghUëaš ngh‹w gy Jiwfë‹ guªj m¿th‰wnyhL bjhl®òilajhf
cŸsJ.
6. nkyh©ik xU bjhl®¢Áahd brašghL
nkyh©ik xU M‰wš thŒªj k‰W« bjhl®ªJ Ïa§F« brašghlhF«.
nkyh©ik RH‰ÁÍ« mik¥Ã‹ xU§»izªj brašghL«, FG neh¡f§fŸ
ãiwntW« tiu bjhl®ªJ eilbgW«.
7 . nkyh©ik f©Q¡F¥ òy¥glhjJ
nkyh©ik f©Q¡F¥ òy¥glhj M‰wyhF«. Ïjid ešy éisÎfŸ _ykhf
czuKoÍnk jéu gh®¡f ÏayhJ. Mdhš nkyh©ik¥ gâah‰W« nkyhs®fŸ
f©Q¡Fg òydhf¡ Toat®fshf cŸsd®.
8. nkyh©ik xU fiy k‰W« m¿éayhF«
nkyh©ik xU Kiw¥gL¤j¥g£l fU¤Âaš m¿it cŸsl¡»ajhF«, nkY«
3
m›t¿it eilKiw¥gL¤j¡ ToajhfΫ cŸsJ. ÏJ Áw¥ò¥ gæ‰ÁiaÍ«, bghJ
ey‹fshš Ëg‰w¡Toa kuò be¿fisÍ« cŸsl¡»a xU xG§FKiwahF«.
nkyh©ikæ‹ braš všiy
nkyh©ik¤Jiw äfΫ éçthdjhf cŸsJ. éahghu nkyh©ikæ‹ braš
všiy ËtUkhW Ãç¡f¥g£LŸsJ.
1. c‰g¤Â nkyh©ik
c‰g¤Â nkyh©ik v‹gJ £läLjš, xG§fik¤jš, Ïa¡Fé¤jš _y«
c‰g¤Â¥ gâia¡ f£L¥gL¤Â rçahd bghU£fis, rçahd mséš, rçahd neu¤Âš
k‰W« rçahd éiyæš c‰g¤Â brŒtjhF«.
£lälš
rªijælš
xG§fik¤jš
éahghu
nkyh©ik
c‰g¤Â
f£L¥gL¤jš
ãÂ
gâahs®
bjhFÂ
Ïa¡Fé¤jš
gl« 1.2 nkyh©ikæ‹ braš všiy
2. rªij nkyh©ik
é‰gid nkyh©ik v‹gJ Ef®nth®fë‹ njitfis m¿ªJ, mitfis¥
ó®¤Â brŒÍ« bghU£fŸ k‰W« nritfis tH§FtjhF«.
3. ã nkyh©ik
ã nkyh©ik, bjhêš ãWtd¤J¡F¤ njitahd ãÂia, rçahd neu¤Âš
»il¥gj‰F V‰ghL brŒtjhF«.
4. gâahs® nkyh©ik
gâahs® nkyh©ik, xU mik¥Ã‹ kåj ts§fis¥ bgWjš, nk«gL¤jš,
<LbrŒjš, guhkç¤jš k‰W« xU§»iz¤jš elto¡iffis¤ £lä£L,
xG§fik¤J f£L¥gL¤jiy cŸsl¡»ajhF«.
4
nkyh©ikæ‹ K¡»a¤Jt«
nkyh©ik v‹gJ všyh mik¥òfëY« ÏU¡f nt©oa j鮡f Koahj xU
eilKiw MF«. nkyh©ikæ‹ Áy Ï‹¿aikahikfŸ ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsJ.
1. eÅd éahghu¤Â‹ Á¡fšfisÍ« rthšfisÍ« m¿éaš nkyh©ik k£Lnk
rªÂ¡f KoÍ«.
2. Âwikahd nkyh©ik k£Lnk »il¥Ãš cŸs tsMjhu§fis KGikahf¥
ga‹gL¤j cjt KoÍ«.
3. nkyh©ik FG¥gâiaÍ« gâahs®fëilna xU§»iz¤jiyÍ«
cUth¡F»wJ.
4. nkyh©ik, ãWtd¤Â‹, ã®zæ¡f¥g£l F¿¡nfhŸfis milÍ« tifæš
f£L¥gL¤Â Ïa¡Fé¡f cjλwJ.
5. nkyh©ik, ãWtd¤Âš ãiyahd j‹ikia cUth¡F»wJ.
6. nkyh©ik, Áw¥ghd braš ãiwnt‰w¤Â‰F, òÂa fU¤J¡fisÍ«
f‰gidfisÍ« òja gh®itfisÍ« jutšyjhf cŸsJ.
7. éahghu¥ Ãu¢Áidfis¤ Ô®¥gj‰F mšyJ rkhë¥gj‰F nkyh©ik, ešy
e©gdhfΫ, têfh£oahfΫ j¤JtPhåahfΫ ÏUªJ Jiz òç»wJ.
8. nkyh©ik kåjts§fë‹ MSik ts®¢Á¡F fUéahf ÏU¥gJl‹
mt®fsJ ÂwikiaÍ«, c‰g¤ÂiaÍ« ca®¤j cjλwJ.
9. nkyh©ik njÁa mséš K¡»a¤Jt« thŒªjJ. eh£o‹ bghUshjhu
ts®¢Á¡F« kh‰w¤Â‰F« xU Kftuhf ÏUªJ Jizòç»wJ.
ã®thf« - nkyh©ik ntWghLfŸ
Ïa¡Fe® FG
©
nk
brašgh£L
yh
ã
®t
c‰g¤Â nkyhs®
i
hf
k
«
nkyh©ik
gl« 1.3 ã®thf« - nkyh©ik Ïu©o‰F« cŸs mo¥gil ntWghLfŸ.
ã®thf« v‹gJ xU ãWtd« KGik¡F« bfhŸiffis tiuaW¤J tH§FtJ.
Mdhš nkyh©ik v‹gJ mt‰iw brašgL¤JtjhF«.
5
ã®thf«, nkyh©ik v‹w Ïu©L brh‰fS« x‹W nghy¤ njh‹¿dhY«
Ïu©L« ntWg£lit MF«. eilKiwæš eh« Ï›éU brh‰fisÍ« x‹nwhL x‹W
kh‰¿ ga‹gL¤Â tU»nwh«.
ã®thf« éahghu¤Â‹ cçikahs®fŸ. nkyhs®fŸ, ãWtd¤Âš CÂa¤Â‰F¥
gâah‰W« gâahs®fŸ k£Lnk Mt®. ã®thf« k‰W« nkyh©ik Ï›éu©ilÍ«
nkny cŸs tiugl¤Â‹ _y« ntWgL¤jyh«.
nkšãiyæš ã®thf« mÂfkhfΫ, nkyh©ik FiwthfΫ. Ñœãiyæš
nkyh©ik mÂfkhfΫ ã®thf« FiwthfΫ ÏU¥gij nkny cŸs gl¤Âš fhzyh«.
ã®thf«, nkyh©ik Ï›éu©o‰F« Ïilna cŸs ntWghLfis¡ Ñœ¡f©l
m£ltiz _y« étç¡fyh«.
t . v© .
ã®t hf «
n k yh© i k
1
všyh¡ bfhŸif KoÎ fS«
ã®t hf¤Âduhš vL¡f¥gL«.
nkyh©ikæd® bfhŸiffis
mkšgL¤J« gâæš
<LgL¤j¥gLt ®. ÏU¥ÃD« Áy
mÂf K¡»a¤Jt « Ïšyhj
brašfS¡F t H¡fkhd KoÎ fis
nkyh©ikæd® vL¡fyh«.
2
ã®t hf¤Âd® ãWt d¤Â‹
cçikahs®fŸ Mt ®.
nkyh©ikæd® CÂa¤Â‰F¥
gâòçÍ« gâahs®fns Mt ®.
3
ã®t hf« bghJt hf Ïyhg«,
é‰gid, v®fhy K‹nd‰w«
ngh‹w éisÎ fënyna
ft d« brY¤J»wJ
nkyhs®fŸ jh§fŸ bgW« CÂa¤Â‰fhfnt gâ òç» wh®fŸ.
mt ®fsJ Ka‰Áfis ã®t hf¤Âd®
t F¤j bfhŸiffis ãiwnt ‰W«
msé‰F k£Lnk bryéL»wh®fŸ.
4
ã®t hf¤Âd® ãWt d¤Â‹
m‹whl mYt šfëš g§F
bfhŸt šiy.
nkyhs®fŸ j§fsJ
ã®t hf¤ÂdU¡F
m‹whl¥ gâfis ãiwnt ‰W«
bghW¥òilat ®fŸ Mt ®.
5
ã®t hf¤Âduhš vL¡f¥gL«
KoÎ fŸ, ãÂãiy k‰W«
muÁ‹ éÂfŸ, ngh‹wt ‰whš
ã®zæ¡»¥gL»‹wd.
nkyhs®fŸ t H¡fkhd KoÎ fis
k£Lnk vL¥gh®fŸ. mt ®fŸ
Kobt L¥gj‰F, fU¤JfŸ
kÂ¥òiufŸ k‰W« e«Ã¡ifffŸ
_y« t ê el¤j¥gL»wh®fŸ.
m«KoÎ fŸ giHa ãfœÎ fë‹
mo¥gilæY« vL¡f¥gL»wJ.
6
ã®t hf« v‹gJ xU ãiyahd
V‰ghL. bgça kh‰w§fŸ
vJÎ « V‰gl t hŒ¥Ãšiy
nkyh©ik xU ãiyahd V‰ghlšy.
nkyhs®fŸ XŒÎ bgwyhk. uhídhkh
brŒayh« mšyJ gâæèUªJ
Ú¡fÎ « glyh«.
7
ÏJ nkšãiy¥ gâ
ÏJ Ñœ ãiy¥gâ
6
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
nkyh©ik tšYd®fŸ _‹W nkyh©ik ãiyfis tiuaW¤J tH§»ÍŸsd®.
mit ahtd.
1. nkšãiy nkyh©ik
2. Ïilãiy nkyh©ik
3. filãiy nkyh©ik (m) nk‰gh®it nkyh©ik.
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
Ñœ¡f©l gl¤Â‹ _y« nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ és¡f¥gL»wJ.
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
nkšãiy
nkyh©ik
Ïa¡Fe® FG,
nr®k‹, nkyh©ik
Ïa¡Fe®, Ï‹dÃw
nk‰gh®it
nkyh©ik
Ïilãiy
nkyh©ik
c‰g¤Â nkyhs®,
ã nkyhs®, rªijæL
nkyhs®, Ï‹dÃw
mYtyf nkyhs®,
~ngh®nk‹, nk‰
gh®itahs®, Ï‹dÃw
gl« 1.4 nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ mt®fsJ mÂfhu¤Â‹ j‹ikia òy¥gL¤JtnjhL
k£Lkšyhkš mÂfhu všiyiaÍ« bjçé¡»wJ.
nkšãiy nkyh©ik
nkšãiy nkyh©ik Ïa¡Fe® FG, nr®k‹ k‰W« nkyh©ik Ïa¡Fe®
ngh‹nwhiu cŸsl¡»aJ. mt®fsJ gâfŸ ÑœtUkhW .
1. éahghu¤Â‹ mo¥gil neh¡f§fis ã®zæ¤jš
2. éahghu¤Â‹ bfhŸiffis cUth¡fš
3. ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis ãiwnt‰W« tifæš éahghu elto¡iffis gšntW
Jiwfshf xG§fik¤jš
4. Jiw¤ jiyt®fis ãaä¤J mt®fsJ braš ãiwnt‰w¤ij kW MŒÎ brŒjš
5. ãWtd¤Â‹ rh®ghf éahghu¤ij btëæl§fëš ãiwnt‰w mjhtJ éahghu¥
Ãu¢ridfis muRl‹ k‰W« tâf¡ fHf§fSl‹ éth¤jš
nk‰f©l gâfis ãiwnt‰WtJ nkšãiy nkyh©ikæ‹ flikahF«.
7
Ïilãiy nkyh©ik
Ϫãiyæš Jiw nkyhs®fsh»a c‰g¤Â nkyhs®, ã nkyhs®, rªijæL
nkyhs® M»nah® ml§Ft®. Ïš Jiz nkyhs®fS« ml§Ft®. mt®fsJ
gâfshtd,
1) Jiwaséš bghU¤jkhd bfhŸiffis cUth¡fjš
2) F¿¤j fhy Ïilbtëæš braš ãiwnt‰w¤ij kW MŒÎ brŒjš
3) Ïilãiy¥ gâahs®fSl‹ brŒÂ¤ bjhl®òbfhŸSjš.
nk‰gh®it nkyh©ik (m) filãiy nkyh©ik
Ϫãiyæš Kj‹ik¡ f©fhâ¥ghs®, mYtyf nkyhs®fŸ,
nk‰gh®itahs®fŸ Kjènah® ml§Ft®. nk‰gh®it nkyh©ikæš Ñœ¡f©l
gâfŸ ml§F«.
1) m‹whl ntiyfis¤ £lälš
2) mid¤J gâahs®fS¡F« gâfis xJ¡» nk‰gh®it brŒjš
3) gâahs®fë‹ elto¡iffis f£L¥gL¤jš
4) F¿¥Ã£l fhy Ïilbtëæš Ïilãiy nkyhs®fS¡F m¿¡if mD¥òjš.
nkyh©ik` fiyah? m¿éayh?
nkyh©ikia¡ fiyÍl‹ nr®¡f nt©Lkh? mšyJ m¿éaYl‹ nr®¡f
nt©Lkh? v‹gJ xU K¡»akhd édh. mj‰F K‹ fiy, m¿éaš vit? vit?
vd¤ bjëÎ bgw nt©L«.
nkyh©ik m¿éaš - m¿éaš v‹gJ xU xG§F¥gL¤j¥g£l f‰W¤ bjëÎ
bgWtj‰Fça jå m¿it j‹df¤nj bfh©l Jiw MF«. Ïj‹ nfh£ghLfŸ v§F«
bghUªJ« j‹ik bfh©lJ. m¿éayhdJ všnyhuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£l
nfh£ghLfis cŸsl¡»aJ« bjhl®ªj c‰W neh¡FjyhY« nrhjidfshY«
MŒÎfshY« cUth¡f¥g£l fU¤Âašfis¡ bfh©lJ. Ïnj nghy nfh£ghLfisÍ«
fU¤ÂašfisÍ« nkyh©ikæ‹ gy gFÂfŸ bg‰¿U¥gjhš nkyh©ikia m¿éaš
vdyh«.
nkyh©ik fiy - Âlkhd Áwªj éisÎfis mila jå¤Âwikfis
brašKiwæš ga‹gL¤J« jå m¿nt fiyahF«. všyh¡ fiyP®fisÍ« nghy
nkyhsU« jdJ m¿Î k‰W« Âwikæ‹ Jizbfh©L jdJ gâahs®fis
xU§»iz¤J ãWtd¤Â‹ neh¡f¤ij mila cjé òç»wh®. Ï¢Áw¥ò¤ j‹ik
fiyæ‹ gh‰g£lJ vdnt nkyh©ik fiy vdyh«.
ԮΠ- m¿éaY« fiyÍ«, x‹nwhblh‹¿izªjit. Ãç¡f Koahjit.
m¿éaš, brŒa nt©oabj‹d v‹gij¡ TW»wJ. fiy, mij v¥go¢ brŒtJ
v‹gij¡ TW»wJ. nkyh©ikæš Ï›éU m«r§fS« ml§»æU¥gjhš, Ïjid¡
fiy, m¿éaš M»a Ïu©L« bfh©l m¿éaš fiy vdyh«.
nkyh©ik xU Áw¥ò¤ bjhêš
kU¤Jt«, r£l« k‰W« bgh¿æaš ngh‹w Áw¥ò¤ bjhêšfŸ nghy
nkyh©ikÍ« Áw¥ò¤ bjhêš Ãçéš m§Ñfç¡f¥g£LŸsJ . xU Áw¥ò¤ bjhêš v‹gJ
gâæèUªJ ntWgL«. xU Áw¥ò¤ bjhêš òçgt® rk¥s¤Âw¡hf¥ gâòçant©oaJ
8
Ïšiy. mt® j‹ål« tU« bjhêšrh® tho¡ifahsçläUªJ neuoahf CÂa«
bg‰W¡ bfhŸsyh«. xU Áw¥ò¤ bjhêš òçgt® gyU¡F¥ gâaë¥gtuhf mšyJ
gâah©ikauhf ÏU¡fyh«. v.L xU kU¤Jt® jdJ kU¤Jtkidæš xU bréèa®,
xU MŒÎ¡Tl cjéahs® ngh‹nwhiu ntiy¡F mk®¤jyh«.
nkyh©ik¥ gâfŸ
bghJthf nkyhs®fŸ xU ãWtd¤Âš gâahs®fëläUªJ ntiyfis¢
brŒJbgWtj‰F Áy gâfis M‰w nt©oæU¡»wJ gšntW nkyh©ik tšYe®
gšntW gâfis tH§»æU¡»wh®fŸ. bA‹¿ ~ngahš nkyh©ik¥ gâfis¤
£läLjš xG§fik¤jš Ïa¡Fé¤jš xU§»iz¤jš f£L¥gL¤jš vdW
T¿ÍŸsh®. fšè¡ k‰W« c®é¡ v‹gt®fŸ nkyhs®fë‹ gâfisP.O.S.D.C.ORB
i.e. £läLjš, (Planning) xG§fik¤jš, (Organising) gâak®¤jš, (Staffing) Ïa¡Fé¤jš,
(Directing) xU§»iz¤jš, (Co-ordinating) m¿¡if më¤jš (reorting) k‰W« Âl¥g£oaš
jahç¤jš (budget lanning) v‹W TW»wh®fŸ. T©£° X l‹dš v‹gt®
nkyh©ik¥ gâfis £läLjš xG§fik¤jš gâak®¤jš Ïa¡Fé¤jš k‰W«
f£L¥gL¤jš v‹W TW»wh®.
gl« 1.5 nkyh©ikæ‹ gâfŸ
1. £läLjš - £läLjš nkyh©ikæ‹ mo¥gil k‰W« bjhl¡f¥ gâahF«.
£läLjš vd¥J nehff§fis ã®zæ¤J miltj‰fhf mt‰iw ãiwnt‰w Áwªj
têKiwia¤ nj®ªbjL¤jiy¡ F¿¡F«. ÏJ K‹ndh¡»¥ gh®¤J, vij brŒa
nt©L«, v¥bghGJ brŒa nt©L«, v§F brŒa nt©L«, v¥go k‰W« ah® _y« brŒa
nt©L« v‹gij¤ Ô®khå¤jš MF«. ÏJ Áwªj Kiwæš neh¡f§fis mila cjé
brŒ»wJ. £läLjš ÂO® kh‰w§fisÍ« ãfœÎfisÍ« Âwikahf¢ rkhë¥gj‰F
cjλwJ.
2. xG§fik¤jš - £l§fŸ tiuaW¡f¥g£lÎl‹ mj‹ mL¤jgo ãiy
xG§fik¤jš MF«. xG§fik¤jš v‹gJ mÂfhu§fisÍ« bghW¥òfisÍ«
V‰gL¤Â ãWtd¤Â‹ cW¥Ãd®fëilna cwÎKiwfis cUth¡FtjhF«.
9
ÿæ° My‹ mt®fŸ xG§fik¤jš v‹gJ, brŒa nt©oa gâæid m¿ªJ,
mjid¤ bjhFÂfshf¥ Ãç¤jY«, F¿¡nfhŸfis mila, gâahis®fis¥
ga‹jU« Kiwæš, ciH¡F« tifæš mt®fS¡»ilna cwÎKiwfis V‰gL¤Â,
bghW¥igÍ« Miz cçikiaÍ« tiuaW¤J tH§Fjš mik¥ghF«.
3. gâak®¤jš - gâak®¤jš v‹gJ ãWtd¤Âš všyh ãiyfëY« mk®ªJ
gâòça¤ jF thŒªj gâahs®fis ãaä¤jiy¡ F¿¡F«. gâak®¤jš,
gâahs¤ £lälš, MŸ nr®¤jš, nj®ªbjL¤jš, gæ‰Wé¤jš, <£LWÂ, xUik¥ghL
k‰W« gâahs®fis ghJfh¤J j¡fit¤jiy¡ F¿¡F«.
4. Ïa¡Fé¤jš - Ïa¡Fé¤jš v‹gJ têfh£lš, f©fhâ¤jš, C¡fkë¤jš,
jiyikna‰wš ngh‹w gâfis ãWtd¤Â‹ neh¡f§fisÍ« Ïy¡FfisÍ«
ãiwnt‰w¡ ifahS« bgU« gâahF«. Ïa¡Fé¤jš v‹gJ xU brayh¡f¥gâ ÏJ
£l§fisÍ« bfhŸiffisÍ« brayh¡Ftš <LgL»wJ.
5. C¡fkë¤jš - C¡fkë¤jš v‹gJ ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis
ãiwnt‰Wtj‰fhf¥, gâahs®fis¤ j‹dh®t¤Jl‹ »s®ªbjGªJ gâòçtj‰fhf
mt®fsJ njitfisÍ« v©z§fisÍ« ÂU¥ÂgL¤j tH§f¥gL« braÿ¡»ahF«.
ÏJ braš ãiwnt‰w¤ij¤ Ô®khå¡F« K¡»akhd fhuâahF«. gytif C¡f
CÂa§fS«, btFkÂfS«, gâahs®fS¡F tH§f¥gL« braÿ¡»fshF«.
6. jftš bjhl®ò - jftš bjhl®ò v‹gJ brŒÂfŸ c©ikfŸ, fU¤JfŸ, cz®ÎfŸ
k‰W« v©z§fis ÏUt® k‰W« mj‰F nk‰g£lt®fël« gçkh‰w« brŒtj‹ _y«
gu°gu òçªJ bfhŸSjiyÍ« T£LwitÍ« mt®fëilna V‰gL¤Jtij¡ F¿¡F«.
ÏJ brhšYjš ftå¤jš k‰W« òçªJ bfhŸSjiy ml¡»a bjhl®ªj
eilKiwahF«. ÏJ vG¤J _ykhfΫ thŒtê k‰W« f© tê _ykhfΫ ÏU¡fyh«..
7. xU§»iz¤jš - xU§»iz¤jš v‹gJ gšntW brašfis xUKfkhf¤ bjhl®ò
gL¤j, nk‰bfhŸS« gšntW jåeg®fŸ ml§»a xU FG¢ brašghlhF«. ÏJ
ntWg£l k‰W« Áw¥ò¤ j‹ikÍila gšntW brašghLfis xU§»iz¥gij¡
F¿¡F«. ÏJ bghJthd neh¡f¤ij miltijna F¿¡nfhshf¡ bfh©LŸsJ.
nkyhs® Ït®fsJ Ka‰Áfis xU§»iz¥gj‹ _ykhf FGé‹ gâ v›thW
mik»wJ v‹gij f©fhâ¤J mWÂæL»wh®.
8. f£L¥gL¤jš - f£L¥gL¤jš v‹gJ ãWtd« Ô®khå¡f¥g£l Âiræš brš»wjh
v‹gij rçgh®¡F« eilKiwahF« Ï¢brašghL neh¡f¤ij miltj‰F
têtF¡»wJ. f£L¥gL¤jš eilKiw Ñœ¡f©l gofis cŸsl¡»aJ.
m. ju§fis V‰ghL brŒjš
M. ãfœÎfis ms¤jš nkY« ãfœÎfis¤ ju§fSl‹ x¥ÃLjš.
Ï. ju§fS¡F« ãfœÎfS¡F« Ïilna cŸs éyfis¡ f©LÃo¤jš k‰W«
mj‰fhd fhuz§is MŒjš.
<. éyfšfis¢ rçgL¤jš rçahd elto¡iffis vL¤J rçgL¤Â ne¡f§fis
miljš.
10
nkyh©ik nfh£ghLfŸ (bA‹¿ ngahš)
nkyh©ik v‹gJ gy nfh£ghLfis j‹ål« bfh©l xU m¿éaš MF«.
xU bfhŸif (m) nfh£ghL v‹gJ xU braš mšyJ brhšè‰F têfh£L« mo¥gil
és¡fkhF«. nkyh©ik¡ nfh£ghLfŸ v‹gJ nkyh©ik ts®¢Á¡F cjé brŒÍ«
gy têfh£Ljšfis cŸsl¡»a j¤Jt§fshF«. nkyh©ik¡ nfh£ghLfS¡F
Ú©l g£oašfŸ Ïšiy ÏUªjhY« gÂdh‹F nfh£ghLfŸ bfh©l xU g£oaiy
bA‹¿ ngahš v‹gt® tiuaW¤J¡ bfhl¤JŸsh®. mit ËtUkhW
és¡f¥gL»wJ.
1. ntiy¥ g»®Î - xU ãWtd¤Â‹ x£Lbkh¤j ntiyahdJ rkhë¡f¡Toa ÁW
ÃçÎfshf¥ Ãç¡f¥g£L x›bthU jåegçlK« tH§f¥gL»wJ. ÏJ x›bthUtç‹
Âwikia mÂf¥gL¤j cjλwJ. Ï›ntiy¥ g»®Î¡ nfh£ghL xU ãWtd¤Â‹ všyh
ãiyfëY« ga‹gL¤j¥gL»wJ.
2. mÂfhuK« bghW¥ò« - xU ãWtd¤Âš mÂfhuK« bghW¥ò« ÏizªJ bršy
nt©L«. xU nkyhs® jdJ Jiz¥gëahsU¡F neuoahf Miz tH§»a Ëd®
mt® mij¤ bjhl®ªJ f©fhâ¡F« bghW¥ig nk‰bfhŸ»wh®. vdnt mÂfhu¤ij
bg‰wt® mij V‰W¢ brašgL« bghW¥igÍ« bgW»wh®. mÂfhu¤ij tH§»é£L
bghW¥ig nkyÂfhç Mdt® j‹ål« ÏU¤Â it¤ÂU¥gJ ÁwªjJ.
3. xG§F - xG§F v‹gJ gâahs®fŸ Ëg‰w¡Toa Ñœ¥gojš, el¤ij, xG§F
be»œÎ¤j‹ik k‰W« kåj nea« ngh‹wt‰iw cŸsl¡»aJ. xU ãWtd« xG§fhf
ÏU¡f nt©L« Ïšyhé£lhš e‹whf Ïa§f KoahJ.
4. f£lis xUik - xU Jiz¥gâahs® xU nkyhsçläUªJ jh‹ Mizfis¥
bgw nt©L« mnj nghš xU nkyhsU¡F¤jh‹ ÑbHh¥gil¥ò bg‰¿U¡f nt©L«.
x‹W¡F nk‰g£l mÂfhçfëläUªJ f£lis bgW« ãiy ÏUªjhš m§F bjhl®ªJ
Ku©ghLfŸ ÏUªJ bfh©nl ÏU¡F«. f£lis xUik ÏU¡F« g£r¤Âš ãWtd¤Âš
ãiy¤j j‹ik ÏU¡F« bghW¥òfis ã®zæ¥gj‰F ÏJ cjéahf ÏU¡F«.
5. Ïa¡Fé¤jèš xUik - Ï¡nfh£gh£o‹go xnu neh¡f¤ij cila x›bthU
FGΫ ``xU jiyt®, xU £l«`` v‹w mo¥gilæš ÏU¡f nt©L«. Ïa¡Fé¤jèš
xUik v‹w nfh£ghL xUä¤j braiy milatšyJ. Ïa¡Fé¤jèš xUik v‹gJ
f£lis xUikÍl‹ FH¥Ã¡ bfhŸs¥gl¡TlhJ.
6. jå éU¥g« bghJ éU¥g¤Â‰F Jiz brŒjš - x›bthU gâahsU« jdJ
brhªj éU¥g¤ij kwªJé£L xU bghJ neh¡f¤Â‰fhf¥ gâòçÍ« tifæš
ÏU¡fnt©L«. ãWtd¤Â‹ ÏU éU¥g§fS¡»ilna Ku©ghL njh‹W«bghGJ
xU jå éU¥g¤ij nk‰bfhŸsyh«.
7. CÂa« - gâahsU¡F« gâah©ikaU¡F« KG¤ ÂU¥Â më¡F« tifæš
CÂaK« mij tH§F« KiwfS« KiwahfΫ ne®ikahfΫ ÏU¡f nt©L«.
11
8. ika¥gL¤J« nfh£ghL
ngahè‹ fU¤J¥go ika¥gL¤Jjš k‰W« Jiw¥gL¤Jjš v‹gJ xU
ãWtd¤Â‹ c¤jk msÎ ga‹bgW« j‹ikiamo¥gilahf¡ bfh©lJ. vªj
msé‰F mÂfhu¤ij ika¥gL¤j nt©L« v‹gJ xU ãWtd¤Â‹ všyh
ÃçÎfëY« cŸs gâahs®fis vªj msΡF KGikahf¥ ga‹gL¤j KoÍ«
v‹gij¥ bghW¤jJ. ÏJ jå¥g£l Nœãiyfë‹ mo¥gilæš ã®zæ¡f¥gL»wJ.
9. jutçir¡ nfh£ghL
ÏJ xU ãWtd¤Â‹ mÂfhu všiy v›thW nkšãiyæèUªJ Ñœãiy
tiu xU r§»è¤ bjhl®nghš tU»wJ v‹gij¡ F¿¡»wJ. nkèUªJ Ñœtu¡Toa
mÂfhuãiy bjëthf ÏU¡f nt©L«. brŒÂ¤ bjl®ghdJ nkšãiyæèUªJ
Ñœãiy tiu bjhl®ªJ jilfëšyhkš xU r§»è¤ bjl® nghš tunt©L« v‹gJ
Ïj‹ mo¥gil MF«.
10. xG§F
Ï¡nfh£ghL gâahs®fisÍ« mt®fnshL bjhl®òila bghU£fisÍ«
rçajhd Ïl¤Âš bghU¤J« xG§»id¡ F¿¥ÃL»wJ. x›bthU gâahsU¡F« xU
Ïl« mt®j« g⥠bghU£fS¡F« xU Ïl« v‹gJ Ëg‰w¥gl nt©L«.
11. rkãiy
xU nkšãiy mÂfhçahdt® j‹ Ñœ gâòçÍ« gâahs®fël«
ne®ikÍlD«, ÚÂÍlD«, m‹òlD«, rkãiyæš gHf¡ Toatuhf ÏU¤jš nt©L«.
rkãiy¡nfh£ghL v‹gJ gâahs®fŸ ne®ikÍlD« m‹òlD« el¤j¥gl nt©L«
v‹gij¡ TW»wJ. Ϫj Áwªj Fz§fŸ k£Lnk mt® j‹ål« gâòçÍ«
gâahs®fë‹ x¤JiH¥ig¥ bgw cjΫ. Ï¡nfh£ghL gâahs®fS¡»ilna
cŸs‹òila cwit nkyh©ik¡F« gâahs®fS¡F« Ïilna V‰gL¤J»wJ.
12
12. gâ¥ghJfh¥ò
xU nkyhs® jdJ gâ¡F gHF« K‹dnu mtiu¥ gâæèUªJ
éy¡»é£lhš mt® j‹ gâa¢ Áw¥ghf¢ brŒa KoahJ. gâahs®fŸ ÂwikÍl‹
brašgl mt®fŸ gâ¡F tH§f¥gL« ghJfh¥ò k‰W« ca®Î ngh‹w gâ¢NœãiyfŸ
cjλwJ.
13
13. j‹dh®tãiy
gâahs®fŸ všyhãiyfëY« RjªÂukhf¥ brašgl mDk¡f¥gl
nt©L«. mjhtJ £l¤ij cUth¡fΫ ãiwnt‰wΫ j‹dh®tkhf¢ brašgl
mDk¡f¥gl nt©L«. mt®fS¡F ÁªÂ¡fΫ xU braiy Ïa¡fΫ mt®fS¡F
tH§f¥gL« RjªÂunk j‹dh®tãiy (Initiative) v‹W miH¡f¥gL»wJ.
ÏJ gâahs®fS¡F gâ ÛJ éU¥g¤ijÍ« gâ ÂU¥ÂiaÍ« tH§F»wJ.
14. gâahs® x‰Wik
(v°Ãç£ o fh®¥° ESPIRIT D CORPS) ÏJ gu°gu« òçªJ bfhŸSjš k‰W«
x‰Wikia F¿¡F« xU ãWtd¤Â‹ cW¥Ãd®fëilna ãyΫ x‰Wikna
mªãWtd¤Â‹ bt‰¿æ‹ ÏufÁa« MF«. ãWtd« Ãç¤jhS« bfhŸifia¥
Ëg‰whkš gâahs®fS¡»ilna x‰Wikia ts®¥gJ Áwªj jftš bjhl®Ã‹
_ykhfΫ xU§»iz¤jš _ykhfΫ bgw¥gL«.
12
neh¡f ãiy nkyh©ik
bghUŸ
xU ãWtd¤Â‰F¥ gšntW nehf¡f§fŸ ÏU¡fyh«. ÏJ gâahs®fë‹
neh¡f§fëèUªJ ntWglyh«. neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ j¤Jt« ãWtd
neh¡f§fis¥ gâahs® neh¡f§fnshL xU§»iz¥gÂnyna mikªJŸsJ.
Ï¡nfh£gh£o‹ _ykhf¥ gâahs®fŸ Ku©ghLfŸ Ïšyhkš gâah‰W»wh®fŸ. ÏJ
njitæšyhj Ka‰Áfis j鮤J ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis mila cjλwJ.
1
neh¡f§fë‹
Ïy¡F
4
neh¡f§fis
ãiwnt‰Wjš
2
mkšgL¤Jjš
3
KoÎfis MŒÎ
brŒjš
gl« 1. 6 neh¡fãiy nkyh©ik
tiuéy¡fz«
Õ£l® F ou¡f® [Peter F Drucker] mt®fë‹ T‰W¥go, ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis
miltj‰fhf x›bthU gâahsU« KGkdjf¥ gâòç»wh® b‹gnj neh¡f ãiy
nkyh©ik MF«.
#h‹ A«òš [John Humble] mt®fë‹ T‰W¥go, ãWtd¤Â‹ njit mj‹
nehf¡§fis miltj‰F V‰w tifæš ãWtd¤ij xU§»iz¤J¢ bršY«
RWRW¥ghd braš £l« neh¡f ãiy nkyh©ik MF«. neh¡f§fis miltj‹ _y«
Ïyhg« k‰W« ts®¢Áia¥ bgWtj‰F nkyhs®fŸ j‹ g§if më¥gnjhL j‹idÍ«
ts®¤J¡ bfhŸ»wh®.
13
neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ bfhŸiffŸ / goãiyfŸ
1. F¿¡nfhŸfis ã®zæ¤jš
x›bthU neh¡f§fS« gy Ïy¡Ffis¡ bfh©oU¡F«
ÑœãiyæYŸs neh¡f§fŸ nkšãiyæYŸs neh¡f§fis miltj‰F
cjéahf ÏU¡F«. x›bthU neh¡f§fS« mj‰F¡ Ñœ ÏU¡F« neh¡f§fis¢
rh®ªJŸsd. nkY« ÏJ nkšãiyæš cŸs neh¡f§fis miltj‰F cjλ‹wd.
Ïit nkšãiy neh¡f§fis miltj‰fhf cW¥Ãd®fisÍ« Jiw
elto¡iffisÍ« Ïa¡f cjλwJ.
nkyh©ik neh¡f§fë‹ Ïy¡F
ãWtd¤Â‹ x›bthU brašfS« mj‹ neh¡f§fis ÂU¥Â mila¢
brŒtj‰fhfnt Ïa¡f¥gL»wJ. ÏJnt ãWtd¤Â‹ filÁ ãiyahF«. neh¡f§fŸ
RU¡fkhfΫ bjëthfΫ ÏU¡f nt©L«. neh¡f§fŸ mij ãiwnt‰W« gâæš
<Lg£LŸs eg®fshš KGikahf¥ òçªJ bfhŸS« tifæš ÏU¡f nt©L«.
neh¡f§fŸ ãWtd¤Â‹ bfhŸiffŸ k‰W« eilKiwfSl‹ x¤ÂU¡f nt©L«.
neh¡f§fŸ Âwikahf kÂ¥Ãl¥gL« tz©K« KoÎfis¢ r®ªJ« e«ò¥goÍ« ÏU¡f
nt©L«. neh¡f§fŸ F¿¥Ã£l fhy¤Âš milÍ« t©zK« ÏU¡f nt©L«.
bjëthd F¿¡nfhŸfŸ
xU jåegç‹ neh¡fK« ãWtd¤Â‹ neh¡fK« bjëthf ÏU¡f nt©L«.
F¿¡nfhŸfŸ bjëthf Ïšyhj nghJ FH¥g§fŸ njh‹W«. F¿¡nfhŸfŸ všyh
nkyh©ik ãiyfëY« ÏU¡F«.
2. mkšgL¤Jjš
nkyhs®fS¡F¤ Âwik njitahf ÏU¡»wJ. nkY« ãwtd¤Â‹ neh¡f¤ij
miltj‰F mt®fS¡F ò¤Â T®ikÍ« brašÂwD« mikªÂU¡f nt©L«.
mt®fS¡F KGikahd C¡Fé¤jY« CÂaK« tH§f¥gl nt©L«. m¥bghGJjh‹
mt®fŸ ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis ãiwnt‰Wtj‰F mt®fsJ KG Ka‰ÁiaÍ«
ešFth®fŸ. nkšãiy nkyh©ika® mt®fsJ f£L¥gh£il, neh¡fãiy
nkyh©ikæš brY¤j¡ TlhJ. m›thW brY¤Âdhš mJ neh¡fãiy¡ f£L¥ghlh»
éL«.
3. KoÎfis MŒÎ brŒjš
ã®zæ¡f¥g£l neh¡f§fŸ mila¥g£l KoÎfSl‹ x¥Ã£L kÂ¥Ãl¥gl nt©L«.
všyh ãiyfëY« cŸs nkyhs®fŸ j§fsJ Jiz¥ gâahs®fë‹ brašfis
T®ªJ ftå¤J neh¡f§fis mila cjt nt©L«. F¿¥Ã£l fhy¤Â‰F¥Ã‹
mila¥g£l KoÎfŸ kÂ¥Ãl¥gl nt©L«.
4. neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ
1. nkšãiy nkyh©ikaU¡F«, Jiz¥ gâahsU¡F« ešy brŒÂ¤ bjhl®ig
V‰gL¤J«.
2. ÏJ nkšãiy¥gâahsU«, Jiz¥ gâahsU« fyªJ ngÁ Ïy¡Ffis (Target)
ã®za« brŒa thŒ¥ò më¡»wJ.
3. Jiz¥ gâahs®fŸ j§fsJ Ïy¡Ffis jh§fS« ã®za« brŒa RjªÂu«
tH§Ftjhš mt®fŸ C¡f¤Jl‹ brašgLt®.
14
4. F¿¥Ã£l fhy MŒé‹ _y« Jiz¥ gâahs®fŸ rçahd ghijæš
Ïa¡Fé¡f¥gL»wh®fsh? m‹W m¿ªJ bfhŸs cjλwJ.
FiwghLfŸ
1. nkšãiy nkyhsU«, Jiz¥gâahs®fS« neh¡f§fis ã®zæ¡f mo¡fo
rªÂ¡f nt©oÍŸsJ.
2. Jiz¥gâahs®fë‹ ãiwnt‰w§fis F¿¥Ã£l fhy Ïilbtëæš MŒÎ
brŒtJ, mÂfkhd neu¤ijÍ«, fh»j ntiyiaÍ« cŸsl¡F»wJ.
3. filãiy nkyh©ikæš Ïj‹ g§F FiwthdjhF«.
jåãiy nkyh©ik (m) éyfš tê nkyh©ik
jåãiy nkyh©ik v‹gJ nkyhs®fŸ, j鮡f Koahj éyfšfëš k£L«
j§fŸ ftd¤ij¢ brY¤Âdhš nghJkhdJ. x›bthU éyfèY« ftd« brY¤j¤
njitæšiy. jdJ Jiz¥ gâahs®fns rkhë¡f¡ Toa Ãu¢ridfis éL¤J
nkyhs® jdJ jå¡ ftd¤ij KGikahf brY¤j nt©oa Ãu¢ridfëš k£L«
ftd« brY¤Âdhš nghJkhdJ.
neh¡fãiy nkyh©ik
ãWtd
=
gâahs®
jå ãiy nkyh©ik
jtW V‰gL« nghJ
gl« 1.7 neh¡fãiy nkyh©ik - jåãiy nkyh©ik
jåãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ
1) ÏJ nkyhs®fis K¡»akhd elto¡iffS¡F mÂf neu« xJ¡Ftj‰F tê
brŒ»wJ. Jiz¥ gâahs®fŸ thyhakhd elto¡iffis ftå¤J¡ bfhŸs
VJth»wJ.
2) nkyhs® tH¡fkhd ntiyfis¥ g‰¿ ftiy¥gl nt©oašiy.
15
3) nkyhs® mÂK¡»akhd gâfëš neu« brytê¥gjš KoÎfŸ Áw¥ghf ÏU¡F«.
4) Jiz¥gâahs®fŸ Áy gâfëš nkyhs®fë‹ jiypL Ïšyhkš KobtL¡f
mDk¡f¥gL»wh®.
5) filãiyæš cŸs gâahs®fë‹ ÂwikfisÍ« ga‹gL¤j nkyhs®
mDk¡f¥gL»wh®.
FiwghLfŸ
1) K¡»akhd k‰W« K¡»aäšyhj éyfšfis ntW¥L¤Jtj‰F fhuâfŸ Ïšiy.
2) KGikahd braš £l« bfh©l ãWtd« k£Lnk jåãiy nkyh©ik¡
bfhŸifia Ëg‰w KoÍ«.
3) ÏJ mÂfhu guthy¡f¤Â‹ FiwfS¡F têtF¡»wJ.
ãidé‰ bfhŸf
nkyh©kæ‹ Ïašò« Áw¥ò¤ j‹ikfS«
1. nkyh©ik mid¤Â‰F« bghUªJ« j‹ik 2. nkyh©ik neh¡f« rh®ªjJ
3. nkyh©ik xU Ïiz¥ò¤ Âw‹
4. nkyh©ik xU bghJ¢ brašghL
5. nkyh©ik gy xG¡f§fis¢ rh®ªjJ
6. nkyh©ik xU bjhl®¢Áahd brašghL
7. nkyh©ik f©Q¡F òy¥glhjJ
8. nkyh©ik xU fiy k‰W« m¿éayhF«
nkyh©ikæ‹ braš všiy
1. c‰g¤Â nkyh©ik
2. rªij nkyh©ik
3. ã nkyh©ik
4. gâahs® nkyh©ik
nkyh©ikæ‹ ãiyfŸ
1. nkšãiy nkyh©ik
2. Ïilãiy nkyh©ik
3. filãiy nkyh©ik mšyJ nk‰gh®it nkyh©ik
nkyh©ik fiyah? m¿éayh?
nkyh©ik xU Áw¥ò¤ bjhêš
nkyh©ikæ‹ gâfŸ
1. £läLjš
2. xG§ik¤jš
5. C¡fkë¤jš
6. jftš bjhl®ò
3. gâak®¤jš
4. Ïa¡Fé¤jš
7. xU§»iz¤jš 8. f£L¥gL¤jš
nkyh©ik nfh£ghLfŸ
1. ntiy¥ g»®Î
2. mÂfhuK« bghW¥ò«
4. f£lisxUik
5. Ïa¡Fé¤jèš xUik
6. jå éU¥g«,bghJ éU¥g¤Â‰F Jiz brŒjš
8. ika¥gL¤J« nfh£ghL 9. jutçir¡ nfh£ghL
11. rkãiy
12. ghJfh¥ò
14. gâahs® x‰Wik
16
3. xG§F
7. CÂa«
10. xG§F
13. j‹dh®t ãiy
neh¡fãiy nkyh©ik
neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfŸ
jåãiy nkyh©ik
jåãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfŸ
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta¡ FW édh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJ
1. nkyh©ik v‹gJ ------------ VjhtJ xU tifæš eilKiwæš ÏUªJ
tU»wJ.
m) ehfçf ts®¢Á fhy¤ÂèUªnj
M) Mça® fhy¤ÂèUªnj
Ï) Âuhél® fhy¤ÂèUªnj
<) Ïš vJÎäšiy
2. òuhjd fhy¤Âš nkyh©ik ifahs¥g£lj‰fhd vL¤J¡fh£LfŸ -----------fhz¥gL»wJ.
m) òåj njhika® Mya«
M) nuhk‹ f¤njhè¡f Mya«
Ï) C S I njthya«
<) Ïš vJÎäšiy
3. m¿éaš nkyh©ikæ‹ ts®¢Á bjhê‰rhiy Kiwfis cUth¡»a ---------- òu£Á¡F¥ ÃwF cUth»aJ.
m) gRik
M) UZa
Ï) bjhê‰ <) Ïš vJÎäšiy
4. ÏJ nkyh©ik¥ gâ mšy
m) £läLjš
M) xG§fik¤jš Ï) Ïa¡Fé¤jš
<) gÂÎ brŒjš
5. nkyh©ikæ‹ všyh¢ brašfS« ------m) Ïa‰ifia neh¡fkhf¡ bfh©lJ M) gâia neh¡fkhf¡ bfh©lJ
Ï) neh¡f¤ij miltij neh¡fkhf¡ bfh©lJ
<) éahghu¤ij neh¡fkhf¡ bfh©lJ
6. nkyh©ik jåkåj neh¡f¤ijÍ« --------- neh¡f¤ijÍ« Ïiz¤J rç
brŒ»wJ.
m) bjhêš neh¡f§fŸ
M) ãWtd neh¡f§fŸ
Ï) Jiw neh¡f§fŸ
<) Ïš vJÎäšiy
7. rªij nkyh©ik ------- milahs« fh©gij¡ F¿¡»wJ.
m) c‰g¤Âahsç‹ njitfis M) Ef®nthç‹ njitfis
Ï) gâahs®fë‹ njitfis <) é‰gidahsç‹ njitfis
8. xU ãWtd¤Â‹ bfhŸiffis cUth¡Ftj‰F cWJizahŒ ÏU¥gJ
mªãWtd¤Â‹
m) ã®thf« M) nkyh©ik
Ï) nkyhs® <) Ïa¡Fe®
17
9. nkšãiy nkyh©ik -------- cŸsl¡»aJ.
m) nk‹Kiwahs® M) ãÂnkyhs®
Ï) Ïa¡Fe® FG
nk‰gh®itahs®
10. fiy v‹gJ --------- eilKiw
m) jå
M) jåeg® Ï) bghJKiw
<) f©fhâ¥ghs® /
<) Ïš vJÎäšiy
11. nkyh©ik xU¥nghy Áw¥ò¤ bjhêyhf m¿é¡f¥gL»wJ.
m) kU¤Jt¤ bjhêiy
m) r£l¤bjhêiy Ï) bgh¿ahs® bjhêiy
<) nk‰T¿a mid¤J«
12. ------v‹gt® gšntW gâahs®fë‹ Ka‰Áfis FG¥gâahf
xU§»iz¡»wh®
m) nkyhs® M) g§Fjhu® Ï) brayhs® <) nkyh©ik Ïa¡Fe®
13. jåkåj neh¡f§fis ãWtd neh¡f§fSl‹ Ïiz¥gJ -----m) M B O neh¡fãiy nkyh©ikM) jåãiy nkyh©ik Ï) gâak®¤jš
<) f£L¥gL¤jš
éilfŸ
1. (m) ehfçf ts®¢Á¡ fhy¤ÂèUªnj
2. (M) nuhk‹ f¤njhè¡f Mya«
3. (Ï) bjhê‰ òu£Á
4. (<) gÂÎ brŒjš
5. (Ï) neh¡f¤ij miltij neh¡fkhf¡ bfh©lJ
6. (M) ãWtd neh¡f§fŸ
7. (M) Ef®nthç‹ njitfis
8. (M) nkyh©ik
9. (Ï) Ïa¡Fe® FG
10. (M) jåeg®
11. (<) nk‰T¿a mid¤J«
12. (m) nkyhs®
13. (m) neh¡fãiy nkyh©ik
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. m®¤jrh°Âu« vD« üiy Ïa‰¿at® ah®?
2. nkyh©ikia m¿éayhf czu mo¤js« Ï£l Ïa¡f« vJ?
3. m¿éaš nkyh©ikæ‹ jªij ah®?
4. eÅd nkyh©ikæ‹ jªij ah®?
5. kåj clèš _is brŒÍ« gâæid xU ãWtd¤Âš brŒtJ vJ?
6. “kåj®fël« ntiyia brŒJ bgW« fiyna nkyh©ik’’ T¿at® ah®?
7. Áwªj nkyhs® jiytuh? mšyJ mÂfhçah?
8. nkyh©ik v‹gJ òydhF« j‹ikajh? òydhfh¤ j‹ikajh?
9. nkyh©ik bjhl®eilKiwah? ÏWÂ eilKiwah?
10. rçahd ãÂia rçahd neu¤Âš cW brŒtJ vJ?
18
11. nkšãiy nkyh©ik vJ?
12. c‰g¤Â nkyhs® Ïilãiy nkyh©ikæš tU»whuh? nk‰gh®it
nkyh©ikæš tU»whuh?
13. nkyh©ikæ‹ mo¥gil¥ gâ ahJ?
éilfŸ
1. bfsoša®
2. m¿éaš nkyh©ik
3. F.W. nly®
4. bA‹¿ ~ngahš 5. nkyh©ik
6. gh®¡f® ~ngy£
7. jiyt®
9. bjhl® eilKiw
8. òydhfhjJ
10. ã nkyh©ik 11. ã®thf«
12. Ïilãiy nkyh©ikæš
13. £läLjš
gFÂ - M
(4 kÂ¥bg©)
äf¡FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
1. nkyh©ik v‹whš v‹d?
2. nkyh©ik tiuaW
3. m¿éaš nkyh©ik v‹whš v‹d?
4. F.W. nly® F¿¤J ÁW F¿¥ò tiuf
5. bA‹¿ ~ngahš v‹gt® ah®? nkyh©ikæš mt® g§F ahJ.
6. nkyh©ikæ‹ ÃçÎfŸ ahit?
7. neh¡fãiy nkyh©ik tiuaW.
8. jåãiy nkyh©ik v‹whš v‹d?
9. neh¡fãiy nkyh©ik v‹whš v‹d?
10. ntiy¥ g»®Î v‹whš v‹d?
11. f£lis xUik v‹whš v‹d?
12. Ïa¡Fé¤jèš xUik v‹whš v‹d?
13. jutçir¡ nfh£ghL v‹whš v‹d?
14. bj«ó£Ljš v‹whš v‹d?
15. xU§»iz¤jš v‹whš v‹d?
gFÂ - Ï
FWédh¡fŸ
xUg¡f mséš éilaë
1. nkyh©ik fiyah? m¿éayh? éth¡fΫ
2. nkyh©ik ã®thf« ntWgL¤J
19
(10 kÂ¥bg©)
3. nkyh©ikæ‹ gšntW ãiyfis¡ TWf
4. neh¡f ãiy nkyh©ikæ‹ goãiyfis étç
5. neh¡fãiy nkyh©ikæ‹ e‹ik FiwghLfis étç.
6. nkyh©ikæ‹ braš všiyia étç.
7. jåãiy nkyh©ikæ‹ e‹ikfŸ FiwghLfis étç.
8. nkyh©ikæ‹ K¡»a¤Jt¤ij étç.
gFÂ - <
f£Liu tot édh¡fŸ
1. nkyh©ikæ‹ nfh£ghLfis étç.
2. nkyh©ikæ‹ gâfis étç.
3. nkyh©ikæ‹ ÏašòfŸ ahit?
4. neh¡fãiy nkyh©ik g‰¿ xU f£Liu tiuf.
20
(20 kÂ¥bg©)
2. £läLjY« KobtL¤jY«
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ
Ñœ¡f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ,
£läLjš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ - e‹ikfŸ
- FiwghLfŸ - £lälè‹ eilKiwfŸ - £l¤Â‹ brašTWfŸ - tiffŸ.
KobtL¤jš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ - tiffŸ KobtL¤jè‹ eilKiwfŸ / goãiyfŸ - e‹ikfŸ - FiwghLfŸ.
bghUŸ
gl« 2.1 £läLjš
nkyh©ikæ‹ Kjš k‰W« K¡»a¥ gâ £läLjyhF«. rhjhuzkhf T¿dhš
v‹d brŒa nt©L« v‹gij K‹dnu Ô®khå¥gnj £läLjyhF«. ÏJ
tU§fhy¤ij¢ rh®ªjJ. Ïyhg¤ij mÂfç¡F« neh¡f¤ij mila xU éahghu
ãWtd« bghU£fis jahç¤J é‰f nt©L«. mjDila tUlhªÂu é‰gid
milÎfŸ thu§fshfΫ, khj milÎfshfΫ Ãç¡f¥gLtJ xU Áwªj £l«
_ykhf¤jh‹. Ïj‹ _ykhf ntiy Kiw¥gL¤j¥gL»wJ.
21
tiuéy¡fz«
T©£° X nlhdš ( Koonts & O`donnel)) T‰W¥go £läLjš v‹gJ
vij, v¥nghJ ahuhš brŒtJ v‹gij K‹dnu Ô®khå¥gjhF«. eh« v§F cŸnsh«.
eh« v§nf bršyéU¡»nwh« v‹gj‰F Ïilæš xU ghykhf £läLjš mik»wJ.
£läLjš v‹gJ xU kd« rh®ªj, K‹dnu ntiyfis Kiwahf¢ brŒÍ«
têahF«, ntiyfis brŒÍ« K‹d® ÁªÂ¥gJ k‰W« mDkhd§fis él
c©ikfis MuhŒªJ brašgLtjhF« - m®é¡ (Urwick).
£läLjš v‹gJ xU Áwªj Ô®it k‰witfëèUªJ, nj®ªbjL¤J gy
nkyh©ik brašghLfŸ _ykhf K‹d® Ô®khå¤j neh¡f§fis rhÂ¥gjhF« (Henry
fayol) bA‹¿ ~ngahš.
£läLjš v‹gJ v‹d brŒtJ v‹gij äf K‹dnu Ô®khå¥gjhF«. ÏJ
neh¡f§fŸ, bfhŸiffŸ, eilKiwfŸ k‰W« ãfœ¢Á ãušfŸ Kjèat‰iw »il¥Ãš
cŸs kh‰WtêfS¡»ilna nj®ªbjL¥gjhF« (M. E. Hurley) v«. <. A®è
£läLjè‹ mo¥gil¤ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
1. £läLjš nkyh©ikæ‹ Kjš gâahF«.
2. £läLjš neh¡f§fŸ-rh®ª¤J
3. ÏJ mid¤J nkyh©ikæ‹ ãiyfëY« cŸsJ.
4. ÏJ xU rhJ®akhd brašghlhF«.
5. ÏJ tU§fhy¤ij rh®ªjJ.
6. ÏJ xU xU§»iz¡f¥g£l mQFKiw.
7. ÏJ xU bjhl®¢Áahd brašghlhF«.
8. ÏJ KobtL¤jYl‹ bjhl®òilaJ.
1. £läLjš nkyh©ikæ‹ mo¥gil k‰W« Kjš gâahF«
nkyh©ikæDila Mu«g ãiy £läLjyhF«. k‰w nkyh©ik¥ gâfshd
xG§fik¥ò, MbsL¤jš, xU§»iz¤jš k‰W« f£L¥gL¤jš M»a mid¤J¡F«
£läLjny xU bghUis më¡»wJ. £läLjš Ïšyhkš k‰w gâfŸ mid¤ijÍ«
Âwikahf brŒa ÏayhJ.
2. ÏJ neh¡f« rh®ªjJ
x›bthU éahghu¤Â‹ neh¡f« Ïyhg« <£LjyhF«. £läLjš neh¡f§fis,
Áwªj k‰W« Âwikahd Kiwæš mila cjλwJ.
3. ÏJ mid¤J ãiyfëY« njitahdJ
ãWtd¤Âš midtuhY«, nkyh©ikæ‹ mid¤J ãiyfëY« mjhtJ nkš,
Ïil k‰W« fil ãiyfëY« £läl¥gL»wJ.
4. ÏJ xU rhJ®akhd elto¡if
£läLjš xU kd« rh®ªj brašghlhF«. ÏJ kd¤ijÍ«, rhJ®a¤ijÍ«
braèš <LgL¤Â cça Kiwæš, mik¥Ã‹ neh¡f§fis miltjhF«.
22
5. ÏJ tU§fhy« rh®ªjJ
£läLjš tU§fhy neh¡f§fis miltj‰F njitahdjhf mik»wJ.
nkY« giHa ãfœÎfŸ £l§fS¡F mo¥gilahf mik»wJ. tU§fhy«
ã¢rak‰wjhf ÏU¥gjhš xU £l« vªj xU éisitÍ« rªÂ¡f cç¤jhd
xJ¡ÑLfis cUth¡f nt©L«.
6. ÏJ xU xU§»iz¡f¥g£l mQFKiw
gšntW Jiwfë‹ Â£l§fS¡FŸ xU bjhl®ò V‰gL¤j¥gl nt©L«. xU
éahghu¤Â‹ c‰g¤Â £l« mj‹ 㤣l§fSl‹ bjhl®òilajhf ÏU¤jš
nt©L« k‰W« rªijæL« £l« c‰g¤Â¤ £l¤njhL bjhl®òilajhf ÏU¤jš
nt©L«.
7. ÏJ xU bjhl®¢Áahd brašghlhF«
£läLjè‹ njitæ‹ik vªj xU NœãiyæY« czu ÏayhJ. eh«
Ï›Îy»š cŸs tiu¡F« £läLjš Ï‹¿aikahjjhF«. éahghu¤ij
bghU¤jk£oš éahghu brašghLfŸ cŸs tiu £läLjš njitahdjhf
mik»wJ. xU£l¡fhy« KoΉw Ë mL¤j £lfhy« Mu«Ã¡»wJ.
8. ÏJ KobtL¤jYl‹ bjhl®òilaJ
£läLjš v‹gJ gšntW kh‰W têfëèUªJ njitahd têia¤
nj®ªbjL¥gjhF«. xU ntiyia brŒtj‰F xnu tê k£L« ÏU¡F« g£r¤Âš, m§F
£läLjY¡F njit Ïšyhkš ngh»wJ.
£läLjè‹ e‹ikfŸ / £läLjè‹ K¡»a¤Jt«
nkyh©ikæ‹ bjhl¡f¥ gâahf £läLjš ÏU¥gjhš x›bthU
brašgh£o‹ nghJ £läLjš äfΫ Ï‹¿aikahjjhf cŸsJ. £läLjè‹
K¡»a¤Jt« ËtUkhW bfhL¡f¥g£LŸsJ.
1. ÏJ F¿¡nfhŸfis neh¡» ftd« brY¤J»wJ.
éahghu F¿¡nfhŸfis ã®zæ¤j Ëò Âwikahd brašgh£L¡Fça
£l¤ij jahç¥gJ mL¤jgoahF«. xU ãWtd¤Â‹ F¿¡nfhis xU ehëš
ãiwnt‰w ÏayhJ. Ïij go¥goahf¤ jh‹ xU F¿¥Ã£l fhy¤J¡FŸ ãiwnt‰w
ÏaY«.
2. ts§fŸ Åzhfhkš jL¡»wJ
£läLjš _ykhf, »il¥Ãš cŸs ts§fshd neu«, gz«, bghU£fŸ k‰W«
ÏaªÂu§fŸ ngh‹wt‰iw KGikahf cgnahf¥gL¤j Ko»wJ. ntiyah£fS«,
mÂfhçfS« K‹djhfnt v‹d brŒa nt©L« v‹W £lä£oU¥gjhnyna ÏJ
rh¤Âa¥gL»wJ.
3. ÏJ ÂwikiaÍ«, éisÎfisÍ« cW brŒ»wJ
cça ntiyfis brŒtj‹ _y« ÂwikÍ«, gâfis rçahf brŒtj‹ _y«
gaidÍ« cW brŒ»wJ. £läLjš _ykhf rçahd gâfŸ k£Lkšyhkš gâfis
rçahd éj¤ÂY« brŒa Ko»wJ. x›bthU JiwÍ« K‹djhfnt v‹d brŒa
nt©L« v‹W Ô®khå¥gJ £läLjš _ykhfnt rh¤Âa¥gL»wJ.
23
4. ÏJ Mg¤J¡fisÍ«, ã¢raäšyh¤ j‹ikiaÍ« Fiw¡»wJ
£läLjš v®fhy¤Â‰FçaJ. v®fhy« ã¢rak‰wJ. £läL« nghJ, v®fhy
ã¢rak‰w ãfœÎfis K‹ T£ona MŒªJ mt‰iw rkhë¥gj‰fhd xJ¡ÑLfŸ
brŒa¥gL»wJ v‹whY« tU§fhy« ã¢rak‰wjhf cŸsJ. £läLjš _ykhf
tU§fhy¤Âš v®gh®¡f¡ Toa Ãu¢Áidfis MŒªJ mitfis mf‰Wtj‰F cça
xJ¡ÑLfis V‰gL¤j nt©L«.
5. £läLjš xU§»iz¥ò¡F têfh£L»wJ
všyh mik¥òfëY« gâfŸ FGthf ÏizªJ M‰w¥gL»‹wd. ãWtd
F¿¡nfhŸfis miltš gy JiwfŸ g§F bfhŸ»‹wd. £läLjš x›bthU Jiw
k‰W« jå¥g£l egUila bghW¥òfis¤ bjëthf ã®zæ¡»‹wJ. Ï›thwhf
£läLjš xU jå¥g£ltç‹ k‰W« Jiwæ‹ bghW¥ò¡fis étç¥gj‹ _y«
x‰Wik¡F« xU§»iz¥ò¡F« tê tF¡»wJ.
6. ÏJ f£L¥gL¤JY¡F têtF¡»wJ.
£läLjš nkyh©ikæ‹ Kjš gâba‹whš f£L¥gL¤Jjš filÁ¥
gâahF«. £läšyhj f£L¥gL¤jY«, f£L¥ghošyhj £lK« m®¤jk‰wJ.
f£L¥gL¤jš _ykhf xU ãWtd¤Âš £l« v›thW bt‰¿fukhf
brašgL¤j¥g£LŸsJ v‹W« F¿¡nfhŸfŸ mila¥g£LŸsdth v‹gJ«
bjëth»wJ.
7. £läLjš mÂfhu gutyh¡fS¡F tê tF¡»wJ.
mÂfhu¤ij mik¥ò KGtj‰F« më¤jny mÂfhu¥ gutyh¡fš vd¥gL«.
ãWtd¤Â‹ mo¥gil k‰W« Jiz¤Â£l§fŸ jahuhd Ëò mitfis
Jiz¥gâahs®fS¡F, mjhtJ mªj brašfis brŒgt®fS¡F mt‰iw és¡f
nt©L«.
FiwghLfŸ
£läLjš Ñœ¡fhQ« FiwghLfis bfh©LŸsJ.
1. ã¢raäšyh¤ j‹ik
Ïij £läLjèš ÏUªJ KGtJkhf Ú¡f ÏayhJ. £läLjš tU§fhy«
rh®ªjJ. tU§fhy¤ij KGtJkhf ô»¡f ÏayhJ. murh§f bfhŸiffëš ÔO®
kh‰w«, ãyeL¡f«, btŸs« ngh‹w Ïa‰if Ó‰w§fshš V‰fdnt ftdKl‹
jahç¡f¥g£l £l§fŸ ehrkhfyh«.
2. bryÎ mÂf«
£l§fis jahç¥gJ« mt‰iw brašgL¤jY« mÂfkhd bryéid
V‰gL¤J«. ÏJ neu¤Â‹ mo¥gilæš k£Lkšyhkš ciH¥ò k‰w« gz¤ij¥ bghU¤J«
mÂf¢ bryéid c©lh¡F«.
3. be»œ¢Áæ‹ik
xU ãWtd¤Âš m‹whl ntiy el¡F« bghU£L £lä£l braiy m›thnw
brŒa nt©oa f£lha« V‰gL»wJ. £läLjèš be»œÎ j‹ikæ‹ikahš nrh®Î«
ntiyæš eh£lä‹ikÍ« V‰gL»wJ.
24
4. ntiyia brašgL¤Jtš eh£lä‹ik
xU ãWtd¥ gâahs®fŸ £l¤ÂYŸs tê Kiwfis¥ Ëg‰¿ jh‹
gâfis M‰w nt©oÍŸsJ. Mjyhš mt®fŸ ÏaªÂu§fis¥ nghynt
brašgL»‹wd®. mt®fSila jå¥g£l Âwikfis ãiyeh£l rªj®¥g« »il¡fhj
fhuz¤jhš mt®fŸ ntiyæš eh£läšyhkš cŸsd®.
5. Jiz¥gâahs®fë‹ M®t¤ij bjçªJ bfhŸshkš ÏU¤jš
£l§fŸ xU mik¥Ã‹ neh¡f¤ij Âwikahf miltj‰F Ô£l¥gL»‹wd.
m›thW brašgL«nghJ gâahs®fSila M®t«, éU¥ò, Âwik k‰W«
mt®fSila kndhãiy òw¡fâ¡f¥gL»wJ. Ïj‹ éisthf Jiz¥gâahs®fŸ
mt®fSila cŸsh®ªj KG x¤JiH¥ig, £l§fis brašgL¤Jtj‰F
ešFtšiy.
6. j‹ãiwÎ bfhŸS« kndhãiy
xU £l« jahuhdÎl‹ ãWtd« mj‹ Ïy¡if Rygkhf milªJéL« v‹gJ
v¥bghGJ« ãyΫ fU¤jhF«. Mdhš x›bthU £l¤Â‹ bt‰¿Í« Âwikahd
brašgL¤Jjiy¥ bghU¤nj mik»wJ. xU £l« v‹gJ Ãu¢Áidfis¤
Ô®¥gj‰Fça têna m‹¿ mJnt K¡»a Ô®thf mikahJ.
£läLjè‹ eilKiwfŸ / goãiyfŸ
Ñœfh©git £l brašgh£oš cŸs gšntW ãiyfshF«.
1. éahghu thŒ¥ò¡fis f©L bfhŸSjš
tU§fhy éahghu ngh¡if bjçªJ bfhŸtj‰fhf btë¥òw k‰W« c£òw
Nœãiyfis MuhŒtJ mtÁakhF«. éahghu brašghLfŸ c£òw k‰W« btë¥òw
Nœãiyfshš jh¡f¥gL»wJ. muÁaš r£l§fŸ, bjhêš E£g kh‰w§fŸ bghUŸ,
k‰W« bjhêyhs® ngh‹w ts§fë‹ »il¥ò msÎ, rªijæš cŸs ngh£oahs®fë‹
všiy ngh‹w K¡»akhd fhuâfŸ éahghu¤ij¥ gh¡f¡ Toait.
2. F¿¡nfhŸfis ã®zæ¤jš
V‰fdnt Ïd« f©L it¤JŸs thŒ¥òfS¡F V‰w tifæš »il¥Ãš cŸs
ts Mjhu§fS¡F V‰g ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis ã®zæ¥gnj £läLjè‹
Ïu©lh«go ãiy MF«.
3. £läLjè‹ braš všiyia Ô®khå¤jš
£läLjè‹ braš všiyfŸ v‹gJ v®fhy ãfœÎfis¥ g‰¿a ôfkhF«.
£läLjš v®¡fhy¤ij neh¡» ÏU¥gjhY« mJ ã¢rak‰W ÏU¥gjhY«
v®fhy¤ij¥ g‰¿a ôf« njit¥gL»wJ. Cêa®fSila kd¥ngh¡F, bjhêšE£g«
nkyh©ik KobtL¡F« brašghL v‹git éahghu cŸNœãiyia Ô®khå¡F«
fhuâfshF«. btë Nœãiyfis Ô®khå¡F« fhuâfŸ njit, Ef®nth® el¤ij,
ngh£oahs®fë‹ brašfŸ, muR brašKiwfŸ, éãnah»¥ghsç‹ brašfŸ,
bjhêšE£g kh‰w§fŸ KjèaitahF«.
25
4. kh‰W brašfis f©L bfhŸSjš
xU braiy brŒtj‰F gy kh‰W têfŸ gštW nfhz§fŸ xnu Ïy¡if
miltj‰fhf cŸsd. éahghu F¿¡nfhis miltj‰F gšntW têfŸ cŸsd.
cjhuzkhf yhg¤ij mÂfç¡f Ë tU« mQFKiwfis ga‹gL¤jyh«.
1. ngusÎ c‰g¤Â
2. jahç¥ò¢ bryitÍ«, éãnah»¡F« bryitÍ« Fiw¤jš
3. é‰gidia mÂfç¤jš
4. rªijæ‹ g§if mÂfç¤jš KjèadthF«.
F¿¡nfhŸfis
ã®zæ¤jš
£läLjè‹
braš všiyia
Ô®khå¤jš
éahghu thŒ¥òfis
f©L bfhŸSjš
F¿¥Ã£l fhy
kÂ¥ÕL«,kW
MŒÎ«
£läLjè‹ gofŸ
kh‰W brašfis
f©L bfhŸSjš
kh‰W
brašghLfis
kÂ¥ÕL brŒjš
»is mšyJ
Jiz £l§fis
tF¤jš
Áwªj
brašgh£il
nj®Î brŒjš
gl« 2.2 £läLjš eilKiw
5. kh‰W brašghLfis kÂ¥ÕL brŒjš
kh‰W brašghLfis f©Lz®ªj Ëò mL¤j goãiy mt‰iw kÂ¥ÕL
brŒtjhF«. kÂ¥ÕL brŒtj‹ _y« x›bthU brašgh£oDila e‹ik, Ôikfis
m¿aKoÍ«. x›bthU kh‰W têfisÍ« Ôu MuhŒªJ, bghU¤jkhd têia¤
nj®ªbjL¡f nt©L«. cjhuzkhf kåj M‰wš _ykhf c‰g¤Â brŒjš, ÏaªÂu«
_ykhf c‰g¤Â brŒjš Ïit Ïu©L kh‰W¢ brašghLfshF«.
26
6. Áwªj brašgh£il nj®Î brŒjš
kh‰W¢ brašghLfis kÂ¥ÕL brŒj ÃwF mL¤j go ãiy mt‰¿š Áwªj
brašgh£il¤ nj®Î brŒtjhF«. ÏWÂahf¤ nj®ªbjL¡f¥g£l braš KiwahdJ.
»il¡f¥bg‰w ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤Â, Áwªj Kiwæš mik¥Ã‹
neh¡f¤ij mila cjt nt©L«.
7. »is mšyJ Jiz £l§fis tF¤jš
mo¥gil¤ £l¤ij Ô®khå¤j ÃwF mj‰F¤ Jiz ã‰F« tifæš »is¤
£l§fis, Jiz¤ £l¤ij¤ jahç¡f nt©L«. cjhuzkhf c‰g¤Â £l¤ij xU
Kiw tF¤j ÃwF xU c‰g¤Âahs® gšntW cjé¤ Â£l§fis jah® brŒa nt©L«.
mš f¢rh bghU£fŸ, k‰W« fUéfis bfhŸKjš brŒjš k‰W« Cêa®fis
ntiyæš mk®¤Jjš Kjèait Ïš ml§F«.
8. F¿¥Ã£l fhy kÂ¥ÕL«, kW MŒÎ«
£l¤Â‹ brašghLfŸ Mu«Ã¤jÎl‹ F¿¥Ã£l fhy Ïilbtëæš
ãWtd¤Â‹ brašghLfŸ rçahd Âiræš K‹ndWtijÍ« K‹d® £lä£l¥go
eilbgWtijÍ« kÂ¥ÕL brŒtJ äfΫ mtÁakhF«. Ïj‹ _ykhf £l¤Âš cŸs
FiwghLfis f©L mj‰F cça neu¤Âš ÂU¤j§fŸ brŒa KoÍ«.
£l¤Â‹ brašTWfŸ
£l¤Â‹ gšntW braš TWfŸ Ñœ¡f©lthW és¡f¥glyh«.
1. neh¡f§fŸ
xU ãWtd« vªj Ïy¡»id mila mj‹ brašfis Ïa¡Fé¡f¥gL»wJ
v‹gnj neh¡f§fŸ MF«. neh¡f§fis¥ gy bga®fë£L miH¡fyh«. mit
F¿¡nfhŸ, Ïy¡F, fhuz« k‰W« Ïy£Áa« v‹gitahF«. neh¡f¤ij ã®za«
brŒtnj £läLjè‹ Kjš fhuâahF«.
2. Í¡Â
Ï¡f£lhd Nœãiyfëš bt‰¿ia mila¥ ga‹gL¤j¥gL« ã®thf¢
brašghL mšyJ cwnt Í¡Â MF«.
3. bfhŸif
bfhŸif v‹gJ xU F¿¥Ã£l braš elto¡if v‹gij él v©z¤Â‰F«
braY¡F« Jiz òçÍ« xU bghJ têfh£o. ÏJ xU Ô®khd¤ij ãiwnt‰w¡ Toa
brašgu¥igÍ« všiyiaÍ« tiuaW¡»wJ. T©£° X l‹dš mt®fë‹ fU¤J¥go
ÏJ Jiz gâahs®fis têel¤Â rçahd KobtL¤jY¡F v©z¤ij
tê¥gL¤J« têfh£oahF«.
4. eilKiw
ãWtd¤Â‹ bfhŸifia eilKiw¥gL¤Â neh¡f¤ij miltj‰F¥
ga‹gL¤j¥gL« brašghLfë‹ v© tçir¤ bjhF¥ng eilKiw MF«. ÏJ xU
F¿¥Ã£l elto¡if v›thW ãiwnt‰w¥gl nt©L« v‹gj‰fhd têKiwia
V‰gL¤J»wJ. ÏJ xU £lä£l, tçir¥gL¤j¥g£l, ÂU«g¤ ÂU«g xnu khÂçahfΫ
ãiyahfΫ ãiwnt‰w¡ Toa brayhF«.
27
5. éÂfŸ
F¿¥Ã£l Nœãiyfëš vJ brŒa nt©L« vJ brŒa¡TlhJ v‹gj‰fhd
cWÂahd Ô®khd§fns éÂfshF«. ÏJ xU braiy¢ brŒtj‰fhd gçªJiu¡f¥g£l
têfh£oahF«. éÂfëèUªJ Á¿a éyfšfŸ Tl j鮡f¥gl nt©L«.
6.ãfœ¢Á ãušfŸ
ãfœ¢Á ãuš v‹gJ bfhL¡f¥g£l gâia ãiwnt‰Wtj‰fhf¤ jahç¡f¥g£l
cWÂahd braš khÂç MF«. ÏJ vL¡f nt©oa elto¡iffisÍ«, ga‹gL¤j¡
Toa ts Mjhu§fisÍ«, fhy msitÍ«, x›bthU goãiy¡F« braY¡F«
tiuaW¤J tH§F»wJ. x›bthU ehS« ãiwnt‰w¡Toa brašfëš Á¡fd¤ijÍ«
xUä¤j brašgh£il ãiyeh£l cjλwJ.
7. £l¥g£oaš
£l¥g£oaš v‹gJ F¿¥Ã£l v®fhy¤Â‰Fça, v®gh®¡F« KoÎfis v©
toéš ju¡Toa xU ã m¿¡if MF«. ÏJ £l¤ij F¿¥Ã£l RU¡fkhd tot¤Âš
Tw¥ ga‹gL»wJ. ÏJnt xU§»iz¥Ã‰F« f£L¥gL¤jY¡F« têKiwahf¥
Ëg‰w¥gL»wJ.
8. fhy m£ltiz
ÏJ F¿¥Ã£l elto¡iffis ãiwnt‰w tiuaW¡f¥gL« fhy msÎfis¡
F¿¡»wJ. ÏJ xU F¿¥Ã£l elto¡iffis ãiwnt‰w vL¤J¡ bfhŸS« fhy
mséid tiuaW¡»wJ. xU braiy¤ bjhl®ªJ brŒtj‰F« jhkj§fis¤
j鮥gj‰F« Ï›t£ltiz ga‹gL¤j¥gL»wJ.
9. braš £l«
brašÂ£l« v‹gJ _yjd«, Ïy¡F, brašfŸ x‹iw x‹W rh®ªÂU¡F« ãiy
ngh‹wt‰whš tiuaW¡f¥gL»wJ. ÏJ xU braiy ãiwnt‰w¤ njit¥gL« Kjè‹
msÎ, F¿¥Ã£l neh¡f« k‰W« xU braè‹ ÃçbjhU braiy¢ rh®ªJŸs ãiyfis
és¡F»wJ. ÏJ xU jå¥g£l £lkhf tiuªJ brašgL¤j¥gL»wJ.
£l¤Â‹ tiffŸ
fhy¤ij mo¥gilahf¡ bfh©L £l¤ij¡ Ñœ¡f©lthW tif¥gL¤jyh«.
1. Ú©lfhy¤ £l§fŸ
Ú©lfhy¤ £l§fŸ v‹gJ 5,10,15 tUl§fis mo¥gilahf¡ bfh©L
Ô£l¥gLgit. ÏJ Ú©lfhy bghUshjhu rKjha bjhêš EQ¡f¡ fhuâfis
mo¥gilahf¡ bfh©lJ. (v.L) xU òÂa bghUis cUth¡FtJ.
2. Ïil¡fhy¤ £l§fŸ
Ϥ£l« Ïil¥g£l £l« vdΫ miH¡f¥gL»wJ. Ïu©L Kjš
Iªjh©LfS¡FŸ ãiwnt‰w¡Toa elto¡iffS¡fhd £l§fŸ Ïil¡fhy¤
£l§fŸ. Ïit Ú©l fhy¤ £l§fis él étukhfΫ F¿¥Ã£L¡ TW« tifæY«
mikÍ«. Ïit bghU£fis th§FtJ é‰gJ F¿¤j £l§fshF«.
28
braš všiyæ‹ mo¥gilæš Â£l§fis¡ Ñœ¡f©lthW tif¥gL¤jyh«.
Ú©l fhy¤ £l§fŸ
Ïil¡fhy¤ £l§fŸ
FW»a fhy¤ £l§fŸ
£l¤Â‹ tiffŸ
brayh£Á¤ £l§fŸ
ÃçÎ rh® £l§fŸ
Jiwthç k‰W« bjhFÂ rh®
£l§fŸ
gl« 2. 3
£l¤Â‹ tiffŸ
3. FW»a fhy¤ £l§fŸ
Ïit xU tUlfhy¤Â‰F k£L« Ô£l¥gL« £lkhF«. xU F¿¥Ã£l braiy
ãiwnt‰w¤ njit¥gL« F¿¥Ã£l fhy«, ãiwnt‰w nt©oa brašfŸ M»at‰¿‹
bjhF¥ò (v.L) Xuh©L c‰g¤Â k‰W« é‰gid. Ïij brašÂ£l« v‹W TWtJ
bghUªJ«.
4. brayh£Á¤ £l§fŸ
xU ãWtd¤ij KGikahf cŸsl¡»¤ Ô£l¥gL« £l§fŸ brayh£Á¤
£l§fŸ MF«. ÏJ bgU«ghY« Ú©lfhy¤ £l§fŸ, Ïit nkš ãiy
nkyh©ikauhš Ô£l¥gL»wJ.
5. ÃçÎ rh® £l§fŸ
F¿¥Ã£l gFÂfS¡fhf¤ Ô£l¥gL« £l§fŸ gF (m) ÃçÎ rh® £l§fshF«.
(v.L) c‰g¤Â, é‰gid, ã k‰W« gâahs®. Ϥ£l« éahghu¤Â‹ F¿¥Ã£l gâ
všiyia neh¡» Ô£l¥gL»wJ.
6. Jiwthç k‰W« bjhF rh® £l«
x›bthU Jiw¡F« mšyJ Ãçé‰F« F¿¥Ã£l £l¤ij cUth¡» mj‹
_y« Ãçé‹ neh¡f¤ij ãiwnt‰WtjhF«.
29
KobtL¤jš
bghUŸ
»il¥Ãš cŸs kh‰W têfëš Áwªj tê x‹iw¤ nj®ªbjL¡F« eilKiwna
KobtL¤jš. gšntW kh‰WtêfŸ ÏU¡F«bghGJ jh‹ KobtL¤jš mtÁakh»wJ.
xU ntiyia brŒJ Ko¡f xnu xU tê k£L« ÏU¡F« bghGJ KobtL¤jY¡nf
mtÁa« ÏU¡fhJ. (v.L) xU éahghu ãWtd« ÏaªÂu« x‹iw th§Ftjhf it¤J¡
bfhŸnth«. »il¡f¡ Toa gšntW khÂçfë‹ ju¤ij MuhŒªJ mt‰WŸ mÂf¥
gaid¤ ju¡Toa xU uf¤ij¤jh‹ nj®Î brŒt®.
gl« 2.4 KobtL¤jš
tiuéy¡fz«
nAa‹° k‰W« nk°ì mt®fë‹ T‰W¥go “KobtL¤jš v‹gJ kh‰W
têfë‹ bjhF¥Ãš ÏUªJ, vªj xU kh‰W tê KobtL¡F« Ãu¢Áidæ‹ neh¡f¤ij
k‰w têfis él KGikahf¤ Ô®¤J it¡Fnkh, mªj kh‰W têia¤ nj®ªbjL¡F«
braš MF«.``
30
íah®{ bl®ç mt®fë‹ T‰W¥go “xU fU¤Âid (m) xU braš
ãiwnt‰w¤ij ã®zæ¡f, ÏU¥Ãš cŸs Ïu©L mšyJ mj‰F nk‰g£l kh‰W
têfëš Áwªj têia¤ nj®ªbjL¥gjhF«.``
KobtL¤jè‹ ÏašòfŸ
1) F¿¡nfhis neh¡»a brašghL
F¿¡nfhis miltnj KobtL¤jè‹ neh¡fkhF«. xU khzt‹ tâféaš
g£l« bgw nt©Lkhdhš fšÿçæš nru nt©L«. mt‹ gfš fšÿçænyh (m)
khiy¡ fšÿçænyh nruyh«. mJ mt‹ bg‰WŸs kÂ¥bg©fë‹ ju¤ij¥
bghW¤jJ. mšyJ mt‹ mŠrštê¡fšéæY« nruyh«. mj‰F« mt‹ gšntW
gšfiy¡ fHf§fS¡»ilna ešyij x‹iw¤ nj®Î brŒa nt©L«. ÏJ nghš mªj
KoÎfis vL¡f nt©oÍŸsJ.
2) kh‰W têfë‹ ÏU¥ò ãiy
K‹dnu F¿¥Ã£lJ nghy kh‰W têfŸ ÏUªjhš k£Lnk KobtL¤jš
mtÁakh»wJ. xnu xU tê ÏU¡F« bghGJ KobtL¤jš v‹w ng¢R¡nf Ïl« Ïšiy.
(v.L) fhy¤Â‰F x›thj xU bghUis mjhtJ fhy¤Â‰F V‰g kh‰¿aik¡f Koahj
bghUis Ïu¤J brŒJ éLtJ, x‹W jh‹ rçahd KoÎ. Ïj‰F kh‰W tê »ilahJ.
mnj nghy Âwikæšyhj (m) bghW¥Ãšyhj gâahs®fis ãWtd¤ÂèUªJ
mf‰Wtij¤ jéu ntW tê »ilahJ. Mdhš kh‰¿aik¡f¡ Toa bghU£fis
fhy¤Â‰nf‰wthW ò¤Jæ® C£lyh«. mnj nghy bghW¥òz®Î cŸs Mdhš Á¿J
bkJthf òçªJ bfh©L brayh‰Wgt®fS¡F TLjš gæ‰Á tH§fyh«.
3) ne®kiw k‰W« v®kiwahf ÏU¡fyh«
KobtL¤jè‹ k‰bwhU Áw¥Ãašò KoÎ ne®kiwahfnth (m) v®kiwahfnth
ÏU¡fyh«. (v.L) xU ãWtd¤Â‹ gâahs®fŸj§fsJ r«gsé»j§fis
kh‰¿aik¡f KoÎ brŒjhš mt®fŸ mJ bjhl®ghf ãWtd¤ij KobtL¡f
nt©LnfhŸ éL¡fyh«. ÏJ F¿¤J ãWtd¤Â‰F cl‹ghL Ïšiyba‹whš
gâahs®fŸ ntiy ãW¤j¤Âš <LgLtjhf¡ Twyh«. ãWtd« ÏJ bjhl®ghd
elto¡ifæš ne®kiwahfnth (m) v®kiwahfnth KobtL¡fyh«. gâahs®fë‹
nfhç¡iffis V‰W¡ bfh©lhš mJ ne®kiw KoÎ. (m) gâahs®fë‹
nfhç¡iffis V‰W¡ bfhŸshkš mt®fŸ ÛJ el¤ij tê rh®ªj elto¡if vL¥gjhf
ÏUªjhš mJ v®kiw KoÎ.
4) KobtL¡fhkš ÏU¡F« KothfΫ ÏU¡fyh«
xU Áy cz®Îó®tkhd Ãu¢ridfëš KobtL¥gJ fodkhf ÏU¡F«.
cldoahd `rç` mšyJ `Ïšiy` vD« KoÎfŸ vL¡f KoahJ. Ï¢Nœãiyfëš
Koªjtiu KoÎ vL¡fhknyna ÏU¥gJ ešyJ. Ϫj KoÎ `Koéšyhj KoÎ` MF«.
5) KobtL¤jš m¿éaš k‰W« fiy rh®ªjJ
ÏJ m¿éaiy¥nghy Ãu¢ridia¥ g‰¿a m¿Î, bfhŸif k‰W« éÂfis
MŒ»wJ. fiyia¥ nghy bt‰¿fukhf KobtL¡F« Âwikia cŸsl¡»ÍŸsJ. (v.L)
gâahs®fë‹ CÂa¤ÂU¤j« F¿¤J KobtL¡f, mt‰iw kÂ¥ÕL brŒjèš
bghU¤jkhd Kiwia¥ Ëg‰w nt©L«. Mdhš Ït‰iw mkšgL¤j ešy Âwik
k£Lnk njit. vdnt KobtL¤jš m¿éaY« fiyÍ« rh®ªjJ.
31
6) ÏJ Nœãiyæ‹ gh‰g£lJ
KobtL¥gt® xnu Ãu¢Áid¡F bt›ntW KoÎfis gšntW Nœãiyfëš
vL¡fyh« (v.L) xU MÁça® xU khztid xU ehŸ jhkjkhf tUtij mDkÂ¥gh®.
Mdhš mnj khztid k‰bwhU ehŸ jhkjkhf tUtij mDk¡fhkš ÏU¡fyh«.
mnj nghy xU gâahsU¡F xU ehŸ éL¥bgL¡f mDk bfhL¡fyh«. ÃçbjhU
ehŸ mDk bfhL¡fhkš ÏU¡fyh«.
7) ÏJ j‹éU¥gkhfΫ ÏU¡fyh« (m) ö©oél¥g£ljhfΫ ÏU¡fyh«
xU KobtL¥gt® jhdhf ÃçbjhU egç‹ vªj xU t‰òW¤jY« Ïšyhkš
vL¡F« KoÎ j‹ éU¥g KothF«. ÏJ j§F jilæšyhkš Âwªj kdJl‹ xU
nkyhs® vL¥gjhF«. khwhf xU nkyhs® k‰wt®fŸ t‰òW¤jè‹ fhuz¤jhY«
Nœãiyfë‹ fhuz¤jhY« xU KobtL¡F«go neç£lhš mJ ö©oél¥g£l
KothF«. (v.L) xU c‰g¤Âahs® mtuJ c‰g¤Â elto¡ifahš R‰W¥òw¢ Nœãiy
gh¡fgLkhdhš, mªj c‰g¤Âahs® xU khR¡ f£L¥gh£L bgh¿ia mtnu
Ïiz¤jhuhdhš m«KoÎ j‹ éU¥g KothF«. m›th¿šyhkš nkyhs® R‰W¥òw¢
Nœãiy g‰¿a m¡fiwæšyhkš ÏUªjhš m‹dhç‹ ftdä‹ikia¢ R£o¡fh£o
khR¡f£L¥gh£L mÂfhçfŸ m«nkyhsiu khR¡f£L¥gh£L¥ bgh¿ia¥ bghU¤JkhW
Twyh«. Ï¥go¥g£l KoÎfŸ cªjél¥g£l (m) ö©oél¥g£l (m) C£o él¥g£l
KothF«.
8) ÏJ xU Á¡fyhd kd« rh®ªj ntiy
KobtL¤jš kh‰Wtêfis äfΫ ftdkhf MŒªJ mt‰WŸ Áwªj têia¤
nj®ªbjL¡F« Óça braš MF«. KobtL¤jè‹ braš £l«, m¿itÍ«,
ÂwikiaÍ« rh®ªJ ÏU¡»wJ. m¥bghGJ jh‹ KobtL¥gt® xU Áwªj Koit vL¡f
Koͫ.
9) ÏJ bjhl®ªJ el¡F« braš
KobtL¤jš xU bjhl®ªJ el¡F« braš MF«. x›bthU kåjå‹
thœ¡ifæY« bjh£oš Kjš fšyiwtiu KoÎfŸ vL¥gJ mtÁakhŒ cŸsJ. xU
éahghu ãWtd¤ÂY« njh‰w« Kjš fiy¥ò tiu KobtL¤jš mtÁakh»wJ.
nkyh©ik KoÎfë‹ tiffŸ
1. ãWtd k‰W« jå¥g£l KoÎfŸ
xU ãWtd¤Â‰fhd mYtyf brayh¡f¤ÂwdsΡFŸ ÏUªJ xU
brayh©ika® vL¡f¡ Toa KoÎfns ãWtd KoÎfshF«. mnj rka« jå¥g£l
KoÎfŸ ãWtd¤Â‹ cW¥Ãd® v‹w Kiwæš Ïšyhkš jå xU eguhf ÏUªJ vL¡F«
KoÎfŸ jå¥g£l KoÎfŸ vd¥gL«.
2. thyhakhd k‰W« Í¡Â mo¥gilæyhd KoÎfŸ
ÂU«g¤ ÂU«g vL¡f¥gL« KoÎfŸ thyhakhd KoÎfŸ vd¥gL«. ÏJ
FW»afhy¤ij k£Lnk cŸsl¡»aJ k‰W« ãWtd¤Â‹ xU ÁW gFÂia k£Lnk
gh¡F«.
32
Í¡Â ó®tkhd KoÎfŸ Ú©lfhy brašfS¡F vL¡f¥gLgit. Ïj‰F
mÂfkhd gz KjÄL« ãiyahd j‹ikÍ« mtÁa«.
ãWtd k‰W« jå¥g£l KoÎfŸ
thyhakhd
k‰W«
mo¥gilæyhd KoÎfŸ
nkyh©ik
KoÎfë‹
tiffŸ
Í¡Â
ãfœ Kiw¥gL¤j¥g£l k‰W« ãfœ
Kiw¥gL¤j¥glhj KoÎfŸ
bfhŸiffS« brašgL« KoÎfS«
jåeg® k‰W« FG KoÎfŸ
gl« 2.5 nkyh©ik KoÎfë‹ tiffŸ
nkyh©ik KoÎfŸ nk‰¡f©lthW tif¥gL¤j¥gL»‹wd.
3. ãfœ Kiw¥gL¤j¥g£l k‰W« ãfœ Kiw¥gL¤j¥glhj KoÎfŸ
irk‹ mt®fë‹ T‰W¥go Kiw¥ gL¤j¥g£l KoÎfŸ v‹gJ thyhakhdJ
k‰W« ÂU«g¤ ÂU«g ãfœtJ. ÏitfŸ ãWtd¤Âš V‰fdnt Ô£l¥g£L ÏUªJ
tUgitfshF«. Kiw¥gL¤j¥glhj KoÎfŸ f£lik¡f¥glhjitahF«. Ïit
bghJthf ca® k£l nkyh©ikauhš vL¡f¥gLgit.
4 . bfhŸif k‰W« brašgL KoÎfŸ
Ïit mo¥gil¤j‹ik cilaitfŸ MF«. Ïit xU ãWtd« KGtijÍ«
kh‰w¡ ToaJ. brašgL« KoÎfŸ v‹gJ bfhŸif KoÎfis brašgL¤j
cUth¡f¥gLgit MF«.
5. jåeg® k‰W« FG KoÎfŸ
xU jå eguhš vL¡f¥gL« KoÎfŸ jåeg® KoÎfŸ v‹W«, xU FGthš
vL¡f¥gL«, KoÎfŸ FG KoÎfŸ v‹W« miH¡f¥gL«.
33
KobtL¤jè‹ eilKiwfŸ
KobtL¡F« eilKiwæš Ñœ¡f©l têfŸ cŸsd
Ãu¢ridia
tiuaW¤jš
Ãu¢ridia
MŒÎ
brŒjš
kh‰W¤
Ô®khd§fis
cUth¡Fjš
kh‰W
elto¡iffis
kÂ¥ÕL brŒjš
Áwªj
Ô®khd¤ij¤
nj®ªbjL¤jš
KoÎfis¢
braš
gL¤Jjš
gš
brŒÂ
k‰W«
f£L¥ghL
gl« 2.6 KobtL¤jè‹ eilKiwfŸ
1. Ãu¢ridia tiuaW¤jš
Ãu¢ridia¡ f©LÃo¤J gÂÎ brŒtnj KobtL¤jè‹ Kjš goahF«.
Ãu¢ridfŸ ãiwnt‰w¥glhj F¿¡nfhŸfshY« éU«Ãa brašfëèUªJ V‰gL«
éyfšfshY« njh‹W«. c©ikahd Ãu¢ridfŸ FiwÎila bghU£fŸ,
bghU¤jäšyhj
éiy¡
bfhŸif
tH§Fjèš
FiwghL,
mšyJ
é‰gid¤nj®¢Áæ‹ik ngh‹witfshš cUthtJ, Ãu¢ridfis¤ bjëthf¥
òçªJ bfhŸtJ mtÁa«.
2. Ãu¢ridia MŒÎ brŒjš
Ãu¢ridia MŒÎ brŒjš v‹gJ mj‹ fhuz§fisÍ« braš všiyiaÍ«
étç¤jš MF«. xU Koé‹ jukhdJ mj‰F¥ ga‹gL¤j¥gL« jftšfë‹ ju¤ij¥
bghW¤jJ. vdnt Jšèakhd rçahd étu§fis¢ nrfç¥gJ KobtL¤jš
elto¡if¡F Ï‹¿aikahj x‹whF«.
3. kh‰W¤ Ô®khd§fis cUth¡Fjš
Ãu¢ridfis MŒÎ brŒJ tiuaW¤jÎl‹ bghU¤jkhd jftšfë‹
mo¥gilæš kh‰W¤ Ô®khd§fis cUth¡f nt©L«.
4. kh‰W elto¡iffis kÂ¥ÕL brŒjš
gšntW kh‰W elto¡iffŸ x¥Ãl¥g£L MŒÎ brŒa¥g£L ãiwFiwfŸ
f©l¿a¥gL»‹wd. kÂ¥ÕL brŒa¥gLtj‰F K‹ mj‰fhd Ïy¡F F¿¥Ãl¥gl
nt©L«. Õ£l® ou¡f® v‹gt® Ñœ¡F¿¥Ã£l Ïy¡Ffis, kh‰W elto¡iffis
kÂ¥ÕL brŒtj‰fhd fhuâfŸ v‹W F¿¥ÃL»wh®.
m) Ïl®ghL
M) Á¡fd« k‰W« Ka‰Á
Ï) fhy¡f£L¥ghL
<) Fiwthd ts Mjhu§fŸ
34
5. Áwªj Ô®khd¤ij¤ nj®ªbjL¤jš
Áwªj kh‰W elto¡ifia¤ nj®ªbjL¤jny KobtL¤jè‹ fodkhd
gFÂahF«. T©£° X l‹dš v‹gt® Ñœ¡f©lt‰iw kh‰W¤ Ô®Îfëš
nj®ªbjL¥gj‰F mo¥gilahf¡ TW»wh®.
m) mDgt«
M)nrhjid
Ï) MuhŒ¢Á k‰W« gF¤jhŒÎ
6. KoÎfis¢ brašgL¤Jjš
xUKiw KoÎfŸ vL¡f¥g£lhš mij¢ brašgL¤JtJ mtÁa«. ÏJ gy
gFÂfis¡ bfh©lJ. Kjèš Ï¢brŒÂ njit¥gL« gâahs®fS¡F tH§f¥gl
nt©L«. Ïu©lhtjhf, KoÎfis¢ brašgL¤J« bghW¥ò F¿¥Ã£l eg®fS¡F
më¡f¥gl nt©L« _‹whtjhf KoÎfS¡F v®¥òfŸ ÏUªjhš mit rç¡f£l¥gl
nt©L«.
7. gš brŒÂ k‰W« f£L¥ghL
xUKiw KoÎfŸ brašgL¤j¥g£Lé£lhš v®gh®¤j éisÎfŸ
ãfœÎfSl‹ x¥Ã£L¥ gh®¡f¥gl nt©L«. VjhtJ éyfšfŸ ÏU¡Fkhdhš
mt‰¿‰fhd fhuz§fŸ MŒÎ brŒa¥gl nt©L«.
KobtL¤jè‹ e‹ikfŸ
1. Áwªj gâ ãiwnt‰w«
xU ntiyia Áw¥ghf el¤Jtj‰F KobtL¤jš cjλwJ. xU ntiyia
Áw¥ghf brŒJ Ko¡f gšntW kh‰W têfŸ ÏU¡F« bghGJ mt‰WŸ xU Áwªj
têia¤ nj®ªbjL¥gnj KobtL¤jš MF«. nj®ªbjL¡f¥g£l tê Áwªj éiséid
më¥gjhf ÏU¡f nt©L«.
2. ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤j cjλwJ
xU ntiyia Ko¡F« Áwªj têæid¤ nj®ªbjL¤j ÃwF ãWtd¤Âš cŸs
ts§fsh»a kåj ts«, ÏaªÂu§fŸ, bghU£fŸ k‰W« ãÂæid KGikahf¥
ga‹gL¤Jtš KobtL¡F« gâ bjhl®»wJ. ts§fŸ v¥bghGJnk Fiwthf
ÏU¡F« Mifahš mt‰iw KGikahf¥ ga‹gL¤JtJ mtÁa« M»wJ.
3. cça¤ Ô®it vL¡f cjλwJ
Ô®khd« vL¤jš, g⤠bjhl®ghd Ãu¢ridfS¡F ԮΠfhz cjλwJ.
Ãu¢Áid¡fhd fhuz« f©l¿ªJ ÂU¤J« elto¡iffŸ vL¡f cjλwJ.
nkyh©ik braš elto¡ifia Ô®khd« brŒa cjλwJ. vdnt, Ô®khd« vL¤jš
v‹gJ nkyh©ik¡F xU Ô®it f©LÃo¡f cjλwJ.
4. Âwikia mÂfç¡f cjλwJ
KobtL¤j Áwªj kh‰W têia¤ nj®ªbjL¡f cjÎtj‹ _y« Âwikia
mÂfç¡f cjλwJ. Koéš nj®ªbjL¡f¥g£l kh‰W tê gâahsuhY«
ã®thf¤ÂduhY« V‰W¡ bfhŸs¥gl¡ Toajhf ÏU¡f nt©L«. ÂU¥Âahd
gâahs®fŸ KGikahf ciH¥gjhš mÂfkhd gy‹ »il¡F«. Ϫj mÂf¥gy‹
ã®thf¤Âdiu¤ ÂU¥Â¥gL¤J«. Ïjdhš bkh¤j ãWtd¤Â‹ ÂwikÍ« nk«gl
thŒ¥òŸsJ.
35
5. fU¤J ntWghLfis¡ fis»wJ
Áwªj KoÎfshš ãWtd¤Âš fU¤J ntWghLfŸ rç brŒa¥gL«. (v.L)
gâahs®fŸ CÂa ca®Î k‰W« Áwªj gâ¢Nœãiy ngh‹w fhça§fëš j§fsJ
fU¤Jfis tèÍW¤jyh«. ã®thf« Ï›étu§fëš KobtL¡f fhyjhkj« brŒjhš
gâahs®fŸ élh¥ÃoahfΫ ÏU¡f¡ TL«. m¥bghGJ xU KoÎ mtÁa« M»wJ.
m«KoÎ xU jiy¥g£rkhf ÏU¡f¡ TlhJ. ã®thf« gâahs®fS« V‰W¡ bfhŸs¡
Toa KoÎfisna vL¡f nt©L«.
KobtL¤jè‹ FiwghLfŸ
KobtL¤jè‹ nghJ V‰gl¡Toa Á¡fšfŸ
1. kh‰W têfŸ g‰¿a KGikahd m¿Î ÏšyhÂU¤jš
KobtL¡F« eg® bgU«ghY« kh‰WtêfŸ g‰¿a KGikahd m¿éšyhjtuhf
ÏU¥g®. ÏJ ngh‹w Nœãiyfëš mt® j‹ kd‰F¤ njh‹¿ago KobtL¥g®. Áwªj
KoÎfŸ kh‰W têfŸ mid¤ijÍ« KGikahf cz®ªj Ëdnu vL¡f¥gL«.
Ïšyhéoš v®gh®¤j KoÎfŸ »il¡fhJ.
2. KobtL¡f Koahkš FH«ò« kdãiy
ÏJ KobtL¡f Koah ãiyia¡ F¿¡F« Áy nkyhs®fS¡F vëjhf
KobtL¡f KoahJ. mJ ngh‹nwh® KobtL¥gij jhk¡fyh«. ÏJ éahghu
thŒ¥òfis ÏH¡f tê tF¡F« Áy rka§fëš mtru KobtL¡f nt©o tU«. mJ
Áwªj gyid më¡»wJ.
3. rçahd fhuz¤ij¡ f©l¿a jtWjš
xU kåjå‹ jiytè¡F kh¤Âiu xU cldo ãthuz« M»wJ. Mdhš
v¥bghGJ« kh¤ÂiufŸ ãuªju¤ ԮΠMfhJ. xUtU¡F mo¡fo jiytè tUkhdhš
mJ F¿¤J mt® Kiwahd MŒÎ brŒa nt©L«. ÏJ nghš gâòçÍ« Ïl¤Âš
bj«ó£Ljš k£Lnk KG¥gaidÍ« bgw Koahkš nghtj‰F¡ fhuzkhŒ ÏU¡fhJ.
vdnt Ãu¢rid¡F c©ikahd fhuz¤ij bjçªJ bfh©L mij¤ Ô®¥gj‰F Kay
nt©L«.
4. éiuthd KoÎfŸ
xU KoÎ vL¥gt® KoÎ vL¥gj‰F j‹ éU¥g« nghy fhy« vL¤J¡ bfhŸsyh«.
Áy Ãu¢ridfŸ clD¡Fl‹ KoÎ vL¡f¥gl nt©oajhf¡ Tl ÏU¡fyh«. “rçahd
neu¤Âš nghl¥g£l xU ijaš x‹gJ ijaiy nrä¡F«`` Mdhš xU Áy nkyhs®fŸ
k£Lnk éiuthd KoÎ vL¥gt®fshf ÏU¥g®. KoÎfŸ rçahd neu¤Âš vL¡f¥gl
éšiyahdhš ãWtd« J‹g¥gl nt©o ÏU¡F«.
5. njitahd jftš »il¡fhkš ÏU¤jš
KoÎ vL¡f njitahd jftš »il¡fhkš ÏU¡fyh« mJ ngh‹w
Nœãiyfëš rçahd KoÎfŸ vL¡f Koahkš nghF«. Áy rka§fëš fhy jhkjK«
V‰glyh«. (v.L) xU ãWtd« Ú©l fhy¤Â‰F¥ Ë bjhl®ò bfhŸS« xU
tho¡ifahsU¡F fl‹ bfhL¡f¤ Ô®khå¡f nt©oa Nœãiyæš m‹dhç‹ fl‹
bgW jFÂia¥ g‰¿a jftš cldoahf¡ »il¤jhš k£Lnk KoÎ vL¡f KoÍ«.
6. v®¥ò
Áy ãWtd§fëš Jiz¥gâahs®fŸ ju¥ÃèUªJ ãWtd KoÎfS¡F
36
v®¥ò tªj t©z« ÏU¡F«. ÏJ ngh‹w Jiz¥ gâahs®fŸ ãWtd¤Â‹
ts®¢Á¡fhf vL¡f¥gL« KoÎfŸ Jiz¥ gâahs®fë‹ Ra éU¥g§fS¡F
vÂuhfnt ÏU¡F« v‹W ãid¥gt®fŸ, Ï›bt®¥òfis rkhë¤J Û©L tUtJ
xU Ãu¢ridahfnt ÏU¡F«.
7. KoÎ vL¥gJ k£Lnk Ãu¢rid¡F¤ Ô®thf ÏU¡fhJ
Koit mkšgL¤JtJ k‰W« F¿¥Ã£l fhy Ïilbtëæš mt‰iw ÛŸ gh®it
brŒtJ ngh‹w elto¡iffŸ k£Lnk v®gh®¤j éisÎfis¤ ju tšyJ.
ãidé‰ bfhŸf
£läLjè‹ ÏašòfŸ
1. £läLjš nkyh©ikæ‹ mo¥gil k‰W« Kjš gâahF«
2. ÏJ neh¡f« rh®ªjJ
3. ÏJ mid¤J ãiyfëY« njitahdJ
4. ÏJ xU rhJ®akhd elto¡if
5. ÏJ tU§fhy« rh®ªjJ
6. ÏJ xU xU§»iz¡f¥g£l mQF Kiw
7. ÏJ xU bjhl®¢Áahd brašghlhF«
8. ÏJ KobtL¤jiy rh®ªjjhF«
£läLjè‹ e‹ikfŸ
1. ÏJ F¿¡nfhŸfis neh¡» ftd« brY¤J»wJ
2. ts§fŸ Åzhfhkš jL¡»wJ
3. ÏJ ÂwikiaÍ«, éisÎfisÍ« cW brŒ»wJ
4. ÏJ Mg¤J¡fisÍ«, ã¢raäšyh¤j‹ikiaÍ« Fiw¡»wJ
5. £läLjš xU§»iz¥ò¡F tê fh£L»wJ
6. ÏJ f£L¥gL¤Jjiy vëjh¡F»wJ
7. £läLjš mÂfhu gutyh¡fS¡F tê tF¡»wJ
£läLjè‹ FiwghLfŸ
1. ã¢raäšyh¤ j‹ik
2. ä¡f¢ bryÅdkhdJ
3. be»œ¢Áæ‹ik
4. ntiyia brašgL¤Jtš
5. eh£lä‹ik
6. Jiz¥gâahs®fë‹ M®t¤ij
7. bjçªJ bfhŸshkš ÏU¤jš
8. rhjfkhd kndhãiy
£läLjè‹ tiffŸ
1. Ú©l fhy £l§fŸ
2. Ïil¡fhy¤ £l§fŸ
3. FW»a fhy¤ £l§fŸ
4. brayh£Á¤ £l§fŸ
5. ÃçÎ rh® £l§fŸ
6. Jiwthç k‰W« bjhF rh® £l§fŸ
37
KobtL¤jš
KobtL¤jè‹ ÏašòfŸ
1. F¿¡nfhis neh¡»a brašghL
2. kh‰W têfë‹ ÏU¥ò ãiy
3. ne®kiw k‰W« v®kiwahf ÏU¡fyh«
4. KobtL¡fhkš ÏU¡F«, KothfΫ ÏU¡fyh«
5. KobtL¤jš m¿éaš k‰W« fiy rh®ªjJ
6. ÏJ Nœãiyæ‹ gh‰g£lJ
7. ÏJ j‹ éU¥gkhfΫ ÏU¡fyh« (m) ö©oél¥g£ljhfΫ ÏU¡fyh«
8. ÏJ xU Á¡fyhd kd« rh®ªj ntiy
9. ÏJ bjhl®ªJ el¡F« braš
nkyh©ik KoÎfë‹ tiffŸ
1. ãWtd k‰W« jå¥g£l KoÎfŸ
2. thyakhd k‰W« Í¡Â mo¥gilæyhd KoÎfŸ
3. ãfœKiwgL¤j¥g£l k‰W« ãfœKiw gL¤j¥glhj KoÎfŸ
4. bfhŸiffS« brašgL« KoÎfS«
5. jåeg® k‰W« FG KoÎfŸ
KobtL¤jè‹ eilKiw
1. Ãu¢ridia tiuaW¤jš
2. Ãu¢ridia MŒÎ brŒjš
3. kh‰W¤ Ô®khd§fis cUth¡Fjš
4. kh‰W elto¡iffis kÂ¥ÕL brŒjš
5. Áwªj Ô®kh‹¤ij nj®ªbjL¤jš
6. KoÎfis brašgL¤Jjš
7. gš brŒÂ k‰W« f£L¥ghL
KobtL¤jè‹ e‹ikfŸ
1. Áwªj gâ ãiwnt‰w«
2. ts§fis KGikahf ga‹gL¤j cjλwJ
3. gâahs®fŸ v®kiw kdãiyia kh‰w cjλwJ
4. Âwikia mÂfç¡f cjλwJ
5. fU¤J ntWghLfis¡ fis»wJ
KobtL¤jè‹ FiwghLfŸ
1. kh‰W têfŸ g‰¿a KGikahd m¿Î ÏšyhÂU¤jš
2. KobtL¡f Koahkš FH«ò« kdãiy
3. rçahd MŒÎ brŒtJ jt¿éL»wJ
4. éiuthd KoÎfŸ
5. njitahd jftš »il¡fhkš ÏU¤jš
6. v®¥ò
7. KoÎ vL¥gJ k£Lnk Ãu¢rid¡F¤Ô®thf ÏU¡fhJ
38
Áy braš £l§fŸ
ÑœfhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ridfS¡F¤ ԮΠfh©f.
1) xU nkh£lh® fh® c‰g¤Â brŒÍ« ãWtd«, òÂa k‰W« V‰fdnt cŸs ãWtd§fŸ
cUth¡F« mÂf msÎ ngh£oædhš bgU« Ãu¢Áidia¢ rªÂ¡»wJ. mj‹
ngh£oahs®fŸ Fiwªj éiy khÂçæš nkh£lh® fh®fis c‰g¤Â brŒJ éiyæš
F¿ahf ÏU¡F«. Ef®nthiu ft®ªJ éL»wh®fŸ. mnj rka¤Âš ju¤Âš eh£lKŸs
Ef®nthU¡F òÂa bjhêš E£g¤Jl‹ Toa ca®uf nkh£lh® fh®fis c‰g¤Â brŒJ
ešy jukhd tho¡ifahs®fisÍ« ft®ªJ éL»wh®. Ï¥go¥g£l ngh£o Nœãiyæš
mªj éahghu ãWtd¤Â‰F rªij¢ rthiy rkhë¥gj‰F xU £l« tF¤J¡
bfhL¡fΫ. cdJ £l¤Âš Jšèakhd msÎfŸ ÏU¡f nt©oa mtÁa« Ïšiy.
v›tif¤ £l¤ij Ú cUth¡FthŒ v‹W bjçé¤jhš nghJkhdJ.
cjé¡ F¿¥òfŸ
1) £l¤Â‹ neh¡f¤ij ã®za« brŒa kh‰W têfŸ v‹d cŸsd v‹gij¡
F¿¥ÃL.
2) x›bthU kh‰W têfë‹ gy« k‰W« gyÅd¤ij MŒÎ brŒf.
3) nj®ªbjL¤j kh‰W têia mkšgL¤jš
4) Ëbjhl® brašfŸ ahit v‹W ÁªÂ.
1)
2)
3)
4)
Ϥjifa £l§fë‹ FiwfŸ ahit v‹W f©LÃo.
Ïit všyh NœãiyfëY« kh‰w¤j¡fjh?
ÏJ v®fhy¤ij neh¡»ajh?
Ïj‰F fhy všiy c©lh? ãiyahdjh?
1) ÏJ mÂf« bryÅdkhdjh?
2) neu¤ij mÂf« bryél¡ Toajh?
3) Ϫj Fiwfis v›thW ãt®¤Â brŒayh«?
-----2) mUnf cŸs xU bjhêšéidPiu mt® v›thW neh¡f§fis ã®za« brŒjh®?
v›thW mt‰iw milªjh® mj‰F v›tsÎ fhy« M»aJ v‹W édtΫ mt®fsJ
gÂiyÍ« Ú Ïªj m¤Âaha¤Âš f‰wijÍ« x¥ÃlΫ.
cjé¡ F¿¥òfŸ
1) Ú©lfhy k‰W« FW»a fhy¤ £l§fŸ ahit?
2) neh¡f§fis ã®zæ¡F« nghJ v‹bd‹d fhuâfŸ gçÓyid
brŒa¥g£lJ v‹W m¿aΫ.
3) Ϫj neh¡f§fis ã®zæ¥gj‰F v‹bd‹d msÅLfŸ fz¡»š
bfhŸs¥g£ld v‹W bjçé¡fΫ.
39
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta¡ FW édh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJ.
1. £läLjš v‹gJ ------- rh®ªjJ.
(m) Ïwªjfhy« (M) v®fhy« (Ï) ãfœfhy« (<) nk‰T¿at‰¿š vJΫ Ïšiy
2. £läLjš v‹gJ -------- braš
(m) m¿Îrh®ªj (M) khdÓf (Ï) ò¤Ârhè¤jd« (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
3. £läLjš ------ ts§fis mÂf mséš ga‹gL¤J»wJ.
(m) ã (M) bghUŸfŸ (Ï) ÏaªÂu§fŸ (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
4. £läLjš v‹gJ ----¡F têtF¡»wJ,
(m) xU§»iz¤jš (M) x¤JiH¤jš (Ï) C¡Fé¤jš (<) xG§fik¤jš
5. ãWtd« £l§fis brašKiw gL¤ÂÍŸsjh v‹gij m¿a ---- cjλwJ
(m) f£LgL¤jš (M) C¡Fé¤jš (Ï) Ô®khd« brŒjš (<) nk‰F¿¥Ã£l vitÍ«
Ïšiy
6. £läLjš v‹gJ ---- MuhŒtj‰F ga‹gL»wJ
(m) c£òw Nœãiy (M) btë¥òw Nœãiy (Ï) c£òw k‰W« btë¥òw Nœãiy
(<) nk‰F¿¥Ã£l vitÍ« Ïšiy
7. ãWtd¤Â‹ c£òw Nœãiyia ã®zæ¡F« fhuâfŸ ---(m) bjhêyhs®fë‹ kd¥gh§F (M) bjhêšE£g« (Ï) ã®thf¤Â‹ Ô®khd braš
(<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
8. £läLjè‹ c£TWfshtJ ---(m) bfhŸif (M) eilKiw (Ï) é (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
9. ----- v‹gJ neu¤ijã®zæ¤J brašfis mªneu¤Â‰FŸ Ko¡f nt©L«
(m) fhy m£ltiz (M) eilKiw (Ï) brašÂ£l« (<) nk‰F¿¥Ã£l vitÍ«
Ïšiy
10. ---- v‹gJ kh‰W elto¡iffS¡»ilna xU Áwªj braš elto¡ifia¤
nj®ªbjL¥gJ
(m) jftš bjhl®ò (M) Ô®khd« brŒjš (Ï) £läLjš (<) gâak®¤jš
11. xU ãWtd¤Â‰fhd mYtyf brayh¡f¤ ÂwdsΡFŸ ÏUªJ xU
brayh©ika® vL¡f¡ Toa KoÎfns ---- KoÎfŸ MF«.
(m) ãWtd (M) jåeg® (Ï) thyhakhd (<) nk‰F¿¥Ã£l vitÍ« Ïšiy
40
12. xU jå eguhš vL¡f¥gL« KoÎfŸ ------ KoÎfŸ vd¥gL«
(m) jåeg® (M) FG (Ï) bfhŸif (<) brašgL«
13. kh‰W elto¡iffS¡»ilna xU Áwªj braš elto¡ifia¤ nj®ªbjL¡F«
fhuâfis és¡»at®
UIU
(m) Õ£l® £u¡f® (M) blŒy® (Ï) bA‹¿ bgahš (<) nk‰T¿a vitÍ« Ïšiy
14. T©£° X l‹dš v‹gt® ---- I kh‰W¤ Ô®Îfëš nj®ªbjL¥gj‰F
mo¥gilahf¡ TW»wh®
(m) mDgt« (M) nrhjid (Ï) MuhŒ¢Á k‰W« gF¤jhŒÎ (<) nk‰T¿a mid¤J«
15. £läLjš v‹gJ ãWtd¤Â‹ ----- ts§fŸ mÂf mséš
cgnahf¥gL¤JtJ MF«.
(m) kåj (M) bghUŸfŸ (Ï) ÏaªÂu§fŸ (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
éilfŸ
1. (Ï) v®fhy«
2. (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
3. (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
4. (m) xU§»iz¤jš
5. (m) f£LgL¤jš
6. (Ï) c£òw k‰W« btë¥òw Nœãiy
7.(<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
8. (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
9. (m) fhy m£ltiz
10. M) Ô®khd« brŒjš
11. (m) ãWtd
12. (m) jåeg®
13. (m) Õ£l® £u¡f®
14. <)nk‰T¿a mid¤J«
15. (<) nk‰F¿¥Ã£l mid¤J«
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. v‹d brŒa nt©L« v‹gij K‹T£ona Ô®khå¥gJ vJ?
2. v¥gâ nkyh©ikæš cŸs x›bthU goæY« x›thUtuhY« brŒa¥gL»wJ?
3. £läLjY¡F v›tifahd mQFKiw¤ njit¥gL»wJ?
4. vt‰iw Fiw¥gj‰F £läLjš njit¥gL»wJ?
41
5. gutyh¡fš v‹gJ v‹d?
6. V‹ £läLjš nrh®Î c©lh¡F« k‰W« rè¥ghd¥ gâahf¤ njh‹W»wJ?
7. v®fhy¤ij ã®zæ¡F« fhuâfŸ VjhtJ x‹¿id TW?
8. £läLjè‹ Kjš gâ ahJ?
9. xU F¿¥Ã£l v®fhy¤Âš eh« v®gh®¡F« KoÎfis v© toéš ju¡ToaJ
vJ?
10. £läLjè‹ tiffŸ v¤jid?
11. kh‰W elto¡iffS¡F xU Áwªj braš elto¡ifia nj®ªbjL¥gJ v‹gJ
v‹d?
12. khR f£L¥gL¤J« fUéia ah® ãWtyh«?
13. ãfœ Kiw¥gL¤j¥g£l KoÎfis tiuaW¤jt® ah®?
14. FG KoÎfis ah® vL¡fyh«?
15. KobtL¤jš gofë‹ Kjš go v‹d?
éilfŸ
1. £läLjš
2. £läLjš
3. x‹W nr®¡F« gâ
4. Ïl®ghL k‰W« v®ghuhj j‹ik
5. mÂfhu¤ij Ñœãiy nkyh©ikæl« tH§Fjš
6. be»œÎ¤j‹ik ÏšyhÂU¤jš
7. gâahs® kd¥gh§F / bjhêšE£g¥ ga‹ghL / nkyh©ikaç‹ Ô®khd« brŒÍ«
gofŸ
8. neh¡f§fŸ
9. £l¥g£oaš
10. MW
11. Ô®khd« brŒjš
12. khR f£L¥gL¤J« mÂfhç
42
13. irk‹
14. eg®fë‹ bjhFÂ
15. Ãu¢ridia tiuaW¤jš
gFÂ - M
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
1. £läLjš v‹whš v‹d?
2. £läLjš - tiuéy¡fz« jUf.
3. Ô®khd« - brŒjš v‹whš v‹d?
4. Ô®khd« - brŒjš - tiuéy¡fz« jUf.
5. £l¥g£oaš - ÁW F¿¥ò tiuf.
6. Ú©l fhy £l« v‹whš v‹d?
7. ãWtd KoÎfŸ v‹whš v‹d?
8. ãfœ Kiw¥gL¤j¥g£l £l§fŸ v‹whš v‹d?
9. bfhŸiffŸ v‹whš v‹d?
10. éÂfŸ v‹whš v‹d?
11. thyhakhd KoÎfŸ k‰W« Í¡Â mo¥gilæyhd KoÎfŸ v‹whš v‹d?
12. jåeg® k‰W« FG KoÎfŸ v‹whš v‹d?
gFÂ - Ï
FW édh¡fŸ
xU g¡f mséš éilaë
(10 kÂ¥bg©)
1. £läLjè‹ FzhÂr§fŸ ahit?
2. £läLjè‹ eilKiwfŸ (m) gofŸ ahit?
3. £läLjè‹ tiffŸ ahit?
4. nkyh©ik KoÎfë‹ tiffŸ ahit?
5. Ô®khd« brŒjè‹ ÔikfŸ ahit?
43
gFÂ - <
f£Liu tot édh¡fŸ
(20 kÂ¥bg©)
1. £läLjè‹ e‹ikfŸ k‰W« ÔikfŸ ahit?
2. £läLjè‹ brašTWfŸ ahit?
3. Ô®khd« brŒjè‹ j‹ikfŸ ahit?
4. Ô®khd« brŒjè‹ goãiyfŸ étç.
5. Ô®khd« brŒjè‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfŸ.
44
3. xG§fik¤jY«, mÂfhu x¥gil¤jY«
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij go¤j Ëd® Ú§fŸ Ñœ¡
f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ.
xG§fik¤jš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ nfh£ghLfŸ - e‹ikfŸ - xG§fik¤jš eilKiwfŸ / goãiyfŸ - Kiwahd
k‰W« Kiwa‰w xG§fik¤jš - ntWghLfŸ - xG§fik¤jè‹ f£lik¥ò (tiffŸ)
- xG§fik¥ò és¡f¥gl« - ifnaL. mÂfhu x¥gil¤jš - bghUŸ - tiuéy¡fz«
- j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ - mÂfhu x¥gil¤jš eilKiwfŸ / goãiyfŸ e‹ikfŸ - FiwghLfŸ - nfh£ghLfŸ - ika¥gL¤Jjš - bghUŸ -tiuéy¡fz«
- e‹ikfŸ - FiwghLfŸ - ika¥gL¤Jjš mÂfhu¥ gutyh¡f« - ntWghLfŸ.
gl« 3.1 xG§fik¥ò
xG§fik¥ò
bghUŸ
xG§fik¥ò (Organisation) v‹w th®¤ij (Organism) v‹w th®¤ijæèUªJ tªjJ.
Ïj‰F x‹Wl‹ x‹W bjhl®òila ghf§fë‹ f£lik¥ò v‹W bghUŸ. xG§fik¥ò
v‹gJ kåj®fŸ, ÏaªÂu§fŸ, bghUŸfŸ, tiffŸ, ãÂ, gâfŸ, mÂfhu« k‰W«
bghW¥ò M»at‰iw cŸsl¡»aJ. vdnt xG§fik¥Ã‹ ntiy v‹gJ, nkš
F¿¥Ã£l c£TWfis Ïiz¤J bghJthd neh¡f¤ij miltjhF«.
45
tiuéy¡fz«
1. ÿæ° mby‹ v‹gt® ``brŒa nt©oa ntiyia m¿ªJ mjid¥ gy ÃçÎfshf¥
Ãç¤J m›ntiyæ‹ bghW¥ò, mÂfhu« Kjèat‰iw¥ g»®ªjë¤J bjëªj xU
neh¡f¤Â‹ Ñœ xUtU¡bfhUt® bjhl®ò bfh©L brašgLtnj xG§fik¥ò``
v‹»wh®.
2. xG§fik¥ò v‹gJ gšntW Ka‰ÁfŸ x‹Wl‹ x‹W bjhl®ò gL¤j¥g£L
xU§»iz¡f¥g£l f£lik¥ng MF«. - Ânah iAk‹
xG§fik¥Ã‹ ÏašòfŸ / Áw¥ò¤ j‹ikfŸ
1. bghJthd neh¡f«
x›bthU xG§fik¥ò« xU bghJthd neh¡f¤ij miltj‰fhfnt
cUth¡f¥gL»wJ.
2. ntiy¥g»®Î
bkh¤j mik¥ò« gâfë‹ mo¥gilæY« Jiz¥gâfë‹ mo¥gilæY«
Ãç¡f¥gL»wJ. x›bthU egU¡F« gâãiy cz®¤j¥gL»wJ. ÏJ Áw¥ò ãiy¡F
tê tF¡»wJ.
3. mÂfhu¡ f£lik¥ò
mÂfhu¤ jFãiyæ‹ mo¥gilæš xU mik¥ghdJ cUth¡f¥gL»wJ.
mÂfhu¤Â‹ x›bthU ãiyÍ« tiuaW¡f¥gL»wJ. mÂfhç Jiz¥gâahs® cw΢
r§»èahdJ f£lis¢ r§»è vd czu¥gL»wJ.
4. k¡fŸ
ãWtd« v‹gJ kåj®fë‹ FG MF«. ÏJ xU brašgl¡Toa kåj¡
fhuâfis cŸsl¡»a mik¥ghF«.
5. brŒÂ¤ bjhl®ò
všyh ãWtd§fS« mj‰nf cç¤jhd brŒÂ¤ bjhl®ò têKiwfis¡
bfh©LŸsJ. ÏJ gu°gu òçªJ bfhŸSjY¡F« T£LwÎ v©z§fS¡F«
mo¥gilahf mik»wJ.
6. xU§»iz¥ò
ÏJ gšntW brašghLfis xU§»iz¥gj‹ _y« ãWtd¤Â‹ bghJthd
neh¡f¤ij mila Ko»wJ. T£LwÎ Ka‰Ána xU xG§fik¥Ã‹ Áw¥gæšghF«.
7. Nϋiy
xG§fik¥ò v‹gJ xU bghUshjhu, rKjha, muÁaš k‰W« r£lKiw¡
fhuâfis cŸsl¡»a Nœãiyæšjh‹ brašgL»wJ.
46
8. eilKiw éÂfŸ
x›bthU ãWtdK« Áy eilKiw éÂfis¥ Ëg‰W»wJ. ÏJ
gâahs®fë‹ Kiwahd brašgh£o‰F tê tF¡»wJ.
xG§fik¥Ã‹ nfh£ghLfŸ
1. xU§»izªj nfh£ghLfŸ
ãWtd¤Â‹ x›bthU gFÂÍ« mj‹ neh¡f§fis milÍ« t©z«
mik¡f¥g£oU¤jš nt©L«. vdnt neh¡f§fisÍ« tiuaW¡f nt©L«.
2. ntiy¥g»®Î
xU ãWtd¤Â‹ bkh¤j ntiyÍ« x›bthU jåeg®fS¡»ilna Á¿a
msÎfëš g»®ªs¡f¥gl nt©L«.
3. f£L¥gh£L Å¢bršiy
xU nkyhs® Áwªj Kiwæš M‰wš äF tifæš v›tsÎ gâahs®fis¡
f£L¥gL¤j KoÍ« v‹w msnt f£L¥gh£L Å¢bršiy MF«.
4. jutçir¡ nfh£ghL
mÂfhu tçirahdJ nkèUªJ ÑHhf v¤jilÍ« Ïšyhkš r§»è¤ bjhl® nghy
tu nt©L«. ÏJ mÂfhu¥ goãiyfis¡ F¿¡F«.
5. jåãiy¡ nfh£ghL
thyhakhd ntiyfëš všyh nkyhs®fSnk Rakhf KobtL¡fyh«. xU Áy
jå¥g£lbrašfëš k£L« jdJ ca® mÂfhçfël« KobtL¡F« mÂfhu¤ij
é£Lél nt©L«.
6. f£lis xUik
xU gâahsU¡F xU nkyhs® k£Lnk ÏU¡f nt©L«. Ïu©L nkyhs®fël«
xU gâahs® ntiy brŒa KoahJ.
7. gâtê és¡f«
x›bthU gâahs®fë‹ mÂfhu§fS« bghW¥òfS« bjëthf és¡f¥gl
nt©L«. gšntW gâfS¡»ilna cŸs cwÎ KiwahdJ bjëthfΫ F¿¥ghfΫ
és¡f¥gl nt©L«.
8. xUä¤j Ïa¡f«
xU FGé‰F xU £l« k‰W« xU jiyt® v‹w mo¥gil ÏUªjhš jh‹
ãWtd¤Â‹ brašfŸ xnu têæš Ïa¡f¥gL«.
9. x¥gilÎ
x¥gilÎ v‹gJ Jiz¥gâahs®fS¡F Át ntiyfis Ãç¤J¡bfhL¥gJ
MF«. bfhL¡f¥g£l ntiy¡F¤ jFªj mÂfhu« x¥gil¡f¥gl nt©L«. m¥bghGJ
jh‹ mt®fŸ j§fS¡F x¥gil¡f¥g£l gâia Ko¡f KoÍ«.
47
10. rkãiy¡ nfh£ghL
mÂfhuK« bghW¥ò« rkkhf ÏU¡f nt©L«. xU ãiy¡F tH§f¥g£l
mÂfhukhdJ mj‰F tH§f¥g£l bghW¥Ã‰F¢ rkkhf ÏU¡f nt©L«.
11. KGikahd gš brhšY« bghW¥ò
vªj xU nkyÂfhçÍ« jdJ bghW¥ÃèUªJ éLgL« tifæš ÏU¡f¡ TlhJ.
mÂfhçfŸ mt®fS¡F Ñœ gâòçÍ« gâahs®fë‹ brašfS¡F¥ bghW¥ghth®.
12. vëik
ãWtd¡ f£lik¥ò äfΫ
bfh©ljhfΫ ÏU¡f nt©L«.
vëikahfΫ
Fiwªj
goãiyfis¡
13. be»œÎ¤j‹ik
ãWtd¡ f£lik¥ò NœãiyfS¡F V‰g khW« j‹ik bfh©ljhf ÏU¡f
nt©L«. mo¥gil tot¤ij kh‰whkš ãWtd¤Â‹ éçth¡f¤Â‰F V‰g khW«
j‹ik ÏU¡f nt©L«.
14. Âwik
ãWtd¤Â‹ mik¥ghdJ mªãWtd« Áw¥ghf¢ brašg£L Fiwªj bryéY«
Ka‰ÁæY« ãWtd neh¡f§fis milÍ« t©z« ÂwikÍilajhf ÏU¡f
nt©L«.
15. bjhl®¢Á
ãWtd¡ f£lik¥ghdJ Ú©l fhy¤Â‰F bjhl®ªJ Ïa§f¡ Toajhf ÏU¡f
nt©L«.
xG§fik¥Ã‹ e‹ikfŸ
x›bthU ãWtd¤Â‹ bt‰¿¡F« bjhl®ªj brašgh£o‰F« xG§fik¥ò
mo¥gil¤ njitahF«. xU Áwªj xG§fik¥Ã‹ e‹ikfis¡ Ñœf©lthW
étç¡fyh«.
1. nkyh©ik¡F cjé brŒ»wJ
xG§fik¥ò v‹w bgh¿ E£g¤Â‹ _y« ã®thf« xU§»iz¥ò k‰W«
f£L¥gh£L brašfis brašgL¤j Ko»wJ. xG§fik¥ò xU ãWtd¤Â‹
neh¡f§fis miltj‰F xU Áwªj cgfuzkhf és§F»wJ. xU Áwªj
xG§fik¥Ã‹ _ykhf k£Lnk £l§fŸ braštot« bgW»‹wd, k‰w nkyh©ik¥
âfŸ neh¡f§fis mila cjλwJ. mik¥ò¤ £l« Kiwahf
totik¡f¥gléšiy våš, nkyh©ik M‰wy‰wjhfΫ fodkhdjhfΫ M»éL«.
2. ts®¢Á¡F cjλwJ
xG§fik¥ghdJ, ãWtd« òÂa éahghu§fëš <Lgl têtif brŒ»wJ.
nkY« v›tifahd rthyfisÍ« ãWtd« v®bfhŸs Ko»wJ.
48
3. ts Mjhu§fis mÂf msÎ ga‹gL¤j cjλwJ
Áwªj xG§fik¥ò òÂa bjhêšE£g§fis ãWtd¤Âš òF¤j mDk¡»wJ.
xnu ntiyia ÂU«g¤ ÂU«g bra¤š. Ka‰Á k‰W« Ãw ts§fŸ ÅzhFjš
Kjèat‰iw¤ j鮡f Ko»wJ. Ïjdhš kåj ts§fisÍ« Ãw Ïa‰Ãaš
fhuâfisÍ« c¤jk msÎ ga‹gL¤j cjλwJ.
4. òÂjhf¥ gil¡F« Âwid¤ ö©L»wJ
xU cWÂahd mik¥ò òÂa v©z§fisÍ« K‰gL ÂwidÍ«
gâahs®fS¡»ilna V‰gL¤J»wJ. nkY« x¥gil¤jš _ykhf Ñœãiy
gâahs®fS¡F KoÎfŸ vL¡F« cçikia tH§F»wJ. Ïjdhš òÂa K‰ngh¡F
têfis ntiyæš ga‹gL¤j cjé brŒ»wJ.
5. bjhl®ªJ brašgLtij eilKiw¥gL¤J»wJ
ÁwªjxG§fik¥ò všyh ãiyæY« cŸs gâahs®fS¡F« gæ‰ÁÍ«
ts®¢ÁÍ« më¡f cWJiz¥ òç»wJ. jiyik V‰wY¡F ešy thŒ¥òfis
cUth¡F»wJ. kwW« xU ãWtd¤Â‹ ãiyng‰W¤ j‹ikia ãiyeh£L»wJ.
6. xU§»iz¤jY¡F cjλwJ
ÏJ jåahŸ Ka‰Áfis x‹¿iz¡F« K¡»akhd têahF«. x›bthU
Jiw¡F« bjhF¡F« rkkhd K¡»a¤Jt« më¡f cjλwJ. nkY« brašfë‹
xUik cz®é‰F« T£Lwé‰F« cjλwJ.
xG§fik¤jè‹ goãiyfŸ / eilKiwfŸ
1. brŒa nt©oa elto¡iffis¤ Ô®khd« brŒjš
ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis mila nk‰bfhŸs nt©oa brašfis¤
bjçªbjL¡f nt©L«. Ïj‰F xU ãWtd¤Â‹ bkh¤j ntiyiaÍ« ãWtd¤Â‹
neh¡f§fis mila nk‰bfhŸs nt©oa brašfisÍ« bjçªbjL¡f nt©L«.
Ïj‰F xU ãWtd¤Â‹ bkh¤j ntiyÍ« ÁW gâfshfΫ Jiz¥gâfshfΫ
Ãç¡f¥gl nt©L«, (v.L) xU c‰g¤Â ãWtdkhf ÏUªjhš bfhŸKjš c‰g¤Â,
é‰gid, nrfç¥ò és«gu« k‰W« ã ngh‹w ÃçÎfshf¥ Ãç¡f¥gL»wJ.
2. elto¡iffis bjhFÂfshf Ãç¤jš
brŒa nt©oa gâfis¤ bjçªbjL¤jÎl‹ mit bjhFÂfshf¥
Ãç¡f¥gL»wJ. x›bthU ÃçÎfS« JiwfS« mt‰¿‹ gâfŸ v›thW x‹Wl‹
x‹W bjhl®òilajhf ÏU¡»wJ v‹gj‹ mo¥gilæš Ãç¡f¥gL»wJ. xnu ngh‹w
elto¡iffis cŸsl¡»a gâfŸ xU Ãçthf mik¡f¥gL»wJ, (v.L) bfhŸKjš
k‰W« nrfç¥ò¥ gâfŸ xnu Ãçéš nr®¡f¥gL»wJ. x›bthU JiwÍ« xU Jiw
nkyhsç‹ ifæš x¥gil¡f¥gL»wJ.
3. flikfis¥Ãç¤J tH§Fjš
elto¡iffis nkyh©ik brŒa¡Toa msÎfëš, ÁW bjhFÂfshf¥
49
Ãç¤jÎl‹ mit xU F¿¥Ã£l ãiyæš ãW¤j¥gL»‹wd. Ï›thW ãiyfŸ
tiuaW¡f¥gL«nghJ fšé¤jFÂfS« mDgt§fS« mt®fsJ cŸs¤jFÂfS«
jah® ãiy¥ g©òfS« fz¡»š bfhŸs¥gl nt©L«. rçahd gâãiy¡F¢ rçahd
gâahs®fŸ ãaä¡f¥gl nt©L«. gâahs®fë‹ Âwikahd brašgh£o‰F¥
bghU¤jkhd Ïa‰Ãaš NœãiyfŸ tH§f¥gl nt©L«.
4. mÂfhu x¥gil¥ò
rçahd msÎ mÂfhu« x›bthU eg®fS¡F« tH§f¥gl nt©L«.
m¥bghGJjh‹ gâfis ãiwnt‰w KoÍ«. (v.L) xU bfhŸKjš Jiw nkyhs®
bghU£fis th§Ftj‰F« mj‰fhf¥ gz« brY¤Jtj‰F« KG mÂfhu«
bfhL¡f¥gl nt©L«.
5. mÂfhu cwÎ Kiwfis tiuaW¤jš
mÂfhu§fŸ tH§f¥g£l cl‹ gšntW gâahs®fS¡»ilna cwÎ
KiwahdJ cUth¡f¥gL»wJ. x›bthU jå eg®fS« jdJ jiyt‹ ah® v‹gijÍ«
ahU¡Fmt®fŸ gš brhšY« bghW¥òilat®fshf ÏU¡»wh®fŸ v‹gijÍ«
m¿ªÂU¤jš mtÁa«. mnj nghy mÂfhçfS« jd¡F¡ Ñœgâòçgt®fŸ ah® vdW
mt®fŸ ahU¡F Mizfis tH§fyh« v‹W« m¿ªÂU¤jš nt©L«. Ï›thwhf
xG§fik¤jš v‹gJ xU jå kåjå‹ ntiy v‹d v‹gijÍ«, ntiyfis
v›thW bjhF¤J tif¥gL¤jyh« v‹gijÍ«, nkyhs®fS¡»ilna cŸs mÂfhu
cwÎKiwfisÍ« mij v›thW x¥gil¥ò brŒtJ v‹gijÍ« m¿ÎW¤J»wJ.
Kiwahd xG§fik¥ò
Kiwahd xG§fik¥ò v‹gJ ãWtd neh¡f§fis miltj‰fhf ÂlkhfΫ
ftdkhfΫ cUth¡f¥g£l f£lik¥ò. £lä£l ntiyfŸ k‰W« ãiyfë‹
f£lik¥ò. ÏJ äfΫ bjëthf és¡f¥g£L neh¡f§fis mila Kiwahd
xG§fik¥Ãš cŸ brŒÂ¤ bjhl®ò Kiwahdjhfnt ÏU¡F«. ÏJ Áwªj Kiwæš
cUth¡f¥g£l éÂfŸ k‰W« eilKiwfis¡ bfh©lJ.
Kiwa‰w xG§fik¥ò
ÏJ jå¥g£l k‰w« rKjha cwÎfë‹ mo¥gilæš cUth¡f¥gL»wJ. ÏJ
Kiwahf mik¡f¥g£lJ mšy. ÏJ neçilahf¤ jh§fshfnt xUtUl‹ xUt®
gHFtjdhš eilKiwfŸ cUth»wJ. ÏJ xU jå kåjDila v©z¥gh§»dhY«
éU¥ò btW¥òfshY« kh‰w¥gL»wJ. g®eh®£ mt®fë‹ T‰W¥go ÏJ xU T£L¤ jå
elto¡if. Ïj‰bf‹W bghJthd neh¡f« Ïšyhé£lhY« bghJthd KoÎfis
tH§F»wJ.
xU ãWtd« Áwªj f£lik¥Ãš brašgL« nghJ k£Lnk neh¡f§fis mila
KoÍ« Kiwahd k‰W« Kiwa‰w xG§fik¥òfŸ ãWtd¤Â‹ braš Âwid
mÂf¥gL¤J»wJ. Ï›éu©L mik¥òfS¡»ilna cŸs ntWghLfis m¿ªJ
bfhŸtJ bjëthd Áªjid¡F cjλwJ.
50
Kiwahd xG§fik¥ò¡F« Kiwa‰w xG§fik¥ò¡F« cŸs ntWghLfŸ
t .v©.
Kiwahd xG§fik¥ò
Kiwa‰w xG§fik¥ò
1
ÏJ bt ë¥gilahf¤ £lä£L ÏJ jhdhfnt cUt h»wJ.
cUt h¡f¥gL»wJ.
2
Kiwahd xG§fik¥Ãš
mÂfhu x¥gil¤jš k‰W «
bghW¥òfis ã®zæ¤jš
M»a gâfŸ äfÎ «
Ï‹¿aikahjit MF«.
Kiwa‰w xG§fik¥Ãš
jå¤jFÂfshd e£ò e«Ã¡if
bghW¥òW Â cwÎ fŸ Kjèait
Ï‹¿aikahjit MF«.
3
eilKiwfS« éÂKiwfS«
Kiwahd xG§fik¥Ãš äf
K¡»akhd fhuâfshF«.
k¡fëilna vG« jå¥g£l
gçt ®¤jid äf K¡»a¡
fhuâahF«.
4
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Âš fh£l
Kiwahd xG§fik¥ig ,
xG§fik¥Ã‹ és¡f¥gl¤Âš KoahJ.
fh£lyh«.
5
mÂfhu x¥gil¤jš Ñœ
neh¡»Í« bghW¥òfŸ
nkšneh¡»Í« cŸsJ.
Ïj‰F rçahd f£lik¥ò vJÎ «
»ilahJ.
6
ÏJ ãW t dj‹ neh¡f¤ij
milt j‰fhf
cUt h¡f¥gL»wJ.
ÏJ rKjha ãiwit V‰gL¤j
cUt h¡f¥gL»wJ. mnj neu¤Âš
ãW t d¤Â‹ F¿¡nfhŸfS«
mila t êt if brŒ»wJ.
7
Kiwahd xG§fik¥Ãš
gjéfS« mÂfhu ãiyfS«
äfÎ « K¡»akhdJ.
Kiwa‰w xG§fik¥Ãš
gjéfS« mÂfhu ãiyfS«
K¡»akhdit mšy.
8
ÏJ ãiyahdJ
ÏJ ãiya‰wJ.
xG§fik¥Ã‹ tiffŸ
xU ãWtd¤Â‹ cŸ xG§fik¥ò mšyJ xG§fik¥Ã‹ f£lik¥òfŸ ËtUkhW
Ãç¡f¥gL»wJ.
1. tçir xG§fik¥ò / ÏuhQt
2. gâKiw xG§fik¥ò
3. tçir¥gâa® xG§fik¥ò
4. FG mik¥ò
5. brašÂ£l mik¥ò
6. m¢R th®¥ò mik¥ò
51
1. tçir xG§fik¥ò
ÏJ äfΫ gHikahd mik¥ò Kiw MF«. ÏJ br§F¤J / ÏuhQt Kiw
mik¥ò v‹W« miH¡f¥gL»wJ. Ï«Kiwæš xU br§F¤J tçiræš mÂfhu«
nkèUªJ ÑHhf tU»wJ. nkšãiyæš cŸs mÂfhçæl« mÂfhu« mÂfkhfΫ
ÑnH bršy¢ bršy FiwªJ bfh©L« brš»wJ. x›bthU egU« f£lis¢
r§»èæš j§fS¡bf‹W xU ãiyæš ÏU¡»wh®fŸ. jd¡F clnd nkny cŸs
mÂfhçæ‹ brhšè‰F¡ f£L¥gl nt©L«. k‰W« xnu xU mÂfhçæ‹
f£L¥gh£L¡FŸ tU»wh®.
nkyh©ik Ïa¡Fe®
c‰g¤Â nkyhs®
ÏaªÂu f©fhâ¥ghs®
Kj‹ik¡ f©fhâ¥ghs®
ntiyah£fŸ
gl« 3.2 tçir Kiw mik¥ò
e‹ikfŸ
tçir xG§fik¥ò Kiw Ñœ¡fhQ« e‹ikfis më¡»wJ.
1. ÏJ äfΫ vëikahdJ. vëš òçªJ bfhŸs¡ToaJ.
2. mÂfhuK« bghW¥ò« x›bthU ãiyæY« és¡f¥gL»wJ. x›bthU egU« jh§fŸ
ÏU¡f nt©oa ãiyiaÍ« bghW¥igÍ« m¿ªJ bfhŸ»wh®fŸ.
3. Áw¥ghd KoÎfisÍ« cldoahd elto¡ifiaÍ« V‰gL¤J»wJ.
4. ϧF f£lis xUik ãyλwJ. vdnt x›bthU gâah©ikaU« jdJ
Jiz¥gâahs®fë« f£L¥ghL it¤JŸsd®.
5. ÏJ Áwªj xG§»id V‰gL¤J»wJ.
52
6. x›bthUtU« jdJ braY¡F bghW¥ghdt®fŸ bghW¥òfis¥ ÃwU¡F kh‰w
KoahJ.
7. ÏJ äfΫ Á¡fdkhdJ.
FiwghLfŸ
tçir mik¥ghdJ Ñœ¡f©l FiwghLfis¡ bfh©lJ.
1. Ïš Áw¥ÕLghL »ilahJ.
2. Kj‹ik mÂfhçfë‹ ã®thf ntiyfëdhš gâ¢Rik mÂfç¡»wJ.
3. ÏJ r®thÂfhu f£L¥gh£o‰F têtF¡fyh«.
4. Jiz¥gâahs®fë‹ <LghL« RjªÂukhf¢ ÁªÂ¡F« ÂwD« Fiw»wJ.
5. tçir mik¥ò, bjhl®¢ÁiaÍ« ãiy¤j‹ikiaÍ« ÏHªJ cŸsJ.
vdnt tçir Kiw mik¥ò ÁW ãWtd§fS¡F k£Lnk V‰wJ.
6. tçir mik¥ò Kiw Á¿a ãWtd§fS¡F bghUªJ»wJ. nkY« mt®fŸ Áy
eg®fS¡F k£Lnk ntiy bfhL¤J m‹whl ntiyfis nk‰bfhŸ»‹wd.
2. gâKiw xG§fik¥ò
nly® v‹gt® Ï«Kiw mik¥ig cUth¡»dh®. ÏJ ``gâtê nk‹Kiwik``
v‹w j¤Jt¤Â‹ mo¥gilæš cUth¡f¥g£LŸsJ. ϧF mik¥ghdJ
gštifahd gâ všiyfshf Ãç¡f¥gL»wJ. x›bthU gâfS« xU
tšYd®fël« x¥gil¡f¥gL»wJ. x›bthU gâ všiyfS« xU ãWtd¤Â‹
všyh¥ gâfisÍ« nk‰bfhŸ»wJ. (v.L) bfhŸKjš brŒÍ« gâia
nk‰bfhŸ»wJ. Ï›thW x›bthU egU« gšntW gâ¤jiyt®fëläUªJ
Mizfis¥ bgW»‹wd®.
e‹ikfŸ
1. gâKiw xG§fik¥ò ntiy¥g»®Î k‰W« Áw¥ÕLgh£il cUth¡F»wJ.
2. x›bthU gâah©ikaU« xU gâia¡ f©fhâ¡»‹wd®. vdnt
gâah©ikaç‹ g⢠Rik Fiw»wJ.
3. f£L¥ghL Áw¥ghf mik»wJ.
4. nkyhs®fë‹ MbsL¥ò nj®ªbjL¤jš k‰W« gæ‰Á ngh‹w gâfŸ
vëikah¡f¥gL»‹wd. x›bthU egU« F¿¥Ã£l gâ všiy F¿¤j m¿it¥
bg‰¿U¡f nt©oaJ mtÁakh»wJ.
5. x›bthUtU« xU F¿¥Ã£l gâæš ftd« brY¤Jtjhš mt®fŸ Âwik
mÂfkh»wJ.
53
FiwghLfŸ
1. xU eg® gyU¡F bghW¥ghF« thŒ¥òŸsJ. f£lis xUik Ïšyhjjhš bghW¥ig
vëš tiuaW¡f KoahJ.
2. ϧF FW¡F cwÎfŸ cUthFtjhš FH¥g« V‰gL»wJ.
3. KobtL¡F« gâ Ï«Kiw mik¥Ãš äfΫ bkJthf eilbgW»wJ.
4. Ñœãiy gâah©ika®fŸ, všyh Jiw mDg§fisÍ« bgW« thŒ¥ò Fiw»wJ.
5. JiwfS¡»ilna V‰gL« xU§»iz¥ò ϧF ãyÎtšiy.
bghJthf gâKiw mik¥ò ngusÎ ãWtd§fS¡F«, Ïil¥g£l ãWtd§fS¡F«
V‰wJ.
nkyh©ik Ïa¡Fe®
c‰g¤Â nkyhs®
c‰g¤Â
f©fhâ¥ghs®
bgh¿ahs®
nk‹KiwahŸ
nk‹KiwahŸ
nk‹KiwahŸ
bjhêyhs®
bjhêyhs®
Ïurhaz®
nk‹KiwahŸ
bjhêyhs®
gl« 3.3 gâKiw xG§fik¥ò
3. tçir¥gâa® xG§fik¥ò
tçir¥gâa® mik¥ò v‹gJ tçir k‰W« gâa® Kiw mik¥òfis xU§nf
Ïiz¤j mik¥ghF«. ϧnf tçir mÂfhçfŸ br§F¤J tçiræš
mik¡f¥gL»‹wd®. m¤Jl‹ Áw¥g¿Î bg‰w gâa®fŸ tçir mÂfhçfSl‹
Ïiz¡f¥gL»wh®fŸ. mt®fŸ K¡»akhd rªj®¥g§fëš tçir mÂfhçfS¡F
m¿Îiu TW« tifæš brašgL»wh®fŸ. Ϫj
Áw¥ò tšYd®fS¡F,
54
gâa® ãiyfŸ tçir mÂfhçfS¡F cjΫ t©z« cUth¡f¥g£LŸsd. mt®fŸ
k‰w JiwfS¡F m¿Îiu tH§F« mo¥gilæš gâòç»wh®fŸ.
nkyh©ik Ïa¡Fe®
jå cjéahs®
gâahs®
nkyhs®
gâ nkyhs®
Kj‹ik¡
fz¡fhs®
ÏaªÂu¡ f©fhâ¥ghs®
gGJ gh®¥ò k‰W«
guhkç¥ò mÂfhç
ju¡
f£L¥gh£lhs®
nk‹
KiwahŸ 1
nk‹
KiwahŸ 2
nk‹
KiwahŸ 3
ntiyah£fŸ
gâa®
tçir
gl« 3. 4 tçir¥gâa® xG§fik¥ò
e‹ikfŸ
tçir¥gâa® KiwahdJ Ñœ¡f©l e‹ikfis tH§F»wJ.
1.tçir
mÂfhçfŸ
Áw¥g¿Î
k‰W«
Mnyhridfis
Áw¥ò
tšYe®fëläUªJbgW»‹wd®. mt®fŸ j§fsJ bghW¥òfis äfΫ Âwikahf
M‰w¡Toat®fshf cŸsd®.
2. gâa® ãiyæš cŸs Áw¥ò tšYe®fŸ éçthd MŒÎfis nk‰bfh©L
njitahd étu§fis tçir mÂfhçfS¡F tH§Ftjhš tçir mÂfhçfë‹ Rik
Fiw»wJ.
3. gâa® ãiyæš cŸs Áw¥ò tšYe® njitahd étu§fisÍ« nj®ªj m¿ÎiuÍ«
tH§F»‹wd®. Ïj‹ _ykhf tçir mÂfhçfŸ Áwªj KoÎfis vL¡f Ko»wJ.
4. x›bthU gâah©ikaU« xU F¿¥Ã£l braèš ftd« brU¤Jtjhš
mt®fS¡F Áwªj mDgt« V‰gL»wJ.
5. tçir¥gâa® mik¥ghdJ be»œÎ¤ j‹ikÍl‹ Âfœ»wJ.
55
FiwghLfŸ
ËtU« FiwghLfshš tçir gâa®Kiw mtÂ¥gL»wJ.
1. tçir mÂfhçfS¡F« Áw¥ò tšYe®fS¡F« mo¡fo fU¤J ntWghL V‰gL»wJ.
2. eilKiwæš mÂfhu cwÎ Kiwfis tçir k‰W« gâa® mYty®fëilna
tiuaW¤J¡ TWtJ fodkh»wJ. rçahd Kiwæš flikfŸ tiuaW¡f Koahj
g£r¤Âš xU§»iz¥ò äfΫ fodkh»wJ.
3. gâa®ãiyæš cŸs Áw¥ò tšYe®fŸ éisÎfS¡F¥ bghW¥ghtšiy. vdnt
mt®fŸ j§fŸ gâfëš äFªj ftd« brY¤jhkš ÏU¡fyh«.
4. FG xG§fik¥ò
xU FG v‹gJ gy eg®fë‹ bjhF¥ghF«. ÏJ F¿¥Ã£l Ãu¢ridfis
btë¥gilahf fyªjhnyhÁ¤J Ô®ÎfS¡F gçªJiu brŒtJ Ïj‹ gâahF«. ÏJ
cUth¡f¥gL« nghnj Ïj‹ gâ všiyahdJ Ô®khå¡f¥gL»wJ. ÏJ F¿¥Ã£l
elto¡iffis ifahs mÂfhu« tH§f¥gL»wJ.
FGé‹ cW¥Ãd®fS¡F Ãu¢ridæ‹ étu§fis MŒÎ brŒÍ« cçik
c©L. ãWtd¤Â‹ vªj gâãiyæèUªJ« gšntW JiwfëèUªJ« cW¥Ãd®fŸ
nj®ªbjL¡f¥glyh«.
e‹ikfŸ
ÑnH étç¡f¥g£LŸs fhuz§fS¡fhf FG¡fŸ ga‹gL¤j¥gL»wJ.
1. FG KoÎfŸ rk‹gL¤j¥gLtJl‹ neh¡f¤Â‹ mo¥gilæY« mséaš
mo¥gilæY« mik»wJ.
2. FG gšntW Jiwfëilna M‰wš thŒªj xU§»iz¥ig¤ bjëÎgL¤J»wJ.
3. cW¥Ãd®fŸ KobtL¤jèš g§F bfhŸs mDk¡f¥gLtjhš gâahs®fë‹
ne®ik k‰W« bghW¥ò ngh‹wit ca®¤j¥gL»wJ.
4. ÏJ cW¥Ãd®fëilna Ku©ghLfis¤ j鮡»wJ.
5. gy FG¡fëš nkyhs®fŸ g§F bgWtjhš mt®fsJ mDgt« mÂfç¡»wJ.
6. brŒÂfis ãWtd« KGt‰F« éiuéš bjçé¥gj‰F FG mik¥ò ga‹gL»wJ.
7. FG¡fŸ v®¥òfis rkhë¥gj‰F« nghuh£l§fis mikÂ¥gL¤jΫ
cUth¡f¥gL»wJ.
FiwghLfŸ
1. FG¡ T£l§fŸ gz¤ijÍ« neu¤ijÍ« mÂf« bryéL« xU eilKiw.
2. FGé‹ brašKiw bkJthf eilbg‰whš KoÎfis clD¡Fl‹ vL¡f KoahJ.
3. FG KoÎfŸ äfΫ Áwªjjhf Ïšyhé£lhY« V‰W¡ bfhŸs¡Toajhf ÏU¡F«.
4. xU cWÂthŒªj cW¥Ãd® FGit j‹dh£Á brŒÍ« thŒ¥ò cŸsJ.
5. xU jå¥g£l tšyik cilat® FGéid j‹ Koé‰F M¡»uä¥ò brŒ»wh®fŸ.
56
6. Áy rka¤Âš FG¡fŸ braš elto¡if vL¡fhkš ÏU¥gj‰fhfΫ jtwhf¥
ga‹gL¤j¥gL»wJ. KoÎfis¤ jhkjkhf vL¥gj‰F« rçahd KoÎfŸ vL¡fhkš
nghtj‰F« fhuzkh»wJ.
xG§fik¥ò és¡f¥gl« k‰W« ifnaL
mik¥Ãš cŸs mid¤J cW¥Ãd®fS« mÂfhu cwÎKiwfis vëš
m¿ªJ bfhŸtj‰F« Áwªj nkyh©ik¡F« cjéahf xG§fik¥ò és¡f¥gl«
mik»wJ. ãWtd cwÎKiwfis¥ òçªJ bfhŸs cjéahfΫ brŒÂfis¤
bjçé¡F« fUéahfΫ cŸsJ.
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ bghUŸ
ãWtd¤Â‹ gšntW gâãiyfisÍ« Kiwahd cwÎKiwfisÍ«
tiugl«_ykhf és¡F« xU fUéna xG§fik¥ò és¡f¥gl« MF«. ÏJ
nkyh©ik ãiyfisÍ« Jiw cwÎKiwfisÍ« és¡F»wJ. ãWtd f£lik¥ig¡
fh£L« khÂç¥gl« v‹W« Twyh«.
íah®{ bl®çæ‹ T‰W¥go xG§fik¥ò és¡f¥gl« v‹gJ xU tiugl
és¡f« ÏJ ãWtd¤Â‹ K¡»akhd ãiyfisÍ« gâfisÍ« mt®fëilna vG«
cwÎKiwfisÍ« f©fhâ¥ghs®fë‹ têKiwfisÍ« ah® vªj¥ gâfis¡
ifahS»wh®fŸ, mt®fSila mÂfhu ãiyfŸ v‹d? v‹gijÍ« és¡F»wJ.
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ tiffŸ
Ïa¡Fe® FG
nkyh©ik Ïa¡Fe®
c‰g¤Â
nkyhs®
ãÂ
nkyhs®
rªij
nkyhs®
»is nkyhs® 1
»is nkyhs® 2
é‰gidahs®
é‰gidahs®
gâa®
nkyhs®
»is nkyhs® 3
é‰gidahs®
gl« 3.5 br§F¤J xG§fik¥ò és¡f¥gl«
xG§fik¥ò és¡f¥gl§fŸ gy tif¥gL«
1. br§F¤J xG§fik¥ò és¡f¥gl«
2.gL»il és¡f¥gl«
57
1. br§F¤J xG§fik¥ò és¡f¥gl«
ÏJ ãWtd mik¥Ãid xU Ãuä£ tot¤Âš fh£L»wJ. f£lis
ãiyfŸ nkèUªJ ÑHhf br§F¤J tçiræš tU»wJ. br§F¤J tot és¡f¥gl«
všyh Ïl§fëY« ga‹gL¤j¥gL»wJ.
2. gL»il xG§fik¥ò és¡f¥gl«
ϧF Ãuä£ gL»ilahf mikªJŸsJ. mÂfhu¤Â‹ ca®ãiyahdJ
Ïl¥g¡f« mikªJŸsJ. mÂfhu¤Â‹filãiyahdJ ty¥g¡f« mikªJŸsJ.
Ï›éu©L ãiyfS¡F« Ïilæš x›bthU gâãiyfS« ÏläUªJ tykhf
tªjil»wJ. vdnt Ïij ÏläUªJ ty« bršY« és¡f¥gl« v‹W Twyh«.
Ïa¡Fe®
FG
c‰g¤Â
nkyhs®
»is 1
rªij
nkyhs®
»is 2
é‰gidahs®
ãÂ
nkyhs®
»is 3
é‰gidahs®
nkyh©ik
Ïa¡Fe®
é‰gidahs®
gâa®
nkyhs®
gl« 3.6 gL»il xG§fik¥ò és¡f¥gl«
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ ga‹fS« e‹ikfS«
xU xG§fik¥ò és¡f¥glkhdJ nkyh©ik¡F cgnahfkhd fUéahF«.
mj‹ e‹ikfŸ ÑœtUkhW.
1.
xU ãWtd¤Â‹ gšntW ãiyfisÍ« mit v§fd« x‹Wl‹ x‹W
bjhl®òilajhf mikªJŸsJ v‹gijÍ« és¡F»wJ.
2
ÏJ ãWtd¤Â‹ bjëthd ntiyfisÍ« neh¡f§fisÍ« òçªJ bfhŸs
cjλwJ..
3.
ÏJ xnu gh®itæš mÂfh tçiriaÍ« bghW¥òfisÍ« x›bthUtU«
m¿ªJ bfhŸS« tifæš mikªJŸsJ.
58
4.
ÏJ ãWtd¤Â‹ khÂç¥gl«. ÏJ mik¥Ã‰F gâfis Ãç¤J¡ bfhL¥gj‰F
cjλwJ.
5.
ãWtd¤Â‹ kh‰w§fis £läLtj‰F ÏJ mo¥gilahf és§F»wJ.
6.
btëah£fS¡F xU têfh£oahfΫ mt®fŸ ahiu¤ bjhl®ò bfhŸs
nt©L« v‹gj‰F cjéahfΫ cŸsJ.
7.
òÂa gâahs®fS¡F ãWtd¤ij¥g‰¿ KGikahf¤ bjçªJ bfhŸs
trÂahf cŸsJ.
8.
gâahs®fis tif¥gL¤jΫ kÂ¥ÕL brŒaΫ ÏJ xU f£lik¥ghf
cŸsJ.
9.
jftš bjhl®ig V‰gL¤J»wJ.
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ FiwghLfŸ
1.
xG§fik¥ò és¡f¥glkhdJ Kiwahd cwÎKiwfis
btë¥gL¤J»wJ. Kiwa‰w cwÎfshdJ Ïš fh£l¥gLtšiy.
k£Lnk
2.
ÏJ xU ãiyahd mik¥Ãid¡ fh£L»wJ. Ïš be»œÎj‹ikfŸ Ïl«
bgWtšiy.
3.
Kiwahd cwÎKiwfŸ gâ¤Jiw M£Áahs®fë‹ khwhj ãiyæid
btë¥gL¤J»‹wd.
4.
ϧF gâahs®fS¡»ilna vH¡Toa cwÎKiwfŸ k£Lnk fh£l¥gL«.
mit c©ikahf cŸs cwÎ Kiwfsh v‹W Tw KoahJ.
5.
xU jåeg® v¤jid mÂfhu¤ij btë¥gL¤j KoÍ« v‹W« mt®fŸ v›tsÎ
bghW¥òilat®fŸ v‹W« fh£L»wJ.
6.
rçahf
totik¡f¥glhj
és¡f¥gl§fŸ
gâahs¡S¡»ilna
FH¥g§fisÍ«, jtWjyhd òçªJ bfhŸSjiyÍ« cUth¡F»wJ.
xG§fik¥ò¡ ifnaL
xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ étç¡f¥g£l mik¥ng xG§fik¥ò¡ ifnaL.
ÏJ xG§fik¥ò ifna£il étç¡f¡Toa xU üš totkhF«. xG§fik¥ò
és¡f¥gl« ah® ah® nkš mÂfhu« cŸst® v‹W bjçé¡»wJ. Mdhš ÏJ mt‰¿‹
všiyfisÍ« v®gh®¡F« brašfisÍ« és¡Ftšiy. vdnt bgça ãWtd§fŸ
xG§fik¥ò¡ ifna£oid¤ jahç¡»wJ.
ÏJ xU ò¤jftoéš mikªj mik¥Ã‹ és¡fkhF«. ÏJ ãWtd¤Â‹
neh¡f§fisÍ« bfhŸiffisÍ« têfisÍ« és¡F»wJ. ÏJ flikfisÍ«
bghW¥òfisÍ« cŸsl¡»aJ.
59
ÏJ xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ Jiz VL ngh‹wJ. ÏJ étu§fis
mid¤J¥ gâahs®fS¡F« m¿é¡»wJ. gâahs®fë‹ elto¡iffis
f£L¥gL¤jΫ têfh£lΫ cjΫ fUéahf¤ Âfœ»wJ.
e‹ikfŸ
1.
xU ãWtd¤Â‹ cŸ f£lik¥ò g‰¿a étu§fis vG¤J ó®tkhf
és¡F»wJ.
2.
éÂfisÍ« eilKiw xG§FfisÍ« fU¤JfisÍ« jukhd
és¡f§fisÍ« bjçé¡»wJ.
3.
òÂa gâahs®fS¡F gæ‰Á më¡f cjλwJ.
4.
rhjhuz ãiyfëY« éiuthd KoÎfis vL¡f cjλwJ.
5.
ts§fisÍ« mÂfhu§fisÍ« f©l¿ªJ r£ló®tkhd Ku©ghLfis¤
j鮡f cjλwJ.
6.
xUä¤jãiy¤ j‹ikia cUth¡F»wJ.
7.
mÂfhu x¥gil¥ig cUth¡Ftj‹ _y« jåãiy nkyh©ik cUthf
cjλwJ.
FiwghLfŸ
1.
ifnaLfis¤ jahç¡f fhy« k‰W« gz« mÂf« njit¥gL»wJ. vdnt ÁW
ãWtd§fŸ Ïjid¡ ifahs KoahJ.
2.
Ïit ãWtd¤Âš be»œt‰w j‹ikia cUth¡F»wJ.
fU¤JfS¡F« v©z§fS¡F« äfΫ Fiwªj thŒ¥Ãid¤ jU»wJ.
3.
jåeg®
všyh cwÎKiwfisÍ« btë¥gL¤Jtjhš ÏufÁa§fŸ ngz Kotšiy.
mÂfhu x¥gil¤jš
xG§fik¤jš eilKiwæš mÂfhu x¥gil¤jš v‹gJ xU K¡»akhd
fhuâahF«. vªj xU jåkåjD« všyh ntiyfisÍ« jhnd brŒa KoahJ. vdnt
xU ãWtd¤Â‹ bkh¤j ntiyfS« gy gFÂfshf¥ Ãç¡f¥g£L gâahs®fëilna
tH§f¥gL»wJ. x›bthU jåkåjU¡F« j‹ gâia ãiwnt‰Wtj‰fhf Áy
mÂfhu§fŸ tH§f¥gL»‹wd.
x›bthU nkyhsU« jdJ mÂfhu¤ij¤ j‹ Jiz¥ gâahs®fël« g»®ªJ
bfhŸS»wh®. Vbdåš mtuhš jåahf mÂfhu¤ij¥ ga‹gL¤j KoahJ. flikia
tiuaW¤J mÂfhu¤ij tH§»a ÃwF, xU nkyhs® jdJ Jiz¥gâahs®fis
mt®fsJ flikia brŒJ Ko¡F« tiuæš f©fhâ¡»wh®. xG§fik¤jè‹
Ï›tik¥ò eilKiwna eh« mÂfhu x¥gil¤jš v‹W TW»nwh«.
tiuéy¡fz«
mÂfhu x¥gil¥ò¢ braš KiwahdJ. v®gh®¡F« éisÎfis
ã®zæ¤jš ntiyia¥ g»®ªjë¤jš mÂfhu¤ij x¥gil¤jš ngh‹w fhuâfŸ _y«
bghW¥òfis brašgL¤Â ãiwnt‰Wjny MF«.
- T©£° & Xblhdš ((Koontz & O’ Donnell)
60
x¥gil¥ò v‹gJ gâfis xJ¡ÑL brŒJ mj‰fhd mÂfhu¤ij tH§Fjš
MF« F. G. nkh® (F. G. More ).
mÂfhu x¥gil¤jè‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
1.
nkyhs® jdJ mÂfhu¤ij¤ j‹ Jiz¥ gâahs®fël« g»®ªJ bfhŸ»wh®.
m¥gâahs® jd¡F më¡f¥g£l tiuaiu¡FŸ jdJ mÂfhu¤ij ga‹gL¤j
nt©L«.
2.
nkyhs® j‹ål« Ïšyhj mÂfhu¤ij k‰wtçl« x¥gil¡f ÏayhJ. nkY«,
mt® KG mÂfhu¤ijÍ« gâahsU¡F g»®ªJ bfhL¡f KoahJ. Vbdåš m›thW
g»®ªjë¡F« nghJ mt® j‹ ãiyia k‰wtU¡F kh‰¿aJ nghš M»éL«.
3.
bghJthf nkyhs® rhjhuz gâfS¡fhd (K¡»a« mšyhj) KoÎfŸ vL¡F«
mÂfhu« k‰W« mij ãiwnt‰Wtj‰fhd bfhŸiffis mt® jd¡F ÑGŸs
gâahs®fS¡F më¡fyh«. mnj neu¤Âš mt® bfhŸiffis Ô®khå¡F«
mÂfhu¤ijÍ« gâahs®fë‹ ÛJ f£L¥gL¤J« mÂfhu¤ijÍ« j‹ål«
it¤JŸsh®.
4.
nkyhs® jdJ mÂfhu¤ij gâahs®fël« g»®ªJ bfhŸtJ Áy fhuâfis¥
bghW¤J mik»wJ. mit, nkyhsç‹ Âwik, gâahsç‹ Âwik, mªãWtd¤Â‹
nkyh©ik¤ j¤Jt§fŸ m«nkyhsU¡F m¥gâahs® nkš cŸs e«Ã¡if Ï‹dÃw.
5.
nkyhs® mÂfhu¤ij x¥gil¤j‹ _y«, jdJ mÂfhu¤ij ÏH¥gšiy.
m›tÂfhu¤ij Fiw¡fnth, mÂf¥gL¤jnth mšyJ ÂU«g¥ bgwnth mtU¡F
cçik c©L.
6.
mÂfhu x¥gil¤jš v‹gJ F¿¥Ã£ljhfnth, bghJthdjhfnth,
vG¤J_ykhfnth, thŒ¢ brhš _ykhfnth, Kiwahdjhfnth, Kiwa‰wjhfnth,
Ñœneh¡»nah, nkšneh¡»nah, gL»ilahfnth ÏU¡fyh«.
7.
mÂfhu x¥gil¤jš _y« vtU« jdJ bghW¥Ãid j鮡f ÏayhJ. vªj xU
nk‰gh®itahsU« jdJ ntiyfëš j‹ bghW¥ig Fiw¤J¡ bfhŸsnth mšyJ
j鮡fnth KoahJ. vdnt, mt® j‹gâahs®fS¡F x¥gil¤j¥ gâia j‹
éU¥g¤Â‰nf‰g brŒJŸshuh vd f©fhâ¡F« bghW¥ig bg‰WŸsh®.
8.
mÂfhu x¥gil¤jš v‹gJ fiy Vbdåš
(m) cUth¡F« Âw‹ bfh©lJ.
(M) gæ‰Áia¥ bghW¤jJ.
(Ï) Koit mo¥gilahf¡ bfh©lJ.
61
(<) jå egç‹ Âwikia¥ bghW¤jJ.
(c) jå egç‹ braš bghW¤jJ.
mÂfhu x¥gil¥Ã‹ eilKiwfŸ / go ãiyfŸ
1. v®gh®¡F« Koit ã®za« brŒjš
xU ãWtd¤Â‹ F¿¡nfhis mila, nkyhs® Kjèš gâahsçl« ÏUªJ
v®gh®¡F« Koit ã®zæ¡f nt©L«.
2. gâfis xJ¡ÑL brŒjš
nkyhs® Koit ã®zæ¤j¥ ÃwF, gâahs®fS¡F gâfis, mt®fë‹ jFÂ,
mDgt« k‰W« kd¥gh§F Ït‰¿‹ mo¥gilæš xJ¡ÑL brŒa nt©L«.
3. mÂfhu¤ij tH§Fjš
Jiz¥gâahs®fS¡F¤ njitahd mÂfhu§fŸ tH§f¥gléšiyahdhš
flikfis xJ¡FtJ bghUs‰W¥ nghF« mt®fŸ njitahd mÂfhu§fŸ Ïšyhkš
bghW¥òfis ãiwnt‰w KoahJ. m›thW mÂfhu« tH§f¥gL« nghJ
Jiz¥gâahs®fŸ ts§fis¥ ga‹gL¤jΫ KoÎfis vL¡fΫ jdJ
fU¤Jfis¤ bjçé¡fΫ mDk¡f¥gL»wh®fŸ.
4. gâãiwnt‰w¤Â‰F bghW¥òfis cUth¡Fjš
mÂfhu« tH§f¥g£l Jiz¥gâahs®fŸ rçahdgâãiwnt‰w¤Â‰F«
mÂfhu¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F« bghW¥gh¡f¥gl nt©L«. gšbrhšY« bghW¥Ã‹
všiyahdJ tH§f¥g£l mÂfhu¤Â‹ všiyiaÍ« bghW¥Ã‹ všiyiaÍ«
bghW¤jJ. xU gâahs® mtU¡F tH§f¥glhj brašfS¡F bghW¥ng‰f KoahJ.
mÂfhu x¥gil¤jè‹ e‹ikfŸ k‰W« ÔikfŸ
e‹ikfŸ / ga‹fŸ
1.
x›bthU ãWtd¤Â‰F« K¡»akhdJ - mÂfhu x¥gil¤jš v‹gJ
x›bthU ãWtd¤Â‰F« K¡»akhd fhuâahF«. vªj xU jåkåjD« všyh
ntiyfisÍ« jhnd brŒa KoahJ. Ïj‰F FG eg®fë‹ x¤JiH¥ò njit¥gL»wJ.
vdnt x›bthU nkyhsU« jdJ mÂfhu¤ij¤ j‹ Jiz¥ gâahs®fël« g»®ªJ
bfhŸ»wh®.
nkšãiy nkyh©ikaU¡F gâ¥gSéèUªJ éLjiy - x›bthU
2.
JiwæèU¡F« nkšãiy nkyh©ikaU« bkh¤j ntiyfisÍ« gy gFÂfshf¥
Ãç¤J tH§F»wh®. Ïj‹ _y« mt® K¡»akhd bfhŸif. étu§fëš j§fsJ
mÂfkhd gâ neu¤ij bryélyh«. thyhakhd braš KoÎfis¤ Ô®khå¡F«
mÂfhu¤ij Ñœ¥gâahs®fŸ ftå¤J¡ bfhŸ»‹wd®.
Áw¥ghf brašgLjš - vªj xU ãWtd¤Â‹ ntiyÍ« c‰g¤Â, é‰gid, ãÂ,
3.
kåj ts« vd¥ gy¥ ÃçΡf¥gL»wJ. x›bthU ÃçΫ m¥Ãçé‹ nkšãiy
62
nkyh©ikauhš f©fhâ¡f¥gL»wJ. vL¤J¡fh£lhf, é‰gid¤ Jiwæš és«gu«,
é‰gid nk«ghL, bghUŸfis Á¥g« f£Ljš, rªij étu§fis¢ nrfç¤jš vd
x›bthUtU« x›bthU gâia brŒ»‹wd®. Mdhš Ït®fŸ midtU« é‰gid¤
Jiw nkšãiy nkyh©ika® f£L¥gh£o‹ Ñœ ntiy brŒ»‹wd®.
4.
rçahd KoÎfŸ - mÂfhu x¥gil¤jèš gâahs® jd¡F tiuaW¡f¥g£l
všiy¡FŸ rçahd neu¤Âš KoÎfis vL¡f KoÍ«.
vL¤J¡fh£lhf, nk‹KiwahŸ, jdJ tiuaW¡FŸ KoÎfis nkÂfhçæ‹
Ô®khd¤Â‰F fh¤ÂU¡fhkš jhnd KoÎfis vL¡fh«.
5.
gâæš ÂU¥Â - Áwªj éisÎfis V‰gL¤J« gâahs®fŸ, mj‰fhf
C¡Fé¡f¥gL»wh®fŸ. mit f©Q¡F¥ òydhF« k‰W« òydhfh¥ ga‹fshf
tH§f¥gL»wJ. Ïjdhš mtU¡F gâæš mÂf¥goahd ÂU¥Â »il¡»wJ.
6.
éahghu éçth¡f¤Â‰F têtif brŒ»wJ - x›bthU gâah£fS«
j§fŸ gâfis Âw«gl brŒa gH¡f¥g£L éLtjhš ãWtd ts®¢Á k‰W« ntWg£l
gy elto¡iffëš <LgL»wJ.
FiwghLfŸ
mÂfhu x¥gil¤jyhš Ñœ¡f©l Ãu¢ridfŸ cUthfyh«.
1.
Ra M¡»uä¥ò brŒtš M®t«
Áy nkyhs®fŸ Ra M¡»uä¥ò brŒtš M®t« fh£L»‹wd®. mÂfhu
x¥gil¤jš _y« gâahs®fël« f£L¥gh£il ÏHªJ éLnth« v‹W v©Q»‹wd®.
Ï«nkyhs®fŸ Jiz¥gâahs®fŸ x¥òjš bgw x›bthU KiwÍ« j§fël« tu
nt©L« v‹W v©Q»‹wd®.
2.
Jiz¥gâahs®fël¤Âš e«Ã¡ifæ‹ik
Áy neu§fëš nkyhs®fŸ j§fSila Jiz¥gâahs®fŸ jtwhd KoÎfis
vL¥gj‹ _y« j§fSila Jiw jé¡f nt©o tUnkh v‹W v©Q»‹wd®. Ϫj
ga¤Â‹ _ykhf mt® mÂfhu¤ij x¥gil¡f ja§fyh«.
3.
ék®rd§fis F¿¤j ga«
Áy Jiz¥gâahs®fŸ mÂfhu¤ij bgw kW¡»wh®fŸ Vbd‹whš v®gh®¤j
ãiyia mt®fŸ milaéšiyba‹whš ék®Á¡f¥gLth®fŸ v‹w ga« ãyλwJ.
4.
C¡f CÂaä‹ik
Âwikahd Jiz¥gâahs®fis C¡Fé¡f nghÂa C¡f CÂa« më¡f¥gl
nt©L«. C¡f CÂaä‹ikahš Jiz¥gâahs®fŸ mÂfhu ãiyfis¥ bgWtš
éU¥g« fh£Ltšiy.
5.
ts§fë‹ik
Jiz¥gâahs®fS¡F gâfis xJ¡ÑL brŒjhš k£L« nghjhJ.
mt®fS¡F bfhL¡f¥g£l mÂfhu« _ykhf nghJkhd ts§fis bgw nt©L«
mjhtJ kåj‹, ÏaªÂu§fŸ, bghU£fŸ k‰W« gz«. xUmik¥Ãš Ϫj ts§fŸ
FiwÍkhdhš Jiz¥gâahs®fŸ mt®fSila gâia br›tnd brŒa ÏayhJ.
mÂfhu x¥gil¤jš Ϫj fhuz¤jhš njhšéæš KoÍ«.
63
6.
ešy f£L¥gh£L Kiwæ‹ik
x¥gil¤jè‹ bt‰¿ia xU ešy f£L¥gh£L Kiw _ykhfnt ms¡f KoÍ«.
Ï›éjkhd f£L¥gh£L Kiwæ‹ikahš x¥gil¥ò xU rçæšyhj brayh» éL«.
mÂfhu x¥gil¤jè‹ mo¥gil TWfŸ mšyJ nfh£ghLfŸ
1. v®gh®¡F« KoÎfis bghW¤J mÂfhu« x¥gil¤jš
nkyhs® mÂfhu x¥gil¤j‰F K‹ò, gâahsU¡F v‹d ntiyia
x¥gil¡f¥ ngh»nwh« v‹gijÍ« mj‰fhd KoitÍ« Ô®khå¤J¡ bfhŸs nt©L«.
2. KG¥bghW¥ò
xU nkyhs® mÂfhu¤ij k£Lnk x¥gil¡f KoÍ«. bghW¥ig x¥gil¡f
KoahJ. nkyhs® jd¡F x¥gil¡f¥g£l ntiy¡F, jd¡F nkYŸs mÂfhç¡F
bghW¥ghdt® M»wh®.
vL¤J¡fh£lhf, é‰gid nkyhs® é‰gh©ikaç‹ braY¡F bghJ
nkyhsU¡F bghW¥ghdt® M»wh®.
3. mÂfhu« bghW¥Ã‰F Ïizahf ÏU¡f nt©L«
v¥nghJ« mÂfhu« bghW¥Ã‰F Ïizahf ÏU¡f nt©L«. Jiz¥
gâahs¡F tH§f¥gL« mÂfhu«, bghW¥ig él mÂfkhf ÏUªjhš, mt®fŸ
mÂfhu¤ij jtwhf¥ ga‹gL¤j neçlyh«. mnj nghy mÂfhu« bghW¥igél Fiwthf
ÏUªjhš. gâahs® j‹ ntiyia¢ Áw¥ghf¢ brŒa ÏayhJ. vdnt mÂfhuK«
bghW¥ò« x‹Wl‹ x‹W ÏizªJ bršy nt©L«.
4. f£lis xUik
xU Jiz¥ gâahs® xnu xU ca® mÂfhçæl« ÏUªJ k£Lnk f£lisfis¥
bgw nt©L« k‰W« xnu xU mÂfhç¡F k£Lnk bghW¥òilat® Mt®.
vL¤J¡fh£lhf, xU é‰gidahs®, xU é‰gid nkyhsçl« ÏUªJ k£Lnk
Mizfis¥ bgw nt©L«. mt® Ïu©L nkyhsçl« ÏUªJ Mizfis¥ bg‰whš,
vtUila Miz¡F ÑœgotJ v‹W bjçahJ.
5. bjëthf tiuaW¡f¥g£l mÂfhu všiyfŸ
x›bthU gâahsU« j‹Dila mÂfhu všiyia bjçªÂU¡f nt©L«.
mnj nghš nkyhs®, mÂfhu x¥gil¤jè‹ nghJ, mt® vt‰iw brŒa nt©L«, vt‰iw
brŒa¡ TlhJ v‹gij bjëthf¢ brhšy nt©L«.
vL¤J¡fh£lhf, gšntW Ïl§fS¡F gaz« brŒa¢ Toa é‰gidahs®,
brš»‹w Ïl§fëš j§fΫ, czÎ éLÂæš c©zΫ ãWtd« bryÎ brŒayh«,
mnj neu¤Âš mt® xU ehis¡F mÂfg£rkhf v›tsÎ bryÎ brŒayh« v‹gij
K‹T£ona brhšy nt©L«.
ika¥gL¤Jjš k‰W« mÂfhu¥ gutyh¡f« - bghUŸ - tiuéy¡fz«
ika¥gL¤Jjš k‰W« gutyh¡fš v‹w ÏU brh‰fS« x‹¿‰F x‹W
v®kiwahdJ. ika¥gL¤Jjš v‹gJ mÂfhu¤ij nkšãiy nkyh©ikæš k£L«
Fé¤J it¤ÂU¥gJ MF«.
gutyh¡f« v‹gJ mÂfhu¤ij xU ãWtd« KGtÂY« Ãç¤J tH§Ftij
F¿¡F«.
64
tiuéy¡fz«
ÿæ° My‹ T‰W¥go mÂfhu¤ij ikakh¡Fjš xU ãWtd¤Â‹
ika¥gFÂæš Â£lä£l ãiyahd mÂfhu xJ¡ÑlhF«. gutyh¡Fjš v‹gJ xU
ãWtd¤Â‰FŸ £läl¥g£l mÂfhu x¥gil¤jš MF«. nkšãiyæš Féa nt©oa
mÂfhu§fis¤ jéu ãWtd¤Â‹ Ñœãiyfëš mÂfhu x¥gil¥ò brŒa £lä£l
Ka‰Áfns mÂfhu¥ gutyh¡f« MF«.
ika¥gL¤j¥g£l ãWtd mik¥ig ËtU« és¡f¥gl¤Â‹ _y« és¡fyh«.
bghJ nkyhs®
c‰g¤Â nkyhs®
rªij nkyhs®
Ïy¡if miljš
ÏaªÂu guhkç¥ò
és«gu«
ju¡ f£L¥ghL
é‰gidahsiu¡
f£L¥gL¤Jjš
nk‰gh®itahs® nk‰gh®itahs®
2
1
rªij MuhŒ¢Á
é‰gid
mÂfhç 1
é‰gid
mÂfhç 2
gl« 3. 7 ika¥gL¤j¥g£l mik¥ò
ika¥gL¤Jjè‹ e‹ikfŸ
1.
nkšãiy jiytç‹ Âwikia br«ikahf¥ ga‹gL¤j cjλwJ.
2.
všyh brašfisÍ« ãWtd¤Â‹ F¿¡nfhis neh¡» Ïiz¡f cjλwJ.
3.
nkšãiy nkyh©ik mséš x‰Wikia ts®¡f cjλwJ.
4.
bfhŸiffŸ k‰W« £l§fŸ xnu khÂçahf ÏU¡f cjλwJ.
65
5.
mtru fhy§fëš, ãWtd¤Â‹ ts§fisÍ« brŒÂfisÍ« cldoahfΫ
Áw¥ghfΫ nrfç¤J ãyikia rkhë¡f Ko»wJ.
6.
xnu gâia ÂU«g¤ ÂU«g brŒtij Fiw¡f Ko»wJ.
ika¥gL¤Jjè‹ ÔikfŸ
1.
Ô®khd« vL¤jš k‰W« jftš bjhl®Ãš jhkj« V‰gl thŒ¥òŸsJ.
2.
Áy neu§fëš ika¥gL¤Jjèdhš mÂfhu« k‰W« Âw‹ jtWjyhf¥
ga‹gL¤j¥ gL»wJ.
3.
ÑGŸs gâahs®fë‹ ts®¢Á ml¡f¥gL»wJ.
4.
ÑGŸs gâahs®fS¡F Fiwthd C¡Fé¤jY¡F« kdtèik¡F«
fhuzkhf mik»wJ.
5.
ãWtd¤Â‹ ts®¢Á nkšãiy nkyh©ikaç‹ clšey« k‰W« c‰rhf¤ij¥
bghW¤jJ.
mÂfhu gutyh¡fš
mÂfhu¥ gutyh¡fš v‹gJ nkšãiy nkyh©ika® k£Lnk brŒa KoÍ« v‹w
gâia¤ jéu k‰w gâfis Ñœãiy¥gâahs®fS¡F £lä£L tH§F«
KGikahd Ka‰ÁahF«. ÏJ mÂfhu x¥gil¤jiy él¡ TLjš bghUSilaJ.
mÂfhu x¥gil¤jš xUtçläUªJ mÂfhu¤ij¥ ÃçbjhUtU¡F kh‰Wjš MF«.
Mdhš mÂfhu¥ gutyh¡fš v‹gJ ãWtd« KGtJ« mÂfhu¤ij¥ Ãç¤J
tH§FtjhF«.
mÂfhu¥ gutyh¡fè‹ e‹ikfŸ / ga‹fŸ
1 . Jiz¥gâahs®fS¡F¤ bj«ó£lš
mÂfhu¥ gutyh¡f« Ñœãiy¥ gâahs®fë‹ gâ¤ÂU¥ÂiaÍ«
xG§Fz®itÍ« ca®¤j cjλwJ. mt®fŸ gâæš RjªÂukhf¥ g§bfL¥gj‹
_ykhfΫ njitfis¥ ó®¤Â brŒtj‹ _ykhfΫ jdJ jFãiyia ca®¤Â¡
bfhŸ»wh®. ÏJ Jiz¥gâahs®fëilna FG cz®itÍ« xU§»iz¥igÍ«
cUth¡F»wJ.
2. M‰wš thŒªj brŒÂ¤ bjhl®ò
mÂfhu¥ gutyh¡f¤Âš nkyh©ik Å¢bršiy guªj braš všiyia cilajhf
ÏU¡»wJ. Mdhš Fiwªj ãiyfn cŸsJ. vdnt brŒÂ¤ bjhl®ò £lkhdJ Áw¥ghf
mikÍ«. nkyÂfhç¡F« Jiz¥ gâahsUF« ešy cwÎ V‰gl thŒ¥ò jU»wJ.
3. brayh©ika® ts®¢Á
mÂfhu« gutyh¡f¥gL« nghJ Jiz¥gâahs®fŸ mt®fsJ brhªj
KoÎfis vL¡F« thŒ¥ò bfhL¡f¥gL»wh®fŸ. mj‹ _y« mt®fŸ nkyh©ik¤
Âwikfis ts®¤J¡ bfhŸ»wh®fŸ. Ïj‹ _y« v®fhy brayh©ikaiu¤
nj®ªbjL¡F« Ãu¢ridfŸ Ô®¡f¥gL»wJ. ãWtd¤Â‹ bjhl®ªj ts®¢Á¡F
cWÂaë¡f¥gL»wJ. Ñœãiy¥ gâahs®fŸ Áw¥ghf¥ ga‹gL¤j¥ gL»‹wd®.
66
mÂfhu gutyh¡f¥g£l ãWtd mik¥ig ËtU« és¡f¥gl¤Â‹ _y« és¡fyh«.
bghJ nkyhs®
rªij nkyhs®
c‰g¤Â nkyhs®
nk‰
gh®itahs® 1
é‰gid
mÂfhç 1
nk‰
gh®itahs® 2
Ïy¡if miljš Ïy¡if miljš
ÏaªÂu guhkç¥ò ÏaªÂu guhkç¥ò
ju¡ f£L¥ghL
ju¡ f£L¥ghL
és«gu«
é‰gidahsiu¡
f£L¥gL¤Jjš
rªij MuhŒ¢Á
é‰gid
mÂfhç 2
és«gu«
é‰gidahsiu¡
f£L¥gL¤Jjš
rªij MuhŒ¢Á
gl« 3.8 mÂfhu gutyh¡f¥g£l mik¥ò
ika¥gL¤JjY¡F« mÂfhu gutyh¡fY¡F« cŸs ntWghLfŸ
t .v©.
ika¥gL¤Jjš
mÂfhu gut yh¡fš
1
ika¥gL¤Jjš v‹gJ xU
ãW t d¤Â‹ nkš ãiyæš
k£L« mÂfhu« FéªÂU¥gJ
MF«.
mÂfhu¥ gut yh¡f« v‹gJ xU
ãW t d¤Â‹ všyh ãiyæY«
mÂfhu« gué ÏU¥gjhF«.
2
ÿæ° My‹ fU¤J¥go,
mÂfhu¤ij ikakh¡Fjš xU
ãW t d¤Â‹ ika¥gFÂæš
£lä£l ãiyahd mÂfhu
xJ¡ÑlhF«.
gut yh¡Fjš v‹gJ xU
ãW t d¤Â‰FŸ Ñœk£l§fëY«
x¥gil¡f¡ Toa £lä£l
mÂfhu x¥gil¤jyhF«. Áy
K¡»akhd mÂfhu§fŸ k£L«
nkšãiyæš Fé¤J
it ¡f¥gL»wJ.
3
KGikahd ika¥gL¤Jjš
v‹gJ x› bt hU KoÎ fS«
nkšãiy nkyh©ikæd®
vL¡F« t ©z« ÏU¡F«. ÏJ
brašgL¤Jt J äfÎ « fod«.
KGikahd gut yh¡fš v‹gJ
Jiz¥ gâahs®fë‹
elt o¡iffis f£L¥gL¤j
KoahJ vdnt Ïij
eilKiw¥gL¤j KoahJ.
67
ãidé‰ bfhŸf
xG§fik¥Ã‹ ÏašòfŸ
1. bghJthd neh¡f«
3. mÂfhu f£lik¥ò
5. brŒÂ¤ bjhl®ò
7. Nϋiy
2. ntiy¥ g»®Î
4. k¡fŸ
6. xU§»iz¥ò
8. eilKiw éÂfŸ
xG§fik¥ò¡ nfh£ghLfŸ
1. xU§»izªj neh¡f§fŸ
2. ntiy¥ g»®Î
3. f£L¥gh£L Å¢bršiy
4. jutçir¡ nfh£ghL
5. jåãiy nfh£ghL
6. f£lis xUik
7. gâtê és¡f«
8. xUä¤j Ïa¡f«
9. x¥gilÎ
10. rkãiy nfh£ghL
11. KGikahd gš brhšY« bghW¥ò
12. vëik
13. be»œÎ¤j‹ik
14. Âwik
15. bjhl®¢Á
xG§fik¥Ã‹ e‹ikfŸ
1. nkyh©ik¡F cjé brŒ»wJ
2. ts®¢Á¡F cjλwJ
3. ts Mjhu§fis mÂf msÎ ga‹gL¤j cjλwJ
4. òÂjhf gil¡F« Âwid¤ ö©L»wJ
5. bjhl®ªJ brašgLtij eilKiw gL¤J»wJ
6. xU§»iz¤jY¡F cjλwJ
xG§fik¤jè‹ goãiyfŸ
1. brŒa nt©oa elto¡iffis¤ Ô®khd« brŒjš
2. elto¡iffis bjhFÂfshf Ãç¤jš
3. flikfis¥ Ãç¤J tH§Fjš
4. mÂfhu x¥gil¥ò
5. mÂfhu cwÎKiwfis tunt‰jš
Kiwahd xG§fik¥ò k‰W« Kiwa‰w xG§fik¥ò
xG§fik¥Ã‹ tiffŸ
1. tçir xG§fik¥ò
2. gâ Kiw xG§fik¥ò
3. tçir gâa® xG§fik¥ò
4. FG mik¥ò
xG§fik¥ò és¡f¥gl« k‰W« ifnaL
mÂfhu x¥gil¤jš
mÂfhu x¥gil¥ò eilKiwfŸ / goãiyfŸ
1. v®gh®¡F« Koit ã®za« brŒjš
2. gâfis xJ¡ÑL brŒjš
3. mÂfhu¤ij tH§Fjš
4. gâ ãiwnt‰w¤Â‰F bghW¥òfis cUth¡Fjš
mÂfhu x¥gil¤jè‹ e‹ikfŸ
1. x›bthU ãWtd¤Â‰F« K¡»akhdJ
2. nkšãiy nkyh©ikaU¡F gâgSéèUªJ éLjiy
3. Áw¥ghf brašgLjš
4. rçahd KoÎfŸ
68
5. gâæš ÂU¥Â
6. éahghu éçth¡f¤Â‰F tê tif brŒ»wJ
mÂfhu x¥gil¤jè‹ ÔikfŸ
1. Óu‰w j‹ik
2. xU§»iz¥gJ fod«
3. Jiz¥gâahs®fë‹ Âwikæ‹ik
mÂfhu x¥gil¤jè‹ nfh£ghLfŸ
1. v®gh®¡F« KoÎfis bghW¤J mÂfhu« x¥gil¤jš
2. KG bghW¥ò
3. mÂfhu« bghW¥Ã‰F Ïizahf ÏU¡f nt©L«
4. f£lis xUik
5. bjëthf tiuaW¡f¥g£l mÂfhu všiyfŸ
ika¥gL¤Jjš
ika¥gL¤Jjè‹ e‹ikfŸ k‰W« ÔikfŸ
mÂfhu¥ gutyh¡fš
e‹ikfŸ
ika¥gL¤JjY¡F« mÂfhu gutyh¡fY¡F« cŸs ntWghLfŸ
Áy braš £l§fŸ
ÑœfhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ÁidfS¡F¤ ԮΠfh©f
1)
nefh v‹gt® fhyâ c‰g¤Â brŒÍ« xU ãWtd¤ij el¤Â tU»wh®. Ϫj
éahghu« e‹whf elªJ tU»wJ. mt® Ï›éahghu¤ij bgçJ¥gL¤J« tifæš njhš
if¥igfisÍ« nkiy¥ ghâ MilfisÍ« brayh©ik MilfisÍ« c‰g¤Â
brŒJ bg©fS¡fhd mid¤J¤ njitfisÍ« ó®¤Â brŒÍ« xU ãWtd¤ij el¤j
éU«ò»wh®. ϪãWtd¤Â‰F xG§fik¥Ã‹ vªj¡ f£lik¥ò bghUªJ« v‹W
gçªJiu brŒf.
cjé¡ F¿¥òfŸ
1)
bjhêš ÃçÎfisÍ« JiwfisÍ« f©L m¿f.
2)
gâfis xJ¡ÑL brŒf.
3)
v¥go¥g£l xG§fik¥ò f£lik¥Ãš ãWtd« mika nt©L« vd m¿f.
gâKiwahfth?tçir¥gâ têahfth?
xU xG§fik¥ò¡ f£lik¥ig tiuªJ mJ v¥go¥ bghUªJ« vd cdJ Ô®¥ig
më¡fΫ.
2)
A B C v‹w ãWtd« K‹dâæš cŸs xU Ášyiw éahghu ãWtd« MF«.
Ïj‹ 200 Ášyiw é‰gid ãiya§fŸ ehbl§»Y« cŸsd. Ïj‰F xU rªij
nkyhsU« g¤J t£lhu nkyhs®fS« cŸsd®. x›bthU t£lhu nkyhsU« 20
»isfis 20 nkyhs®fisÍ« nk‰gh®it brŒ»‹wd®. x›bthU »isÍ« nkyhsU«
všyh é‰gidahs®fisÍ« nk‰gh®it brŒ»‹wd®. rªij nkyhsç‹ T‰W¥go
ãWtd¡ bfhŸif, x›bthUtU« jdJ brhªj¡ fhèš ã‰F«go brŒtjhF«.
69
mÂfkhd eg®fŸ nk‰gh®it brŒÍ« nghJ xU nkyhs® Jiz¥ gâahs®fë‹
ntiyæš F¿¡»l KoahJ.
édh
1)
ãWtd« FW»a f£L¥gh£L Å¢bršiy cilajhf cŸsjh? guªj
f£L¥gh£L Å¢bršiy cilajhf cŸsjh?
2)
ãWtd mQF Kiwædhš e‹ikfŸ FiwghLfŸ ahit?
3)
x›bthU nkyhsU¡F« 5 Jiz¥ gâahs®fŸ v‹W Fiw¡f¥g£lhš v‹d
éiséid ãWtd¤Â‰F V‰gL¤J«.
cjé¡F¿¥òfŸ
cdJ efu¤Âš cŸs xU ãWtd¤Â‹ Kiwahd xG§fik¥ig xU
tiugl¤Â‹ _y« és¡F. ÏJ v›thW ãWtd brašgh£o‰F«, Nœãiy¡F«
cjλwJ (m) jil brŒ»wJ v‹W étç
3)
xU ãWtd¤Â‹ gÂtYtyf« br‹idæš cŸsJ. c‰g¤Â ÃçÎ ÂU¥óçš
cŸsJ. rªij k‰W« t‰gid¥ ÃçÎ g«ghæš cŸsJ. Ϫj ãWtd« Jâ c‰g¤Âæš
<Lg£LŸsJ. v¤jifa ãWtd¡ f£lik¥ò Ïj‹ Ïy¡»id mila cjΫ v‹W
gçªJiu brŒa gâa® mik¥Ãid mkšgL¤Â mJ rçah v‹W Ô®¥ò TW.
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta¡ FW édh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJ.
1) xU mik¥ò v‹gJ mo¥gilæš ------- bfh©l FG MF«.
(m) r_f« (M) eg®fŸ (Ï)gâahs®fŸ (<)mÂfhçfŸ
2) ------ Ka‰Á mik¥Ã‹ mo¥gil¥ g©ò/ j‹ik vd¥gL«.
(m) jå (m) T£LwÎ (Ï) £lä£l (<) Ïš vJÎäšiy
3) xU mik¥Ã‹ gâfŸ v‹gJ ------ fhuâfis cŸsl¡»a Nœãiy MF«.
(m) bgUshjhu (M) rKjha (Ï) muÁaš (<) nk‰T¿a mid¤J«.
4) br§F¤J és¡f¥gl¤Âš xU mik¥Ã‹ f£lik¥ò -------tot¤Âš ÏU¡F«.
(m) Ãuä£ (M) kiy (Ï) nfhòu« (<) Ïš vJÎäšiy
5) mik¥ò és¡f¥gl« ------ cwÎ Kiwfis k£Lnk btë¥gL¤J«.
(m) Kiwrhuh (M) Kiwrh® (Ï) gL»il (<) nkèUªJ Ñœ
6) mik¥ò¡ ifnaL ---- éiuthd KobtL¤jY¡F cjλwJ.
(m) nkš ãiyæš (M) Ñœãiyæš (Ï) gL»il ãiyæš (<) nk‰T¿a mid¤J
ãiyfëY«.
70
7) mik¥ò¡ ifnaL ------I cŸsl¡»aJ.
(m) neh¡f§fis (M) bfhŸifŸ k‰W« éÂfis (Ï) Kiwfis (<) nk‰T¿a
mid¤J«.
8) x¥gil¤jš ------- Mf ÏU¡F«
m) nkèUªJ ÑHhf (M) ÑêUªJ nkyhf (Ï) gL»ilahf (<) nk‰T¿a mid¤J«
9) x¥gil¤jš v‹gJ xU fiy Vbdåš mJ -------(m) cUth¡F« Âw‹ bfh©lJ (M) gæ‰Áia mo¥gilahf¡ bfh©lJ (Ï) KoÎ
neh¡»aJ (<) nk‰Tçait mid¤J« bfh©lJ.
10) ika¥gL¤jš v‹gJ -------- ãiyfëy mÂfhu¤ij Fé¥gij¡ F¿¡»wJ.
(m) Ñœ (M) nkš (Ï) Ïil (<) Ïš vJÎäšiy
éilfŸ
1. (M) eg®fŸ
2. (M) T£LwÎ
3. (<) nk‰T¿a mid¤J«
4. (m) Ãuä£
5. (M) Kiwrh®
6. (<) nk‰T¿a mid¤J ãiyfëY«
7. (<) nk‰T¿a mid¤ijÍ«
8. (m) nkèUªJ ÑHhf
9. (<) nk‰T¿a mid¤J« bfh©lJ
10. (M) nkš
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. gâfis tF¤bjhJ¡F« nghJ ftå¡f nt©oait ahit?
2. mik¥Ã‹ tiffŸ ahit?
3. gâKiw mik¥ig cUth¡»at® ah®?
4. mik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ tiffŸ ahit?
5. tçir Kiw mik¥Ã‰F vL¤J¡ fh£LfŸ jUf.
6. éiuthd brŒÂ¤ bjhl®Ã‰F cfªj mik¥ò vJ?
7. Kiwrh® mik¥ò brašgLtj‰F K¡»a fhuâfŸ ahit?
8. gL»il és¡f¥gl¤Â‹ kW bga® v‹d?
9. eilKiwæš cŸs bghJthd mÂfhu x¥gil¥ò ahJ?
10. FG Kiw xG§fik¤jY¡F vL¤J¡ fh£L jUf.
71
éilfŸ
1. fšé¤jFÂ, mDgt« k‰W« N£Rk ò¤Â
2. Kiwrh® mik¥ò, Kiw rhuh mik¥ò
3. nly®
4. br§F¤J és¡f¥gl« gL»il és¡f¥gl«
5. ÏuhQt Kiw
6. FG Kiw xG§fik¥ò
7. mÂfhuK« bghW¥ò«
8. ÏläUªJ tykhd és¡f¥gl«
9. nkèUªJ Ñœ
10. £l¡FG / r«gs¡ FG / bjhêyhs® FG
gFÂ-M
5 tçfëš éilaë
äf¡FW»a édh¡fŸ
( 4 kÂ¥bg©)
1. mik¥ò tiuaW.
2. Kiwrh® mik¥ò v‹whš v‹d?
3. tçir mik¥ò v‹whš v‹d?
4. xG§fik¥ò és¡f¥gl« v‹whš v‹d?
5. gL»il és¡f¥gl« v‹whš v‹d?
6. gâKiw mik¥ò v‹whš v‹d?
7. xG§fik¥ò¡ ifnaL v‹whš v‹d?
8. FGKiw mik¥ò v‹whš v‹d?
9. br§F¤J xG§fik¥ò és¡f¥gl« v‹whš v‹d?
10. mÂfhu x¥gil¥ò tiuaW.
11. mÂfhu ika¥gL¤jš v‹whš v‹d?
12. f£lisbahUik v‹whš v‹d?
gFÂ-Ï
FW»a édh¡fŸ
(10 kÂ¥bg©)
xU g¡f mséš éilaë
1. mik¥Ã‹ j‹ikfŸ / g©òfis étç
72
2. mik¥Ã‹ goãiyfŸ / eilKiwia étç
3. Kiwrh® mik¥ò Kiwrhuh mik¥ò Ïit Ïu©lD¡F« Ïilna cŸs
ntWghLfis¤ jUf.
4. mÂfhu x¥gil¤jè‹ bfhŸiffŸ ahit?
5. mik¥Ã‹ e‹ikfŸ ahit?
6. mÂfhu x¥gil¤jè‹ goãiyfŸ / eilKiwfŸ ahit?
7. mÂfhu ika¥gL¤jY¡F« gutyh¡f¤Â‰F« Ïilna cŸs ntWghLfŸ ahit?
8. mÂfhu ika¥gL¤jè‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfŸ ahit?
9. mÂfhu¥ gutyh¡f¤Â‹ e‹ikfis étç.
gFÂ-<
f£Liu tot édh¡fŸ
(20 kÂ¥bg©)
1. tçir¥gâa® mik¥Ã‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfis étç
2. xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ tiffŸ ahit?
3. xG§fik¥ò és¡f¥gl¤Â‹ e‹ikfŸ k‰W« FiwghLfis étç
4. xG§fik¥ò¡ ifnaL v‹whš v‹d? mj‹ e‹ik FiwghLfis étç
5. xG§fik¥ò tot§fë‹ gšntW tiffis étç
6. gâKiw xG§fik¥Ã‹ e‹ik FiwghLfŸ ahit?
7. mÂfhu x¥gil¤jè‹ e‹ik FiwghLfis és¡Ff.
8. mÂfhu x¥gil¤jš jiyikia ts®¡f cjλwJ étç.
73
4. xU§»iz¤jY« f£L¥gL¤jY«
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ
Ñœ¡f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ
xU§»iz¤jš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ xU§»iz¤jY«, x¤JiH¥ò« e‹ikfŸ - FiwghLfŸ - tiffŸ - xU§»iz¤jš
j¤Jt§fS«, E£g§fS« - f£L¥gL¤Jjš - bghUŸ- tiuéy¡fz« - j‹ikfŸ /
Áw¥ÃašòfŸ - f£L¥gL¤Jjè‹ eilKiwfŸ / goãiyfŸ - e‹ikfŸ FiwghLfŸ
gl« 4.1 xU§»iz¤jš
bghUŸ
xU ãWtd¤Â‹ gšntW brašfis Ïiz¡F« xU brŒKiw
xU§»iz¥ghF«. xU ãWtd¤Âš cŸs x›bthU JiwÍ« j‹å¢irahf
brašgL»wJ. MdhY« xU JiwÍDila brašghL k‰bwhU Jiwæ‹
brašghLfis¢ rh®ªJ cŸsJ. cjhuzkhf c‰g¤Â¤ Jiwæ‹ brašghLfŸ
é‰gid¤ JiwiaÍ« é‰gid¤ Jiwæ‹ brašghLfŸ c‰g¤Â¤ JiwiaÍ« x‹iw
x‹W rh®ªJŸsJ. ã¤Jiwæ‹ brašghLfŸ c‰g¤Â¤JiwiaÍ«, é‰gid¤
JiwiaÍ« tÓfç¡»wJ. Ï›thW xU ãWtd¤Âš cŸs mid¤J¤ JiwfS«
x‹W¡bfh‹W Ãiz¡f¥g£L« rh®ªJ« cŸsd. gšntW Jiwfë‹ brašghLfis
Ïiz¡F« xU c‹djkhd gâia brŒtnj xU§»iz¥ghF«.
xU§»iz¤jè‹ tiuéy¡fz«
ÑnH bfhL¡f¥g£lit xU§»iz¥Ã‹ K¡»akhd tiuéy¡fz§fshF«.
74
ntiyia trÂ¥gL¤Â bt‰¿¡ fh©gjhF«. xU ešy xU§»iz¡f¥g£l ãWtd¤Âš
x›bthU JiwÍ«, ÃçΫ rkhjhd¤Jl‹ k‰wt®fSl‹ ntiy¢ brŒJ mªãWtd¤Âš
-bA‹¿ ~gahš
mjDila g§»id k‰wt®fS¡F bjçé¡»wJ.
2. xU§»iz¥ò v‹gJ FG Ka‰Áæ‹ xG§fik¡f¥g£l Kiw ÏJ bghJ neh¡f¤Â‹
-_åÍ« buŒèÍ«
mo¥gilæš braèš x‰Wikia¤ jU»wJ.
3. xU§»iz¤jš v‹gJ ãWtd¤Â‹ bghJ neh¡f§fis miltj‰fhf V‰ghL
brŒa¥gL« xU Kiwahf totik¡f¥g£l FG Ka‰Ána MF«. nghÂa bjhif, fhy«
k‰W« ntiy brŒJ th§F« ju« Ït‰¿‹ _ykhf x‹¿iz¡f¥g£l Ka‰ÁfŸ
ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis milÍkhW brŒtnj xU§»iz¤jš MF« - Ânah
iAk‹ ((Theo Haimann)
xU§»iz¤jš v‹gJ c‰g¤Â, ãÂ, gâahs® bjhFÂ, é‰gid ngh‹w
gšntW brašfis Ïiz¥gjhF«. ÏJ Ñœ¡f©l tiugl« _y« és¡f¥gL»wJ.
c‰g¤Â
é‰gid
xU§»iz¤jš
ãÂ
gâahs®
gl« 4.2 xU§»iz¥Ã‹ és¡f«
xU§»iz¤jè‹ j‹ikÍ«, g©òfS«
Ñœfh©git xU§»iz¤jè‹ K¡»a g©òfshF«.
1. xU§»iz¤jè‹ mtÁa« x‹W¡bfh‹W rh®òŸsjhš V‰gL»wJ
xU jå¥g£l Mnsh mšyJ Jiwnah Áy brašfis brŒjhš mJ vªj
75
tifæY« ahiuÍ« gh¡fhJ. mj‰F xU§»iz¤jš njit¥glhJ. Mdhš xU
éahghu ãWtd¤Âš cŸs mid¤J Jiwfë‹ brašfS« x‹W¡bfh‹W
bjhl®òilajhfΫ rh®òilajhfΫ cŸsJ. Mjyhš Ïitfis rçahd éj¤Âš
xU§»iz¡F« njit V‰gL»wJ.
2. bghJ neh¡if miltij F¿¡nfhshf bfh©LŸsJ
xU ãWtd¤ÂYŸs gy JiwfS« j§fSila brhªj ãfœ¢Á ãušgo
brašgL»‹wd. xU§»iz¤jš _ykhf k£Lnk xU ãWtd¤Â‹ x£Lbkh¤j
Ïy£Áa¤ij mila ÏaY«.
3. xU§»iz¤jš x›bthU nkyhsç‹ flikahF«
x›bthU nkyhsç‹ flik xU§»iz¤jiy bgWtjhF«. Ïj‰fhf
mtUila Jiw brašghLfis k£L« f£L¥gL¤jhkš mtUila Jiw elto¡if
vªj Jiwia tÓfç¡»‹wnjh (Ïiz¡»wnjh) m¤Jiwæ‹ njitfŸ v‹d v‹gij
f©LÃo¡f nt©L«. cjhuzkhf c‰g¤Â nkyhs®, é‰gid Jiwæ‹ brašfis
xU§»iz¡fnt©L«. é‰gid¤ Jiwæ‹ njitifis ó®¤Â brŒa Mtd
brŒtj‰F mt® V‰ghL brŒjš nt©L«.
4. xU§»iz¤jš jhdhf vGtšiy
xU ãWtd¤ij xU§»iz¥J v‹gJ jhdhf el¥gšiy. mid¤J wg®fS«
k‰W« JiwfS« x‹whf ÏizªJ brašgLtj‹ _ykhf jh‹ xU§»iz¥ig bgw
KoÍ«. ntW brh‰fëš Ïj‰F kdkh®ªj ciH¥ò njit¥gL»wJ.
5. Ïj‰fhf ãaä¡f¥g£l Áw¥ò ãòz®fshšjh‹ Ïij el¤j KoÍ«
xU§»iz¥ò brašgh£il eilKiwæš mªjªj Jiw nkyhs®fŸ j§fŸ
Jiz¥ gâahs®fë‹ cjéÍl‹ brŒJ tU»‹wd®. Mdhš bgça ãWtd§fëš
Ï¥gâia xU Áw¥ò ãòz® _ykhfnth mšyJ ãòz®fŸ FG _ykhfnth brŒJ
tU»‹wd®. Áy neu§fëš Ï¥gâ¡fhf xU jå¥g£l Jiw cUth¡f¥gL»wJ.
6. ÏJ xU bjhl®¢Áahd brašghL
xU F¿¥Ã£l neu¤Â‰fhf k£L« xU§»iz¥ò njit¥gLtšiy. xU
ãWtd¤ÂYŸs gyéjkhd brašghLfisÍ« mit m›t¥bghGJ ãiwnt‰w¥gL«
bghGnj xU§»iz¡f nt©L«. £läLjY«. brašgLjY« ÏU¡F« tiu
xU§»iz¥ò« mtÁakh»wJ.
xU§»iz¥ò«, x¤JiH¥ò«
bghJthf xU§»iz¥ò v‹w brhšY« x¤JiH¥ò v‹w brhšY« x‹Wl‹
x‹W FH¥Ã¡ bfhŸs¥gL»wJ. Ïit Ïu©L¡Fäilna cwÎ ÏUªjhY«, Ïit
Ïu©L« ntWg£lit. x¤JiH¥ò v‹gJ j‹dh®tkhf cjÎtj‰F K‹tU« xU
kd¥gh§F. xU§»iz¤jš v‹gJ g§F bgWgt®fë‹ éU¥g« v‹gij él xU gFÂ
nkyhdJ. vdnt xU§»iz¤jš guªj braš všiy cilaJ. x¤JiH¥ò Ïšyhkš
xU§»iz¡f KoahJ. x¤JiH¥Ã‹ik xU§»iz¥ò eilbgwhkš jL¤J éL«.
76
Ïit Ïu©o‰F« Ïilna cŸs ntWghLfŸ ÑnH ju¥g£LŸsJ.
t .v©.
xU§»iz¥ò
x¤JiH¥ò
1
xU§»iz¥ò v‹gJ xU
FG¥gâahs®fŸ gâòçt j‰F
ju¡ Toa éU¥g« v‹gij él
mÂf¥ bghUŸ cilaJ.
x¤JiH¥ò v‹gJ xU FG¥
gâahs®fŸ xU F¿¥Ã£l
gâæid¢ brŒa j‹ éU¥gkhf
ju¡ Toa ciH¥òz®Î
2
nkyh©ik¥ gâfëš äfÎ «
K¡»akhdgâ xU§»iz¥ò.
Vbdåš gšnt W Jiwfëilna
Ïiz¥Ãid V‰gL¤jhkš vªj
xU gâiaÍ« bt ‰¿fukhf¢
brŒa KoahJ.
x¤JiH¥ò nkyh©ik¥ gâ
mšy. MdhY« xU bt ‰¿fukhd
xU§»iz¥Ã‰F x¤JiH¥ò
mt Áa«.
3
x› bt hU ãW t d¤ÂY«
x£Lbkh¤j nt iy gy
gFÂfshf¥ Ãç¡f¥g£L Ë
Ïiz¡f¥gL»wJ. Ϫj
braè‰F¤jh‹ xU§»iz¤jš
njit ¥gL«.
ãW t d¤Â‹ mik¥Ãš Vjht J
FiwghL ÏUªjhš jh‹
x¤JiH¥Ã‹ njit czu¥gL«
mšyJ nt ©l¥gL«.
4
xU§»iz¤jš v‹gJ ãW t d
nkyh©ikædç‹ gy¤j
Ka‰Áædhš k£Lnk
mila¥gL«. ÏJ xU
£läl¥g£l eilKiw ãW t d«
xU§»iz¤jš Ïšyhkš Ïa§f
KoahJ.
x¤JiH¥ò v‹gJ xU FGé‹
j‹dh®t khd vªj xU
Ïa¡Fjè‹ goÍ« Ïšyhj
Ïa‰ifahf cUt hF« eilKiw.
xU§»iz¥Ã‹ e‹ikfŸ / ga‹fŸ / K¡»a¤Jt«
Ñœ¡fhQ« xU§»iz¥Ã‹
ã%áf¥gL»wJ.
ga‹fŸ
_ykhf
ÏjDila
K¡»a¤Jt«
1. xU§»iz¥Ã‹ _ykhf bghJ F¿¡nfhis mila Ko»wJ
xU ãWtd¤ÂYŸs x›bthU JiwÍ« mjDila F¿¡nfhis ã®zæ¤J
mij ãiwnt‰Wtj‰fhf fLikahf ciH¡»wJ. Mdhš xU§»iz¥Ã‹ _ykhf
k£Lnk bghJ F¿¡nfhis mila ÏaY«. Ïij gšntW Jiwfë‹ brašghLfis
x‹¿id¥gj‹ _ykhfnt mila ÏaY«.
2. Ïj‹ _ykhf brašghLfŸ x‹w‹ nkš x‹W gotij jL¡fyh«
xU§»iz¥Ã‹ _ykhf brŒj ntiyia kWgoÍ« brŒÍ« rh¤Âa¡ TWfŸ
Ïšiy v‹gJ tèÍW¤j¥gL»wJ. xU FGéš 4 mšyJ 5 eg®fŸ xU ntiyæš
77
<Lg£lhš mªj ntyia mt®fŸ rçahd òçªj¿jš _y« brŒa nt©L« v‹gJ
Ï‹¿aikahj x‹whF«. Ïšiyba‹wdhš. xUt® brŒj ntiiana k‰bwhUt®
brŒjhš mj‹ _y« mªj ntiy kWgoÍ« brŒa¥gL»wJ. cjhuzkhf xU rªijia
Muha £läL« bghGJ xU§»iz¥ò m§nf Ïšyhj g£r¤Âš MuhŒ¢Áahs®fëš
xUt® mQ»a tho¡ifahsiuna k‰wtU« mQf neçL«.
3. Ïj‹ _ykhf têfh£Ljš bjëth»wJ
xU ãWtd¤Âš x›bthU JiwæY« jå¥g£l eg®fŸ gšntW brašfis
brŒ»‹wd®. xU§»iz¥ò _ykhf¤jjh‹ xU ešy têfh£Ljš midtU¡F«
»il¡»wJ. ÏJ mid¤J brašfisÍ« Ïiz¤J¥ bghJ¡F¿¡nfhis mila tê
brŒ»wJ.
4. ÏJ Âwikia mÂfç¡»wJ
xnu ntiyia kWgoÍ« brŒtij jL¥gj‹ _ykhfΫ, mid¤J ts§fisÍ«
rçahd Kiwæš ga‹gL¤j tê tF¥gjhY« xU§»iz¥ò Âwikia mÂfç¡f¢
brŒ»wJ.
5. kåj cwÎfis e‹whf ts¥gL¤J»wJ
xU§»iz¥ò xU mik¥Ãš x¤JiH¥igÍ« FG Ka‰ÁiaÍ« Cêa®fëilna
cUth¡F»wJ. Ïj‹ _ykhf ešy kåj cwÎfŸ ngz¥gL»‹wd. ÏJ jå
eg®fëilna njita‰w r©il r¢ruÎfisÍ« jtwhf¥ òçªJ bfhŸSjiyÍ«
j鮡»wJ.
6. jå¥g£l F¿¡nfhS« ãWtd¤Â‹ F¿¡nfhS« x‹wik¡f¥gL»wJ
xU mik¥Ãš x›bthU egU« xU jå¥g£l F¿¡nfhis V‰gL¤Â j‹ gâia
brŒ»‹wd®. ÏJ jå¥g£l F¿¡nfhS« mik¥Ã‹ F¿¡nfhS« nkhjhj tiu
mDk¡f¥gL»wJ. Ï›éu©ilÍ« xU§»izggj‹ _y« x‹wh¡» nkhjš tuhkš
jL¡f¥gL»wJ.
xU§»iz¤jè‹ FiwghLfŸ
Ñœ¡f©lit xU§»iz¤jš gâ rªÂ¡F« Ãu¢ÁidfŸ (FiwghLfŸ) MF«.
1. gštif¢ brašghLfŸ
xU§»iz¡f¥gl nt©oa elto¡iffë‹ v©â¡if cau cau
xU§»iz¡F« gâ Ãu¢rid¡Fçajh»wJ. elto¡iffŸ mÂfç¥gnj
xU§»iz¤jè‹ Ãu¢ridah«.
2. mÂf msÎ gâahs®fŸ
Fiwªj msÎ gâahs®fŸ gâòçÍ« ãWtd¤Âš xU§»iz¤jš vëjhf
ÏU¡»wJ. mnj rka¤Âš mÂf msÎ gâahs®fŸ gâòçÍ« ãWtd§fëš
xU§»iz¤jš Ãu¢ridfis¢ rªÂ¡»wJ.
3. ntiy¥g»®Î
ntiyia¥ Ãç¤J tH§F« nghJ Áw¥ò¤ nj®¢Á »il¡F« v‹gš rªnjf«
78
Ïšiy. Mdhš ntiy¥g»®é‹ FiwghL v‹dbt‹whš gšntW ntiyfis¥òçÍ«
eg®fëilna xU§»iz¥ig V‰gL¤JtJ Ãu¢rid¡Fça braš. ÏJ ngh‹w
Ãu¢rid xnu kåj‹ gy ntiyfis¢ brŒÍ« nghJ vHhJ.
4. x‹iw x‹W rh®ªÂU¥gJ
ÃwuJ jh¡FjY¡F c£glhkš j‹å¢irahf¢ brašgL« jåeg® mšyJ
FGé‰F xU§»iz¥ò xU Ãu¢ridahf ÏU¡fhJ. Mdhš eilKiwæš xUtç‹
elto¡iffŸ k‰wt®fis¢ rh®ªjjhf cŸsJ. (v.L) Y v‹gt® xU braiy brŒj
Ëjh‹ X v‹gt® mªj ntiyia¢ brŒa KoÍ« v‹w ãiy. Ï›thW xU braš
ÃçbjhU braiy¢ rh®ªÂU¥gJ xU§»iz¤jY¡F¥ Ãu¢ridahf mik»wJ.
5. x¤JiH¡F« cz®Î Fiwthf ÏU¥gJ
gâahs®fëilna cŸs x¤JiH¡F« cz®nt xU§»iz¤jš gâæ‹
mo¥gilahF«. vªj ãWtd¤Âš gâahs®fëilna x¤JiH¡F« cz®Î Fiwthf
cŸsnjh m§F xU§»iz¥ò¥ gâ Ãu¢ridia¢ rªÂ¡F« v‹gJ cWÂ.
6. f£L¥gh£o‰FŸ ml§fhj fhuâfŸ
Áy f£L¡fl§fhj fhuâfŸ (v.L) fl‹ »il¡fhj ãiy _y¥bghUŸ
»il¡fhik ä‹j£L¥ghL muR¡ bfhŸiffëš kh‰w« mWÂæ£L¡ Tw Koahj
rªij ãytu§fŸ ngh‹wit xU§»iz¥ò¥ gâia brašgL¤j Koahj jilfshF«.
xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
xU§»iz¤jš eh‹F tif¥gL« mitahtd :
xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
c£òw
btë¥òw
br§F¤J
gL»il
gl« 4.3 xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
1. c£òw xU§»iz¤jš - c£òwxU§»iz¤jš v‹gJ xU ãWtd¤Â‹ cŸns
eilbgW¡ ToaJ. xU ãWtd¤Â‹ cŸns ÏU FG鉻ilna V‰gL«
xU§»iz¤jš c£òw xU§»iz¤jš. ÏJ ÏU»is mYtyf§fS¡»ilna
JiwfS¡»ilna ÃçÎfS¡»ilna V‰gl¡ ToaJ.
79
2. btë¥òw xU§»iz¤jš - btë¥òw xU§»iz¤jš v‹gJ ãWtd¤Â‰F«
btë¥òweg®fS¡F« Ïilna cŸs xU§»iz¤jš MF«. ÏJ ãWtd¤Â‰F«
tho¡ifahs®fS¡F« (m) ru¡fë¥nghU¡F« (m) murh§f¤Â‰F« Ïilna cŸs
cwÎ KiwahF«. Ϫj btë¥òw xU§»iz¤jš, ngh£o Nœãiyfëš V‰gL«
kh‰w§fŸ muÁ‹ elto¡iffŸ k‰W« bjhêšE£g K‹nd‰w§fŸ ngh‹w
fhuâfshš njh‹W»wJ. gy éahghu ãWtd§fŸ bghJ k¡fŸ bjhl®ò Áw¥ò
mYty®fis ãaä¤J btë¥òw xU§»iz¤jiy Áw¥òw¢ brŒ»‹wd®.
3. br§F¤J xU§»iz¤jš - xUãWtd¤Âš gšntW khWg£l ãiyfëš gšntW
Ïiz¥òfis V‰gL¤j br§F¤J xU§»iz¤jš cjλwJ. ÏJ jiyt®
cgjiyt¤fS¡»ilna
njh‹wyh«.
gâ
nkyhs®
Kj‹ik¡
f©fhâ¥ghs®fS¡»ilna k‰W« Kj‹ik¡f©fhâ¥ghs® nk‰gh®it
ahs®fS¡»ilna njh‹W« xU§»id¥ng br§F¤J xU§»iz¤jš MF«.
4. gL»il xU§»iz¤jš - nkyh©ik¤ ju tçiræš xnu ãiyæš
cŸst®fS¡»ilna V‰gl¡Toa xU§»iz¤jš gL»il xU§»iz¤jš MF«.
JiwfS¡»ilnaÍ« ÃçÎfS¡»ilnaÍ« v‰gl¡Toa ntiy V‰ghL v‹W«
Twyh«. gL»il xU§»iz¥Ãš jåeg®fS¡»il xUt® ÛJ xUtU¡F vªj
mÂfhuK« brY¤j cçikÏšiy mt®fŸ j§fS¡FŸ jh§fshfnt j§fŸ
ntiyfis xU§»iz¤J¡ bfhŸs nt©L«.
xU§»iz¤jè‹ bfhŸiffŸ
xU§»iz¤jè‹ bfh‹iffis¡ ÑnH fhzyh«.
1. neuo¤jå¤ bjhl®ò¡ bfhŸif - neuo¤ jå¥g£l bjhl®Ãid
gâahs®fS¡»ilna V‰gL¤Â¡ bfh©lhš Óuhd KGikahd xU§»iz¤jiy
V‰gL¤j KoÍ«. neu¡F neuhd brŒÂ¤ bjhl®ò k£Lnk xUÃu¢ridia¤ Ô®¡f
cjéahf ÏU¡F«.
2. éiuéš Jt§F« bfhŸif - £läL« fhy¤Ânyna rçahd
xU§»iz¥Ã‰fhd V‰gh£ilÍ« brŒtJ ešyJ. Ïy¡Ffis ã®zæ¥gJ
£läLtJ ngh‹wt‰iw Jiz¥gâahs®fSl‹ fyªjhnyÁ¤J brayh¡f
nt©L« ÏJ brŒa Mu«Ã¤jhš xU§»iz¤jš e‹whf el¡F«.
3. gu°gu« gçkh¿¡bfhŸS« bfhŸif - Ï¡bfhŸifæ‹ _y« xUt®
k‰bwUtiu el¤j KoÍ« v‹gjhš xUg£rkhd brašfŸ jL¡f¥gL«. ÏJ
xU§»iz¤jiy Rygkh¡F«.
4. bjhl®¢Á¡ bfhŸif - Ï¡bfhŸif xU§»iz¤jš v‹W« Kotilahj braš
v‹W TW»wJ ãWtd brašfŸ ÏU¡F«tiu xU§»iz¤jè‹ mtÁa« czu¥gL«
v‹gJ kW¡f Koahj fU¤jhF«.
xU§»iz¤jè‹ EQ¡f§fŸ
ÿæ‹ My‹ mt®fŸ Ñœ¡f©litfis xU§»iz¤jè‹ EQ¡f§fŸ
v‹W tif¥gL¤J»wh®,
(1)
rk‹brŒjš
(2)
fhy¤ij mséLjš
(3)
Ïiz¤jš
80
rk‹brŒjš
xU braiy Mjç¥gj‰nfh (m) v®gj‰nfh njitahd nghJkhd Mjhu§fis
cW brŒtnj rk‹brŒjš. xU éahghu ãWtd« c‰g¤Â¡F njitahd
mid¤JMjhu§fS« bg‰¿UªJ njitahd ã k£L« ÏšyhÂUªjhš mªãÂæid
Âu£o¡ bfhL¤J ãiyikia rç¡f£l nt©L«.
fhy¤ij mséLjš
xU braiy fhy m£ltizÍl‹ Ïiz¡f nt©L« m¥bghGJjh‹ mit
x‹nwhL x‹W ÏizÍ«. (v.L) c‰g¤Â m£ltiz nj thçahd é‰gid
MizÍl‹ x¤J¥ nghF«go jahç¡f¥gl nt©L«.
Ïiz¤jš
ntWg£l éU¥g§fis x‹whf kh‰¿ bghJ Ïy¡if miltnj Ïiz¤jš.
gâòçÍ« nghJ x›bthU egU¡F« jd¡bf‹W Ra éU¥g« ÏU¡F«.
xU§»iz¤jè‹ bt‰¿ jåeg®fë‹ éU¥g§fis ãWtd¤Â‹ éU¥g¤njhL
xU§»iz¥gij¥ bghW¤nj mikÍ«.
f£L¥gL¤jš
gl« 4.4 f£L¥gL¤jš
bghUŸ
£läLjš K‹ndh¡»a gh®it v‹whš f£L¥gL¤jš Ënd gh®¥gjhF«
£läLjš, xU ãWtd¤Âš neh¡f§fis Kiwahd têæš miltj‰F cjλwJ
81
khwhf f£L¥gL¤jš mid¤J elto¡iffS« £lä£lgo ãiwnt‰w¥g£lij cWÂ
brŒ»wJ. mJ, ãiwnt‰w¥g£l brašÂ£l« Ô£l¥g£l braš £l¤Jl‹ x¤J¥
ngh»wjh? v‹gij rçgh®¡»wJ.
(v.L) c‰g¤Â¤Jiw 10,000 myFŸs bghUŸfis c‰g¤Â brŒtjhf vL¤J¡
bfh©lhš f£L¥gL¤jš gâ Ô£l¥g£l Ïy¡fh»a 10,000 myFŸs bghU£fŸ
F¿¥Ã£l fhy¤Âš cUth¡f¥g£ljh? v‹W rçgh®¡»wJ. xU ntis xU 1000 myF
bghU£fŸ k£L« c‰g¤Â Mfhkš ÏUªjhš, mj‰fhd fhuz¤ij¡ f©LÃo¤J
njitahd ÂU¤j elto¡if vL¡f nt©oajhf ÏU¡»wJ.
£läL« gâ¡F f£L¥gL¤jš gâjh‹ xU KGikahd bghUis¤ jU»wJ.
f£L¥gL¤jš gâ ÏU¥gjhš jh‹ gâahs®fŸ ntiyæš KG ftd¤Jl‹
gâòç»wh®fŸ. mJ xU ntiyia¡ F¿¥Ã£l fhy¤Âš Ko¥gj‰fhd xU mtru
mG¤j¤ij btë¥gL¤Â¡ bfh©nl ÏU¡F«. £läLjš f£L¥gL¤jš gâ¡F
mo¥gil¥ gâahf ÏU¡F«. £läLjš Ïšyhkš f£L¥gL¤jš ÏU¡f KoahJ.
Vbdåš xU ntiyahdJ £lälgglhkš Ko¡f KoahJ. Mfnt f£L¥gL¤jš
Ïšyhj £läLjš gydë¡fhJ. £läLjš Ïšyhj f£L¥gL¤jš bghUëšyhjJ.
tiuéy¡fz§fŸ
f£L¥gL¤jš v‹w gj¤Â‰F ÑnH fhQ« tiuéy¡fz§fŸ tH§f¥glyh« 1) bA‹¿ ~ngahš
cUth¡f¥g£l £l§fSl‹ mj‹ braš ãiwnt‰w« x¤J¥ ngh»wjh? v‹W
rçgh®¥gnj f£L¥gL¤jš MF«. bfhŸiffŸ k‰W« F¿¥òfŸ brhšy¥g£l t©z«
ãiwnt‰w¥g£LŸsdth? v‹W gh®¡f nt©L«. f£L¥gL¤jè‹ neh¡f« Fiwfis
f©LÃo¤J mit Û©L« eilbgwhjthW gh®¤J¡ bfhŸtjhF«.
2) T©£°
l‹dš
f£L¥gL¤jè‹ nkyh©ik¥ gâahdJ Jiz¥ gâahs®fë‹ braš
ãiwnt‰w¤ij ms¥gJ k‰W« ÂU¤j« brŒtJ ngh‹w gâfis cŸsl¡»aJ. ÏJ
ãWtd¤Â‹ neh¡f§fŸ k‰W« £l§fŸ ngh‹wt‰iw ãiwnt‰W« têfis
rçgh®¡»wJ.
3) uhg®£° mªnjhâ
f£L¥gL¤jš
nkyh©ik
v‹gJ
ãWtd¤Â‹
neh¡f§fis
ãiwnt‰Wtj‰fhdts§fŸ bgw¥g£L Kiwahf gadgL¤j¥gL»wJ v‹W cWÂ
brŒ»wJ.
4) Ãߢ
£läl¥g£l braš elto¡iffSl‹ ãiwnt‰w¥g£l braš
elto¡iffis x¥Ã£L mséL« xU bjhl®¢Áahd braš Kiwna f£L¥gL¤jš
MF«.
82
f£L¥gL¤jš gâæ‹ j‹ikfŸ (m) Áw¥ÃašòfŸ
Ñœ¡f©l g©òfis f£L¥gL¤jš gâ bg‰WŸsJ
1. ÏJ Ëndh¡»¥ gh®¡»wJ
f£L¥gL¤jš gâahdJ braš ãiwnt‰w¤ij Ïy¡FfSl‹ x¥Ã£L¥
gh®¡»wJ. eilbg‰W Koªj ãfœÎfis rçgh®¡F« brany f£L¥gL¤jš. vdnt ÏJ
xU Ëndh¡»¥ gh®¡F« braš elto¡if MF«.
2. ÏJ £läL« gâ¡F bghUq£L»wJ
f£L¥ghL v‹gJ Ïšyhé£lhš £läLjš mj‹ K¡»a¤Jt¤ij ÏHªJ
éL«. f£L¥gL¤jš gâ k£Lnk £läLjš gâ vªj msé‰F bt‰¿fukhf
ãiwnt‰w¥g£oU¡»wJ v‹gij¤ bjçé¡f KoÍ« f£L¥gL¤jš gâ Ïšyhé£lhš
Ïy¡FfŸ mila¥g£L é£ldth? v‹W bjçªJ bfhŸs KoahJ.
3. ÏJ kÂ¥ÃLjiy cŸsl¡»aJ
braš ãiwnt‰w¤ij kÂ¥ÃLtnj f£L¥gL¤jè‹ gâahF«. braš
ãiwnt‰w¤ij Kiwahf kÂ¥ÃLtj‹ _ynk £léy¡f¤ij¡ f©l¿a KoÍ«.
4. ÏJ v§F« guéÍŸs gâahF«
Ï¥gâ nkyh©ikæ‹ všyh k£l§fëY« Ú¡fkw ãu«ÃÍŸs gâahF«.
(v.L) nkšãiy nkyh©ik
Ïilãiy nkyh©ik
filãiy nkyh©ik
5. ÏJ K‹ndh¡»a elto¡ifÍ« Tl
braš ãiwnt‰w¤ij v®gh®¤j ãiwnt‰w¤Jl‹ x¥ÃL« bghGJ éyfšfŸ
f©L Ão¡f¥gL«. éyfšfS¡fhd fhuz§fŸ f©LÃo¡f¥gL« nghJjh‹ Û©L«
Ï›éyfšfŸ eilbgwhjthW jL¡f KoÍ«. Ï›thW f£L¥gL¤jš njitahd
ghJfh¥ò elto¡iffis vL¤J v®fhy¤Âš tu¡Toa v®ghuhj ãfœ¢ÁfisÍ«
XusÎ f£L¥gL¤j KoÍ«.
6. ÏJ xU bjhl®¢Áahd eilKiw
£läLjš ÏU¡Fk tiu f£L¥gL¤jš ÏU¡F«. £läLjš xU Kot‰w
eilKiw vdnt f£L¥gL¤jY« xU Kot‰w brayhF«.
f£L¥gL¤jš eilKiw / f£L¥gL¤jè‹ goãiyfŸ
Ñœ¡f©lit f£L¥gL¤jè‹ eilKiw (m) f£L¥gL¤jš braè‹ goãiyfŸ
1. ju§fis ãWÎjš
2. brašãiwnt‰w¤ij mséLjš k‰W« x¥ÃLjš
3. éyfšfis¡ f©LÃo¤jš
4. ÂU¤J« elto¡iffis vL¤jš
83
f£L¥gL¤jè‹ eilKiwfis kdšbfhŸs Ñœ¡fhQ« tiugl« cjλwJ
ju§fis
ãWÎjš
braš
ãiwnt‰w¤ij
ms¤jš k‰W«
x¥ÃLjš
éyfšfis
f©L
Ão¤jš
ãiy 1
ãiy 2
ãiy 3
ÂU¤j
elto¡iffis
vL¤jš
ãiy 4
gl« 4.5 f£L¥gL¤jè‹ eilKiw
ju§fis ãWÎjš
x›bthU éahghu braè‹ Kjš go ju¤ij ãWÎjš MF«. ju§fŸ braš
ãiwnt‰w¤Jl‹ x¥Ãl¥gl¡ ToaJ. vdnt Ϥju§fŸ msél¡Toajhf ÏU¡f
nt©L«.(v.L)
1.
msÎ - c‰g¤Â / é‰gid 10,000 nkh£lh® fh®fŸ
2.
ju« - 1000 v©â¡ifÍŸs 18 fh{ juKŸs mykhçfŸ
3.
neu« - x›bthU ijašfhuU« 5 r£ilfis 5 kâneu¤Âš ij¡f nt©L«.
4.
bryÎ - 40 ku eh‰fhèfŸ %.6000‰FŸ c‰g¤Â brŒa¥gl nt©L«.
jåeg®fS¡F« FG¡fS¡F«
ã®zæ¡f¥gl nt©L«.
JiwfS¡F«
ãWtd§fS¡F«
ju§fŸ
Ϥju§fŸ br«ikahd gyid¤ ju nt©Lkhdhš Ñœ¡f©lthW ÏU¡f nt©L«.
1. Ïy¡Fl‹
2. K‹ng Ô®khå¡f¥g£ljhf
3. mila¡ Toajhf
4. ms¡f¡ Toajhf
5. tiuaW¡f¡ Toajhf
ju§fŸ Ñœ¡f©lthW ã®zæ¡f¥g£lhš neh¡f¤ij ó®¤Â brŒa cjthJ (v.L)
c‰g¤ÂÍ« é‰gidÍ« Ï›tUl« mÂfç¡f¥gl nt©L«.
braš ãiwnt‰w¤ij ms¤jš k‰W« x¥ÃLjš
ju§fŸ ãWt¥g£L Ko¤jÎl‹ braš ãiwnt‰w¤ij ms¥gnj Ïu©lhtJ
f£l ntiyahF«. jåeg® FG Jiw k‰W« KG ãWtd¤Â‹ braš ãiwnt‰w¤ij
ms¡f nt©L«. Ïj‰F ÏJ tiu elªj ntiyæ‹ K‹nd‰wm¿¡if njit¥gL«.
braš ãiwnt‰w¤ij v©â¡ifæyhd mséš fz¡»l nt©L«. Áy rka§fëš
Ï›thW msél KoahkY« nghfyh«. (v.L) gâ ÂU¥Â v©z« ngh‹wit neuoahf
msél KoahJ. ÏJ ngh‹w Nœãiyfëš fU¤J¡ fâ¥ò Kiw ga‹gL¤j¥glyh«.
éisÎfS¡F kÂ¥bg© bfhL¥gj‹ _y« jftiy fz¡»lyh«. jftiy
mséLtj‹ _y« xU °jukhd òŸëaš fUé MŒé‰F ga‹gL¤j¥gl KoÍ« Ϫj
MŒÎfë‹ mo¥gilæš mDkhd§fis cUth¡f KoÍ«.
braš ãiwnt‰w¤ij msé£l cl‹ ÏJ K‹nd Ô®khå¡f¥g£l ju§fSl‹
x¥Ãl¥gL»wJ.
84
éyfšfis¡ f©LÃo¤jš
braš ãiwnt‰w« V‰fdnt ãWt¥g£LŸs ju§fSl‹ x¥Ãl¥gL« bghGJ
Ïy¡FfŸ ãWt¥g£LŸs ju¤ij él äFÂahf ãiwnt‰w¥g£ljh? ãWt¥g£l
ju¤ij k£L« v£oæU¡»wjh? v‹gJ bjçªJ éL«. Ïy¡FfŸ ãWéa ju¤ij él
mÂfkhf milªÂUªjhš (mjhtJ é‰gid Ïyhg« (m) gâahs®fë‹ v©z«
ngh‹wt‰¿š) mJ mÂf¤ Âwikia všyh ãiyfëY« btë¥gL¤J»wJ v‹W
czuyh«. Ïy¡FfŸ ãWéa ju¤ij k£L« v£oæUªjhš ÂU¥Âfukhf czuyh«.
Ïy¡FfŸ milaKoahkš ÏUªjhš mJ Âwikæ‹ikia btë¥gL¤J«.
ÂU¤j elto¡if vL¤jš
ãWt¥g£l Ïy¡Ffis miltš V‰g£LŸs jilfis mf‰Wtnj xU Áwªj
f£L¥gh£L¤ £l¤Â‹ Áw¥ghF«. Fiwfë‹ j‹ikia¥ bghW¤J ÂU¤j elto¡if
vL¡f¥gL«.
Áy jilfis Ú¡F« ÂU¤j elto¡iffŸ ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsd
1. gâahs®fS¡F¡ bfhL¡f¥gL« F¿¥òfŸ gâahs®fis rçahd Kiwæš
br‹wilaéšiy våš F¿¥òfë‹ ju¤ij ca®¤j elto¡iffŸ vL¡f¥gl
nt©L«.
2. c‰g¤Â Ïy¡if mila Ïayhjj‰F ÏaªÂu§fŸ rçahf Ïa§F«. ãiyæš
ÏšyhjJ xU fhuzkhf ÏUªjhš ÏaªÂu¤ij rçahf Ïa§F« ãiyæš it¥gj‰fhd
Ka‰ÁfŸ vL¡f¥gl nt©L«. (v.L) xU gGJ gh®¡F« mYtyiu ãaä¥gJ xU Ô®thf
mikayh«. _y¥bghU£fis th§Ftš VnjD« kh‰w§fis¡ bfh©L tu nt©L«.
3. gâahs®fis C¡f¥gL¤Jtš VnjD« FiwghLfŸ ÏUªjhš rçahd
elto¡iffis nk‰bfhŸtj‹ _y« gâahs®fS¡F gzthæyhf (m) gzkšyhj
Ãw tayhf bj«ó£Ljš elto¡iffëš kh‰w§fŸ bfh©L tu nt©L«.Áy
v£lKoahj Ïy¡FfŸ ã®zæ¡f¥g£oUªjhš rçahf mila¡ Toa Ïy¡Ffis
gâahs®fSl‹ fyªjhnyhÁ¤J ã®zæ¡f Ka‰ÁfŸ nk‰bfhŸs¥gl nt©L«.
ÂU¤j elto¡iffŸ vL¥gj‹ mtÁa« ahbjåš v®fhy¤Âš V‰gl¡Toa
jilfis¤ jL¥gnj MF«. vdnt ÂU¤j elto¡iffŸ äfΫ ftd¤Jl‹
cUth¡f¥gl nt©L«.
f£L¥gL¤jè‹ e‹ikfŸ / ga‹fŸ / K¡»a¤Jt«
1. neh¡f§fis miltij cW brŒ»wJ
£läLjš Kiwahf¥ gâah‰Wtj‰F cjé brŒ»wJ v‹whš f£L¥gL¤jš
Áwªj gâãiwnt‰w¤Â‹ gyid cW brŒa cjλwJ.
2. £l§fë‹ ju¤ij òy¥gL¤J»wJ
£l§fë‹ ne®kiw k‰W« v®kiw gFÂfis btë¥gL¤J»wJ. £l§fëš
VjhtJ FiwghLfŸ ÏUªjhš mt‰iw¤ ÂU¤Jtj‰F £l§fë‹ ju¤ij ca®¤j
nt©L«.
85
3 . ÏJ £l§fë‹ bt‰¿fukhd mkyh¡f¤ij cWÂ¥gL¤J»wJ
f£L¥gL¤jš k£Lnk ãWtd¤Â‹ £l§fŸ rçahf mkšgL¤j¥ gL»‹wdth
v‹W cW brŒa KoÍ«. vdnt f£L¥gL¤jš £l mkyh¡f¤Âš cŸs jilfis
R£o¡fh£LtJl‹ mt‰iw¡ fisÍ« ÂU¤j elto¡iffisÍ« vL¤Jiu¡»wJ.
4. gâahs®fŸ bghW¥òl‹ elªJ bfhŸ»wh®fsh v‹W cW brŒ»wJ
f£L¥ghL všyh ãiyæš cŸs gâahs®fisÍ« Ïy¡Ffis¡ F¿¥Ã£l
fhy¤Â‰FŸ Ko¡F«go ntiy brŒ»wh®fsh? v‹gijcW brŒ»wJ. f£L¥gL¤jš
Ïšyhj Nœãiyæš ntiy äfΫ bkJthf eilbgW« thŒ¥òŸsJ.
5. f£L¥gL¤jš mÂfhu x¥gil¤jY¡F tê tF¡»wJ
ãWtd¤Â‹ x›bthU JiwæY« Ïy¡if miltJ x‹Wjh‹ f£L¥gL¤jš
gâæ‹ KG¡ ftd¤Âš ÏU¡f¡ Toa m«rkhF«. Ïy¡if miltj‰F Jiw¤
jiyt®fŸ j§fŸ Jiz¥gâahs®fS¡F ntiyia tiuaW¤J tH§f nt©oaJ
k‰W« mt®fS¡F mÂfhu¤ij tH§f nt©oaJ ngh‹w gâfis
nk‰bfhŸ»‹wd®. Ï›thW f£L¥gL¤jš mÂfhu x¥gil¤jY¡F cjé òç»wJ.
6. ÏJ xU§»iz¤jY¡F cjé òç»wJ
x›bthU gâahsç‹ gâfS« cl‹òçÍ« gâahs®fë‹ gâfS« x‹iw
x‹W tÓfç¡»wJ. vdnt xU§»izªj Ka‰ÁfŸ mtÁakh»wJ. vdnt
f£L¥gL¤jš gâahs®fis x‹W nr®¤J mt®fsJ Ka‰Áfis Ïiz¤J xU
FGthf¥ gâòçªJ Ïy¡Ffis mila cjλwJ.
7. ÏJ Âwikia ca®¤J»wJ
Ïy¡Ffis mila ÏW ehis ã®zæ¥gj‹ _y« ãWtd¤Â‹ ts§fsh»a
kåj‹ ÏaªÂu« bghU£fŸ k‰W« ã M»ait KGikahf¥ ga‹gL¤j¥gL«
v‹gij¡ f£L¥gL¤jš cW brŒ»wJ. ÏJ ca®ªj Âwik¡F tê fh£L»wJ.
f£L¥gL¤jèš vG« Ãu¢ridfŸ
1. c©ikahd ju¤ij V‰gL¤Jtš cŸs Ãu¢ridfŸ
brašãiwnt‰w¤Â‰F Ïy¡Ffis ã®zæ¥gJ jh‹ f£L¥gL¤jèš ÏU¡F«
Kjš goahF«. Mdhš th°jtkhd (m) ã#khd Ïy¡Ffis ã®zæ¥gJ v¥bghGJnk
Ãu¢Áidahf¤jh‹ ÏU¡»wJ. Áy c£òw k‰W« btë¥òw¡ fhuâfŸ Ïy¡Ffis
ã®zæ¡F« nghJ fz¡»š bfhŸs¥gl nt©L«. Ïy¡FfŸ m¿Îó®tkhf
Ïšyhé£lhnyh ãiwntw¡ Toa rh¤Âa¡ TWfŸ Ïšyhjjhf ÏUªjhnyh
gâahs®fŸ mij mila KoahJ.
2. gâahs®fë‹ v®¥ò
bghJthf všyh tifahd f£L¥gL¤jš KiwfS¡F« gâæl¤Âš v®¥ò
jh‹ fhz¥gL»wJ. gâahs®fŸ,
Ïy¡FfŸ th°jtkhdjhfnth
ãiwnt‰w¥gl¡Toajhfnth Ïšiy v‹W« xUÁyU¡F k£L« cfªjjhf cŸsJ
mšyJ cçikia tH§fhjjhf cŸsJ v‹W« TWt®.
86
3) Áwªj jftš bjhl®ò¤ £l« Ïšyhkš ÏU¥gJ
Áwªj jftš bjhl®ò Ïšyhkš ÏU¥gJ Áwªj f£L¥gh£il jf®¡fyh«.
ju§fis¥ g‰¿Í« braš ãiw nt‰w¤ij¥ g‰¿Í« ÂU¤j elto¡iffŸ g‰¿Í«
brŒÂfŸ rçahd neu¤Âš tH§f¥gl nt©L«. Ïij brŒahkš ÏU¥gJ f£L¥gL¤jš
gâia fodkh¡F»wJ.
4) kh‰w¤Â‹ msÎ
v¥go¥g£l f£L¥gh£L KiwæY« Xusé‰F¤jh‹ kh‰w§fŸ bfh©Ltu KoÍ«
(v.L) ä‹jilia rçf£l xU ä‹ C¡»ia ãWtyh«. Mdhš ä‹ C¡»na
brašgléšiy v‹whš bjhê‰rhiy nkyhs® x‹W« brŒa KoahJ.
5) ju msÎfis ã®zæ¤jèš Ãu¢rid
ju msÎfŸ v©â¡if msÎfŸ mo¥gilæY« ÏU¡fyh« mšyJ j‹ikfŸ
/ g©òfŸ mo¥gilæY« ÏU¡fyh«. v©â¡if mo¥gilæš ju§fis ãWÎtJ
Ryg«. Mdhš j‹ikfŸ, g©òfŸ, Fz§fŸ mo¥gilæyhd ju§fis ãWÎtJ
fod«. (v.L) gâ¤ÂU¥Â¡fhd ju§fŸ bj«ó£Ljè‹ ãiyfS¡fhd ju§fŸ
Ït‰iw ã®zæ¥gJ fod«.
6) ÂU¤j elto¡iffŸ vL¥gš jhkj«
ÂU¤j elto¡iffŸ vL¥gš V‰gL« jhkj§fŸ Ãu¢ridia¤ Ô®ggj‰F¥
gš Ãu¢ridia¥ bgçJ¥gL¤Â éL« jhkj§fŸ eilKiwfshš V‰gl¡
Toajhfnth ntW VjhtJ fhuz§fshnyh V‰glyh«.
ãidé‰ bfhŸf
xU§»iz¤jè‹ j‹ikÍ«, g©òfS«
1. xU§»iz¤jè‹ mtÁa« x‹W¡bfh‹W rh®òŸsjhš V‰gL»wJ
2. bghJ neh¡if miltij F¿¡nfhshf bfh©LŸsJ
3. xU§»iz¤jš x›bthU nkyhsç‹ flikahF«
4. xU§»iz¤jš jhdhf vGtšiy
5. Ïj‰fhf ãaä¡f¥g£l Áw¥ò ãòz®fshšjh‹ Ïij el¤j KoÍ«
6. ÏJ xU bjhl®¢Áahd brašghL
xU§»iz¥Ã‹ e‹ikfŸ / K¡»a¤Jt«
1. xU§»iz¥Ã‹ _ykhf bghJ¡F¿¡nfhis milaKo»wJ
2. Ïj‹ _ykhf brašghLfŸ x‹Wl‹ x‹W nkhJtij¤ jL¡fyh«
3. Ïj‹ _ykhf têfh£Ljš bjëth»wJ
4. ÏJ Âwikia mÂfç¡»wJ
5. kåj cwÎfis e‹whf ts¥gL¤J»wJ
6. jå kåj¡F¿¡nfhS« ãWtd¤Â‹ F¿¡nfhS« x‹¿iz¡f¥gL»wJ
xU§»iz¤jè‹ FiwghLfŸ
1. gštif¢ brašghLfŸ
3. ntiy g»®Î
2. mÂf msÎ gâahs®fŸ
4. x‹iw x‹W rh®ªÂU¤jš
87
5. x¤JiH¡F« cz®Î Fiwthf cŸsJ
6. f£L¥gh£o‰FŸ ml§fhj fhuâfŸ
xU§»iz¤jè‹ tiffŸ
1. c£òw xU§»iz¤jš
3. br§F¤J xU§»iz¤jš
2. btë¥òw xU§»iz¤jš
4. gL»il xU§»iz¤jš
xU§»iz¤jè‹ bfhŸiffŸ
1. neuo jå¤bjhl®ò bfhŸif
2. éiuéš Jt§F« bfhŸif
3. gu°gu« gçkhç¡ bfhŸS« bfhŸif 4. bjhl®¢Á bfhŸif
xU§»iz¤jè‹ EQ¡f§fŸ
1. rk‹ brŒjš
3. Ïiz¤jš
2. fhy¤ij mséLjš
4. f£L¥gL¤Jjš
f£L¥gL¤Jjš gâæ‹ g©òfŸ
1. ÏJ Ëndh¡» gh®¡»wJ
2. ÏJ £läL« gâ¡F bghUq£L»wJ
3. ÏJ kÂ¥ÃLjiy cŸsl¡»aJ
4. ÏJ v§F« guéÍŸs gâahF«
5. K‹ndh¡»a elto¡ifÍ« Tl
6. ÏJ xU bjhl®¢Áahd eilKiw
f£L¥gL¤jè‹ eilKiw
1. ju§fis ãWÎtjš
2. braš ãiwnt‰w¤ij mséLjš k‰W« x¥ÃLjš
3. éyfšfis¡ f©LÃo¤jš
4. ÂU¤J« elto¡iffis vL¤jš
f£L¥gL¤Jjè‹ e‹ikfŸ
1. neh¡f§fis miltij cWÂbrŒ»wJ
2. £l§fë‹ ju¤ij òy¥gL¤J»wJ
3. ÏJ £l§fë‹ bt‰¿fukhd mkyh¡f¤ij cWÂgL¤J»wJ
4. gâahs®fŸ bghW¥òl‹ elªJ bfhŸ»wh®fsh v‹W cW brŒ»wJ
5. f£L¥gL¤jš mÂfhu x¥gil¤jY¡F tê tF¡»wJ
6. ÏJ xU§»iz¤jY¡F cjé òç»wJ
7. ÏJ Âwikia ca®¤J»wJ
f£L¥gL¤jèš vG« Ãu¢ridfŸ
1. c©ikahd ju¤ij V‰gL¤Jtš cŸs Ãu¢ridfŸ
2. gâahs®fë‹ v®¥ò
3. Áwªj jftš bjhl®ò £l« Ïšyhkš ÏU¥gJ
4. kh‰w¤Â‹ msÎ
5. ju msÎfis ã®zæ¥gš Ãu¢rid
6. ÂU¤j elto¡iffŸ vL¥gš jhkj«
88
Áy braš £l§fŸ
Ñœ¡fhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ridfS¡F¤ ԮΠfh©f.
1) M v‹D« èäbl£ ãWtd« if¥ngÁfis ϪÂa¢ rªij¡F« btëeh£L
V‰Wk¡F« c‰g¤Â brŒJ tU»wJ. Ïj‰F mÂfkhd g§F¢ rªijÍ« ne®ikahd
tho¡ifahs®fS« ÏUªjd®. Mdhš Áy fhy¤Â‰F¥ ÃwF Ïy¡Ffis mila
KoahjjhY« tho¡ifahs® mÂU¥ÂahY« Áy Ãu¢ridfis¢ rªÂ¡f ne®ªjJ. nkY«
if¥ngÁrªij ϪÂahéš bgUkséš ts®ªJ é£lJ òÂa ãWtd§fŸ Áwªj
bjhêšE£g« k‰W« ešy éiy òŸëÍl‹ rªijæš tªJ é£lJ. ÏJ ãWtd¤Â‹
Ãu¢ÁidfS¡F¡ fhuzkh»aJ. Ï¥nghJ ãWtd« mj‹ f£L¥gh£L¤ £l¤ij
ò¤Jæ%£l £lä£lJ. nkY« Ãu¢ridfS¡F ÂU¤j elto¡if vL¡fΫ
KidªjJ.
édh
1) ãWtd« Áwªj f£L¥gh£L¤ £l¤Â‹ _y« milÍ« e‹ikfis¡ f©l¿aΫ.
2) ãWtd« v›thW jdJ £l§fis¡ f£L¥gL¤jYl‹ Ïiz¡f nt©L« v‹W«
mj‹ _y« ãWtd« Ïy¡Ffis £l¤Jl‹ x¥Ã£L rç tU»wjh v‹W cW brŒa
KoÍ« v‹W« fâ¡fΫ.
3) Ï¥bghGJ cŸs Ãu¢ridfiss Ô®¡f f£l¥gL¤jèš Ã‹g‰w nt©oa
goãiyfis juΫ.
4) f£L¥gL¤jè‹ vªj E£g§fis ãWtd« ga‹gL¤j KoÍ«. všyh ãiyfëY«
ãWtd« brŒJ tU« bjhêš v‹d v‹gij kdš ãiy ãW¤Â¡ bfhŸsΫ.
cjé¡F¿¥ò
1) éahghu« nkhrkhd ãiy¡F¢ bršY« K‹d® nkyhs® vL¡f nt©oa
elto¡iffŸ ahit?
2) f£L¥gL¤jš nkyh©ikæ‹ filÁ ãiy v‹W jtWjyhf¥ òçªJ bfhŸs¡
TlhJ v‹gij étç. Ï¥gâ nkyh©ik NHiy £lãiy¡F bfh©L tU«
gâahF«.
3) M‰wš thŒªj f£L¥ghL v›thW ã®zæ¡f¥g£l ju§fŸ c©ikæš éisªj
brašghLfëèUªJ éy»¢ brš»wJ v‹gij¢ R£o¡fh£o MŒÎ brŒJ
m›éyfšfŸ v›thW ÂU¤j¥gL« v‹gij cz®¤J«.
4) f£L¥gL¤jš elto¡if gâahs®fshš v¥bghGJ v®¡f¥gL« mij v›thW
rkhë¡f nt©L« v‹W kdš ãiy ãW¤Â¡ bfhŸsΫ.
89
édh¡fŸ
gFÂ-m
(xU kÂ¥bg©)
òwta FWédh¡fŸ
rçahd éilia nj®ªbjL¤ vGJf
1. xU ãWtd¤Â‹ x£L bkh¤j F¿¡nfhis miltj‰F ------ cjλwJ
(m) mik¥ò (M) M£fis nj®ªbjL¤jš (Ï) xU§»iz¤jš (<) jiyikna‰wš
2. x¤JiH¥ò v‹gJ k¡fŸ FGé‹ ------ kd¥gh§fhF«
(m) f£lhakhd (M) j‹å¢irahd (Ï) bt‰¿ahd (<) Ïš vJÎäšiy
3. xU ãWtd¤Âš xU§»iz¥Ã‹ brašghLfŸ -------- el¥gšiy
(m) j‹éU¥gkhf (M) Ïa‰ifahf (Ï) j‹å¢iræšyhkš (<) kdKtªJ
4. ------ ÏU¡F« tiu xU§»iz¥ò ãfG«
(m) £lälš k‰W« ԮΠfh©gJ (M) £lälš k‰W« f£L¥gL¤jY«
(Ï) £lälš k‰W« brašgL¤Jjš (<) £lälš k‰W« tê¡fh£Ljš
5. ------ xU§»iz¥Ãš Ãu¢rid¡F têtF¡»wJ
(m) x‹iw x‹W rh®ªÂU¥gJ (M) x¤JiH¥ò (Ï) rh®òŸs (<) Ïš vJÎäšiy
6. cŸ xU§»iz¥ò ------ Ïilna eilbgW»wJ
(m) »is mYtyf§fS¡F (M) ÏaªÂu§fŸ k‰W« JiwfS¡F
(Ï) ÃçÎfŸ k‰W« c£ÃçÎfS¡F (<) nk‰T¿a mid¤J«
7. ----- f£L¥L¤jY¡F mo¥gilah»wJ
(m) £läLjš (M) xU§»iz¤jš (Ï) têfh£Ljš (<) mik¥ò
8. f£L¥gL¤J« gâ ------- ãiyfëš brašgL»wJ
(m) nkšãiy (M) eLãiy (Ï) Ñœãiy (<) nk‰T¿a mid¤J«
9. ju§fŸ ---- ã®zæ¡f¥gL»‹wd
(m) jåeg®fS¡F (M) FG¡fS¡F (Ï) JiwfŸ k‰W« ãWtd« KGtj‰F«
(<) nk‰T¿a mid¤Â‰F«
10. f£L¥gL¤jš -----¡F têtF¡»wJ
(m) mÂfhu¥ g»®Î (M) bghW¥òfis g»®ªjë¤jš (Ï) KG¥bghW¥ò
(<) Ïš vJÎäšiy
11. btë¥òw xU§»iz¥ò¡F Ñœ¡f©l fhuâfëš ãfG« kh‰w§fŸ
têtF¡»wJ
(m) ngh£o NœãiyfŸ (M) muÁ‹ brašghLfŸ (Ï) bjhêš E£g K‹nd‰w§fŸ
(<) nk‰T¿a mid¤J«.
90
12. ------£läLjš Ïšyhj f£L¥ghL
(m) m®¤jk‰wJ (M) gaDŸsJ (Ï) gad‰wJ (<) m®¤jKŸsJ
éilfŸ
1. (Ï) xU§»iz¥ò
2. (m) j‹å¢irahf
3. (Ï) Ïa‰ifahf
4. (Ï) £lälY« brašgL¤jY«
5. (m) x‹iw x‹W rh®ªÂU¥gJ
6. (m) »is mYtyf§fS¡F
7. (m) £läLjš
8. (<) nk‰T¿a mid¤J«
9. (<) nk‰T¿a mid¤Â‰F«
10. (m) mÂfhu¥ g»®Î
11. (<) nk‰T¿a mid¤J«
12. (Ï) m®¤jk‰wJ
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. xU§»iz¥ò¥ gâæid brašgL¤Jgt® ah®?
2. xU ãWtd¤Âš gšntW brašfis Ïiz¡F« brašghL vij¡ F¿¡»wJ?
3. vJ Áw¥Ã¤jè‹ e‹ikia më¡»wJ?
4. xU§»iz¥ò¥ gâæ‹ brašgh£oš Ïu©L f£L¥gh£L¡F ml§fhj fhuâfŸ
ahit?
5. cŸ xU§»iz¥ò v§F eilbgW»wJ?
6. xU Ãu¢Áidia kWgçÓyid brŒa vªj tifahd jftš bjhl®ò
njit¥gL»wJ?
7. xU§»iz¥Ã‹ EQ¡f§fis ÁghçR brŒjt® ah®?
8. £läL« gâ¡F bghUŸ bfhL¥gJ vJ?
9. Ë neh¡FtJ v‹gJ vij és¡F»wJ?
10. f£L¥gL¤J« brašgh£o‹ Kjš go vJ?
11. mséLjš v›thW brašgL¤j¥gl nt©L«?
12. xU Ïy¡if ã®zæ¡F« nghJ gçÓè¡f nt©oa fhuâfŸ ahit?
éilfŸ
1. Jiw nkyhs®
2. xU§»iz¤jš
91
3. ntiy¥ g»®Î
4. muR bfhŸif kh‰w§fŸ, fl‹ »il¡fhkš ÏU¤jš / cWÂahf¡ Tw Koahj
rªij ãytu§fŸ
5. mik¥ò¡F cŸns
6. Kf¤J¡F neuhf
7. ÿæ° My‹
8. f£L¥gL¤jš
9. f£L¥gL¤jš
10. ju§fis cUth¡Fjš
11. msÅL Kiwfëš
12. c£òw k‰W« btë¥òw
gFÂ-M
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
(4 kÂ¥bg©)
1. xU§»iz¥ò v‹whš v‹d?
2. “xU§»iz¥ò’’ tiuaW?
3. x¤JiH¥ò - xU§»iz¥ò ntWghL jUf?
4. x¤JiH¥ò v‹whš v‹d?
5. br§F¤J xU§»iz¥ò v‹whš v‹d?
6. c£òw xU§»iz¤jš v‹whš v‹d?
7. rk‹gL¤jš v‹whš v‹d?
8. “f£L¥gL¤jš” - tiuaW
9. f£L¥gL¤jš V‹ “Ëneh¡Fjš” v‹W étç¡f¥gL»wJ
10. ju§fis ã®zæ¤jš v‹whš v‹d?
92
gFÂ-Ï
FW édh¡fŸ
(10 kÂ¥bg©)
xUg¡f mséš éilaë
1. xU§»iz¤jè‹ g©òfis étç
2. xU§»iz¤jè‹ tiffŸ ahit?
3. xU§»iz¤jè‹ j¤Jt§fŸ ahit?
4. f£L¥gL¤jè‹ g©òfŸ ahit?
5. f£L¥gL¤jèš eilKiwfŸ/ ãiyfŸ mšyJ gofŸ ahit
gFÂ-<
f£Liu tot édh¡fŸ
(20 kÂ¥bg©)
1. xU§»iz¤jè‹ e‹ik, Ôikfis étç
2. xU§»iz¤jè‹ j¤Jt§fŸ k‰W« EQ¡f§fis étç
3. f£L¥gL¤jè‹ e‹ik, Ôikfis étç
93
5. bjhl®ò bfhŸsš
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤iij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ
Ñœ¡f©lt‰iw òçªJ bfhŸÅ®fŸ.
bjhl®ò bfhŸsš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - Áw¥ÃašòfŸ - bjhl®ò bfhŸsš
eilKiwfŸ - e‹ikfŸ - tiffŸ - jftš bjhl®Ã‹ jilfŸ - jilfis mf‰w
njit¥gL« Ka‰ÁfŸ
gl« 5.1 bjhl®ò bfhŸsš
bghUŸ
jftš bjhl®ò vd bghUŸgL« ‘Communication’ v‹w M§»y¢ brhš ‘Communis’
v‹w y¤Ô‹ brhšèèUªJ tªjjhF«. Ïj‰F `bghJthdJ` v‹W bghUŸ. vdnt jftš
bjhl®ò v‹gJ bghJthf c©ikfŸ, v©z§fŸ k‰W« fU¤J¡fis¥ gçkh¿¡
bfhŸS« eilKiwahF«. xU eg® brŒÂfis k‰bwhU egçl« bjçé¡F« nghJ
jftš bjhl®ò eilbgW»wJ.
brŒÂia mD¥ògtiu `mD¥òe®` (‘Sender’) mšyJ jftš mD¥òe® v‹W«,
brŒÂia¥ bgWgtiu, `bgWe®` (‘Receiver’) mšyJ `jftš bgWe®` v‹W«
miH¡f¥gL»‹wd®. bjçé¡f¡ Toa jftš `brŒÂ` v‹wiH¡f¥gL»wJ.
94
bjçé¡F« Kiw `mD¥òjš` (Transmission) vd¥gL«. brŒÂia¥ bgWgtç‹ Ãu gè¥ò
`gš brŒÂahF«`.(Response)
jftš bjhl®Ã‹ tiuéy¡fz«
ÑnH bfhL¡f¥g£lit jftš bjhl®Ã‹ K¡»akhd tiuéy¡fz§fshF«.
iAnk‹ mt®fë‹ T‰W¥go, ``xU egçläUªJ jftiy k‰bwhU egU¡F
mD¥òtJ«, k‰W« òçªJ bfhŸs¢ brŒÍ« eilKiwahF«.``
``jftš bjhl®ò v‹gJ Ïu©L mšyJ mj‰F nk‰g£l eg®fëilna V‰gL«
c©ikfŸ, v©z§fŸ, fU¤J¡fŸ mšyJ cz®Î gçkh‰wkhF«.`` - Úônk‹ k‰W«
R«k®.
jftš bjhl®Ã‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
jftš bjhl®Ã‹ j‹ikfŸ ËtUkhW
1. ÏUtê bjhl®ò Kiw
FiwªjsÎ ÏU eg®fëUªjhš k£Lnk jftš gçkh‰w« eilbgw KoÍ«. xU
eg® brŒÂia¤ bjçé¡»wh®, k‰bwhUt® mij¥ bgW»wh®. brŒÂia¥ bgWgt® xU
jåeguhf ÏU¡f nt©oa mtÁaäšiy. jftiy xnu neu¤Âš xU FGé‰F«
bjçé¡fyh«.
(v.L) xU MÁça® tF¥giwæš khzt®fS¡F¥ ghl« f‰Ã¤jš.
2. brŒÂ òçªJ bfhŸs¡Toa bkhêæš ÏU¤jš
brŒÂ¤ bjhl®Ã‹ bt‰¿, mij¥ bgWgt® brŒÂia¥ òçªJ bfhŸtš
ml§»ÍŸsJ. Ïj‰F brŒÂia mD¥ògt®, brŒÂia¥ bgWgt® òçªJ bfhŸs¡ Toa
bkhêæš bjçé¡f nt©L«.
(v.L) xU brŒÂia¤ bjçé¥gt®, brŒÂia¤ bjçé¡F« nghJ M§»y bkhê bjçahj
xU egçl« jdJ fU¤J¡fis M§»y¤Âš bjçé¤jhš, jftš bjhl®ò njhšéæš
KoÎW«.
3. v©z§fëš xUik¥ghL
brŒÂia mD¥ògt® v›thW brŒÂia mD¥Ãdhnuh mnjnghš mJ òçªJ
bfhŸs¥gl nt©L«. Ïj‰F fU¤J xUik¥ghL njit.
4. brŒÂ xU bghUis¡ ( substance ) bfh©oU¤jš
brŒÂ xU bghUis¡ bfh©oUªjhš jh‹ mij¥ bgWgt®, Tw¥gL« brŒÂæš
M®t« fh£Lth®. mjhtJ, brŒÂia mD¥ògtçläUªJ tU« brŒÂahdJ,
bgWgtU¡F gaDilajhf ÏU¡f nt©L«.
(v.L) tâféaš gæY« xU khztål« jhtuéaš bga®fis és¡»¡ T¿dhš,
mt‹ mš M®t« fh£lkh£lh‹.
5. rä¡iPfŸ _y« jftš bjhl®ò bfhŸsš
jftš bjhl®ò btW« vG¤J k‰W« thŒ¢brhš _ykhd bjhl®ò k£LkšyhJ,
95
Áy rä¡iPfŸ mšyJ iriffŸ _yK« xUtç‹ éU¥g¤ij¤ bjça¥gL¤jyh«
(mšyJ) Ãu¢ridfis¥ òçªJ bfhŸs¢ brŒayh«. jftšfŸ, jiy, f© k‰W«
cjLfŸ mir¤jš _yK« mD¥g¥glyh«.
6. jftš bjhl®ò všyh Ïl§fëY« CLUÎjš
jftš bjhl®ò všyh Ïl§fëY« ãiwªJŸsJ. ( omni-present ) ÏJ
nkyh©ikæ‹ všyh ãiyfëY« fhz¥gL»‹wJ. nkšãiy nkyh©ik, Ïilãiy
nkyh©ik¡F¢ brŒÂfis¤ bjçé¡»‹wd®. mnjnghš Ïilãiy nkyh©ik,
f©fhâ¥ghsçl« jftšfis¤ bjçé¡»‹wd®. jftš bjhl®Ã‹ X£lkhdJ všyh
ãiyfS¡F« brš»wJ.
7. jftšbjhl®ò xU bjhl®¢Áahd eilKiw
všyh¥ gâæl§fëY« Áy® jftšfis¤ bjçé¥gJ«, jftšfis¥ bgWtJ«
v¥bghGJ« eilbgw¡ ToajhF«. gâòçÍ« gâahs®fëilna brŒÂ¥
gçkh‰wkhdJ bjhl®ªJ eilbg‰W¡ bfh©nl ÏU¡F«.
jftš bjhl®ò eilKiwæ‹ TWfŸ
jftš bjhl®ò eilKiw Ñœ¡f©lt‰iw cŸsl¡»aJ.
1. mD¥ògt®
brŒÂia mD¥ògtiu mD¥ògt® (m)_y« v‹W« Twyh«. Ïtnu
k‰wt®fS¡F¤ bjçé¡f nt©oa brŒÂia cUth¡F»wh®. Ïtnu jftš bjhl®òl
elto¡ifia¤ Jt¡F»wh®. Ït® vGJgtuhfnth, ngRgtuhfnth, eo¥gtuhfnth
ÏU¡fyh«.
mD¥ògt®
brŒÂ
v‹nfho§
tê
bgWgt®
btë¥gL¤jš
gš brŒÂ
gl« 5.2 jftš bjhl®Ã‹ eilKiw
2. brŒÂ
brŒÂ v‹gJ jftš bjhl®Ã‹ m§fkhF«. ÏJ c©ikfŸ, v©z§fŸ k‰W«
cz®Îfis ml¡»aJ. ÏJ mD¥ògtç‹ kdš vG»wJ.
3. v‹nfho§ (c£òF¤jš) v©z¤ij brŒÂahf kh‰Wjš
ÏJ brŒÂia th®¤ijahfΫ,
FG¡F¿fshfΫ kh‰WtnjahF«.
gl§fshfΫ,
F¿pLfshfΫ,
4. tê
brŒÂ mD¥ògtçläUªJ brŒÂ bgWgtiu tªJ milÍ« tê MF«. Ï›tê
Kiwrh®ªjjhfΫ Kiw rhuhjjhfΫ ÏU¡fyh«. mD¥ògt® vG¤J_ykhd (m)
96
thŒ¢brhš _ykhd Kiwia¥ ga‹gL¤jyh«. Ï›tê brŒÂfis¥ gçkh‰w«
brŒtj‰F« ga‹gL¤jyh«.
5. bgWgt®
brŒÂia vt® bgW»whnuh mtiuna brŒÂia¥ bgWgt® v‹W Twyh«. Ït®
xU thrfuhfnth nf£gtuhfnth c‰W neh¡Fgtuhfnth ÏU¡fyh«. vdnt bgWgt®
v‹gt® brŒÂahë (brŒÂ bgWgt®) vd¥glyh«.
6. btë¥gL¤jš
brŒÂia¥ bg‰wt® m¢ brŒÂæèUªJ bghUis vL¤J mij glkhfnth,
F¿plhfnth, rä¡iPahfnth kh‰Wtij onfho§ vdyh«.
7. kW brŒÂ gš brŒÂ
ÏJ bgWgtçläUªJ tu¡Toa gš (m) kWbkhêahF«. ÏJ brŒÂ
mD¥ògtiu neh¡» mD¥g¥gL»wJ. brŒÂia¥ bgWgt® kWbkhê mD¥òthnuahdhš
m¤Jl‹ brŒÂ¤ bjhl®ò eilKiw Kotil»wJ.
jftš Âw‹fë‹ khÂç
jftš Âw‹fë‹ khÂçfis Ñœ¡fhQ« tifæš és¡fyh«.
btë¥gL¤jš
kWbkhê
tê
r¤j«
c£òF¤jš
tê
bgWgt®
mD¥ògt®
brŒÂ
c£òF¤jš
gl« 5.3 jftš Âw‹fë‹ khÂç
1. mD¥ògt® - eg®, FG mšyJ mik¥ò
97
btë¥gL¤jš
2. v‹nfho§ - jftš k‰W« fU¤J¡fis F¿pLfŸ _ykhf kh‰Wjš.
3. brŒÂ - v‹nfho§ brŒa¥g£l jftiy g»®ªjë¤jš
4. bgWgt® - mD¥ògtUila jftiy òçªJ bfhŸgt®
5. c£òF¤jš - Âw‹fis bgWtJ« mt‰iw és¡FtJ«.
6. kWbkhê - jftiy njitahd Kiwæš kh‰w« brŒJ mj‹ _ykhf x¥òjiy
bgWjš.
7. r¤j« - ÏJ FH¥g« k‰W« jil brŒÍ« fhuâfŸ Mjyhš Ïit jftš bjhl®ò¡F
jilahf mik»‹wd.
jftš bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ / K¡»a¤Jt«
jftš bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ ËtUkhW
1. £läLjY¡F cjλwJ
ãWtd¤Â‹ Áwªj £läLjY¡F jftš bjhl®ò cjλwJ. gâahs®fŸ,
tho¡ifahs®fŸ k‰W« ru¡fë¥nghç‹ fU¤J¡fŸ, MnyhridfŸ bgw¥g£L,
ãWtd¤Â£läLjèš ga‹gL¤j¥gL»wJ.
2. KobtL¤jY¡F K¡»a¤Jt« thŒªjJ
KobtL¤jY¡F¤ njitahd jftšfŸ Kiwahd jftš bjhl®ò _y«
»il¡»wJ. (v.f) ru¡»U¥ò k‰W« rªijæš bghU£fS¡fhd njit g‰¿a étu§fŸ
rªijæLjš JiwæèUªJ bg‰W, c‰g¤Â¡fhd KoÎfŸ vL¡f¥gL«.
3. mÂfhu x¥gil¤jY¡F cjλwJ
ca® mÂfhçfŸ jdJ Jiz¥ gâahs®fS¡F ntiyfis xJ¡ÑL brŒJ
mij ãiwnt‰w¤ njitahd mÂfhu« tH§f nt©L«. Kiwahd jftš
bjhl®Ãšyhkš mÂfhu¤ij x¥gil¡f ÏayhJ.
4. jiyikia ts®¡»wJ
jiytuhf ÏU¡»‹w nkyhs® Jiz¥gâahsiu Áwªj jftš bjhl®ò _y«
Áw¥ghf tê el¤j KoÍ«. Jiz¥ gâahs®fS¡F gârh®ªj Ãu¢ridfŸ vG« nghJ,
ca® mÂfhçæ‹ cjéia ehl nt©oÍŸsJ. Ïj‰F jftš bjhl®ò Áw¥ghdjhf
ÏU¡f nt©L«. nkyhs® Áy th®¤ijfns ngRgtuhf ÏU¥ghnuahdhš mt® Jiz¥
gâahsU¡F cjt ÏayhJ.
5. C¡Fé¤jY¡F cjλwJ
Jiz¥ gâahs®fëläUªJ gâfis brŒJ th§Ftj‰F, gâfis
xJ¡ÑL brŒJ mij ãiwnt‰w mÂfhu« x¥gil¤jhš k£L« nghjhJ. mt®fŸ mij¤
Âw«gl M‰w bjhl®ªJ, ãiyahf C¡Fé¡f¥gl nt©L«. Jiz¥ gâahs®fŸ
Áw¥ghd Kiwæš gâia¢ brŒJ Ko¡f C¡Fé¡f nt©oaJ xU nkyhsç‹
flikahF«. Ït‰iw Áwªj jftš bjhl®Ã‹ _y« ãiwnt‰wyh«.
98
6. xU§»iz¥ig V‰gL¤J»wJ
gšntWg£l jåeg®fŸ, k‰W« gy Jiwfë‹ brašghLfŸ khWg£lhY«,
mitfŸ mid¤J« ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis miltijna F¿¡nfhshf¡ bfh©L
têel¤j¥gl nt©L«. vdnt ãWtd¢ brašghLfŸ mid¤J« x‹nwhblh‹W
bjhl®òilajhf ÏU¡f nt©L«. Ϥbjhl®ò xU§»iz¤jš _y« V‰gL»wJ,
x¤JiH¥Ãšyhkš xU§»iz¡f ÏayhJ. xU§»iz¤jš k‰W« x¤JiH¥ig¥
bgWtj‰F gšntW eg®fŸ k‰W« JiwfëläUªJ Áwªj jftš bjhl®ò mtÁa«.
7. gâæš ÂU¥Â më¡»wJ
Jiz¥ gâfŸ j§fSila nkyÂfhçfshš rçahd Kiwæš
têel¤j¥g£lhš, mt®fS¡F¤ njitahd neu§fëš, nkyÂfhçfs¤ bjhl®ò
bfhŸsyh«. nkY«, mt®fSila gâfis¢ brŒtj‰F¤ njitahd mÂfhuK«,
j‹Dila rf gâahsUl‹ j‹ v©z§fis RjªÂukhf g»®ªJ bfhŸsΫ
ãWtd¤Âš Kiwahd jftš bjhl®ò Kiw mtÁakh»wJ. m«khÂçahd
gâahsU¡F gâæš mÂf¥goahd gâÂU¥Â V‰gL»wJ.
8. fhy¤ijÍ« Ka‰ÁiaÍ« nrä¡f cjλwJ
M‰wš thŒªj brŒÂ¤ bjhl®ò Kiw fhy¤ijÍ«, ciH¥igÍ« nrä¡f
cjλwJ. (v.L) ãWtd bghJ nkyhs® KoÎfis mid¤J¥ gâahs®fS¡F«,
R‰w¿¡if mD¥òtj‹ _yK«, jftš gyifæš btëæLtj‹ _yK« éiuéš
m¿é¡f KoÍ«.
9. bghJk¡fŸ bjhl®ò¡F cjλwJ
x›bthU ãWtdK«, bghJ k¡fSl‹ bjhl®ò bfh©L, mt®fSl‹ R_fkhd
cwit¥ ngz nt©L«. x›bthU ehS« ãWtd¤Â‰F gy eg®fŸ tUif jU»wh®fŸ.
mt®fëš tho¡ifahs®, flܪnjh® g§Fe®fŸ, k‰W« muR mÂfhçfŸ ml§Ft®.
bghJ k¡fŸ bjhl®ò mÂfhç mt®fis Kiwahf tunt‰W mt®fë‹ njitfis¥
ó®¤Â brŒa nt©L«. Ϫelto¡iffëš všyh« jftš bjhl®ò K¡»a g§F
t»¡»wJ.
jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ
jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ ËtUkhW
1. cwÎfë‹ mo¥gilæš
i) Kiwahd jftš bjhl®ò
ii) Kiwrhuh jftš bjhl®ò
2. jftš bjhl®ò X£l¤Â‹ mo¥gilæš
i) nkš neh¡»
ii) Ñœ neh¡»
99
3. ifahS« KiwfŸ mo¥gilæš
i) thŒbkhê ii) vG¤J _y«
iii) rä¡iP _y«
jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ
cwÎfŸ mo¥gilæš
Kiwahd
Kiw
rhuh
jftš bjhl®ò
X£l¤Â‹ mo¥gilæš
nkš
neh¡»
ifahS« KiwfŸ
mo¥gilæš
ќ
gL»il t h Œ
neh¡»
bkhê
vG¤J
rä¡iP
gl« 5.4 jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ
X£l¤Â‹ mo¥gilæš étç¡f¥gL« jftš bjhl®ò Ñœ¡f©l xnu tiugl¤Â‹
_yK« vëikahf és¡f¥glyh«.
A
B
E
C
F
D
G
br§F¤J jftšbjhl®ò
v® v® jftšbjhl®ò
gL»il jftšbjhl®ò
gl« 5.5 X£l¤Â‹ mo¥gilæš jftš bjhl®ò
1. cwÎfŸ mo¥gilæš
m) Kiwahd jftš bjhl®ò ((Formal communication))
Kiwahd jftš bjhl®ò mik¥Ã‹ Kiwahd f£lik¥Ã‹ éisthF«. ÏJ
mÂfhu¥ goãiyfis¥ Ëg‰¿ tU»wJ. bfhŸiffŸ, ifnaL, MizfŸ,
R‰w¿¡if, m¿é¥ò ngh‹wit Kiwahd jftš bjhl®ò¡F¡F vL¤J¡ fh£LfshF«.
Áy R‰w¿¡iffŸ Jiw nkyhsU¡F k£L« mD¥g¥gL»wJ. mnj rka« Áy jftšfŸ
100
ãWtd¤Â‹ mid¤J¥ gâahs®fS¡F« mD¥g¥glyh«. Áy m¿¡iffis mYtyf
jftš gyiffëY« btëælyh«. vdnt jftšfŸ mYtyf mik¥Ã‹ Kiwahd
têfŸ _y« gâahsiu¢ br‹wilªjhš mJ Kiwahd jftš bjhl®ò vd¥gL«.
Áy jftšfŸ bt›ntW ãiyfëš cŸs, v®ãiyæš cŸs mÂfhçfëilna
mD¥g¥g£lhš, v® v® jftš bjhl®ghF«.
M) Kiwrhuh jftš bjhl®ò ((Informal communication))
Kiwrhuh jftš bjhl®ò Kiw v‹gJ, j‰brayhf mšyJ jå¥gg£l
bjhl®òfshš, xU jåegU¡F« ãWtd¤Â‰Fäilna V‰gl¡Toa cwthF«.
Ï«Kiwæš brŒÂfŸ ãWtd¤Â‹ gšntW jåeg®fël« xnu neu¤Âš éiuthf
br‹wil»wJ. ϧF brŒÂ Ô nghš guλwJ. Ï«Kiwæš jftšfŸ Âuh£ir
bfhoia¥ nghy¥ guÎtjhš, ÏJ Âuh£ir¤ njh£l jftš bjhl®ò Kiw v‹W«
miH¡f¥gL»wJ.
vdnt jftšfŸ mYtyf mik¥Ã‹ Kiwrhuh cwÎ _y« gâahsiu¢
br‹wilªjhš mJ Kiw rhuh jftš bjhl®ghF«.
Kiwa‰w jftš bjhl®ò
(xUt® všyhçlK«
TWtJ)
mo¥gilæšyhj bjhl®ò
(Áy® k‰wtçl« TWtJ)
gl« 5.6 Kiwrhuh jftš bjhl®ò
2. jftš bjhl®ò, X£l¤Â‹ mo¥gilæš
m) nkš neh¡»¢ bršY« jftš bjhl®ò ((Upward communication))
brŒÂfŸ Ñœ¥gâahs®fëläUªJ nkšãiy mÂfhç¡F¢ bršY« jftš
bjhl®ò MF«. nkšneh¡»¢ bršY« jftš bjhl®ò vd¥gL»wJ. ÏJ Ñœ¥gâahs®fŸ
j§fŸ gâ ãiwnt‰w« bjhl®ghd jftšfŸ mšyJ nfhç¡iffŸ mšyJ òfh®fŸ
mD¥ò« bghGJ Ϥjftš bjhl®ò Kiw eilbgW»wJ.
101
Ϥjftš bjhl®ò Jiz¥ gâahs®fëläUªJ nkyÂfhçfŸ kWbkhê v® gh®¡F«
bghGJ« eilbgW»‹wJ.
nkšneh¡»¢ bršY« jftš bjhl®ò ËtU« tiugl« _y« és¡fyh«.
bghJ nkyhs®
c‰g¤Â nkyhs®
Kj‹ik¡ f©fhâ¥ghs®
gâahs®
gl« 5.7 nkšneh¡»¢ bršY« jftš
M. Ñœneh¡» tU« jftš bjhl®ò
brŒÂfŸ nkšãiyæYŸs mÂfhçæläUªJ Ñœ ãiyæYŸs Jiz¥
gâahs®fS¡F tU«
jftš bjhl®ò MF«.
nkyÂfhç jdJ
Jiz¥gâahs®fS¡F MizfŸ k‰W« m¿ÎiufŸ tH§Ftj‰F Ϥjftš
bjhl®ò Kiw njit¥gL»wJ.
bghJ nkyhs®
c‰g¤Â nkyhs®
Kj‹ik¡ f©fhâ¥ghs®
gâahs®
gl« 5.8 Ñœneh¡» tU« jftšbjhl®ò Kiw
Ñœneh¡» tU« jftš bjhl®ò Kiw nkštU« tiugl« _y« és¡fyh«.
102
Ï) gL»il jftš bjhl®ò ((Sideward communication))
ÏJ xnu ãiyæYŸs gâahs®fS¡»ilna V‰gL« brŒÂ¥ gçkh‰w¤ij¡
F¿¡»wJ. xnu ãiyæš gâah‰W« jå eg®fŸ k‰W« Jiwfë‹ elto¡iffis
xU§»iz¥gJnk Ϥbjhl®Ã‹ neh¡fkhF«. Ϥjftš bjhl®ò Kiw Ë tU«
tiugl« _y« és¡fyh«.
c‰g¤Â
nkyhs®
gâa®
nkyhs®
rªij
nkyhs®
ãÂ
nkyhs®
gl« 5.9 gL»il jftš bjhl®ò Kiw
3. ifahS« KiwfŸ mo¥gilæš
1. thŒbkhê¤ jftš bjhl®ò
thŒ¢brhš _ykhf th®¤ijfis¥ ga‹gL¤Â brŒÂfis m¿é¥gnj
thŒbrhš _ykhd brŒÂ. neU¡F ne® Kf¤Â‰F Kf« bjhl®ò bfhŸtj‹ _y« k‰W«
brŒÂ¤ bjhl®ò rhjd§fŸ _ykhfΫ (bjhiyngÁ) nk‰bfhŸsyh«. neU¡F ne®
ciuahlš jh‹ brŒÂ¥ gçkh‰w¤Â‹ Ïa‰ifahd tê. ÏJ äfΫ ntfkhf
cz®ÎfisÍ« v©z§fisÍ« gçkh‰¿¡ bfhŸtj‰F« ga‹gL¤j¥gL»wJ. ÏJ
ngUiufŸ, FG fyªJiuahlšfŸ ne®¡fhzš, FG¡ T£l§fŸ, brŒÂ xègu¥ò k‰W«
rKjha¡ T£l§fŸ _ykhfΫ eilbgwyh«. Ϥjifa jftšbjhl®ò, ng¢rhsiu
ngusÎ òçªJ bfhŸSjš k‰W« T£LwÎ cz®Îfis mt®fëilna V‰gL¤j
cjλwJ. nf£gt®fŸ j§fŸ rªnjf§fis clD¡Fl‹ bjëth¡»¡ bfhŸs KoÍ«.
Ϫeh£fëš ga‹gL¤j¡Toa ÏaªÂu rhjd§fŸ äfΫ Ãugykhf jftš
bjhl®Ã‰fhf¥ ga‹gL¤j¥gL»wJ. (v.L) mgha¢ r§bfhè, bjhiyngÁ, F¿pLfŸ,
mf¥òw¤ bjhiyngÁ, brhšYtJ brhšè ngh‹wit jftš bjhl®ò brŒÂfS¡F
Ãugykhf¥ ga‹gL¤j¡Toait.
e‹ikfŸ
Ñœ¡f©l e‹ikfŸ thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¤ bjhl®Ãš fhz¥gL»wJ.
1. Á¡fdkhdJ
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¤ bjhl®ò neu« k‰W« gz¤ij ä¢r¥gL¤J»wJ.
2. jå¥g£l bjhl®ò
mD¥ògt® k‰W« bgWgt® neuo¤ bjhl®ò bfhŸtjdhš brŒÂ¤ bjhl®ò äfΫ
M‰wš thŒªjjhf cŸsJ.
3. ntf«
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¤ bjhl®ò vG¤J _ykhd brŒÂ¤ bjhl®ig él
ntfkhdJ.
103
4. be»œÎ¤j‹ik
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¤ bjhl®ò äfΫ be»œÎ¤j‹ik cilaJ. Vbdåš
btë¥gL¤J« Kiw k‰W« bjhå ngh‹wt‰iw nf£gt® k‰W« gh®itahs®fS¡F
V‰wthW kh‰¿¡ bfhŸsyh«.
5. cldo kWbkhê
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¤ bjhl®Ãš gš k‰W« v®¢braš cldoahf¥
bgw¥gL»wJ.
FiwghLfŸ
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ Ñœ¡f©l FiwghLfis¡ bfh©lJ.
1. gÂÎ V‰gL¤jèš FiwghL
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¡F mÂfhu ó®tkhd k‰W« ãuªjukhd gÂÎ
V‰gL¤JtJ fod« fyªJiuahlšfis¥ gÂÎ brŒjhš k£Lnk gÂÎ cUth»wJ.
2. fhy¢ bryÎ
neU¡F ne® fyªJiuahlš neu« k‰W« gz« M»at‰iw mÂf« brytê¡f
tê brŒ»wJ.
3. Ú©l brŒÂ
bjçé¡f¥glnt©oa brŒÂ äfΫ Úskhdjhf ÏU¡F« g£r¤Âš thŒ¢brhš
_ykhd brŒÂ ÂU¥Âfukhd éisÎfis V‰gL¤Jtšiy.
4. nf£gt® brhšgt®fS¡»ilna cŸs öu«
nf£gtU¡F« brhšgtU¡F« Ïilna cŸs öu« mÂfkhf ÏUªjhš
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ gadë¡fhkš nghŒéL«.
5. jtwhf¥ òçªJ bfhŸSjš
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ gu°gu e«Ã¡ifæ‹ik k‰W« rªnjf« ngh‹w
fhuâfshš nf£gt® k‰W« ngRgt®fëilna jtWjyhf¥ òçªJ bfhŸs¡Toa
Nœãiyia cUth¡»éL«.
vG¤J_ykhd brŒÂ¤ bjhl®ò
vG¤J_ykhd brŒÂ th®¤ijfŸ _ykhf, foj§fŸ R‰w¿¡iffŸ brŒÂ¡
F¿¥òfŸ, brŒÂ btëpL, m¿Îiu m£ilfŸ, mfuhÂ, ifnaL m¿¡if, gš
F¿¥òfŸ ngh‹wt‰iw totik¤jiy¡ F¿¡F«. nkyhs®fŸ j§fsJ gâfis
ãiwnt‰w nk‰bfhŸS« elto¡iffis¤ bjçé¡f vG¤J_ykhd brŒÂ¤
bjhl®ig¤ nj®ªbjL¡»‹wd®. Jiz¥gâahs®fS¡F F¿¥Ã£l Mizfis
tH§Ftj‰F«, m¿Îiufis tH§Ftj‰F« Ïij¥ ga‹gL¤J»‹wd®.
104
e‹ikfŸ
vG¤J_ykhd brŒÂfŸ Ñœ¡f©l e‹ikfis tH§F»wJ.A
1. gaDŸsJ
vG¤J_ykhd brŒÂfŸ thŒ¢brhš _ykhd brŒÂfisél ftdkhd
totik¡f¥gL»wJ.
vG¤J_ykhd
brŒÂfŸ
äfΫ
bjëthfΫ
F¿¥Ãl¡ToajhfΫ ÏU¡F«. ÏJ äfΫ xG§fhfΫ Jiz¥gâahs®fis
Ïiz¥gjhfΫ ÏU¡F«.
2. Ú©l brŒÂfŸ
brŒÂ äfΫ Úskhdjhf ÏU¡F« nghJ vG¤J_ykhd rçahd ÏU¡F«.
mÂfkhd eg®fS¡F xnu rka¤Âš bjçé¡f nt©oæUªjhY« ÏJnt V‰òilajhf
ÏU¡F«.
3. Á¡fdkhdJ
mD¥ògtU« bgWgtU« öukhd Ïl§fëš ÏU¡F« nghJ vG¤J _ykhd
brŒÂ¤ bjhl®ò gaDŸsjhf ÏU¡F«.
4. Û©L« Û©L« cgnah»¡fyh«
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂia¥ òfœªJiu¥gj‰F, éçÎ gL¤Jtj‰F«, vG¤J
_ykhd brŒÂ ga‹gL»wJ. Û©L« Û©L« ga‹gL¤j¡ Toa ãiyæš
vG¤J_ykhd brŒÂfns ga‹gL¤j trÂahf ÏU¡F«.
5. ãiyahd gÂÎ
v®fhy¤Âš ga‹gL¤Jtj‰F« (m) rçgh®¥gj‰F« vG¤J_ykhd brŒÂ
ãiyahd gÂthF«.
6. ešy kWbkhê
vG¤J _ykhd brŒÂ kWbkhê bfhL¥gj‰F«, kÂ¥ÕL brŒtj‰F« äfΫ
cjéahf ÏU¡F«. Vbdåš brŒÂia¥ go¤J¥ òçªJ bfhŸtj‰F¥ nghJkhd neu«
»il¡»wJ.
FiwghLfŸ
1. fhyjhkj«
vG¤J_ykhd brŒÂia vGJtj‰F« k‰W« brŒÂfis¡ bfh©L
nr®¥gj‰F« mÂfkhd fhy« njit¥gL«.
2. bryÎ mÂf«
Á¿a brŒÂfis Á¿a öu§fëš mD¥òtj‰F vG¤J _ykhd brŒÂia
ga‹gL¤Âdhš mÂf¥ gzK« neuK« njit¥gL«.
3. be»œ¢Áa‰w j‹ik
vG¤J_ykhd brŒÂ vGj¥g£lÎl‹ mij kh‰Wtj‰F Jšèaä‹ikia¤
105
ÂU¤Jtj‰F« Kotšiy. brŒÂia mD¥Ãé£lhš mij Û©L« ÂU«g¥
bgwKoahJ.
4. ÏufÁa« FiwÎ
ÏJ KGikahf ÏufÁa« fh¡f Kotšiy.
5. jå¡ftd« Fiw»wJ
vG¤J _ykhd brŒÂ¤ bjhl®ò äfΫ Kiwahdjhf ÏU¥gnjhL jå¥g£l
bjhl®ig ÏHªJ éL»wJ.
6. jtwhf¥ òçªJ bfhŸSjš
ϧF brŒÂia¤ jtwhf òçªJ bfhŸtj‰F thŒ¥òfŸ cŸsd. vG¤J _ykhd
brŒÂ jtWjyhf tiua¥g£lhš mJ FH¥g¤ijÍ« Ku©gh£ilÍ« V‰gL¤J«.
rä¡iP _ykhd brŒÂfŸ
rä¡iPfŸ k‰W« njh‰w ãiyfŸ _ykhf brŒÂfŸ bjçé¡f¥glyh«. ÏJ
thŒ¢brhš _ykhd brŒÂia étç¡f ga‹gL¤j¥gL»wJ. ÏJ cz®ÎfŸ,
v©z§fŸ, cz®¢ÁfŸ Kjèat‰iw btë¥gL¤j¥ bgçJ« ga‹gL»wJ. xU
Jiz¥gâahsiu¡ ifFY¡Ftj‹ _ykhfΫ KJ»š j£o¡bfhL¥gj‹
_ykhfΫ mtiu C¡Fé¡F« xU brŒÂia më¡»wh®. xU kåj‹
ifair¥ÃdhY«, f©Áä£LtjhY«, cj£lséY« brŒÂfis¤ bjçé¡fyh«. mnj
nghy gh®itahs®fS« j§fŸ v®¢brŒif mšyJ kWbkhêia¤ bjçé¡f
Ï¢rä¡iPfis¥ ga‹gL¤jyh«. ÏJ thŒ¢brhš _ykhd brŒÂ¡F kWbkhêahF«.
x›bthU jftš bjhl®ò têfS« jd¡bf‹w gy¤ijÍ« gyÅd¤ijÍ«
bg‰¿U¡fyh«. eilKiwæš gšntW têfŸ jftš bjhl®ig gadë¡f¡Toajhf
kh‰w cjλwJ. fhy« Fiwthf ÏU¡F« nghJ« brhšy nt©oa éõa§fŸ
Á¡fyhdjhf ÏU¡F« nghJ« thŒ¢brhš _ykhd brŒÂna gaDŸsjhf ÏU¡F«.
cldoahf kWbkhê bgw nt©oaJ mtÁakhf ÏU¡F« bghGJ« thŒ¢brhš _ykhd
brŒÂ gaDŸsjhf ÏU¡F«. brŒÂfŸ Ú©ljhd ÏU¡F« bghGJ« gÂÎfŸ ngz
nt©oajhf ÏU¡F« bghGJ« vG¤J_ykhd brŒÂ gaDŸsjhf ÏU¡F«.
jftš bjhl®Ã‹ jilfŸ
jftš bjhl®Ã‹ X£l¤ij Fiw¥gj‰F mšyJ jL¥gj‰F gšntW tifahd
jilfŸ ÏU¡fyh«. m¤jifa jilfŸ jtWjyhd òçªJ bfhŸSj‰F« k‰W«
cW¥Ãd®fëilna cuRjš njh‹Wtj‹ _y« ntiy X£l« ghÂ¥gilayh«. Ïit
Mnuh¡»akhd cwÎKiw bfLtj‰F¡ fhuzkhfyh«. ÏJ FG xG§Fz®it
bfL¡fyh«. vdnt Ϥjilfis¥ g‰¿ MuhŒªJ mt‰iw éy¡FtJ mtÁakh»wJ.
jftš bjhl®Ã‹ gšntW tifahd jilfŸ Ñœ¡f©lthW és¡f¥glyh«.
1. mik¥òUth¡f¤ jilfŸ
2. ÏaªÂu¤jilfŸ
3. jåeg® (m) kåj¤ jilfŸ
106
mik¥òUth¡f¤ jilfŸ
mik¥òUth¡f¤jilfŸ v‹gJ nghJkhd mséšyhj (m) KGikæšyhj
bfhŸiffŸ k‰W« trÂfŸ _ykhf V‰gLtjhF«.
1. bjëéšyhj bfhŸiffŸ éÂfŸ k‰W« eilKiwfŸ
ãWtd¤Â‹ bfhŸiffŸ éÂfŸ k‰W« eilKiwfŸ jh‹ jftš bjhl®Ã‹
têfisÍ« mj‹ bghUisÍ« jutšyJ. vdnt bfhŸiffŸ k‰W« éÂfŸ
bjëéšyhkš ÏU¡F« bghGJ jftš bjhl®Ã‹ X£l« Ïašghf ÏU¡fhJ.
2. mªj°J f£lik¥ò
Kiwahd cwÎ k‰W« mªj°ij¡ F¿¡F« F¿pLfŸ jåeg®fë‹ ãiy
k‰W« jutçiria¡ F¿¡F« Jiz¥gâahs®fŸ jd¡F« mÂfhçfS¡F« Ïilna
cŸs Ïilbtëia cz®ªÂU¥gJ, nkyÂfhçfS¡F« Jiz¥gâahs®fS¡F«
Ïilna cŸs Ïilbtëia¡ Fiw¡»wJ. jutçirfŸ Ïilbtë mªj°J
ãiyfhuzkhf mÂfkhf ÏU¡F« g£r¤Âš nkšneh¡»š bršY« jftš bjhl®ò Áy
rka§fëš cilªJél thŒ¥ò ÏU¡»wJ.
3. Úskhd f£lis¢ r§»è
xU bgça Á¡fyhd mik¥Ãš gšntW mÂfhu ãiyfŸ ÏU¡fyh«. Kiwahd
brŒÂ¤ bjhl®ò Ϫj r§»è têahf¤jh‹ bršy nt©L«. Ïj‹ éisthf¤ jhkjK«
jilfS« V‰gL»‹wd. x›bthU ãiyæY« brŒÂfŸ Ô®¡f¥glΫ kh‰w¥glΫ
thŒ¥òŸsJ. ÏJngh‹w ãiy nkš neh¡»¢ bršY« jftš bjhl®Ãš V‰gLtJ rf#«.
4. nghJkhd trÂæ‹ik
brŒÂ¤ bjhl®Ãš nghJkhd trÂæšyhÂU¥gJ jftš bjhl®Ã‹ x£l¤ij¤
jil brŒ»wJ.
ÏaªÂu¤ jilfŸ
brŒÂ¤ bjhl®Ãš V‰gL« ÃçbjhU jil mit mD¥g¥gL« têfëš
V‰gl¡ToaJ mit ËtUkhW
1. mÂfkhd gS
jftš bjhl®ò rhjd¤Â‹ Âwid él brŒÂfë‹ v©â¡if mÂfkhf
ÏUªjhš ÏJ mÂf¢Rik mšyJ gS vd¥gL«. ÏJ fhyjhkj« k‰W« brŒÂ¤ bjhl®
m‰W¥nghjš ngh‹wt‰¿‰F¡ fhuzkhf ÏU¡fyh«.
2. bkhê¤jil cgnah»¤jš
brŒÂia¤ bjçé¡f eh« ga‹gL¤J« th®¤ijfŸ Áy rka§fëš
bjëthdbrŒÂia më¡fhkš nghfyh«. K¡»akhd étu§fŸ é£L¥nghjš,
jtWjyhd
bkhêbga®¥ò,
bjhêš
E£g
bkhêia¥
ga‹gL¤jš,
m£ltiz¥gL¤j¥glhj mDkhd§fŸ ngh‹wit bkhê cgnahf¤Âš V‰gL«
jilfshF«.
107
3. r¤j«
brŒÂ bjçé¡f¥gL« nghJ rhjd¤Âš VnjD« jtWfŸ ÏUªjhnyh mÂfkhd
r¤j« V‰g£lhnyh brŒÂ jtWjyhf¥ òçªJ bfhŸs¥gLtj‰F thŒ¥ò V‰gL»wJ.
jåeg® (m) kåj¤ jilfŸ
mÂfkhd jftš bjhl®òfŸ njhšé miltj‰F brŒÂ mD¥ògt® k‰W«
bgWgtçl« cŸs jtWfŸ fhuzkhf ÏU¡fyh«. K¡»akhd jåeg® (m) kåj¤
jilfŸ Ñœ¡f©l fhuz§fshš V‰glyh«.
1. éU¥g« k‰W« ftd¤Âš FiwghL
brŒÂia¥ bgWgt® ftd¡ FiwÎl‹ ÏUªjhš mt® brŒÂæ‹ KGikahd
bghUis¥ bgWtš jt¿éL»wh®. Áy rka§fëš Jiz¥ gâahs®fŸ nkšneh¡»¤
jftš bfhL¥gj‰F ga¥gL»wh®. Vbdåš ÏJ nkyhsç‹ kd‰Ffªjjhf Ïšyhkš
nghŒéL«.
2. bjhl®òbfhŸs¤ jtWjš
xU nkyhs® gšntW fhuz§fshš Áw¥ghf¤ bjhl®ò bfhŸshkš ÏUªJélyh«
mt® Áy rka« nrh«gyhfΫ (m) midtU¡F« bjçªjJ jhnd v‹W mr£ilahfΫ
ÏUªJélyh« nkyhs® j‹ Jiz¥gâahs®fël« všyh¤ jftšfisÍ« g»®ªJ
bfhŸSjš jdJ bfsut¤Â‰F« mÂfhu¤Â‰F« Fiw¢rš V‰gL¤J« v‹W
ãid¡fyh«. mtU¡F j‹ Jiz¥ gâahs®fël« ngRtj‰F¡ Fiwªj neunk
»il¡fyh«. Jiz¥gâahs®fS¡F brŒÂia bjçé¥gj‹ mtÁa¤ij czuhkY«
ÏU¡fyh«.
3. mtru KoÎ
brŒÂia¥ bgWgt® mtru KobtL¥gtuhfnth mšyJ ntfkhfnth ÏU¡fyh«.
xU brŒÂia KGikahf Muhahkš ÏU¥gJ (m) miuFiw kÂ¥ÕL brŒÂia¤
jtWjyhf Ô®¤J mD¥òtj‰F¡ fhuzkh»éL«.
4. jftyhs® nkš rªnjf«
brŒÂia¥ bgWgtU¡F« mD¥ògt® ÛJ mtuJ ÂwikæY« xU§»iz¥ò
v©z¤ÂY« rªnjf« ÏUªjhš mt® jftiy e«gkh£lh®. ÏJ bjhl®ªJ eilbgW«
bghGJ bgWgt® jdJ braiy¤ jhk¤J« jŸë¥ngh£L« jh‹ brašgLth®.
5. mªj°Â‰F Mir
bghJthf kåj®fŸ mªj°ij éU«ògt®fŸ vdnt kh‰w§fŸ xU
ãiyæšyhj j‹ikia cUth¡»éL« v‹W ãid¥g®. brŒÂfŸ j‰nghija ãiyia
kh‰W« v‹W ãid¡F« brŒÂ bgWgt® m¢brŒÂia v®¥g® mšyJ f©L
bfhŸshkš é£LéLt®.
jftš bjhl®Ã‹ jilfis mf‰W« Ka‰ÁfŸ
nk‰f©l jftš bjhl®Ã‹ jilfis mf‰W« Ka‰ÁfŸ Ë tUkhW
1. kåj jilfis mf‰Wjš
kåj jilfis ng¢rh‰wš k‰W« j‹d«Ã¡ifia gâahs®fŸ k¤Âæš
108
ts®¥gj‹ _y« mf‰wyh«. brŒÂ¥ gçkh‰w« rh®ghd FW»a fhy gæ‰Á më¥gj‹
_yK« Ú¡fyh«.
2. brŒÂ¤ bjhl®Ã‹ tê Fiwthf ÏU¡f nt©L«
jftš br‹wilÍ« ghij Úskhdjhf ÏU¡F« bghGJ, brŒÂ mD¥ò« k‰W«
bgW« elto¡ifæš fhyjhkj« V‰gL«. nkY« brŒÂfŸ KGikahf¢ br‹wilahkš,
Âç¤J¡ TWtj‰F thŒ¥ò©L. vdnt brŒÂ br‹wilÍ« tê KiwfŸ Fiwthdjhf
ÏU¡F« bghGJ, brŒÂfŸ KGikahfΫ, rçahd neu¤ÂY« br‹wilÍ«.
3. neuo¤ bjhl®ò
v¥bghGbjšyh« mtÁankh gâahs®fŸ, g§Fe®fŸ, tho¡ifahs®,
flܪnjhçl« neuo¤ bjhl®ò V‰gL¤Â¡ bfhŸs nt©L«. ÏJ jå¥g£l Kiwæš
bjhl®ig ts®¥gJ« k£Lkšyhkš, M‰wš thŒªj jftš bjhl®ig ts®¥gj‰F«
K¡»a¤Jt« thŒªjjhF«.
4. ä‹dD fUéfis¥ ga‹gL¤Jjš
j‰fhy¤Âš tâf jftš bjhl®ò bgU«ghY« ä‹dD¡ fUéfis¢
rh®ªJŸsJ. jftš bjhl®ò Kiw M‰wš thŒªjjhfΫ, ÂwikahfΫ mika, eÅd
fhy bjhêyik¥òfŸ bjhiyngÁÍl‹ bjhiyefš bgh¿, fâ¥bgh¿, miyngÁ, ng#®
ngh‹w ä‹dQ fUéfis ga‹gL¤j nt©L«.
5. Kiwa‰w jftš bjhl®òfis¥ ga‹gL¤jš
Kiwrh® jftš bjhl®ò Kiwæš brŒÂfŸ mD¥òtÂY«, bgWtÂYk
v¥bghGJ« fhyjhkj« V‰gL»wJ. Ï¥Ãu¢rid Ú¡f v§bfšyh« mtÁankh,
m§bfšyh« Kiwa‰w jftš bjhl®òKiw mšyJ Âuh£ir njh£l jftš bjhl®ò
Kiwia¥ ga‹gL¤Â jftšfŸ éiuthf¢ br‹wila tê tF¡f nt©L«.
6. ÏaªÂu FiwghLfis¡ fisjš
jftš bjhl®ò¡fhf¥ ga‹gL¤j¥gL« mid¤J ÏaªÂu fUéfS«,
bjhiyngÁ c£gl, e‹F Ïa§f¡ Toa ãiyæš it¤ÂU¡f nt©L«.
7. gš brŒÂ
ÏJ brŒÂia¥ bgWgt®, brŒÂia¢ rçahf¥ òçªJ bfh©lhuh v‹gij¤
bjçªJ bfhŸtj‰fhf¥ ga‹gL¤J« xU E£gkhF«. (v.L) brŒÂia mD¥òe®, bgWe®
bjëthf¥ òçªJ bfh©lhuh v‹gij¡ f©l¿a m¢brŒÂ bjhl®ghd Áy
édh¡fis¡ nf£fyh«.
8. gu°gu e«Ã¡if
filÁ k£Lkšyhkš K¡»akhdJ, M‰wš thŒªj brŒÂ¤ bjhl®ò Kiw¡F,
nkyÂfhç, k‰W« Jiz¥ gâahsçilna R_fkhd cwÎ k‰W« gu°gu e«Ã¡if
mtÁa« njit. m¥nghJ jh‹ brŒÂfŸmD¥òtJ«, bgWtJ« ešby©z¤Â‹
mo¥gilæš eilbgW«.
109
ãidé‰ bfhŸf
jftš bjhl®Ã‹ j‹ikfŸ
1.. ÏUtê bjhl®ò Kiw
2. brŒÂ òçªJ bfhŸs¡ Toa bkhêæš ÏU¤jš
3. v©z§fë‹ xUik¥ghL
4. brŒÂ xU bghUis¡ bfh©oU¤jš
5. rä¡iPfŸ _y« jftš bjhl®ò bfhŸsš
6. jftš bjhl®ò všyh Ïl§fëY« CLUÎjš
7. jftš bjhl®ò xU bjhl®¢Áahd eilKiw
jftš bjhl®ò eil Kiwæ‹ TWfŸ
1. mD¥ògt®
2. brŒÂ
3. v‹nfho§ (c£òF¤jš v©z¤ij brŒÂahf kh‰Wjš)
4. tê
5. bgWgt®
6. btë¥gL¤jš
7. kW brŒÂ (m) gš brŒÂ
jftš bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ
1. £läLjY¡F cjλwJ
2. KobtL¤jY¡F K¡»a« thŒªjJ
3. mÂfhu x¥gil¤jY¡F cjλwJ 4. Áw¥ghd jiyikia ts®¡»wJ
5. C¡Fé¤jY¡F cjλwJ
6. xU§»iz¥ig V‰gL¤J»wJ
7. gâæš ÂU¥Â më¡»wJ
8. fhy¤ijÍ«, Ka‰ÁiaÍ« nrä¡f cjλwJ
9. bghJ k¡fŸ bjhl®ò¡F cjλwJ
jftš bjhl®Ã‹ tiffŸ
1.. cwÎfë‹ mo¥gilæš
Kiwahd jftš bjhl®ò
Kiw rhuh jftš bjhl®ò
2. jftš bjhl®ò X£l¤Â‹ mo¥gilæš
nkšneh¡» jftš bjhl®ò
Ñœneh¡» jftš bjhl®ò
gL»il jftš bjhl®ò
3. ifahS« KiwfŸ mo¥gilæš
thŒbkhê
vG¤J _y«
rä¡iP _y«
jftš bjhl®Ã‹ jilfŸ
I. mik¥òUth¡f¤ jilfŸ
II. ÏaªÂu¤ jilfŸ
1. mÂfkhd gS
2. bkhê¤jil cgnah»¤jš
III. jåeg® (m) kåj¤ jilfŸ
1. éU¥g« k‰W« ftd¤Âš <LghL
3. mtru KoÎ
5. mªj°Â‰F Mir
3. r¤j«
2. bjhl®ò bfhŸs¤ jtWjš
4. jftyhs® nkš rªnjf«
jftš bjhl®Ã‹ jilfis mf‰W« Ka‰ÁfŸ
1. kåj jilfis mf‰Wjš
110
3. neuo¤ bjhl®ò
4. ä‹dD fUéfis ga‹gL¤Jjš
5. Kiwa‰w jftš bjhl®òfis ga‹gL¤Jjš
6. ÏaªÂu¡ FiwghLfis fisjš
7. Ë bjhl®jš
8. gu°gu e«Ã¡if
Áy braš £l§fŸ
Ñœ¡fhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ÁidfS¡F¤ ԮΠfh©f.
1) c‹Dl‹ gæY« khzt®fël« mt®fël« Ñœ¡f©l braš elto¡if F¿¤J
v‹d v©Q»wh®fŸ v‹W xU Á¿a MŒÎ brŒf.
1. gŸëæš nr®jš
2. ghl¥Ãçéid¤ nj®ªbjL¤jš
3. F¿¥Ã£l uf¤ij¢ nr®ªj vGJnfhiy th§Fjš.
4. Âiu¥gl¤Â‰F¢ bršYjš
5. bjhiy¡fh£Á ãfœ¢Á gh®¤jš
mÂfkhd khzt®fS¡»ilna cŸs bghJ neh¡if g£oaèL.
2)
1.
2.
3.
bjhl®ò bfhŸSjèš cŸs jilfis¡ f©l¿jš.
cd¡F« cdJ bg‰nwhU¡Fäilna.
cd¡F« cdJ MÁçaU¡Fäilna.
cd¡F« cdJ e©gU¡Fäilna.
4. cd¡F« cdJ rnfhju® / rnfhjç¡Fäilna.
Ϫj¤ jilfis v›thW fisayh«. mit nkyhs®fŸ brŒtJ nghš
cŸsdth? v‹W milahs« fh©f.
3) Ñœ¡f©l bghU£fis rÛg¤Âš th§»a g¤J eg®fis rªÂ¤J mt®fŸ V‹
F¿¥Ã£l uf¥ bghUis th§»d®. mj‹ neh¡f« v‹d v‹gij m¿ªJ tF¥giwæš
ciuahlΫ.
1. nrh¥ò
2. Áf¥gHF ¡ß«
3. bk‹ Fë®ghd§fŸ
4. rikaš v©bzŒ.
F¿¥ò
nk‰f©l Ãu¢ridia bjhl®ò bfhŸtj‰F« KobtL¤jY¡F« ga‹gL¤jyh«.
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta FW édh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJ
1. Kiwrh®ªj jftš bjhl®ò tê vd¥gLtJ ------(m) Kiw rhuhjJ (M) rçahdJ (Ï) irifahdJ (<) vG¤jhyhdJ
2. ifahS« Kiwæ‹ mo¥gilæš tU« jftš bjhl®ò -----(m) vG¤jhyhdJ (M) nkš neh¡» (Ï) Ñœ neh¡» (<) Kiwahd
111
3. mÂf¢ Rik¡F vL¤J¡fh£lhf ÏU¥gJ ------(m) jåeg® jil (M) ÏaªÂu¤ jil (Ï) mik¥òUth¡f¤ jil (<) Ït‰¿š vJÎäšiy
4. fhy¤jhkjkhd jftš bjhl®ig rç brŒtJ ------(m) Ú©ltê jftš bjhl®ò (M) neçilahd bjhl®ò (Ï) FW»a jftš bjhl®ò
(<) kW brŒÂ
5. jftš bjhl®ò v‹gJ c©ikfŸ, v©z§fŸ k‰W« fU¤J¡fis ---- gçkh¿¡
bfhŸtjhF«.
(m) xU eg® (M) Ïu©L eg®fŸ (Ï) _‹W eg®fŸ (<) Ïu©L¡F« nk‰g£l
6. gL»il jftš bjhl®ò Ït®fël« xU§»iz¥ig cUth¡F»wJ ------(m) nk‰gh®itahs® k‰W« Jiz¥gâahs® (M) jå eg® k‰W« Jiw (Ï) FG
cW¥Ãd®fëilna (<) Ït‰¿š vJΫ Ïšiy
7. nghJkhd trÂfŸ ÏšyhjÂdhš jftš bjhl®Ãš V‰gLtJ -------(m) £l§fŸ k‰W« é KiwfŸ (M) jF tê (Ï) jftš bjhl®Ã‹ ngh¡F
(<) Ú©l tê¡ f£lis
8. v©z§fis irif _ykhf btë¥gL¤Jtj‰F vL¤J¡ fh£L ----(m) jiyia M£Ljš (M) f©fis cU£Ljš (Ï) cjLfis mir¤jš
(<) nk‰Tça mid¤J«
9. vG¤J _ykhf jftš gçkh‰w« eilbgWtJ --(m) foj§fŸ (M) R‰w¿¡iffŸ (Ï) bjhF¥òfŸ (<) nk‰T¿a mid¤J«
10. Ú©l tê jftš bjhl®ghš V‰gLtJ ---(m) fhy jhkj« (M) jtWfŸ (Ï) jtwhf òçªJ bfhŸSjš (<) nk‰T¿a mid¤J«
11. Áw¥ghd jftš bjhl®ò¡F njit¥gL« Nœãiy ----(m) c©ik k‰W« e«Ã¡if (M) éU¥g« k‰W« éU¥gä‹ik (Ï) xG§F k‰w«
xG§»‹ik (<) Ïš vJÎäšiy
12. Ϫj eh£fëš éahghu jftš bjhl® ------ mÂf¥goahf rh®ªJŸsJ
(m) ÏaªÂu rhjd§fis (M) ä‹rhu rhjd§fis (Ï) ä‹dD rhjd§fis
(<) nk‰T¿a mid¤J«
13. --- v‹gJ brŒÂ bgWgtuhš ju¥gL« kWbkhê mšyJ kW braš k‰W« gš tUtJ
(m) gš brŒÂ (M) btë¥gL¤jš (Ï) c£òF¤jš (<) tê
14. jftš gçkh‰w« brŒa ga‹gLtJ -----(m) btë¥gL¤Jjš (M) c£gL¤Jjš (Ï) tê (<) kW brŒÂ
15. thŒ tê brŒÂia nf£F« eg®fŸ, òçªJ bfh©lij btë¥gL¤JtJ --- _y«.
(m) irif (M) r¤j« (Ï) neçilahd bjhl®ò (<) kW brŒÂ
112
16. x›bthU mik¥ÃY«, cW¥Ãd®fSl‹ ešy cwit V‰gL¤Â¡ bfhŸtJ ---(m) r§f« (M) bghJ k¡fŸ (Ï) FG (<) nk‰T¿a mid¤J«
17. Ïilãiy nkyh©ikæš jftšfis gçkh‰w« brŒgt® ---(m) Jiz¥ gâahs® (M) nk‰gh®itahs® (Ï) mnj iãiy (<) Ït‰¿š vJÎäšiy
éilfŸ
1. (M) rçahdJ
3. (M) ÏaªÂu¤jil
5.(<) Ïu©L¡F« nk‰g£l
7. (Ï) jftš bjhl®Ã‹ ngh¡F
9. (<) nk‰T¿a mid¤J«
11. (m) c©ik k‰W« e«Ã¡if
13. (m) gš brŒÂ
15. (m) irif
17. (M) nk‰gh®itahs®
2. (m) vG¤jhyhdJ
4. (M) neuo¤ bjhl®ò
6. (M) jåeg® k‰W« Jiw
8. (<) nk‰T¿a mid¤J«
10. (m) fhy jhkj«
12. (Ï) ä‹dD rhjd§fŸ
14. (Ï) tê
16. (M) bghJ k¡fŸ
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. brŒÂia mD¥ògtU¡F k‰bwhU bga® v‹d?
2. brŒÂia bgWe®¡F k‰bwhU bga® v‹d?
3. ÏaªÂu¤ jil¡F K¡»a fhuz« v‹d?
4. v©z§fis gçkh‰w« brŒÍ« irif Kiw¡F vL¤J¡fh£L jUf.
5. vG¤J _ykhd brŒÂ bjhl®ò vj‹ _y« gçkh‰w« brŒa¥gL»wJ?
6. jåeg® jilfis v›thW Ú¡FtJ?
7. Kiwrh®ªj jftš bjhl®Ãš brŒÂia mD¥òtj‰F«, bgWtj‰F« V‰gL« fhy
jhkj¤ij v›thW rç brŒtJ?
8. jftš bjhl®Ã‰F Fiwªj g£r cW¥Ãd®fë‹ v©â¡if v¤jid?
9. nkyhs® mo¡fo ga‹gL¤j¡ Toa jftš bjhl®Ã‹ tif ahJ?
10. Kiwrhuh jftš bjhl®Ã‹ k‰bwhU bga® v‹d?
11. Kiw rh®ªj jftš bjhl®Ã‰F vL¤J¡ fh£L jUf.
12. jftš bjhl®Ã‹ jilfis rç brŒa nt©oa filÁ ԮΠv‹d?
éilfŸ
1. mD¥òe®
2. bgWe®
3. jftš bjhl®ò tê
4. jiyia M£Ljš / f©fis cU£Ljš / cjLfis mir¤jš
5. foj§fŸ / R‰w¿¡iffŸ / bjhF¥òfŸ / jftš m£ilfŸ
6. mç¢Rto mÂfhu« / j‹d«Ã¡if
7. Kiwrhuh jftš bjhl®ò / Âuh£ir njh£l jftš
8. Ïu©L
9. vG¤J _ykhf jftš bjhl®ò
10. Âuh£ir njh£l¤ jftš
11. bfhŸif ifnaL / f£lis / R‰w¿¡if / ÃuRu«
12. gu°gu e«Ã¡if
113
gFÂ - M
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
(4 kÂ¥bg©)
1. jftš bjhl®ò g‰¿ ÁW F¿¥ò tiuf.
2. jftš bjhl®ò - tiuéy¡fz« jUf.
3. Âuh£ir njh£l¤ jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
4. nkš neh¡F¤ jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
5. Ñœ neh¡F¤ jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
6. gL»il¤ jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
7. thŒbkhê¤ jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
8. vG¤J _ykhd jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
9. irif _ykhd jftš bjhl®ò v‹whš v‹d?
10. bkhê¤ jil cgnah»¤jš g‰¿ ÁW F¿¥ò tiuf.
gFÂ - Ï
FW édh¡fŸ
xU g¡f mséš éilaë
(10 kÂ¥bg©)
1. jftš bjhl®Ã‹ Áw¥Ãašòfis és¡Ff.
2. jftš bjhl®Ã‹ jilfis mf‰W« Ka‰Áfis és¡Ff.
3. jftš bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ ahit.
4. vG¤J _ykhd brŒÂ¤ bjhl®Ã‹ e‹ikfŸ ahit?
5. thŒbkhê _ykhd brŒÂ¤ bjhl®Ã‹ e‹ikfS« FiwghLfS« ahit?
gFÂ - <
f£Liu tot édh¡fŸ
(20 kÂ¥bg©)
1. jftš bjhl®Ã‹ tiffis és¡Ff.
2. jftš bjhl®Ãš V‰gl¡ Toa gy tifahd jilfis éçthf vGJf.
114
6. jiyikna‰wY«, Ïa¡Fé¤jY«
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j
Ñœ¡f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ.
Ëd® Ú§fŸ
bghUŸ - tiuéy¡fz« - ÏašòfŸ - gâfŸ - njit - jiyik¥ gâæ‹
tiffŸ - nkyh©ik¤ jiytç‹ g©òfŸ - Ïa¡Fé¤jš - bghUŸ tiuéy¡fz« - Áw¥ÃašòfŸ - Ïa¡Fé¤jè‹ g§F - Ïa¡Fé¤jè‹ _y¡
TWfŸ - Ïa¡Fé¤jš nfh£ghLfŸ.
gl« 6.1 jiyikna‰wš
bghUŸ
xU jiyt® v‹gt® k‰w k¡fis têfh£lΫ Ïa¡Fé¡fΫ brŒgt® Mth®.
Ït® jdJ bjh©l®fë‹ Ka‰Áfis ãWtd¤Â‹ neh¡f¤Â‰nf‰g Ïa¡F»wh®.
vdnt jiyikna‰wš v‹gJ xU kåjå‹ el¤ijæ‹ jukhF«. mj‹ _y« mt®
k‰wt®fis, neh¡f¤ij neh¡» M®t¤Jl‹ brašgl it¡»wh®.
tiuéy¡fz«
#h®{ M® bl®ç v‹gt® T‰W¥go jiyik v‹gJ k¡fis¡ ft®ªJ
115
éU¥g¤Jl‹ gu°gu neh¡f§fis KGkdJl‹ ãiwnt‰Wtj‰fhf vL¡f¥gL«
braš MF«.
T©£° X l‹dš mt®fë‹ T‰W¥go jdJ Jiz¥ gâahsiu
e«Ã¡ifÍlD« éU¥g¤JlD« gâah‰w¤ ö©L é¡F« xU brany jiyik MF«.
uhg®£ M¥gšig T‰W¥go jiyikna‰wš v‹gJ Ïa¡Fé¤jè‹ têahF«.
nkY« ÏJ nkyh©ikæ‹ jå¤ Âwik. ÏJ gâahs®fis FG v©z§fS¡F«,
e«Ã¡if¡F«, T®ikahd m¿é‰F« V‰wh‰ nghš gâòça it¡»wJ.
jiyikna‰wè‹ ÏašòfŸ
1. jiyik v‹gJ bršth¡if V‰gL¤J« elto¡if.
ÏJ xU FGé‹ cW¥Ãd®fS¡F jiytuhf gæ‰Wé¡f¥gL»wJ. xU
bt‰¿fukhf jiyt® v‹gt® j‹Dila el¤ij, kd¥gh‹ik, k‰W« e«Ã¡ifæ‹
_ykhf j‹Dila bjh©l®fël« kh‰w¤ij V‰gL¤J»wh®.
2. jiyikna‰wš v‹gJ xU C¡Fé¡F« gâ
ÏJ mik¥òUth¡f¤Â‹ neh¡f¤ij ãiwnt‰Wtj‰F gâahs®fis
KGkdJl‹ C¡Fé¡F« elto¡iahf brašgL»wJ. xU bt‰¿fukhd jiyt®
v‹gt® xU jå egç‹ M®t¤ij xU FGé‹ M®tkhf kh‰w¡ Toat®.
3. bghJthd neh¡f§fS¡F g§fë¡F« xU cz®nt jiyik
xU bt‰¿ bgW« jiyt® x›bthUtU¡F« ešy gâ¢Nœãiy V‰gL¤Jtj‹
_y« ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis miltj‰F cjλwh®.
4. jiyikna‰wš v‹gJ xU F¿¥Ã£l NœãiyÍl‹ cŸs bjhl®ò
xU F¿¥Ã£l Nœãiy¡F« neu¤Â‰F« bjhl®òila xU gâ. jiyikna‰wš
ghâ xU Nœãiy¡F« k‰bwh‹¿‰F« khWg£lJ.
5. jiyikna‰wš v‹gJ g§»£L¡ bfhŸS« cz®Î.
xU ešy jiyt® jdJ v©z§fisÍ« mDgt§fisÍ« bršth¡ifÍ« jdJ
bjh©l®fSl‹ g»®ªJ bfhŸ»wh®. mt® j‹Dila el¤ijahš Jiz
gâahs®fëilna kh‰w¤ij V‰gL¤Jtjhš, Ϫj tifahd jiyikæš xU ÂU¥Â
V‰gL»wJ.
6. jiyikna‰wš v‹gJ eh£lhiknah mšyJ mÂfhunkh mšy
eh£lhik v‹gJ Kiwahd mÂfhu« k‰W« f£L¥gh£il F¿¡F«.
jiyikna‰wš v‹gJ Ëbjhl®ªJ tU« bjh©l®fis el¤ijahš ftU« xU
cŸsh®ªj <LghL.
7. jiyikna‰wš bjhl®ªJ eilbgW« braš.
8. jiyikna‰wš v‹gJ bjh©l®fis ãiy¤ÂU¡f¢ brŒÍ« elto¡if
elto¡if.
xU jiyt® j‹Dila bršth¡if éU¥g¤Jl‹ ga‹gL¤J« nghJ, Jiz¥
116
gâahs®fŸ jiytç‹ mÂfhu¤ij xG§F¥gL¤Â jiyikna‰wè‹ brŒKiwfis
rh¤Âakh¡F»wh®fŸ.
9. bt‰¿bgw¡Toa jiyikahdJ neh¡f¤ij milant©L«.
jiyt®fë‹ Ka‰Á xU F¿¥Ã£l braš ãiwnt‰w¤ij neh¡»
brašLtjhF«.
nkyh©ik¤ jiytç‹ gâfŸ
jiyikna‰wš v‹gJ Ïa¡Fé¤jè‹ j鮡f Koahj gFÂahF«. ÏJ
ãWtd¤Â‹ M‰wš thŒªj fhuâahF«. xU ešyjiyt‹ Ïšyhkš xU ãWtd«
bt‰¿fukhf Ïa§f KoahJ. ešy jiyikæ‹ g§fhdJ jiyt® ãiwnt‰w nt©oa
gâfëš ml§»ÍŸsJ. xU jiytç‹ flikahdJ j‹Dila bjh©l®fis
mik¥Ã‹ neh¡f¤ij neh¡» bfh©L bršy nt©L«. Ϫj jiyÁwªj braiy
brŒtjdhš, mik¥Ã‰F r¡Â thŒªj jiyt® njit¥gL»wh®.
xU nkyh©ik jiytç‹ gâfis ËtU« tiugl« _y« bjçªJ bfhŸsyh«.
neh¡f§fis
ã®zæ¤jš
bjh©l®fis
C¡Fé¤jš
jiyikna‰wš
ÃuÂã¤Jt«
xU§»iz¥ò
têfh£Ljš
gl« 6.2 nkyh©ik jiytç‹ gâfŸ
1. neh¡f§fis ã®zæ¤jš
xU jiyt‹ xU FGé‹ neh¡f§fis ã®zæ¥gnjhL bfhŸffŸ ãfœ¢Á
ãušfŸ Kjèat‰iw totik¥gnjh mij milaΫ brŒ»wJ. vdnt jiyt®
£läLgtuhfΫ bfhŸifia cUth¡FgtuhfΫ ÏU¡»wh®.
2. C¡Fé¡f¥gL« bjh©l®fŸ
k¡fŸ j§fsJ gâfis c‰rhf¤JlD« c©ikÍlD« ãiwnt‰w
117
C¡Fé¡»wh®. Ït® btFkÂfisÍ« j©lidfisÍ« bfhL¥gtuhf cŸsh®.
Ïtuhš bjh©l®fël« e«Ã¡ifia ts®¡»wh®. Ïtuhš gâahs®fis C¡Fé¤J
FG ntiyia äFªj x¤JiH¥òl‹ bgw Ko»wJ.
3. Ïa¡Fé¤jš
Âwikahd jiyikna‰wš gâahs®fë‹ el¤ijia, Ô®khå¡f¥g£l
neh¡f§fis neh¡» brašgl têfh£o m¿ÎW¤J»wJ. xU Âwikahd jiyt® jdJ
bjh©l®fë‹ braiy Ïa¡f nt©L«.
4. xU§»iz¤jš
jiyikna‰wš xU FGit Ïiz¡F« xU r¡ÂahF«. ÏJ xU FGé‰F
x‰WikÍz®it ts®¤J x£oæU¡F« r¤Âia¡ bfhL¤J FGit rçahf ÏU¡f
cjλwJ. xU jiyt® ãWtd¤Â‹ neh¡f§fisÍ« jå eg®fë‹ neh¡f§fisÍ«
Ïiz¤J rKjha M®t¤ij cUth¡F»wh®.
5. ÃuÂã¤Jt«
xU jiyt® v‹gt® jdJ FGé‹ ÃuÂã Mth®. mt® všyh éõa§fëY«
éU¥g¤Jl‹ g§F bfh©L j‹ FGéš cséaš neh¡f§fis mila¢ brŒ»wh®.
mt® jdJ FGé‹ F¿plhfΫ jdJ bjh©l®fë‹ jªij nghyΫ ÏU¡»wh®.
jiyikæ‹ mtÁa«
m)
xU ãWtd¤Â‹ Fiwfis¡ fisa cjλwJ.
M)
ãWtd¤Â‹ kh‰w§fis cW brŒaΫ, mkšgL¤jΫ
njit¥gL»wJ.
Ï)
ãWtd¤ij mj‹ ts®¢Áædhš V‰g£l cŸsh®ªj ntWghLfis¢
rçbrŒtj‰F¤ njit¥gL»wJ.
<)
gšntW cW¥Ãd®fS¡»ilna cŸs kÂ¥òfŸ e«Ã¡if éU¥g«
k‰W« cz®ÎfS¡»ilna V‰gL« Ku©ghLfis¡ fis»wJ.
jiyik ghâæ‹ tiffŸ
jiyik¥ ghâæ‹ tiffis ÑnH fhzyh«.
1. VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyik
VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyt®, j‹ bjh©l®fŸ j‹id nghynt ntiy brŒa
nt©L« v‹W fUJt®. mt® j‹ bjh©l®fël« v‹d, v§nf, v¥nghJ k‰W« v¥go
brŒa nt©L« v‹W TWt®. j‹ bjh©l®fŸ VjhtJ Mnyhrid tH§»dhš nf£f
kh£lh®. VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyt®, j‹ bjh©l®fS¡F KoÎfŸ vL¡f¡ Toa
Âw‹ Ïšiy v‹W ãid¥gh®. j‹ bjh©l®fŸ jh‹ F¿¥Ã£l go ntiy brŒjhš
ghuh£LfisÍ«, ntiy brŒa¤ jt¿dhš j©likÍ« jUth®. j©lid v‹gJ
mguhj«, j‰fhèfkhf éy¡Fjš, gâkh‰w«, gjé Ïw¡Fjš k‰W« gâÚ¡f« brŒjš
MF«.
118
e‹ikfŸ
(1) mo¥gilæš nrh«ng¿fshfΫ k‰W« flikia j鮥gt®fshfΫ cŸs
Jid¥gâas®fS¡F Ϫj tifahd jiyik äfΫ bghU¤jkhf ÏU¡F«.
(2) KoÎ vL¥gš éiuthd KoÎfis vL¥gj‰F Ϫj tif jiyt®fS¡F k£L«
jåÍçik c©L.
s Vj
bjh
bjh
bjh
bjh
bjh
bjh
bjh
bjh
Vj - VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyik
bjh-bjh©l®fŸ
gl« 6.3 VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyik
(3)
Jiz¥ gâahs®fS¡F c©ikahd ga« ÏU¥gjdhš xG§if
ãiyeh£Lgt®fshfΫ, v¥nghJ« v¢rç¡ifahfΫ ÏU¥g®.
(4) gaåšyhj k‰W« c©ikæšyhj ntiyah£fis vëš f©LÃo¤J
ntiyæèUªJ Ú¡fyh«.
FiwghLfŸ
(1) tH¡fkhf Jiz¥ gâahs®fë‹ v®¥ò Ϫj tifahd jiyikna‰wèš
ÏU¥gjdhš jiytç‹ RjªÂu« Fiw¡f¥gL»wJ.
(2) xU ntiyia Kj‹ Kjš bjhl§F« ijça¤ij bfh‹W éL»wJ k‰W«
ntiyah£fŸ Vkh‰W« Koit V‰gL¤J»wJ.
3) jiytU«, Jiz¥gâahs®fS« mo¡fo r©il ngh£L¡ bfhŸS« thŒ¥Ãid
V‰gL¤JtJ mik¥Ã‰F ešyJ Ïšiy.
(4) xU f£l¤Âš Jiz¥ gâahs®fŸ jiytç‹ c¤juΡF Ñœgoa kW¤J j§fŸ
v®¥ig fh£Lth®fŸ. mªj ãiyæš jiytU¡F vªj cjéÍ« »il¡fhJ.
2.
g§nf‰F« mšyJ Foah£Á¤ jiyik
Ï›tif jiyikna‰wY¡F g§nf‰F« jiyik v‹W« Twyh«.Foah£Á¤
jiyt®, xU jiy¥g£rkhd KoÎfis vL¡f kh£lh®. mt®, j‹Dila
bjh©l®fS¡F KoÎfis vL¡F« brŒKiwfëš fyªJ bfhŸtj‰F thŒò¡fis¤
jU»wh®. filÁæš všnyhUila Ïiré‹ go KoÎfis vL¥gh®. ahuhtJ xU
119
cW¥Ãd®fŸ JâÎl‹ rç brŒth®fŸ. Foah£Á¤ jiyt®, ãid¥Ã‹ mo¥gilæš
bjh©l®fŸ ÂwikÍilat®fŸ v‹W fUJ»wh®.
mid¤J¤ Jiz¥ gâahs®fS« jiytUl‹ ÏizªJ brašgL»‹wd®.
khwhf, jiytU« Jiz¥gâahs®fSl‹ bjhl®ò bfhŸ»wh®. Ïj‹ _ykhf
k¡fsh£Á nfh£ghL ãyλwJ.
k¡fsh£Á¤ jiyikia Ñœ¡fhQ« gl¤Â‹ _y« és¡f¥gL»wJ.
Fj
Fjs
dddDl
s
bjh
bjh
bjh
bjh
s
bjh
bjh
bjh
bjh
Fj - Foah£Á¤ jiyik
bjh - bjh©l®fŸ
gl« 6.4 g§nf‰F« mšyJ Foah£Á¤ jiyik
e‹ikfŸ
(1) bjh©l®fis, KoÎfis vL¡F« brŒKiwæš g§nf‰f brŒtj‹ _y«,
C¡f¥gL¤Jtjhf cz®th®fŸ.
(2) filÁahf vL¡f¡ Toa KoÎ gu°gu Kothf V‰WbfhŸs¥gL»wJ. mjdhš
bjh©l®fŸ ntiyia KGkdJl‹ ãiwnt‰Wth®fŸ.
(3) Jiz¥gâahs®fëläUªJ v®¥ò V‰glhJ.
(4) Foah£Á¤ jiyikæ‹ Mjuédhš Jiz¥gâahsç‹ ntiy el¤ijæš
K‹nd‰w« V‰gL»wJ.
(5) Jiz¥gâahs®fël« vªj éj¤ÂY« gif V‰glhJ, bjhêš - ã®thf¤Â‹ cwéš
K‹nd‰w« v‰gL«.
ÔikfŸ
(1) xU Koé‰F tUtš jhkj« V‰gLtjhš jå eg®fë‹ mÃ¥uha« mtÁakh»wJ.
(2) kÂ¥òŸs nahridfis brhšy¡ Toa jF Jiz¥gozahs®fël« ÏUªjhš
k£L« Foah£Á¤ jiyik bghU¤jkhdjhf ÏU¡F«. bjh©l®fŸ Fiwthd
rhk®¤Âa« k‰W« jiyt® têfh£Ljš go bršgt®fshfΫ ÏUªjhš, g§nf‰F«
jiyik bghU¤jkhdjhf ÏU¡fhJ.
120
(3) Áy neu§fëš, všnyhU« x¤J¡ bfhŸs Toa KoÎfŸ btë¥gL¤Jtj‰F
fodkhdjhf ÏU¡fyh«.
3. j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ghâ (m) jiyælh¡ bfhŸif¥ghâ (m)
RjªÂu¤ j‹ik¥ ghâ
mfuhÂæš cŸs m®¤j¥go j‹å¢ir tâf« v‹gJ jiyælh¡
bfhŸifahF«. Ïij RjªÂu¤j‹ik¥ghâ v‹W« TWt®. j‹å¢ir tâf¡
bfhŸif¥ ghâæš bjh©l®fS¡F mt®fSila brašfëš KG RjªÂu«
më¡f¥gL»wJ. mtUila bjh©l®fS¡F vªj tê¡ fh£LjY« njitæšiy. Ït®
bjh©l®fë‹ KoÎfëš bršth¡F bgWtJ« Ïšiy, KoÎfis vL¤jš
brŒKiwfëš jiyæLtJäšiy.
j‹å¢ir tâf bfhŸif¥ ghâ jiytç‹ tiugl¤ij ÑnH fhzyh«.
jtbfh
jtbfhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
bjh
bjhs
jtbfh - j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ ghâ
bjh - bjh©l®fŸ
gl« 6.5 j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ghâ
e‹ikfŸ
(1) btë¥gilahf, Jiz¥gâahs® KG RjªÂu¤njhL brašgl mj‰F rkkhd braš
neh¡f¤ij mÂf mséš junt©L«.
(2) Áy Jiz¥ gâahs®fŸ, ÂwikÍilat®fshf ÏUªjhš, RjªÂu¤ij ga‹gL¤Â
äŠRgt®fshf ÏUg¥h®fŸ.
(3) ca®ªj ãiyæš cŸstU¡F« Jiz¥ gâahs®fS¡F« cŸs bjhl®ò e‹whf
ÏU¡F«.
ÔikfŸ
(1) bjh©l®fŸ ÂwikÍilat®fshfΫ k‰W« RjªÂukhf brašfis brŒtj‰F
jFÂÍilat®fshf ÏUªjhš jh‹ Ï›tifahd j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ghâ
ešy gyid¡ bfhL¡F«.
(2) xU jiytuhf bjh©l®fë‹ všyh brašfëY« neçilahf r«gªj¥glhkš
ÏU¥gjdhš f£LgL¤JtJ fod«.
(3) jiyt® j‹Dila Kiwahd mÂfhu¤ij cgnahf¥gL¤JtJ Ïšiy. mj‹
gydhf ntiy brŒÍ« Ïl¤Âš mÂfhuó®tkhd Fz¤ij ÏH¡»wh®.
121
(4) bjh©l®fŸ ifnj®ªj m¿ÎiufisÍ« k‰W« fU¤J Mjhu§fisÍ« j‹Dila
jiytçl« ÏUªJ ÃL§»¡ bfhŸ»wh®fŸ.
4. gâKiw¤ jiyik
xU F¿¥Ã£l braš Jiwæš tšYduhf cŸstnu gâKiw¤ jiytuhth®.
j‹ål« ÏU¡F« Áw¥ghd Âwikia it¤J jiytdhf ca®ªjh®. Jiw r«kªjkhd
c©ikahd Ãu¢ridfS¡F bjh©l®fŸ jiytiu mQ»dhš cjé brŒgtuhf
ÏU¥gh®. bjh©l®fŸ j‹Dila jiytU¡F c©ikahd bjh©l®fshf ÏUªjhš,
mtçl« kiwªJŸs r¡Âfis KGikahf ga‹gL¤Â¡ bfhŸt®. ÏJ
bjh©l®fS¡F«, mik¥Ã‰F« e‹ikia jU«.
e‹ikfŸ
(1) gâKiw¤ jiytç‹ rknahÁj Âwikædhš mtUila JizgâahsU¡F«,
mik¥Ã‰F« e‹ik ga¡F«.
(2) gâKiw¤ jiyt® xU F¿¥Ã£l Jiwæš tšYduhf ÏU¥gjdhš,
Jiz¥gâahs®fŸ j‹Dila jiytU¡F c©ikahdt®fshf ÏUªjhš ntiy
r«kªjkhd m¿Î¤Âw‹ k‰W« Âwikfis ts®¤J¡ bfhŸsyh«.
ÔikfŸ
(1) bjhêš Jiw¤ jiyt® ntiyæš ãòz®. ntiyia k£L« e«òth®. Jiz¥
gâahs® rhk®¤Âakhf ÏUªjhš k£L«, Ϫj jiytUl‹ nr®ªJ ntiy brŒa KoÍ«.
(2) bjhêšJiw¤ jiytuhš xU ruhrç ntiyahŸ jF¡F Ïw§» tu KoahJ k‰W«
nfhç¡ifia V‰W¡ bfhŸs kh£lh®fŸ.
(3) Ϫj jiyt® Áy neu§fëš mÂfhu ó®tkhd brŒiffis j‹Dila
bjh©l®fël« v®gh®¥gh®fŸ. Ïjdhš Vkh‰w« V‰glyh«.
(4) jiytU¡F« bjh©lU¡F« kd nt‰Wik V‰glyh«.
5. °jhgd¤ jiyik
gyju¥g£l mÂfhçfSŸs °jhgd¤Âš ÏUªJ, e‰g©òfëdhš mÂfhu
ó®tkhf nj®ªbjL¡f¥gLgt® °jhgd jiyt® (v.f) xUt® bghJ nkyhsuhf
°jhgd¤Âš ãaä¡fyh«. °jhgd jiyt® F¿¥Ã£l Jiwæš tšYduhf ÏU¡f
nt©oašiy.
e‹ikfŸ
(1) mt® brašgLtj‰F gjé mÂfhu« c©L.
(2) mt® jd¡F bfhL¡f¥g£l e‰rh£Á¥ g¤Âu¤ij¥ g‰¿ ftiy¥glhkš
bjh©l®fël« mÂfhu¥ó®tkhd brŒiffis v®gh®¥gh®fŸ k‰W« bjh©l®fŸ
mÂfhu¥ó®tkhd gÂiy mtU¡F më¡f nt©L«.
ÔikfŸ
(1) °jhgd¤ jiyt®, Jiwæ‹ brŒiffëš tšYduhf ÏU¡f nt©oa
mtÁaäšyhjjdhš j‹Dila bjh©l®fS¡F rçahd têfh£Ljiy gjéæ‹
_ykhf bfhL¡f KoahJ.
122
(2) mt®, j‹Dila bjh©l®fël« mÂfhu ó®tkhd brŒifia v®gh¡F« cçik
c©L. v‹whY«, mtU¡F e‰rh£Á g¤Âu« Fiwthf cŸsjhš. Ú r«gªjkhd
cçikfŸ Ïšyhkš nghfyh«.
6. jªij¤ j‹ik¤ jiyik
jªij¤ j‹ik¤ jiyt®, j‹ bjh©l®fël« m¡fiw vL¤J¡ bfh©L jh‹
FL«g jiyt® nghyΫ, bjh©l®fŸ FL«g cW¥Ãd® nghyΫ el¤J»wh®. j‹Dila
bjh©l®fë‹ eyD¡fhfΫ k‰W« ghJfh¥ò¡F jahuhfΫ ÏU¥gnj mtU¡F K¡»a
ftiyahf cŸsJ. mt® btë¥gilahd brsfça§fis j‹Dila bjh©l®fS¡F
brŒJ bfhL¡fyh«. Mdhš, mtuhš ntiyæš Áwªj têfh£oahf ÏU¡f KoahJ.
e‹ikfŸ
1) mt®, xU jªij¡Fça ãiyæš j‹Dila bjh©l®fis ghJfh¡fyh«.
2) mt®, btë¥gilahd brsfça§fis j‹Dila bjh©l®fS¡F brŒJ bfhL¡f
jahuhf cŸsd®.
ÔikfŸ
1) mt®, j‹Dila bjh©l®fS¡F m¿Î¤ Âw‹ rh®ªj cjé òçÍ« ãiyæš Ïšiy.
2) bjh©l®fëš Áy® jF cŸst®fshfΫ, rhjidfis ãiwnt‰Wgt®fshfΫ
ÏUªjhš, Vkh‰w« milt®. xU jiytuhf, ntiy¤Âw‹, Âwik Kjèat‰iw
ga‹gL¤Â Áw¥ghf brŒtj‰F xU ešy têfh£oahf ÏU¡f kh£lh®.
ešy¤jiytå‹ g©òfŸ
xUt® bt‰¿ÍŸs jiytdhf tu nt©L« v‹whš Ñœ¡f©l g©òfis
bg‰¿U¡f nt©L«.
1) MuhÍ« Âwik
xU jiyt® v‹gt® vªj Ãu¢ridahf ÏUªjhY« MuhŒªJ cldoahf KoÎ
fhQ« Âwik nt©L«. kdš v¢rç¡ifahf ÏU¡f nt©L«.
2) kd vG¢Áæš cW ãiy
xU jiyt® kd vG¢Áæ‹ btë¥gh£oš KoÎfis vL¡f¡ TlhJ. mt® Áwªj
Kiwæš vªj Ãu¢ridahf ÏUªjhY« m¿Î¤ Âwid ga‹gL¤Â éilfhz
nt©L«.
3) j‹d«Ã¡if
j‹d«Ã¡if Ïšyhj kåjdhš xU bt‰¿fukhd jiytdhf tu KoahJ.
mtU¡F¤ j‹ nkš e«Ã¡ifæUªjhš. ahuhtJ mtUila ng¢R¡F v®¥ò
bjçé¤jhš, bt‹W tu KoÍ«.
123
4) tu¥nghtij m¿Í« r¡Â
xU jiyt® v‹d el¡f¥ ngh»wJ v‹gij K‹dnu v®gh®¥gh®. j‹Dila
v®fhy gh®itæ‹ _y« v®fhy rthšfis¢ rkhë¡f j‹Dila bjh©l®fis
jah® gL¤Jth®.
5) Ô®¥òfis¢ brhšY« Âw‹
xU jiyt®, bfhL¤JŸs rªj®¥g§fis it¤J xU rçahd Ô®¥ig vL¡f
nt©L«. ÃwF jh‹ eilKiw¡F nt©oa KoÎfis é°jç¡f nt©L«.
6) òçªJ bfhŸSjš
xU jiyt® j‹Dila fU¤J¡fis bjh©l®fël« òF¤j¡ TlhJ. mt®
k‰wt®fë‹ fU¤J¡fis ftå¤J, F¿¥ghf, xU F‰w« f©LÃo¡F« ãiyikæš,
xU ešy Koit vL¡f nt©L«.
7) kd ijça«
xU jiyt® JâΟs KoÎfis vL¥gš jFÂÍŸstuhf ÏU¡f nt©L«.
mj‰F kdijça« nt©L«. k‰wt®fë‹ KoÎfis jh‹ vL¤J, ghJfh¥ghdJ v‹W
éisahl¡ TlhJ.
8) C¡f¥gL¤Â kdij »u»¡F« r¡Â
T¿dhš äifahfhJ, xU jiyt® v‹gt®, vL¤J¡ bfh©l ntiyia brŒJ
Ko¥gj‰F ö©LjyhfΫ, C¡f¥gL¤JgtuhfΫ ÏUªJ brŒa nt©oa ntiyia
brŒJ Ko¡f nt©L«.
9) têfh£Ljèš Âwik
xU jiyt®, jh‹ ntiyæš ÂwikÍŸstuhf ÏUªjhš jh‹ brŒKiw
ntiyæš j‹Dila bjh©l®fS¡F têfh£l KoÍ«.
10) jftš bjhl®ò bfhŸS« Âw‹
bt‰¿fukhd jiytU¡F jftš bjhl®ò bfhŸS« Âw‹ bjçªÂU¡f
nt©L«. mªj¤ Âw‹ _ykhf j‹ bjh©l®fis têfh£o éU¥gkhd Ïy¡if mila
Koͫ.
11) nerkhd ãiy
jiyt® v‹gt® j‹ bjh©l®fŸ njitfëš my£Áakhf ÏU¡f¡ TlhJ.
ahuhtJ xU bjh©lU¡F brhªj Ãu¢ridfŸ ÏUªjhš, j‹dhš Koªj cjéia
brŒa nt©L«. xU jiyt® v‹gt®, j‹Dila bjh©l®fŸ mQf¡ Toatuhf
cUth¡»¡ bfhŸs nt©L«.
12) ešy clš ts«
xU jiyt® gykhd clšts« cilatuhf ÏU¡f nt©L«, xU jiyt® ešy
clšts« cŸstuhf ÏUªjhš jh‹, ntiy brŒa KoÍ« mšyJ brŒa nt©oa
ntiyæš r»¥ò¤ j‹ik V‰gL«.
124
13) cgnjÁ¥gij eilKiw gL¤Jjš
xU jiyt® v‹gt® cgnjÁ¥gij eilKiw gL¤j nt©L«. mt® jh‹
ntiyia brŒtj‰F x¥ò¡ bfh©lhš, ntiyæYŸs bghW¥òfis ngr nt©L«.
mtUila étfhu§fëš ne®ikahf ÏUªjhš ne®ikia¥ g‰¿ ngr nt©L«.
14) ca®thd neh¡f§fŸ
xU jiyt® v‹gt® ca®thd neh¡f§fis bfh©ltuhf ÏU¡f nt©L«.
m¥nghJ jh‹ mtUila bjh©l®fŸ M®t¤Jl‹ braš gl KoÍ«.
15) ne®kiw v©z«
filÁahdJ k‰W« FiwthdJ Ïšiy, xU jiyt® v‹gt® všyh« ekJ
e‹ik¡nf vd e«òtjhf ÏU¡f nt©L«. Ït® j‹Dila ntiyæš ne®kiw
v©z« cŸstuhf ÏU¡f nt©L«.
Ïa¡Fé¤jš
Ïa¡Fé¤jš vd¥gL« brašKiw ahbjåš Áw¥ghd Kiwæš Toa tiuæš
gâahs®fŸ mt®fSila ntiyia brŒtJ g‰¿ c¤juthj« më¥gjhF«. mJ
bghJthf Ñœ¡f©l brašfis cŸsl¡»ajhF«
gl« 6.6 Ïa¡Fé¤jš
1) ntiyfis xJ¡»¤jUtJ
2) ntiy brŒÍ« Kiw g‰¿ és¡FtJ
125
3) c¤juÎ k‰W« m¿Îiufis tH§Fjš
4) braš ãiwnt‰w¤ij nk‰gh®it brŒjš k‰W«
5) ÃiHfis ÂU¤Jjš
tiuéy¡fz«
Ïa¡Fé¤jš v‹gJ všyh brašfisÍ« cŸsl¡»a FH¥gkhd ntiy,
mt‰iw £läLtj‰F Jiz¥ gâahs®fis r¡Â thŒªjtuhfΫ, rhk®¤Âa«
cŸstuhfΫ c‰rhf¥gL¤Â ntiy brŒa it¡f nt©L«. T©£° k‰W« X l‹dš.
Ïa¡Fé¤jš v‹gJ ã®t»¥g‹go, Jiz¥ gâahs®fŸ k‰W« k‰wt®fŸ
£lä£lgo brŒtj‰F nkyhs® m¡fiw vL¤J¡ bfhŸs nt©L«. ãôbk‹ k‰W«
thu‹.
Ïa¡Fé¤jè‹ jå¢Áw¥òfŸ Ñœ¡f©litahF«
1. mJ xU ãWtd¤Â‹ kåj M¡f¡TW rh®òilaJ.
Ïa¡Fé¤jš xU ãWtd¤Â‹ kåj M¡f¡TW¡F k£L« äfΫ
bjhl®òilaJ. gâahs®fis k£Lnk Ïa¡Fé¡f KoÍnk jéu ÏaªÂu« k‰W«
_y¥bghUis mšy. fââ k‰W« ÏaªÂu kåj‹ f£lisia V‰W¡ bfh©L
ÏL«gâia ãiwnt‰¿dhY«, X® ãWtd¤ij ö©Ltj‰F njitahdJ kåj
M¡f¡TW MF«.
2. k‰w brašfëèUªJ Ãç¡f Koahj j‹ik
£läLjš, mik¥ò, mYty® FHh«, xU§»iz¥ò k‰W« f£L¥gL¤Jjš
M»at‰Wl‹ Ïa¡Fé¤jš bjhl®òilaJ. £l§fis jahç¡F« xUt®, vL¤J¡
fh£lhf, mtUila nkyÂfhçæläUªJ f£lisia bgWtJ©L.
3. všyh ãiyfëY« ãiwnt‰WtJ
nkyÂfhçfŸ všyh k£l¤ÂY« Mizfis Ñœ¥gâahs®fS¡F ÏLtJ©L.
xU thâf¤Jiw nkyhs®, (v.f) thâf¤Jiw mÂfhçfS¡F f£lisæLtJ«,
x›bthU thâf¤Jiw mÂfhçÍ« j§fS¡F Ñœ cŸs é‰gidahs®fS¡F
f£lisæLtJ c©L.
4. Ô®khd¤ij ãiwnt‰WtJ
xU braš ãiwnt‰wè‹ kÂ¥ÕlhdJ äfΫ rh®ªÂU¥gJ Ïa¡Fé¤jè‹
kÂ¥ÕlhF«. Ïa¡Fé¤jš £l§fis toÎ kh‰¿ ga‹fis c©lh¡F«.
5. KoÎ rh®ªjJ
Ïa¡Fé¤jš Ñœ¥gâahs®fS¡F më¡F« c¤juthj« v‹dbt‹whš
mt®fŸ £läLjY¡F V‰g ntiy brŒJ éU«g¤j¡f ga‹fis miltJ. vdnt
Ïa¡Fé¤jš KoÎ rh®ªjJ.
6. goãiymik¥ig Ëg‰W»wJ
Jiz¥ gâahs® x›bthU ãiyæY« j‹Dila neçilahd mÂfhçahš
têel¤j¥gL»wh®. (v.f) c‰g¤Â nkyhs® bk‹ gâahsU¡F«, bk‹ gâahs®
ntiyahS¡F« tê el¤j¥ gL»wh®. Ïa¡Fé¤jš v‹gJ goãiy mik¥ig
Ëg‰W»wJ.
126
7. ÏJ xU bjhlU« brŒKiw
£läLjš mik¥ò, mYty® FHh« xU§»iz¥ò k‰W« f£L¥gL¤Jjš nghy
Ïa¡Fé¤jY« Ú©l fhykhdJ. xU nkyhs® j‹ Jiz¥ gâahsçl«
nk‰gh®itæLjš, c¤ÂuéLjš, C¡f¥gL¤Jjš k‰W« têfh£Ljiy bjhl®ªJ
brŒ»wh®.
Ïa¡Fé¤jè‹ g§F
ÏJ ã®thf¤Â‹ Ïja« ngh‹wJ. Vbdåš ÏJ gâãiwnt‰w¤njhL
ÏizªjJ. ÏJ vij v¥go v¥bghGJ brŒa nt©L« v‹gij¢ brhšè¡ bfh©nl
ÏU¡F«. Áwªj Ïa¡Fé¤jš Ñœ¡f©l e‹ikfis tH§F»wJ.
1. braiy¤ ö©o éL»wJ
ÏJ xU ä‹rhu¥ bgh¿ ngh‹wJ. ä‹rhu« v›thW braiy¤ Jt§» it¡»wnjh
mnj nghy ãWtd¤Â‹ gâfis¢ brašgL¤j Ïa¡Fé¤jš cjλwJ.
2. xU§»iz¤jiy cWÂ¥gL¤J»wJ
x›bthU egU« ãWtd¤Âš k‰wt®fnshL bjhl®òilatuhf ÏU¡»‹wd®.
xUtç‹ brŒif k‰wtç‹ brŒifia¥ gh¡F«. Ïa¡Fé¤jš ãWtd¤Â‹ gšntW
gâfis xU§»iz¡f cjλwJ.
3. Âwikia ca®¤J»wJ
xU ãWtd¤Âš ÏU¡F« x›bthU gâahsU¡F« xU jå¤Âwik ÏU¡F«.
Ïa¡Fé¤jè‹ _ykhf nkyhs®fŸ gâahs®fis C¡f¥gL¤Â ãWtd¤Â‹
neh¡f§fis miltj‰F cjλwh®fŸ.
4. kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ
ãWtd« NœãiyfS¡F V‰g j‹id kh‰¿¡ bfhŸs nt©L«. Ϫj
kh‰w§fis eilKiw¥gL¤Jtj‰F nkyh©ik, gâahs®fis C¡f¥gL¤Â
têfh£L»wJ.
5. ãiy¤j‹ikÍ« ts®¢ÁiaÍ« Mjç¡»wJ
Ïa¡Fé¤jš ãWtd¤Âš ãiy¤j‹ikia cUth¡F»wJ. nkY« ÏJ
ãWtd¤Â‹ ntiyæš x‰Wikia ts®¡»wJ.
Ïa¡Fé¤jè‹ _y¡TWfŸ
1. MizfisÍ« c¤juÎfisÍ« tH§Fjš
nkyhs® Jiz gâahsU¡F bfhL¡»‹w x›bthU c¤juÎfS«
ãahakhdjhfΫ, KGikahdjhfΫ k‰W« bjëthdjhfΫ ÏU¡f nt©L«. ÏJ
vG¤J toéš ÏU¡f nt©L«. Ïj‹ _ykhf v®fhy¤Âš tU« Ãu¢ridfis¤
j鮡fyh«.
127
2. Jiz¥ gâahs®fis têel¤Â m¿Îiu tH§» gæ‰Wé¤jš
nkyhs® j‹ Jiz¥ gâahs®fis tê el¤Â, m¿Îiu tH§» gæ‰Wé¥g‹
_y« ntiyia xG§fhd Kiwæš brŒtj‹ _y« Áw¥ghfΫ br«ikahfΫ
gâah‰w ÏaY»wJ.
3. Jiz¥ gâahs®fë‹ ntiyia¡ f©fhâ¤jš
nkyhs®, Jiz¥gâahsç‹ x›bthU gâiaÍ« f©fhâ¥gj‹ _y«
mtUila brašghL £lä£lgo brš»wjh v‹gij cW brŒa Ko»wJ.
4. Jiz¥ gâahsiu bj«ó£Ljš
Jiz¥gâahs®fis C¡Fé¤jš _y«, nkyÂfhçfë‹ v®gh®¥òfis
rªÂ¤jš Ïa¡Fé¤jè‹ k‰bwhU _y¡TwhF«.
5. xG¡f¤ij guhkç¤jš
Ïa¡Fé¤jè‹ k‰bwhU _y¡TW xG¡f¤ij guhkç¤J mj‹ _ykhf
Âwikahd brašgh£o‰F r‹khd« më¡f¥gL»wJ.
6. fU¤J gçkh‰w« _y« Ïa¡Fé¤jš
x›bthU Miz tH§Ftj‰F K‹D« m›thizfis brašgL¤JgtUl‹
fyªjhnyhÁ¤J mj‰fhd thŒ¥òfŸ, ntiyæ‹ ju« k‰W« KoÎfis brašgL¤j
rçahd têfis KoÎ brŒa nt©L«.
Ïa¡Fé¤jè‹ nfh£ghLfŸ
Ñœ¡f©lit Ïa¡Fé¤jè‹ K¡»akhd nfh£ghLfŸ MF«
1. jå¥g£l k‰W« mik¥Ã‹ neh¡f« x¤J¥nghf nt©L«.
ntiy brŒÍ« Ïl¤Âš ntiyahë‹ neh¡f« k‰W« mik¥Ã‰F« Ku©ghL
V‰glyh«. mjdhš mik¥Ã‹ nkyh©ik¡F ntiyahë‹ Ka‰Áia Ïa¡Fé¡F«
bghW¥ò nkyhsU¡F c©L.
2. neh¡f¤Â‰F jåegç‹ g§F.
Ϫj nfh£ghL brhšYtJ, x›bthU jåegU« kd¤Â‹ »u»¡F« r¡Âia
KGikahf <LgL¤Âdhš mik¥Ã‹ neh¡f¤ij ãiwnt‰w KoÍ«.
3. f£lis xUik
Ϫj nfh£gh£o‹go, xU Jiz¥gâahs®, MizfŸ k‰W« f£lisfis xU
nkyÂfhçæl« ÏUªJjh‹ bgw nt©L« k‰W« mtçl« k£L« ÑbHh¥gil¥ò
bg‰¿U¡f nt©L«.
4. neçilahd nk‰gh®it
Ϫj nfh£ghL brhštJ, všyhéjkhd f£lisfŸ, MizfŸ, Ïa¡Fé¤jš
k‰W« têfh£Ljš M»at‰iw neçilahf j‹Dila Jiz¥ gâahs®fS¡F
tH§»l nt©L«. nkyÂfhç¡F« Jiz¥ gâahsU¡F« Ïilna Ïilãiya®
njitæšiy.
128
5. M‰wš
Ϫj nfh£gh£o‹go, Ïa¡Fé¤jš f£lhakhf mÂf M‰wiy¤ ju nt©L«.
ÏJ f£lhakhf bryÎ mÂfkhd étfhukhf ÏU¡f¡ TlhJ.
6. bghU¤jkhd brašKiw M‰wš
xU nkyhs® Ïa¡Fé¤jY¡F bghU¤jkhd brašKiw M‰wiy ga‹gL¤j
nt©L«. braš Kiw f‰wiy nkyhsU¡F k£Lä‹¿ Jiz¥ gâahs®fS¡F«
bghU¤jkhdjhf ÏU¡f nt©L«.
7. Kiwrhuh mik¥Ã‹ ga‹
bt‰¿fukhd ešéisit V‰gL¤J»w Ïa¡Fé¤jiy br«ik¥gL¤j,
Kiwrhuh mik¥Ãid xG§fhd Kiwæš nkyh©ik ga‹gL¤j nt©L«.
nkyhsU¡F« Jiz¥ gâahsU¡F« Ïilna jå¥g£l e£òKiw Ïa¡Fé¤jèš
ešéisit V‰gL¤J«.
8. ešéisit V‰gL¤J»w jftš gçkh‰w«
Ïa¡Fé¤jè‹ bt‰¿ ešéisit V‰gL¤J»w jftš gçkh‰w¤ij¢
rh®ªJŸsJ. nkyhs® j‹Dila MizfŸ k‰W« braš és¡f¡ F¿¥òfis
j‹Dila Jiz¥ gâahs®fël« bjçé¡f nt©L«. Jiz¥ gâahs®fS«
tH¡fkhd Ïilbtëæš jh§fŸ Ko¤JŸs ntiyia nkyhsU¡F jftš bjçé¡f
nt©L«.
9. cz®th‰wš mšyJ òçªJ bfhŸS« Âw‹
Ϫj nfh£gh£o‹go gçkh‰w« brŒa¥gL« nghJ bjëthf, jftYŸsjhfΫ
k‰W« Ï‹¿aikahj cilik bg‰¿U¡f nt©L«. bgWgt®, fU¤J¡fis bjëthf
òçªJ bfhŸs nt©L«.
10. jftšfŸ
Ϫj nfh£gh£o‹go, vªj jftšfS« gaDŸsJ v‹whš mik¥ÃYŸs
všyht‰¿‰F« gçkh‰w« brŒa¥gl nt©L«, ãW¤Â it¥gJ k‰W« jftšfis
jilgL¤JtJ ngh‹wit bjhl®òfëš ešéisÎfis V‰gL¤jhJ.
11. ešéisit V‰gL¤J« jiyikna‰wš
Ïa¡Fé¤jè‹ bt‰¿ v‹gJ. xU nkyhsç‹ jiyik¢ Áw¥Ãašòfis¢
rh®ªJŸsJ. xU nkyhs® v‹gt® Jiz¥ gâahs®fS¡F vL¤J¡ fh£lhf ÏU¡f
nt©L«.
ãidé‰ bfhŸf
xU nkyh©ik jiytç‹ gâfŸ
1. neh¡f§fis ã®zæ¤jš
3. Ïa¡Fé¤jš
5. ÃuÂã¤Jt«
2. C¡Fé¡f¥gL« bjh©l®fŸ
4. xU§»iz¤jš
129
jiyik ghâæ‹ tiffŸ
1. VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyt®
2. g§nf‰F« (m) Foah£Á¤ jiyik
3. j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ ghâ
4. gâKiw¤ jiyt®
5. °jhgd¤ jiyt®
6. jªij¤ j‹ik¤ jiyik
ešy jiytå‹ g©òfŸ
1. MuhÍ« Âwik
2. kd vG¢Áæ‹ cW ãiy
3. j‹d«Ã¡if
4. tu¥nghtij m¿Í« r¡Â
5. Ô®¥òfis brhšY« Âw‹
6. òçªJ bfhŸSjš
7. kd ijça«
8. C¡f¥gL¤Â kdij »u»¡F« r¡Â
9. têfh£Ljèš Âwik
10. jftš bjhl®ò bfhŸS« Âw‹
11. nerkhd ãiy
12. ešy clš ts«
13. cgnjÁ¥gij eilKiw¥gL¤Jjš
14. ca®thd neh¡f§fŸ
15. ne®kiw v©z«
Ïa¡Fé¤jš
Ïa¡Fé¤jè‹ jå¢ Áw¥òfŸ
1. mJ xU ãWtd¤Â‹ kåj M¡f¡ TW rh®òilaJ
2. k‰w brašfëèUªJ Ãç¡f Koahj j‹ik
3. všyh ãiyfëY« ãiwnt‰WtJ
4. Ô®khd¤ij ãiwnt‰WtJ
5. KoÎ rh®ªjJ
6. goãiy mik¥ig Ëg‰W»wJ
7. ÏJ bjhlU« xU brŒKiw
Ïa¡Fé¤jè‹ g§F
1. braiy ö©oéL»wJ
2. xU§»iz¤jiy cWÂgL¤J»wJ
3. Âwikia ca®¤J»wJ
4. kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ
5. ãiy¤ j‹ikiaÍ«, ts®¢ÁiaÍ« Mjç¡»wJ
Ïa¡Fé¤jè‹ nfh£ghL
1. jå¥g£l k‰W« mik¥Ã‹ neh¡f« x¤J¥nghf nt©L«
2. neh¡f¤Â‰F jå egç‹ g§F
3. f£lis xUik
130
4. neçilahd nk®gh®i
5. M‰wš
6. bghU¤jkhd brašKiw M‰wš
7. Kiwrhuh mik¥Ã‹ ga‹
8. ešéisit V‰gL¤J»w jftš gçkh‰w«
9. cz®th‰wš (m) òçªJ bfhŸS« Âw‹
10. jftšfŸ
11. eš éisit V‰gL¤J« jiyikna‰wš
Áy braš £l§fŸ
Ñœ¡fhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ÁidfS¡F ԮΠfh©f.
1) n#hî v‹gt® ~ig‹ ¥buhbl¡õ‹° v‹w ãWtd¤Âš kht£l é‰gid
nkyhsuhf¥ g¤J tUl§fshf ÏUªJ tU»wh®. mt® jdJ Ïiz mYty®fshY«
nkwgh®itahs®fshY« ãWtd¤ij e‹whf el¤Â tUtjhfΫ czu¥g£LŸsh®.
Mdhš všnyhU« n#hî mL¤j ca®ªj nkyh©ik¥ gjé¡F Mir¥gL»wh® v‹gJ
nghš cz®ªjh®fŸ. mtuJ é‰gh©ikahs®fŸ xU ntiyia e‹whf¢ brŒjhš
mªj¥ bgUikia¤jh‹ vL¤J¡ bfhŸs Ka‰Á¥gh®. mnj rka« xU Ãu¢rid
ne®ªjhš mJ jdJ F‰wkšy v‹W ãid¥gh®. rªij nkyhs® XŒÎ bg‰w cl‹ n#hî
m¥gjé¡F é©z¥g« brŒjhh®. ãWtd« m¥gâ¡F xU KGikahd njLjš
nt£il el¤ÂaJ. Vbdåš m¥gâ äfΫ bghW¥ghdJ nkY« K¡»a njLjš nt£il
KoÍ« jUz¤Âš btëæl¤ÂèUªJ òÂa egiu m¥gjé¡F¤ nj®ªbjL¤jJ. ÏJ
F¿¤J ãWtd¤Â‹ fâ¥ò ahbjåš n#hî ešy kht£l é‰gid nkyhsuhf
ÏUªjhY« mtuJ Ïiz mYty®fSl‹ gâòçtJ fodkhf ÏU¡f« v‹W« k‰w
nkyhs®fsJ ntiy¤ Âwikia¤ jdJ bgUikahf vL¤J¡ bfhŸtj‹ _ykhf
mt®fis mÂU¥Â¥gL¤jyh« Mifahš mt®fsJ brašgh£oš FiwghL V‰glyh«
vd cz®ªjh®fŸ.
n#hî kdKilªJ é£lh®. mt® mªj ntiy¡fhf btF ehŸ fh¤ÂUªjh® nkY«
mtuJ ciH¥gid¤ijÍ« mij neh¡»¢ bryé£oU¡»wh®. mt® M®täHªjjdhš
ntiy ÂwåHªJ eèa¤ bjhl§»aJ. ÏUªjhY« mtuJ Jiw Ïa§»aJ Mdhš
mtuhš mšy. KoÎfŸ vL¥gš jhkj« V‰g£ljhY« mtuJ é‰gid m¿¡iffŸ
jhkjkhf tH§f¥g£lJ. n#hîæ‹ Jiz¥gâahs®fŸ bjhl®ªJ ciH¤jhY« n#hî
bgUik mila Koaéšiy.
Ú c‹id¥ òÂa nkyhsuhf ghé¤J n#hîia v›thW giHa brašgh£L
ãiy¡F¡ bfh©L tUthŒ v‹W étç.
cjé¡ F¿¥ò
n#hî mt®fë‹ C¡Fé¤jš njit F¿¤J fyªjhnyhrid brŒJ mtiu¥
giHago brašgL¤j v‹d brŒayh« v‹W nahrid brŒ. mtU¡F bfhL¡f¥gl
nt©oa C¡Fé¤jš elto¡iffŸ ahit? ã rh®ªj ã rhuhj C¡Fé¤jš têfŸ
F¿¤J ÁªÂ¡fΫ.
2) m éiuthf efU« Ef®nth® bghUŸ ãWk« x‹¿‹ tUlhªÂu é‰gid¡
T£l¤Âš ãWk rªij nkyhs® mL¤j tUl« ekJ é‰gid Ϫj M©il él 25%.
mÂfkhf ÏU¡f nt©L« v‹W Ô®khd« ãiwnt‰¿dh®. Ï«Koit Jiw é‰gid
131
nkyhs®fë‹ ftd¤Â‰F bfh©l tUtjhfΫ ÏJ F¿¤J Ï¥gâia mt®fëš
ah® brŒa¥ ngh»wh® v‹gJ F¿¤J mt®fë‹ fU¤ij tU« btŸë¡»Hik m¿é¡f
nt©L« v‹W« T¿dh®. ÏJ F¿¤J VnjD« nfŸéfŸ cŸsdth? v‹W nf£lh®.
nfŸéfŸ vJΫ vHéšiy. T£l« KoªJ é£lJ.
édh
1) rªij nkyhsç‹ Ïa¡Fé¤jš F¿¤j mQFKiwia kÂ¥ÕL brŒf.
2) x›bthU é‰gid nkyhs®fS«, j§fŸ Jiz¥ gâahsçl« Ïnj
mQFKiwia ifahs nt©Lkh? rªij nkyhs® bfhL¤j MizfS« F¿¥òfS«
KGikahdjh?
cjé¡ F¿¥ò
rªij nkyhs® VnjD« jiyik¥ g©ignah (m) Ïa¡Fé¤jiynah jdJ
Jiz¥gâahsU¡F F¿¥ghš cz®¤J»whuh?
Ϥjftš bjhl®ò btë¥gilahf cŸsjh? (m) kiwKfkhf cŸsjh?
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta FW édh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJ
1. k‰w k¡fis têfh£lΫ Ïa¡Fé¡fΫ brŒgt® ------(m) jiyt® (M) C¡Fé¥gt® (Ï) jiy (<) Jiz¥gâahs®
2. -------- xU jiyg£rkhd KoÎfis vL¡f kh£lh®
(m) j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ gâ (M) VfhÂg¤Âa¥ ghâ (Ï) Foah£Á¤
jiyik (<) bjhêš Jiw¤ jiyt®
3.----- jiyt® xU F¿¥Ã£l braš Jiwæš tšYduhf cŸst®
(m) bjhêšJiw¤ jiyt® (M) °jhgd jiyt® (Ï) Foah£Á jiyt®
(<) VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyt®
4. jªij¤ j‹ik¤ jiyt®, ----- ÛJ m¡fiw vL¤J¡ bfhŸgt®
(m) FL«g« (M) bjh©l®fŸ (Ï) mik¥ò (<) Ïš vJΫ Ïšiy
5. f£lis xUikæš, Jiz¥ gâahs® f£lisfis bgWtJ --- Ïl« ÏUªJ
(m) xU nkyÂfhç (M) FG (Ï) Ï‹bdhU Jiz¥ gâahs® (<) Ïitaid¤J«
6. jftš bjhl®òfis ãW¤Â k‰W« ml¡» it¥gJ
(m) gyd‰wJ (M) gy‹ cŸsJ (Ï) r«gªj¥g£lJ (<) r«gªj« ÏšyhjJ
7. Ô®¥òfis¢ brhšY« Âw‹ bg‰¿U¥gt®
(m) Jiz¥gâahs® (M) FG cW¥Ãd® (Ï) jiyt® (<) nk‰Tça eg® midtU«.
132
8. ----- v‹gJ £läLjiy Kothf kh‰W»wJ
(m) f£L¥gL¤Jjš (M) C¡Fé¤jš (Ï) KoÎfis vL¥gJ (<) Ïa¡Fé¤jš
9. ---- Ïa¡Fé¤jY¡F bghU¤jkhd brašKiw M‰wiy ga‹gL¤j nt©L«.
(m) xU nkyhs® (M) ntiy brŒgt® (Ï) mD¥ògt® (<) tho¡ifahs®
10. f£lis xUikæš, Jiz¥ gâahs® ÑbHh¥gil¥ò bgWtJ --(m) FG (M) bjhê‰r§f« (Ï) nkyÂfhç (<) FL«g«
11. -------- Mjuédhš Jiz¥ gâahsç‹ ntiy el¤ijæš K‹nd‰w«
V‰gL»wJ.
(m) VfhÂg¤Âa ghâ jiyik (M) Foah£Á jiyik (Ï) mD¥ògt® (<)
tho¡ifahs®
12. --- KoÎfis kd vG¢Áæš vL¡f¡ TlhJ.
(m) jiyt® (M) bjh©l® (Ï) cjéahs® (<) jå eg®
13. --- jiyt® j‹ bjh©l®fŸ j‹id¥ nghynt ntiy brŒa nt©L« v‹W fUJt®.
(m) Foah£Á (M) VfhÂg¤Âa ghâ (Ï) gâKiw (<) j‹å¢ir tâf bfhŸif
14. -----Ïšyhj kåjdhš xU bt‰¿fukhd jiytdhf tu KoahJ
(m) gyÅdkhd clš ey« (M) j‹d«Ã¡if (Ï) v®kiwahdãidÎ (<) kd vG¢Á
15. Jiz¥ gâahs®fë‹ v®¥ò ---- tifahd jiyikna‰wèš ÏU¡»wJ
(m) gâKiw (M) Foah£Á (Ï) VfhÂg¤Âa« (<) °jhgd«.
éilfŸ
1. (m) jiyt®
2. (Ï) Foah£Á jiyt® / k¡fsh£Á jiyt®
3. (m) bjhêšJiw¤ jiyt®
4. (M) bjh©l®fŸ
5.(m) xU nkyÂfhç
6. (m) gyd‰wJ
7.(Ï) jiyt®
8. (<) Ïa¡Fé¤jš
9. (m) xU nkyhs®
10. (Ï) nkyÂfhç
133
11. (M) Foah£Á jiyik
12. (m) jiyt®
13.(M) VfhÂg¤Âa ghâ
14. (M) j‹d«Ã¡if
15. (Ï) VfhÂg¤Âa«
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. FGé‰F ÃuÂãÂahf ÏU¥gt® ah®?
2. nrh«ng¿fshfΫ , k‰W« flikia jé®gt®fshfΫ cŸs Jiz¥
gâahs®fS¡F vªj éjkhd jiyik bghU¤jkhf ÏU¡F«?
3. g§nf‰F« jiyik¡F k‰bwhU bga® v‹d?
4. F¿¥Ã£l braš Jiwæš tšYduhf cŸst® ah®?
5. °jhgd jiytU¡F vL¤J¡fh£L¤ jUf.
6. y£Áa th v‹gt® ah®?
7. ã®thf¤Âš Ïa¡Fé¤jè‹ g§F v‹d?
8. Jiz¥gâahsU¡F vL¤J¡fh£lhf ÏU¡f nt©oat® ah®?
9. ah® têfh£l¥gl nt©L«?
10.ntiyæš ãòzuhf ÏU¥gt® ah®?
11. jiyælh bfhŸif ghâ v‹whš v‹d?
éilfŸ
1. jiyt®
2. VfhÂg¤Âa¥ gh⤠jiyt®
3. Foah£Á¤ jiyt®
4. gâKiw¤ jiyt®
5. bghJ nkyhs®
6. jiyt®
7. Ïja«
8. nkyhs®
9. gâahs®fŸ
134
10. gâKiw¤ jiyt®
11. bfhŸiffëš jiyælhjt®
gFÂ - M
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
(4 kÂ¥bg©)
1. jiyikna‰wš v‹whš v‹d?
2. jiyikna‰wš - tiuaW
3. jªij j‹ik¤ jiyt® v‹whš v‹d?
4. °jhgd¤ jiyt® v‹whš v‹d?
5. j‹å¢ir tâf¡ bfhŸif¥ ghâ v‹whš v‹d?
6. Vfh g¤Âa¥ gh⤠jiyt® v‹whš v‹d?
7. Foah£Á¤ jiyt® - ÁW F¿¥ò tiuf.
8. gâKiw¤ jiyt® v‹whš v‹d?
9. Ïa¡Fé¤jš v‹whš v‹d?
10. Ïa¡Fé¤jš tiuéy¡fz« jUf.
11. Ïa¡Fé¤jš v‹gJ vªj brašfis cŸsl¡»aJ?
gFÂ - Ï
xU g¡f mséš éilaë
FW édh¡fŸ
(10 kÂbg©)
1. jiyikna‰wè‹ ÏašòfŸ ahit?
2. jiytç‹ gâfŸ ahit?
3. Ïa¡Fé¤jè‹ Áw¥òfŸ ahit?
4. Ïa¡Fé¤jè‹ g§F v‹d?
5. Ïa¡Fé¤jè‹ _y¡TWfŸ ahit?
6. VfhÂg¤Âa gh⤠jiytç‹ e‹ikfŸ k‰W« Ôikfis étç.
7. Foah£Á¤ jiytç‹ e‹ikfŸ k‰W« Ôikfis étç.
135
8. j‹å¢ir tâf bfhŸif ghâ jiytç‹ e‹ikfŸ k‰W« Ôikfis étç.
9. gâKiw¤ jiytç‹ e‹ikfŸ k‰W« Ôikfis étç.
gFÂ <
(20 kÂ¥bg©)
f£Liu tot édh¡fŸ
1. gšntW tifahd jiyik ghâfis és¡Ff.
2. Ïa¡Fé¤jè‹ nfh£ghLfis és¡fkhf TWf.
3. ešy¤ jiytç‹ g©òfŸ ahit?
136
7. braÿ¡fkë¤jš (m) bj«ó£Ljš
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ
Ñœ¡f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ
bghUŸ - tiuéy¡fz« - Áw¥ÃašòfŸ - C¡Fé¤jè‹ goãiyfŸ e‹ikfŸ - tiffŸ - C¡Fé¤jè‹ nfh£ghLfŸ (kh°nyh-bk¡u¡f®)
gl« 7.1 braš C¡fkë¤jš
bghUŸ
jdJ Jiz¥ gâahs®fëläUªJ c¤jk msÎ ( optimum ) gâ ãiw
nt‰w¤ij brŒJ bgWtnj x›bthU nkyhsç‹ flikahF«. Jiz¥gâahsç‹
braš ãiwnt‰w«, mt® vªj msÎ C¡Fé¡f¥gL»whnuh mij¥ bghW¤J
ã®zæ¡f¥gL»wJ. C¡fkë¤jš v‹gJ, Jiz¥gâahs®fis äf¢ Áwªj Kiwæš
brašgl¤ ö©o, xU§»iz¡F« eilKiwahF«. xU kåjå‹ njit vªj msÎ
ó®¤Â brŒa¥gL»wnjh mij¥ bghU¤nj, C¡Fé¤jè‹ bršth¡F
F¿¥Ãl¤j¡fjhf mikÍ«.
vdnt nkyhs® jdJ Jiz¥ gâahs®fis C¡fkë¡f, mt®fë‹
137
njitfis¥ òçªJ it¤J¡ bfhŸs nt©oa mtÁakhF«.
C¡fkë¤jš v‹w brhšyhdJ `Motive` v‹w brhšèèUªJ tªjjhF«. `Motive`
v‹gJ xU kåjid gâ brŒa¤ ö©Ljš, njit, éU¥g« mšyJ M®t¤ij
V‰gL¤JtjhF«.
tiuéy¡fz«
Ñœ¡f©lt‰WŸ Áy K¡»akhd bj«ó£Ljè‹ tiuéy¡fz§fŸ
òfœä¡f nkyh©ik Áªjidahs®fshš bfhL¡f¥g£LŸsd.
1. ``xU ãWtd¤Â‹ Ô®khå¤j F¿¡nfhis mila gâahs®fis¤ ö©L«
X® brany C¡Fé¤jš`` MF«. - W. G. °fh£.
2. ``xU kåjid brašgL¤jΫ, V‰fdnt Mu«Ã¤J it¤j braš
eilKiwia bjhl®ªJ eilbgw¤ ö©L« vJΫ C¡Fé¤jš`` - uhg®£ oôË
3. v£é‹.Ã.Ãë¥ngh v‹gt® T‰W¥go, C¡Fé¤jš v‹gJ k‰wt®fis
Ka‰Á brŒa ö©L« xU brašghL. Ïj‹ _ykhf, eh« ãid¤jt‰iw brŒtj‹
_y« r‹khd§fisÍ«, Ïyhg¤ijÍ« bgw rh¤Âa¥gL¤Jjš MF«.
C¡Fé¤jè‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ ( Characteristics )
C¡Fé¤jè‹ Áw¥ÃašòfŸ ËtUkhW :1. C¡Fé¤jš cséaš mo¥gilæyhdJ
kåjDila njitfŸ mtDila el¤ijia¥ bghW¤J mikÍ«. xU Jiz¥
gâahsç‹ njitfŸ KGikahf¥ ó®¤ÂailÍ« nghJ mt‹ kd mséš ÏyFthf
cz®»wh‹. gâahs®fë‹ cz®Îfis¥ òçªJ bfh©L mt®fS¡F më¡f¡ Toa
Á¿a ghuh£Ljš Tl äFªj gydë¡F«. (v.L) Jiz¥ gâahsU¡F mÂf
CÂakë¤jj‹ _y« mtiu c©ikahfnt ÂU¥Â më¡f KoahJ, nkyhsç‹
ghuh£Ljyhd xU th®¤ij mtD¡F äFªj kd ÂU¥Âaë¥gJl‹, fod ciH¥ò¡F«
mtiu¤ ö©L»wJ. vdnt, C¡Fé¤jš v‹gJ gâahsç‹ cséaš
mo¥gilæyhdjhF«.
2. C¡Fé¤jš v¥bghGJ« KGikahdJ, Ãç¡f KoahJ
xU kåjid jtiz Kiwæš C¡fkë¡f KoahJ. xU gâahsç‹
njitfëš xU gF k£L« ó®¤Â brŒtj‹ thæyhf mtid KGikahf C¡Fé¡f
ÏayhJ. (v.L) gjé ca®Î _y« j‹ brhªj CU¡F gâ kh‰w¤Â‰fhf¡ fh¤ÂU¡F«
xU gâahsU¡F, mš VjhtJ xU njitia k£L« ó®¤Â brŒjhš mt‹
C¡Fé¤jiy czu kh£lh‹. vdnt gâak®¤Je® (Employer) jdJ gâahs®fS¡F
m›t¥bghGJ KG¥ gaid tH§» C¡Fé¥gJ mtuJ flikahF«.
3. gzthæyhfnth, gzkšyhj thæyhfnth C¡Fé¡fyh«
xU gâahs® gz« thæyhfnth, mšyJ gzk‰w têænyh C¡Fé¡f¥glyh«.
gzthæyhf C¡Fé¤jš v‹gJ gâahsU¡F mÂf r«gs«, nkÿÂa«, fêÎ ngh‹w
gz¥ga‹ tH§FtjhF«. gzkšyhj têæš C¡Fé¤jš v‹gJ ca® gjéaë¤jš
k‰W« KobtL¡F« mÂfhu« tH§Fjš ngh‹witahF«.
138
4. C¡Fé¡F«Kiw ne®kiw k‰W« v®kiwæYäU¡fyh«
C¡Fé¤jš Kiw v¥bghGJ« ne®kiwahf ÏU¡f nt©L« v‹gJ
mnefUila fU¤jhF«. ÏJ v®kiwahf¡ Tl ÏU¡fyh«. ne®kiw C¡Fé¤jèš,
mÂf r«gs«, ca® mÂfhu«, ca® gjé v‹W Ï‹D« gy ml§F«. Ë tUtd
v®kiw C¡Fé¤jèš ml§F«.
1) gâæš ftd¡ Fiwthf cŸs xU gâahsU¡F ãidΡ F¿¥ò (Memo) tH§Fjš
2) gâfis¤ j£o¡ fê¡»‹w gâahsiu¤ j‰fhèf gâÚ¡f« brŒjš
3) r«gs« ãW¤Â it¤jš
4) gâ¤js¤Âš é Kiwfis Û¿a F‰w¤Â‰fhf j©l« (penalty / fines) é¤jš
ngh‹witahF«.
5. C¡Fé¤jš v‹gJ bjhl®ªJ brŒa nt©oa gâahF«
kåj‹ xU njit éy§F. mtD¡F xU njit ó®¤ÂahdÎl‹ k‰bwhUjit
njh‹W»wJ. ÏJ xU KoÎwhj gâahF«. mjdhš, C¡Fé¤jš v‹gJ neu¤ij
rh®ªj gâašy, ntiy brŒÍ« Ïl¤Âš gâahs® ntiyæš ÏU¡F« fhy¤Âš
mtU¡F C¡fkë¤jš bjhl®ªJ njit¥gL»wJ.
C¡Fé¤jè‹ eilKiwfŸ / gofŸ
C¡f¥gL¤Jjš v‹gJ kåj¤ njitfS¡F« C¡f_£L« fhuâ¡F«
Ïilna el¡F« fU¤J¥ gçkh‰wnk. xU kåj‹ jd¡F¡ »il¤JŸs C¡», mtid
KGikahf¤ ÂU¥ÂgL¤Âajhf ãid¤jhš mt‹ C¡Fé¡f¥g£Lé£lh‹ v‹W
bghUŸ. C¡Fé¤jš eilKiwæ‹ Áy gofis ϧF fhzyh«.
1. njitia czUjš
xU egç‹ njit (m) C¡f« v‹gJ C¡f¥gL¤Jjš eilKiwæ‹ Kjš
goahF«. C¡f« v‹gJ F¿¡nfhŸfis mila Ïa¡Fé¡f¥gL»wJ. ÏJ nkY«
mt®fSila el¤ijia¤ Ô®khå¡»wJ. Ϫel¤ij neh¡f¤ij milÍ« el¤ij¡F
têtF¡»wJ. ntW tifæš T¿dhš ÂU¥Â milahj njitfis czU«nghJ
xU kåjå‹ kd¤Âš xU mG¤j cz®it¤ njh‰Wé¡»wJ.
2. braiy¤ njlš
kd mG¤j cz®éèUªJ éLgl nkY« njitia¥ó®¤Â brŒa kåj‹ xU
rçahd braiy¤ njL»wh‹. mt‹ xU neh¡f¤ij V‰gL¤Â¡ bfh©L mij
miltj‰F Ka‰Á brŒ»wh‹.
3. njitia¥ ó®¤Â brŒjš
mªeg® jdJ Ka‰Áæš bt‰¿ bg‰W é£lhš mtdJ njit ó®¤Â
brŒa¥gL»wJ. mt‹ C¡Fé¡f¥gL»wh‹. m«Ka‰Á njhšé milªjhš njit
ó®¤Â miltšiy. vdnt mªeg® ntW xU braiy¤ njL»wh‹. mt‹ j‹id
cUth¡F« (m) ghJfh¡F« elto¡ifæš <LgL»wh‹.
139
4. òÂa njitia f©LÃo¤jš
xU njitahdJ ó®¤Â brŒa¥g£lÎl‹ ntW njitfŸ btëtU»‹wd.
mªeg® òÂa neh¡f¤ij V‰gL¤Â¡ bfhŸ»wh®. ϪeilKiw m«kåjD¡FŸ
bjhl®ªJ eilbgW»wJ. Vbdåš kåjå‹ njitfŸ tiuaW¡f¥glhjJ.
òÂa njit
f©LÃo¤jš
njit ÂU¥Â
miljš
braš
njitfis
cz®jš
njlš
njit ÂU¥Â
milahÂU¤jš
òÂa braš
kWkÂ¥ÕL
gl« 7.2 C¡Fé¤jè‹ eilKiwfŸ
C¡Fé¤jè‹ e‹ikfŸ / K¡»a¤Jt«
ãWtd¤ij¡ F¿¡nfhis neh¡» têel¤J« fUéah»a C¡Fé¤jè‹
K¡»a¤Jt« ËtUkhW
1. gâahs®fis¤ ö©Ljš
gâahs®fŸ, gâæš j§fŸ Âwikia c¤jk msÎ ešFtj‰F, C¡Fé¤jš
K¡»a ö©Ljyhf ÏU¡»wJ. x›bthU gâahsU¡F« Áy MirfŸ ó®¤Âahfhkš
cŸsJ. gâah©ika® mt®fë‹ njitfis m¿ªJ mt‰iw ãt®¤Â brŒtj‹
_y« mt®fis Áw¥ghf brašgl brŒayh«.
2. Âwikia mÂfç¤jš
e‹F C¡Fé¡f¥g£l gâahs®fshš, j§fŸ gâfis mÂf ÂwikÍl‹
ãiwnt‰w KoÍ«. ÏJ Fiwªj c‰g¤Â¢ bryÎl‹ mÂf msÎ c‰g¤Â¡F tê
tF¡»wJ. Fiwªj bryéš mÂf msÎ c‰g¤Â, Âwikia miltj‰F¤
njitahæU¡»wJ.
140
3. ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤Jjš
C¡Fé¡f¥g£l gâahs®fŸ j§fŸ gâfis j鮡f éU«gkh£lh®fŸ.
vdnt ãWtd ts§fŸ F¿¥ghf, f¢rh¥ bghU£fŸ, ÏaªÂu§fŸ KGikahf¥
ga‹gL¤j ÏaY«. gâahs®fS« j§fŸ neu§fis Åzo¡fhkš gâ M‰Wtjhš
kåj ciH¥ò« Åzhtšiy.
4. ÏaªÂu§fis¤ jtwhf¡ ifah©L ciltjhš V‰gL« e£l« j鮤jš
Áwªj Kiwæš C¡Fé¡f¥g£l gâahs®fŸ v¥bghGJ« gâæš ftdKl‹
brašgLt®. ftd¡ Fiwthf brašgl kh£lh®fŸ. Ïj‹ éisthf ÏaªÂu
rhjd§fis jtwhf¡ ifahSjš k‰W« cilªJ nghjyhš V‰gl¡ Toa e£l«
j鮡f¥L»wJ.
5. kd¡Fiw k‰W« òfh®fS¡F thŒ¥Ãšiy
jFªj Kiwæš C¡Fé¡f¥g£l gâahs®fŸ ahiu¥ g‰¿Í«, vij¥ g‰¿Í«
njitæšyhkš òfh® brŒa kh£lh®fŸ. mt®fë‹ všyh¤ njitfS«
gâah©ikauhš ãiwnt‰w¥gLtjhš mt®fŸ gâiaÍ«, gâ¤js¤ijÍ«
éU«òt®. òfhU¡F m§F Ïläšiy.
6. ešy kåj cwÎfŸ ts®¡»wJ
xU ãWtd¥ gâahs®fŸ Áwªj Kiwæš C¡Fé¡f¥gLtjhš,
gâahs®fëilna Áwªj cwÎfŸ tsU«. nkyÂfhçfŸ, Jiz¥ gâahs®fŸ xUt®
k‰wt® ÛJ e«Ã¡if bfh©oU¥g®. gâahs®fS¡»ilnaÍ« Áwªj x¤JiH¥ò
ÏU¡F«.
C¡Fé¤jè‹ tiffŸ
TC¡Fé¤jè‹
C¡Fé¤jè‹ tiffŸ
TmQFKiw
mQFKiw
Tne®Kf
ne®Kf
Tbraÿ¡»
braÿ¡»
TbtFkÂ
btFkÂ
gztêTgzkšyhkš
Tv®kiw
v®kiw Tgztê
gzkšyhkš Tbtë¥gilahf
btë¥gilahf TcŸsh®ªj
cŸsh®ªj
gl« 7.3 C¡Fé¤jè‹ tiffŸ
C¡Fé¤jš gšntW tifahf¥ gh®¡fyh«. mQF Kiwæ‹ mo¥gilæš ne®Kf
C¡Fé¤jš v®kiw C¡Fé¤jš vd ÏUtif¥gL«.
141
mQFKiwæ‹ mo¥gilæš
1. ne®Kf C¡Fé¤jš
ne®Kf C¡Fé¤jš v‹gJ mt®fsJ njitfisÍ« MiriaÍ« ó®¤Â brŒa
xU Nœãiyia cUth¡Fjš. ϧF gâahs®fŸ C¡Fé¡f btFkÂfS«
C¡»fS« tH§f¥gL« njitahd trÂfS« gâahs®fS¡F tH§f¥gL« Áwªj
ãiwnt‰w§fS¡F gçRfS« btFkÂfS« tH§f¥gL»‹wd. ÏJ cséaš
jilfis Ú¡» Ïiz¡F« v©z¤ij cUth¡F»wJ.
2. v®kiw C¡Fé¤jš
v®kiw C¡Fé¤jš v‹gJ ga« k‰W« cjéæšyhj xU kd cz®it
V‰gL¤J«. rçahf ntiy brŒahj gâahs®fŸ j©o¡f¥gLth®fŸ. mt®fsJ
CÂa« Fiw¡f¥gL« éU«g¥g£l mséš ntiy ãiwnt‰wkhdJ
V‰gléšiybaåš gâ Ïw¡f«, XŒÎ ngh‹w msitfŸ nk‰bfhŸs¥gL«. Ï›tif
C¡Fé¤jš ãWtd¤Â‰F« mj‹ gâahs®fS¡F« Ïilna xU ÃçÎ
kd¥gh‹ikia cUth¡F«. nkY« ãWtd¤Âš xU§»iz¥ò v©z« ÏU¡fhJ. ÏJ
nrhf_£L« kdãiy cilajhf ÏU¡F«. ÏJ gâahs®fS¡F tH§f¥gL«
j©lidfŸ gâahs®fëilna braš ãiwnt‰w¤ij KL¡» éL« têia
V‰gL¤J»wJ.
tH§f¥gL« braÿ¡»æ‹ mo¥gilæš braÿ¡fkë¤jš Ñœ¡f©lthW
Ãç¡fyh«
3. gztêahf C¡Fé¤jš
ÏJ gz¤ij¥ ga‹gL¤Â¥ gâahs®fis C¡Fé¡F« elto¡if. ÏJ Tè,
r«gs«, nkÿÂa«, rYiffŸ, XŒñÂa¥ ga‹fŸ, ngh‹wit. gz« C¡Fé¤jèš
K¡»a¥ g§F bgW»wJ. gz« kåj®fë‹ cl‰T‰W¤ njitfisÍ« ghJfh¥ò¤
njitfisÍ« ghJfh¥ò¤ njitfisÍ« ãiwnt‰W»wJ. ÏJ rKjha¤ njitfisÍ«
ãiwnt‰W»wJ. Vbdåš bfsut«, mªj°J, mÂfhu« M»ait Ït‰¿‹
F¿pLfshF«.
4. gzkšyhj thæyhf C¡Fé¤jš
gzkšyhj thæyhf C¡Fé¥gt®fŸ C¡Fé¡f gz¤ij ga‹gL¤j
kh£lh®fŸ. ÏJ ntiyæš xU V‰ò ãiy, KobtL¤jèš xU KGikahd <LghL,
bghW¥ò rthyhd ntiy k‰W« gy òfœ¢Á, ngh£o, m¿thd braš éisÎfŸ,
Mnyhrid Kiw k‰W« ts®tj‰F thŒ¥ò ngh‹wit K¡»akhd gzkšyhj
thæyhf¤ bj«ó£L« têfshF«.
tH§f¥gL« btFkÂfŸ thæyhf C¡Fé¤jiy Ïu©L tifahf¥ Ãç¡fyh«.
5. btë¥gilahf C¡Fé¤jš
Ϥjifa C¡Fé¤jš ntiy¡FŸns V‰glhJ. ÏJ ntiyia¢ R‰¿ V‰gLtJ.
Ïit r«gs« gofŸ nkÿÂa« Ït‰iw¤ jGéajhfΫ ÏU¡fyh«. ÏJ braš
ãiwnt‰w¤Â‰F neuoahf¥ gçrë¡F« t©z« tH§f¥glyh«. Áy rka§fëš
kiwKfkhfΫ tH§f¥glyh«. Ïytr tÁ¥Ãl« gaz¢rYif kU¤Jt trÂfŸ
ngh‹wit Ïš ml§F«. bghJthf ÏUªj neuo <£LW Áw¥ghd C¡Fé¤jyhF«.
142
6. cŸsh®ªj C¡f_£Ljš
ÏJ ntiy¡FŸnsna tH§f¥gL»wJ. ÏJ ntiy eilbgW«nghnj
tH§f¥gL«. cŸsh®ªj C¡f_£Ljš v‹gJ mªj°J, mÂfhu«, g§nf‰ò rthyhd
ntiy tiftifahd ntiyfŸ KobtL¤jèš RjªÂu« bghW¥ò K‹nd‰w¤Â‰F
thŒ¥ò ngh‹wit cŸsh®ªj btFkÂfŸ MF«.
7. gzthæyhd,gzkšyhj, btë¥gilahd, cŸsh®ªj C¡f_£Ljš
btFkÂfŸ mid¤J« mjDila brhªj ga‹fis më¡»wJ. Mdhš Ϫj
btFkÂfis Áw¥ghf¥ Ëg‰w nt©L«. Kjyhtjhf gâahs®fë‹ njitfS¡F«
neh¡f§fS¡F« V‰g btFkÂfŸ tH§f¥gl nt©L«. Ïu©lhtjhf mit
ãiwnt‰w¤Jl‹ Ïiz¡f¥gl nt©L«. _‹whtjhf bt‰¿fukhd braš
ãiwnt‰w¤Â‰F tH§f¥gL« btFkÂfŸ g‰¿ gâah£fŸ K‹dnu bjçªÂU¡f
nt©L«.
C¡Fé¤jš nfh£ghLfŸ
gy MŒths®fŸ gy tifahd brayh¡f¡ nfh£ghLfis m¿Kf¥gL¤Â
cŸsd®. mt‰WŸ ÃugykhditfŸ k£L« bfhL¡f¥g£LŸsd.
1. kh°nyh njit¡ nfh£ghL
2. bk¡u¡f® k‰W« nfh£ghL
3. xs¢Á° nfh£ghL
4. bA®°g®¡ Ïu©L fhuâ nfh£ghL
5. bk¡yh©L njit¡ nfh£ghL
6. cU«° v®g®¥ò¡ nfh£ghL
kh°nyhé‹ njit tçir¡ nfh£ghL
M¥uAh« kh°nyh v‹gt® xU kndhj¤Jt tšYe®, kåjå‹ njitfë‹
mo¥gilæš Ï¡bfhŸifia totik¤JŸsh®. ÏJ xU giHa C¡Fé¤jš
nfh£ghLfëš x‹whF«. kh°nyhé‹ fU¤J¥go kåjå‹ el¤ijahdJ, mtdJ
Áy njitfis¥ ó®¤Â brŒtij neh¡» Ïa¡f¥gL»wJ. mt® kåjå‹ njitfis
IªJ ÃçÎfshf¥ Ãç¤J mt‰iw¥ Ë tUkhW tçir¥gL¤ÂÍŸsh®.
1) cl‰T‰W¤ njitfŸ
2) ghJfh¥ò¤ njitfŸ
3) rKjha¤ njitfŸ
4) kÂ¥ò k‰W« mªj°J¡fhd njitfŸ
5) jåkåjå‹ ãiwΡfhd njitfŸ
143
kh°nyh Kjš _‹W (cl‰T‰W, ghJfh¥ò, rKjha¤ njitfŸ) njitfis
Ñœãiy¤ njitfŸ v‹W«, k‰w Ïu©L njitfŸ (kÂ¥ò, jåkåjå‹ ãiwΡfhd
njitfŸ) nkšãiy¤ njitfŸ v‹W« TW»wh®.
gl« 7.4 kh°nyhé‹ njit tçir¡ nfh£ghL
1. cl‰T‰W njitfŸ ((Physiological needs))
ϤnjitfŸ xU kåjå‹ Kj‹ikahd mšyJ mo¥gil¤ njitfŸ, mit
ó®¤Â brŒa¥gl nt©L«. kåj Ïd« cæ® thH äf K¡»akhd czÎ, cil,
ciwél« ngh‹wt‰iw ÏJ cŸsl¡»aJ. xUt‹ j‹ mo¥gil¤ njitfis
ãiwnt‰w¥ nghJkhd tUthia <£l ÏayhjnghJ, k‰wt®fshš V‰W¡ bfhŸs¥gLjš
mšyJ mªj°J F¿¤J mtdhš ãid¤J¥ gh®¡f KoahJ.
2. ghJfh¥ò¤ njitfŸ ((Safety needs))
xU kåjå‹ mo¥gil¤ njitfŸ ãiwnt‰w¥g£l cl‹ ghJfh¥ò¤ njitfŸ
vG»‹wd. Ϥnjitfëš gâ¥ghJfh¥ò« x‹whF«. k¡fŸ, bghJthf, ghJfh¥ghd
gâfis¤ nj®ªbjL¡»‹wh®fŸ. mnj nghš x›bthU gâahsU« j‹dhš ciH¤J
r«gh¡f Koahj tajhdfhy thœ¡if¥ ghJfh¥Ãš m¡fiw bfh©L,
XŒñÂa¤Â£l«, fh¥Õ£L¤ £l« ngh‹w k‰w nrä¥ò¤ £l§fëš g§F bfhŸ»wh‹
3. rKjha¤ njitfŸ ((Social needs))
Ϫãiyæš xU kåj‹ F¿¥ghf ahUl‹ mo¡fo bjhl®ò bfhŸ»‹whndh
mt®fë‹ e£ò, njhHik, beU¡f«. m‹ò k‰W« ghr¤ij v®gh®¡»‹wh‹.
144
gâ¤js¤Âš rf gâahs®fë‹ bjhl®ò¡fhfΫ V§F»‹wh‹. c©ikæš
Ï¡fhuz¤Âdhšjh‹ Kiwrh® mik¥Ãš. Kiwrhuh¡ FG¡fŸ njh‹W»‹wJ. jh‹
tÁ¡F« gFÂfëš m©il Å£lhç‹ njhHikia¥ bgw éU«ò»‹wh‹. Ï¡fhy
f£l¤Âš x›bthU mL¡Fkho FoæU¥ò¡fëš tÁ¡F« k¡fŸ r§f§fŸ
mik¤ÂU¥gij¡ fhzyh«. Å£L cçikahs®fshš mik¡f¥gL« Ï¢r§fkhdJ,
bghJthd trÂfis gh®¤J¡ bfhŸtj‰F«. R_fkhd Kiwæš x‹¿iz¤J thG«
bghU£L« V‰gL¤j¥gL»wJ.
4. kÂ¥ò k‰W« mªj°J¡fhd njitfŸ ((Esteem needs))
jh‹ Ãwuhš k¡f¥gl nt©L« v‹W xUt‹ éU«ò»w nghJ Ϥnjit
vG»wJ. Ϥnjit ãiwntW« nghJ jh‹ k‰wt®fisél ca®ªjt‹ v‹w cz®it¡
bfhL¡»wJ. ÏJ xUtD¡F Ra kÂ¥ò, j‹d«Ã¡if, j‰rh®ò, mªj°J, V‰W¡
bfhŸsš, k‰W« kÂ¥ig¡ bfhL¡»wJ. Áy eg®fŸ brhFR fh®fŸ k‰W« éiyÍa®ªj
eiffŸ th§Ftš mÂf éU¥g« fh£Lt®. Vbdåš mt®fS¡F m¥bghU£fis
th§f tr ÏU¥gjhš k£Lk‹W, m¤jifa bghU£fis it¤ÂU¥gij mt®fŸ
bgUikahf¡ fUJ»wh®fŸ.
5. jå kåjå‹ ãiwΡfhd njitfŸ ((Self-actualisation needs)
kh°nyhé‹ fU¤J¥go, Ϫãiyæš xUt‹ j‹ braš Âwikia KGikahf¥
ga‹gL¤Â jh‹ mila ãid¤j rhjidia miltjhF«. (v.L) xU nguhÁça® xU
üš MÁçauhfyh«. mnj nghš xU ghlf® Ïir Ïa‰wyh«. nkY« xUt® jh‹ M‰W«
gâæš jh‹ ÁwªJ és§f nt©Lbk‹gšiy, Ãw JiwfëY« Áw¥gilayh« (v.L)
xU eof® (m) eoif muÁaèY« Áw¥ghf brayh‰wyh«.
bk¡u¡fh‹ X k‰W« Y nfh£ghLfŸ :
l¡by° bk¡bu¡f® v‹gt®, kåjå‹ ne®kiw k‰W« v®kiw Fz§fŸ v‹w
ÏU fU¤J¡fis mo¥gilahf¡ bfh©L Ï¡nfh£gh£il és¡»ÍŸsh®.
mtuJ KjyhtJ nfh£ghL X nfh£ghL k‰W« Ïu©lhtJ nfh£ghL Y nfh£ghL MF«.
‘X’ nfh£ghLfŸ :
X nfh£ghL v®kiw mšyJ njhšé kd¥gh‹ikahd mQFKiwahF«. ÏJ
Ñœ¡f©l mDkhd¤Â‹ mo¥gilæš mikªJŸsJ.
1. k¡fŸ bghJthf ntiy brŒtij éU«g kh£lh®fŸ. Koªjtiu j§fŸ gâfis
j£o¡ fê¥g®. nkY« mo¥gilæš mt®fŸ nrh«ng¿fŸ.
2. bgU«ghnyh® F¿¡nfhŸ Ïšyhjt®fŸ. jh§fns K‹ tªJ j§fŸ bghW¥ò¡fis
V‰W¡ bfhŸtij éU«ghjt®fŸ.
3. bgU«gF k¡fŸ gil¥h‰wš Fiwthf cŸst®fŸ. òJikahf vijÍ« f‰W¡
bfhŸs M®t« fh£lhjt®fŸ.
4. bgU«ghyhd k¡fŸ cl‰T‰W¤ njitÍ« ghJfh¥ò¤ njitÍ« ó®¤Â MtÂnyna
ftd« brY¤J»‹wd®. gâahs®fŸ bghJthf r«gs«, ntiy¥ ghJfh¥ò k‰W«
btë¥gilahd fhuâfëš fU¤jhæU¥g®.
145
5. gâæš ÏU¡F« nghJ gâahs® beU¡fkhf¡ f©fhâ¡f¥gLt®.
‘X’ nfh£gh£oš nkyhs® gâahs®fis KobtL¡F« eilKiwæš g§F
bfhŸs mDk¡f kh£lh®fŸ. nkyhsç‹ Ïa¡Fé¤jY¡ nf‰g gâahs®fŸ gâ
brŒa nt©Lbk‹W v®gh®¥g®.
‘Y’ nfh£ghL :
Y nfh£ghL ne®kiw mšyJ e«Ã¡ifah®tKila mQF KiwahF«.
Ï¡nfh£ghL ËtU« mDkhd§fë‹ mo¥gilæyhdJ.
1. Ï¡nfh£gh£o‹ go gâahs®fŸ ntiyia btW¥gt®fŸ mšy bfhL¡f¥g£LŸs
ešy gâ¢NHèš gâahs®fŸ ešy <Lgh£Ll‹, éisah£L k‰W« XŒit¥
nghšbrŒJ Ko¥g®.
2. ϧF gâahs®fŸ gâ M‰w nguhtš bfh©lt®fŸ. nkY« j§fSila gâ¥
bghW¥ò¡fis V‰f K‹tUt®.
3. ϧF gâahs®fŸ gil¥gh‰wš cilat®fŸ. nkyhs® ne®kiw kd¥gh§Filatuhf
ÏUªjhš, mJ gâahs®fë‹ gil¥gh‰wš fU¤J¡fisÍ«, ÂwikfisÍ«
btë¥gL¤Jtj‰F ã¢rakhf c‰rhf¥gL¤Jtjhf ÏU¡F«.
4. gy gâahs®fë‹ cl‰T‰W k‰W« ghJfh¥ò¤ njitfŸ k£L« ó®¤Â brŒjš
nghJkhdJ v‹w mDkhd« rçahdjšy. gâahs®fŸ mt®fsJ kÂ¥ò k‰W«
mªj°J¡fhd njitfis ó®¤Â brŒtj‰F mÂf« ciH¡f nt©oÍŸsJ. äf¥
bgça nguh‰wš thŒªj ÂwikfŸ cŸs gâahs®fŸ, j§fŸ KG¤ÂwikfisÍ«
ga‹gL¤Â ciH¡f éU¥gKŸst®fŸ ãWtd¤Âš cŸsd®.
5. ϧF gâahs®fŸ tê el¤j¥glΫ, beU¡fkhf¡ f©fhâ¡f¥glΫ éU«g
kh£lh¡Ÿ. mt®fŸ j§fis¤ jh§fns Ïa¡»¡ bfhŸtš Áwªjt®fŸ.
X nfh£gh£L¡F« Y nfh£gh£L¡F« Ïilna cŸs ntWghLfŸ.
t.
v©.
X nfh£ghL
Y nfh£ghL
1
bghJt hf gâahs®fŸ nt iy
brŒt ij Ïašghfnt
éU«gkh£lh®fŸ
bghU¤jkhd g⢠NHš
t H§f¥g£lhš gâahs®fŸ gâ
brŒt ij
éU«ò»‹wd®.
2
jh§fshf K‹t ªJ M®t ¤Jl‹
bghW ¥ò¡fis V‰W¡
bfhŸs¤ ja§Fgt ®fŸ
Kiwahd C¡Fé¤jš më¥gj‹
_y« gâahs®fis j§fŸ
bghW ¥ò¡fis
V‰W¡ bfhŸs¢ brŒa KoÍ«
146
t .v©.
X nfh£ghL
bghJt hf k¡fŸ gil¥gh‰wš
m‰wt ®fŸ
3
Y nfh£ghL
nkyhs®fŸ ne®kiw
kd¥gh§Filat uhf ÏUªjhš, mJ
gâahs®fë‹ gil¥gh‰wš
fU¤J¡fisÍ«, ÂwikfisÍ«
bt ë¥gL¤Jt j‰F
c‰rhf¥gL¤Jt jhf ÏU¡F«.
4
cl‰T‰W k‰W« ghJfh¥ò
njit fŸ k£L« mt ®fis
ÂU¥Âaila brŒat šyJ.
ϧF gâas®fŸ j§fsJ kÂ¥ò k‰W«
mªj°J¡fhd njit fis¥ ó®¤Â
brŒt j‰F mÂf Âwikfis
bt ë¥gL¤Â ciH¡f nt ©oÍŸsJ.
5
beU¡fkhd f©fhâ¥ò
mt Áa«.
j§fis¤ jh§fns Ïa¡»¡ bfhŸt š
Áwªjt ®fŸ.
ãidé‰ bfhŸf
C¡Fé¤jè‹ j‹ikfŸ / Áw¥ÃašòfŸ
1. C¡Fé¤jš cséaš mo¥gilæyhdJ
2. C¡Fé¤jš v¥bghGJ« KGikahdJ, Ãç¡f KoahjJ
3. gzthæyhfnth, gzkšyhj thæyhfnth C¡Fé¡fyh«
4. C¡Fé¡F« Kiw ne®kiw k‰W« v®kiwæY« ÏU¡fyh«
5. C¡Fé¤jš bjhl®ªJ brašgL¤j nt©oaJ
C¡Fé¤jè‹ eilKiwfŸ / gofŸ
1. njitia czUjš
2. braiy¤ njlš
3. njitia¥ ó®¤Â brŒjš
4. òÂa njitia f©LÃo¤jš
C¡Fé¤jè‹ e‹ikfŸ / K¡»a¤Jt«
1. gâahs®fis ö©Ljš
2. Âwikia mÂfç¤jš
3. ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤Jjš
4. ÏaªÂu§fis jtwhf¡ ifah©L ciltjhš V‰gL« e£l« j鮤jš
5. kd¡Fiw k‰W« òfh®fS¡F thŒ¥Ãšiy
6. ešy kåj cwÎfŸ ts®»wJ
C¡Fé¤jè‹ tiffŸ
mQFKiwæ‹ mo¥gilæš
1. ne®Kf C¡Fé¤jš
braÿ¡»æ‹ mo¥gilæš
1. gztêahf C¡Fé¤jš
btFkÂfŸ thæyhf
1. btë¥gilahf C¡Fé¤jš
2. v®kiw C¡Fé¤jš
2. gzkšyhj têahf C¡Fé¤jš
2. cŸsh®ªj C¡Fé¤jš
C¡Fé¤jš nfh£ghLfŸ
kh°nyhé‹ njit tçir¡ nfh£ghL
1. cl‰T‰W¤ njitfŸ
2. ghJfh¥ò¤ njitfŸ
147
3. rKjha¤ njitfŸ
4. kÂ¥ò k‰W« mªj°J¡fhd¤ njitfŸ
5. jå kåjå‹ ãiwΡfhz¤ njitfŸ
bk¡u¡fç‹ X k‰W« Y nfh£ghLfŸ
1. X nfh£ghL
2. Y nfh£ghL
X k‰W« Y nfh£ghLfS¡»ilna cŸs ntWghLfŸ
édh¡fŸ
gFÂ - m
òwta FWédh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤bjGJf
1. ------ kåj¤ njitfS¡F«, C¡f_£L« fhuâfS¡Fäilna el¡F«
fU¤J¥ gçkh‰w«
(m) jiyik V‰wš (M) C¡Fé¤jš (Ï) T£LwÎ (<) mik¥ò
2. kh°nyh njit¡ nfh£gh£oš, kåj¤ njitfis ----- ÃçÎfshf¥ Ãç¤JŸsh®.
(m) 4 (M) 3 (Ï) 5 (<) 6
3. xU kåjå‹ ---- njitfŸ ãiwnt‰w¥g£lÎl‹ ghJfh¥ò¤ njitfŸ
vG»‹wd
(m) rKjha¤ njitfŸ (M) mo¥gil¤ njitfŸ (Ï) kÂ¥ò¤ njitfŸ (<)
Ïitaid¤J«
4. Y nfh£ghL ---- mQFKiwahF«.
(m) ne®kiw (M) v®kiw (Ï) eLãiy (<) vJÎäšiy
5. ----- nfh£gh£oš gâahs®fŸ tê el¤j¥glΫ, beU¡fkhf¡
f©fhâ¡f¥glΫ éU«gkh£lh®fŸ
(m) X nfh£ghL (M) Y nfh£ghL (Ï) kh°nyh nfh£ghL (<) vJÎäšiy
6. ---- nfh£gh£lhš bgU«ghnyh® jh§fns K‹tªJ j§fŸ bghW¥ò¡fis V‰W¡
bfhŸs éU«ghjt®fŸ
(m) X nfh£ghL (M) Y nfh£ghL (Ï) kh°nyh (<) vJÎäšiy
7. gz«thæyhf bj«ó£Ljš v‹gJ gâahs®fS¡F ---- ngh‹w gz¥ga‹
tH§FtjhF«.
(m) r«gs ca®Î (M) nkÿÂa« (Ï) C¡f¤ bjhif ((<) Ïitaid¤J«
8. X k‰W« Y nfh£gh£il cUth¡»at® -----(m) kh°nyh (M) bk¡u¡f® (Ï) F.W. blŒy® (<) Õ£l® F. ou¡f®
148
9.----- C¡Fé¤jèš, gâahs®fis C¡Fé¡f gz¤ij¥ ga‹gL¤jkh£lh®fŸ
(m) ne®kiw (M) btë¥gilahd (Ï) v®kiw (<) gzkšyhj thæyhf
10. C¡Fé¡F« KiwahdJ ---(m) ne®kiw (M) v®kiw (Ï) ne®kiw k‰W« v®kiw (<) vJÎäšiy
11. gz« thæyhf C¡Fé¤jš v‹gJ ----- tH§FtjhF«.
(m) KoÎfis¢ rh®ªj m¿Î¤Âw‹ (M) K‹ndWtj‰F thŒ¥ò (Ï) C¡f¤bjhif
(<) Ïit mid¤J«
12. ÂU¥Âailahj njitfis czU« nghJ ------ cUth»wJ
(m) kd mG¤j« (M) nrh®Î (Ï) k»œ¢Á (<) vJÎäšiy
13. kåj¤ njitfŸ ----(m) tiuaW¡f¥g£lJ (M) tiuaW¡f¥glhjJ (Ï) ÂU¥Â brŒa¥g£lJ (<) ãiwÎ
brŒa¥g£lJ
14. gz« ----- I m§Ñfç¡F« milahskhF«.
(m) mÂfhu« (M) bfsut« (Ï) mªj°J (<) Ïitaid¤J«
15. rKjha¤ njitfŸ ----(m) e£ò (M) njhHik (Ï) Rakçij (<) e£ò, njhHik Ïit Ïu©L«
16. gâ¥ghJfh¥ò ----(m) kÂ¥ò¤ njit (M) ghJfh¥ò¤ njit (Ï) rKjha njit (<) cl‰T‰W¤ njit
17. kiwKf <£LW v‹gJ -----(m) Ïytr tÁ¥Ãl« (M) gaz¢rYif (Ï) kU¤Jt trÂfŸ (<) Ïitaid¤J«
éilfŸ
1. (M) C¡Fé¤jš
2. (Ï) 5
3. (M) mo¥gil¤ njitfŸ
4. (m) ne®kiw
5. (M) Y nfh£ghL
6. (m) X nfh£ghL
7. (<) Ïitaid¤J«
8. (M) bk¡u¡f®
9. (<) gzkšyhj thæyhf
10. (Ï) ne®kiw k‰Wk v®kiw
11. (Ï) C¡f¤ bjhif
12. (m) kd mG¤j«
13. (M) tiuaW¡f¥glhjJ
14. (<) Ïitaid¤J«
15. (<) e£ò, njhHik Ïit Ïu©L«
149
XçU th®¤ijfëš éilaë
1. C¡Fé¤jè‹ eilKiw ahJ?
2. gzthæyhf C¡Fé¤jš v›thW gâahsU¡F tH§f¥gL»wJ?
3. njit¡ nfh£gh£il totik¤jt® ah®?
4. Ñœãiy¤ njitfŸ v¤jid?
5. nkšãiy¤ njitfŸ v¤jid?
6. X k‰W« Y nfh£ghLfis totik¤jt® ah®?
7. vªj nfh£gh£oš gâahs®fŸ ntiy brŒtij Ïašghfnt éU«gkh£lh®fŸ?
8. vªj¡ nfh£gh£oš gâahs®fŸ gil¥gh‰wš m‰wt®fŸ?
9. mo¥gi¤ njitæ‹ k‰bwhU bga® v‹d?
10. Jiz¥ gâahsiu C¡Fé¡f nkyhs® vij m¿ªJ it¡f nt©L«?
11. VjhtJ xU gzkšyhj thæyhf C¡Fé¤jš vGJ?
12. ca®ªj msÎ Âwikia miltj‰F vJ mtÁa«?
13. ga cz®it V‰gL¤J« C¡Fé¤jš vJ?
14. C¡Fé¤jèš K¡»a g§F t»¥gJ vJ?
15. vJ Áw¥ghd C¡Fé¤jš?
16. cŸsh®ªj C¡Fé¤jY¡F VjhtJ Ïu©L vL¤J¡ fh£LfŸ jUf.
17. cl‰T‰W¤ njitfŸ ahit?
18. VjhtJ Ïu©L kÂ¥ò¤ njitfi¤ jUf?
19. cl‰T‰W¤ njitæ‹ k‰bwhU bga® v‹d?
éilfŸ
1. k¡fis¤ ö©Ljš
2. r«gs ca®Î / nkÿÂa« / C¡f¤ bjhif
3. kh°nyh
4. 3
5. 2
6. bk¡u¡f®
7. X nfh£ghL
8. Y nfh£ghL
9. cl‰T‰W¤ njitfŸ
10. mt®fë‹ njitia bjçªJ¡ bfhŸSjš
150
11. ca® gjé
12. Fiwªj bryéš mÂf c‰g¤Â
13. v®kiw
14. gz«
15. neuo <L brŒjš
16. kÂ¥ò k‰W« mÂfhu«
17. czÎ, cil k‰W« ÏU¥Ãl«
18. RakÂ¥ò / j‹d«Ã¡if / j‰rh®ò / mªj°J / V‰W¡ bfhŸsš / kÂ¥ò
19. Kj‹ik / mo¥gil¤ njitfŸ
gFÂ-M
(4 kÂ¥bg©)
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
1. C¡Fé¤jš v‹whš v‹d?
2. C¡Fé¤jš - tiuaW.
3. ne®kiw C¡Fé¤jš v‹whš v‹d?
4. v®kiw C¡Fé¤jš - F¿¥ò tiuf.
5. gzkšyhj thæyhf C¡Fé¤jš - F¿¥ò tiuf
6. btë¥gilahf C¡Fé¤jš - F¿¥ò tiuf
7. cŸsh®ªj C¡Fé¤jš - F¿¥ò tiuf.
8. cl‰T‰W¤ njitfŸ ahit?
9. ghJfh¥ò¤ njitfŸ ahit?
10. r_f¤ njitfŸ ahit?
11. kÂ¥ò¤ njitfŸ - F¿¥ò tiuf.
12. jåkåjå‹ ãiwΡfhd njitfŸ - F¿¥ò tiuf.
gFÂ-Ï
FW édh¡fŸ
xU g¡f mséš éilaë
1. C¡Fé¤jè‹ Áw¥ÃašòfŸ ahit?
2. C¡Fé¤jè‹ goãiyfis étç.
151
(10 kÂ¥bg©)
3. C¡Fé¤jè‹ K¡»a¤Jt« mšyJ e‹ikfŸ ahit?
4. C¡Fé¤jè‹ gšntW tiffŸ ahit?
5. X k‰W« Y nfh£gh£o‰F« Ïilna cŸs ntWghLfŸ ahit?
gFÂ-<
f£Liu tot édh¡fŸ
1. kh°nyhé‹ njit¡ nfh£gh£il étç
2. bk¡u¡fç‹ C¡Fé¤jš X k‰W« Y nfh£gh£il étç
152
(20 kÂ¥bg©)
8. kåjts nk«ghL (gâak®¤jš)
f‰wš neh¡f§fŸ - Ϫj m¤Âaha¤ij¥ go¤j Ëd® Ú§fŸ
Ñœ¡f©lt‰iw¥ òçªJ bfhŸÅ®fŸ
gâak®¤jš - bghUŸ - tiuéy¡fz« - MbsL¤jš - tiuéy¡fz« Mëd® më¥ò _y§fŸ - nj®ªbjL¤jš - nj®ªbjL¤jš eilKiwfŸ bjçªbjL¤jš nj®ÎfŸ - ne®fhzš - tiffŸ - Ïl« F¿¤jY«, gâak®¤jY« gæ‰Á - e‹ikfŸ - gæ‰Á eilKiwfŸ - tiffŸ
gâak®¤jš ((Staffing))
gl« 8.1 gâak®¤jš
gâak®¤jš v‹gJ Âwik thŒªj gâa® FGit¤ nj®ªbjL¤J, KGikahf¥
ga‹gL¤Â, j¡f it¤J¡ bfhŸS« nkyh©ik eilKiwæ‹ xU gFÂahF«. Ïj‹
K¡»a neh¡f«, Mnuh¡»akhd jå eg® cwÎfis ãWtd¤Â‹ všyh ãiyfëY«
ãiy eh£o¥ ngQtjhF«. Ïj‹ _y« gâa® bjhFÂia (Personnel ) ÂwikÍl‹
ga‹gL¤Â ãWtd¤Â‹ neh¡f§fis miltJl‹, gâahs®fŸ éU«ò« jå eg®
k‰W« r_f njitfis më¤J mt®fis kdãiwtila¢ brŒtjhF«.
153
gâak®¤jš tiuéy¡fz«
T©£° X nlh‹dš mt®fë‹ T‰W¥go, gâak®¤jš v‹gJ, ``ãWtd
mik¥ò Kiwæ‹ gšntW ãiyfëš gâ brŒa¤ njitahd bkh¤j¥ gâahsiu
(Work Force) milahs« f©L, ntiy étu¥g£oaš jahç¤J, MbsL¤jš,
bjçªbjL¤jš, Ïl« F¿¤jš, gjé ca®Î, kÂ¥ÕL brŒjš, <LbrŒjš k‰W«
gæ‰Áaë¤jš _y« ãu¥òtjhF«.``
gâak®¤jY«, k‰w všyh nkyh©ik¥ gâfis¥ nghynt, xU nkyhs® všyh
neu§fëY« ãiwnt‰W« gâahF«. Ï¥gâ £läLjY¡F«, xG§fik¤jY¡F«
ÃwF Ïl« bg‰¿UªjhY«, nkyhs® Ï›éU gâfisÍ« £läLjš, xG§fik¤jš
gâak®¤jY¡F K‹dhš ãiwnt‰W»wh® v‹W bghUŸ bfhŸs¡ TlhJ. ÏJ xU
bjhl®¢Áahd eilKiw, nkY« nkšãiyæèUªJ, Ñœãiy tiu x›bthU nkyhsU«
bjhl®ªJ Ï¥gâia ãiwnt‰Wtš <Lg£oU¡»wh®.
MbsL¤jš ((Recruitment))
MbsL¤jš v‹gJ, gâa® _y§fis¡ f©L Ão¤J, mt®fis
v›él¤ÂèUªJ gâak®¤JtJ v‹W«, nkY« mt®fŸ jh§fshfnt gâ¡F
é©z¥Ã¡FkhW ö©L« eilKiwahF«.
tiuéy¡fz«
éšèa«° B bt®j® k‰W« bfŒ¤ nlé° mt®fë‹ T‰W¥go MbsL¤jš
v‹gJ gâ¡F¤ njitahdt®fis¡ f©LÃo¤J gâ¡F¤ jFÂÍila
é©z¥gjhu®fis¡ ftUtjhF«. Ϫj eilKiw òÂa M£fis¤ njLtš
Mu«Ã¤J mt®fë‹ é©z¥g§fŸ rk®¥Ã¡f¥gL« tiu bjhl®»wJ. Ïj‹ éisÎ
é©z¥gjhu®fë‹ FGéèUªJ òÂa gâahs®fis¤ bjçªbjL¤jš MF«.
Ï›thW MbsL¤jš gâ v‹gJ »il¡f¡ Toa Mëd® _y§fis¡
f©LÃo¤J mt‰iw¤ bjhl®tij¡ F¿¡»wJ.
MbsL¡F« _y§fŸ ((Sources of Recruitment))
mo¥gilæš MbsL¡F« _y§fŸ Ïu©L tif¥gL«. mitfŸ
(1) mf _y§fŸ
(2) òw _y§fŸ
1) mf _y§fŸ ((Internal Sources))
mf_y§fŸ v‹gJ, ãWtd¤Âš V‰fdnt gâòçÍ« gâahs®fëèUªJ,
gâah£fis ntiy¡F¤ nj®ªbjL¥gjhF«. ãWtd¤ÂYŸs gâahs®fë‹ FL«g
cW¥Ãd®fŸ, cwéd®fŸ mšyJ e©g®fS¡F K‹Dçik bfhL¡fyh«. xU
gâak®¤Je® ``bjçahj njtij él bjçªj rh¤jhnd nkš`` ( Known devil is better than
an unknown angel ) v‹w gHbkhêæš e«ÃifÍilatuhf ÏUªjhš mf_y¤ijna
rh®ªÂU¥gh®. mf_y§fŸ _y« gâfhèæl§fis ãu¥òtj‰F ËtU« têfŸ
Ëg‰w¥gL»‹wd.
(i) gâkh‰w«
(ii) gjé ca®Î
154
( i) gâkh‰w« ((Transfer))
Ï«Kiw gâ¡fhd Ïl§fis ãu¥òtš bgU«ghY« Ëg‰w¥gL« vëikahd
mQFKiwahF«. xU JiwæYŸs äif gâahs®fis Fiwthf cŸs k‰bwhU
Jiw¡F gâkh‰w« brŒtj‹ _y« gâæl§fis ãu¥gyh«. Ï›tQF Kiwahš xU
JiwæYŸs äif gâahsiu k‰bwhU Jiw¡F tH§Ftj‹ _y« (MŸ Fiw¥ò)
ãWtd¤Âš òÂjhf MbsL¡F« njit j鮡f¥gL»wJ.
MbsL¡F« _y§fŸ
mf _y§fŸ
1. gâkh‰w«
2. gjé ca®Î
òw _y§fŸ
1. és«gu§fŸ
2. ntiythŒ¥ò Kfik mik¥òfŸ
3. fšÿç tshf¤Âš MbsL¤jš
4. gÂyhŸ
5. ãWtd¤ÂYŸs gâahs®fë‹
gçªJiu
6. bjhê‰r§f§fŸ
7. EiHthæèš MbsL¤jš
gl« 8.2 MbsL¡F« _y§fŸ
( ii)) gjé ca®Î ((Promotion))
bghJthf, xU ãWtd¤Âš nkšãiy¥ gâæš fhèæl« V‰gL« nghJ
mik¥Ã‹ mtU¡F mL¤j goãiyæYŸs egU¡F gjé ca®Î më¥gj‹ _y«
m›él¤ij ãu¥gyh«. (v.L) é‰gid nkyhs® gâæl« fhèahf ÏUªjhš
é‰gidmYtyçš _¤j mÂfhçia m›él¤Âš gâak®¤jyh«. mªj é‰gid
mYty® gâæl¤Âš mDgtä¡f é‰gidahsU¡F gjé ca®Î më¤J
m›él¤ij ãu¥gyh«.
mf_y§fë‹ e‹ikfŸ
mf_y§fŸ _y« gâahs®fis¤ nj®ªbjL¥g‹ e‹ikfŸ ËtUkhW
1. ÏJ gâahs®fë‹ xG§Fz®it br«ikgL¤J»wJ. nkY« mt®fŸ j§fŸ
m¿it bjhl®ªJ ãiyahf òJ¥Ã¤J¡ bfhŸtj‰F ö©L»wJ.
155
2. nkyhs®, gâahsiu¥ g‰¿ V‰fdnt m¿ªJŸsjhš, mt®fis ntbwhU gâæš
gâak®¤Jtš Ïl®ghL vJΫ Ïšiy.
3. gâahs®fŸ ãWtd¤Â‹, bfhŸiffŸ, eilKiwfŸ k‰W« éÂKiwfis
V‰fdnt m¿ªJŸsjhš, mt‰iw¤ ÂU«gΫ mt®fS¡F és¡f¤ njitæšiy.
4. mf_y§fŸ _y« MbsL¤jš nkyh©ik¡F gz« k‰W« neu¤ij¢ nrä¡»wJ.
FiwfŸ
mf_y§fŸ _y« gâahs®fis¤ nj®ªbjL¥g‹ FiwfŸ ËtUkhW.
1. ÏJ gâahs®fis¤ nj®ªbjL¤J gâak®¤Jtij jil brŒ»wJ. xU ntiy¡F¥
bghU¤jkhd egiu gâak®¤j nt©Lnk jéu bjçªj tiu mšy.
2. ÏJ òw _y§fëèUªJ ÂwikÍŸs gâah£fis gâak®¤J« thŒ¥ò¡fis
ÏH¡»wJ.
3. V‰fdnt gâah‰W« gâahs®fŸ, ãWtd eilKiwfS¡F¥ gH¡f¥g£lt®fŸ
Mjyhš, brhªjkhf¢ ÁªÂ¡F« Âwid ÏH¡»wh®fŸ.
òw_y§fŸ _y« MbsL¤jš
1. és«gu§fŸ
KGikahd jFÂÍila gâahsiu ãWtd¤Â‰F btëna njLtj‰F¢ Áwªj
tê és«gukhF«. e« eh£oš ntiy¡fhd és«gu§fŸ brŒÂ¤ jhŸfëY«, gUt
ÏjœfëY«, m¿é¥òfëY« btëæl¥gL»wJ.
2. ntiythŒ¥ò Kfik mik¥ò¡fŸ
gy ãWtd§fS¡F ntiythŒ¥ò Kfik mik¥òfëèUªJ jh‹ v®fhy
neh¡Fila kDjhu®fŸ g‰¿a étu§fŸ »il¡»‹wd.
3. fšÿç tshf¤Âš MbsL¤jš
gy ãWtd§fŸ j§fS¡F¤ njitahd gâahs®fis fšÿçfŸ k‰W«
gšfiy¡fHf§fëš ne®fhzš _ykhf¤ bjçªbjL¡»wh®fŸ.
4. gÂyhŸ ((Deputation))
Ãw ãWtd§fëèUªJ Áwªj gâahs®fis¡ F¿¥Ã£l gâfis
ãiwnt‰Wtj‰F vL¤J¡ bfhŸ»wh®fŸ. mt®fŸ m¥gâia ãiwnt‰¿a Ë
Û©L« j§fŸ giHa ãWtd¤Â‰F¤ ÂU«g¢ bršyh« mšyJ òÂjhf gâòçªj
ãWtd¤Ânyna ÏU¡fyh«.
5. ãWtd¤ÂYŸs gâahs®fë‹ gçªJiu
ãWtd¤Ânyna gâah‰W« gâahs®fë‹ gçªJiuæ‹ mo¥gilæY«
fhèæl§fis ãu¥gyh«. mt®fë‹ FL«g cW¥Ãd®fŸ, cwéd®fŸ mšyJ
e©g®fis¤ nj®ªbjL¤J gâak®¤jš ghJfh¥ghdjhF«. gâahs®fë‹
gçªJiuæ‹ ngçš F¿¥ghf Ñœãiy¥ gâahs®fis ãaä¡fyh«.
156
6. bjhê‰r§f§fŸ
mnef ãWtd§fëš bjhê‰r§f§fŸ Ñœãiy¥ gâfS¡F kåj ts§fis¡
bfhL¡f¡ Toa _y§fshf¢ brašgL»‹wd. ãWtd§fŸ, bjhê‰r§f§fë‹
ešby©z¤ijÍ«, x¤JiH¥igÍ« bgWtj‰F, mt®fë‹ gçªJiuæ‹ ngçš
gâahs®fis gâak®¤jyh«.
7. EiHthæèš MbsL¤jš
jh§fshfnt ãWtd§fëš tªJ ntiy nfhU« eg®fS¡F thŒ¥ò ju¥gL»wJ.
Ϥjifa ntiythŒ¥ò, gæ‰Á njitæšyhj k‰W« Fiwªj gæ‰Á njit¥gL«
gâfS¡F gâahs®fis mk®¤Jt‰F cgnahfkhf ÏU¡F«.
bjçªbjL¤jš
tiuéy¡fz«
nlš nahl® T‰W¥go bjçªbjL¤jš v‹gJ, ntiy¡F é©z¥Ã¤jtUŸ,
ahiu gâak®¤JtJ, ahiu gâak®¤j¡ TlhJ, vd ÏU ÃçÎfshf¥ Ãç¡F«
eilKiwahF«.
bjçªbjL¤jš eilKiw
bjçªbjL¤jš eilKiw v‹gJ gy gofis¡ bfh©LŸsJ. mj‹ mo¥gil
v©z« kDjhu®fŸ g‰¿a KG étu§fisÍ« bgWtjhF«. xU jukhd
bjçªbjL¤jš eilKiwahdJ Ñœ¡f©l ãiyfis¡ bfh©lJ. é©z¥g¥
got§fŸ bgWjš, é©z¥g§fis¥ gçnrh¤jš, nj®ªbjL¤jš, nj®ÎfŸ, ne®fhzš,
nk‰gh®itfis¢ rçgh®¤jš, kU¤Jt¢ nrhjid, rçahd mÂfhu¥ó®tkhd x¥òjš
k‰W« gâ mk®¤j. nk‰f©l ãiyfis¡ Ñœ¡f©lthW éçÎgL¤jyh«.
1. é©z¥g¥ got§fŸ bgWjš
bjçªbjL¤jš eilKiwæ‹ Kjšgo, jFÂÍila mid¤J é©z¥gjhuçläUªJ é©z¥g¥ got§fis¥ bgWtjhF«. é©z¥gjhuç‹ mo¥gil¡
F¿¥òl‹ (bio-data) Toa étu§fsl§»a ó®¤Â brŒa¥g£l é©z¥g§fis rk®¥Ã¡f
é©z¥gjhu® nf£L¡ bfhŸs¥gLt®. Áy neu§fëš ãWtd§fënyna m¢ro¡f¥g£l
é©z¥g got§fŸ »il¡F«. Ï›é©z¥g¥ got§fŸ Ïytrkhfnth, mšyJ
f£lz§fŸ brY¤Ânah é©z¥gjhu® ãWtd¤ÂèUªJ bg‰W¡ bfhŸsyh«.
bjhiyél¤Âš tÁ¥gt®fŸ Ra Kftçæ£L, jghšéšiy x£l¥g£l foj ciwia
mŠryf« têahf ãWtd¤Â‰F mD¥Ã é©z¥g¥ got§fis¥ bg‰W¡ bfhŸsyh«.
Ϫeh£fëš Ït®fŸ Ïizajs« _ykhfΫ j§fsJ é©z¥g§fis¢
rk®¥Ã¡fyh«.
2. é©z¥g§fis¥ gçnrh¤jš
v®fhy neh¡Fila gâahs®fŸ, é©z¥g§fis ãu¥g nt©L«. Ϫj¥
got§fŸ é©z¥gjhu® g‰¿a gšntW brŒÂfis¡ bfh©oU¡F«. (v.L) (brhªj
étu« rhjid mDgt«) m¤jifa étu§fŸ é©z¥gjhu® g‰¿a j‹ikfis¤
157
bjçªJ bfh©L mt®fŸ mªj¥ gâ¡F¥ bghU¤jKilatuh v‹W bjçªJ bfhŸs
cjλwJ. Ït®fŸ gâ¡F¤ bjçªbjL¡f¥g£L é£lhš mt®fŸ g‰¿a KGétu§fŸ
ãWtd¤Â‹ ãuªjukhd gÂthf ÏU¡F«. ãWtd¤Â‹ ntiy¤ju§fS¡F
rç¥gLth®fŸ v‹W fUj¥gLt®fŸ, nkY« Áy bjçªbjL¤jš eilKiwfS¡F
miH¡f¥gLth®.
3. bjçªbjL¤jš nj®Î
gy ãWtd§fŸ kDjhu®fis¥ g‰¿a mÂfkhd étu§fŸ bjçªJ
bfhŸtj‰fhf gytifahd nj®ÎfŸ it¡»wh®fŸ. ÏJ mt®fS¡F kDjhu®fë‹
nj®Î brŒa¥glhj é©z¥g§fis¤ ÂU¥Ã mD¥gΫ mnj rka¤Âš nkY«
ne®fhzY¡F njitæšyhkš miH¥gij¤ j鮡fΫ cjλwJ. ÏJ kDjhu®fis¥
g‰¿a mÂfkhd étu§fis¥ bgWtj‰F« kDjhuç‹ jah®ãiy, éU¥g«, MSik
Kjèait g‰¿ bjçªJ bfhŸsΫ cjλwJ. btW« é©z¥g got§fŸ
Ï›étu§fŸ g‰¿ vJΫ Tw KoahJ.
4. ne®fhzš
bjçªbjL¤jš nj®ÎfŸ KoªjÎl‹ ne®fhzšfŸ el¤j¥gL»‹wd. xU
kDjhuç‹ KGikahd g⥠bghU¤j« g‰¿ m¿ªJ bfhŸs cjλwJ. nkY« ÏJ
ãWtd¤ij¥ g‰¿ kDjhu® m¿ªJ bfhŸtj‰F« cjéahf ÏU¡»wJ. gy neu¤Âš
ÁW ne®fhzšfŸ nj®ÎfS¡F K‹dnu Tl el¤j¥glyh«.
5. nk‰gh®itfis¢ rçgh®¤jš
gy ãWtd§fŸ kDjhu®fël« Áy nk‰gh®it Kftçfis¡ nf£fyh«. ÏJ
kDjhu® g‰¿a mÂfkhd étu§fis ãWtd¤Â‹ nkyhs® m¿ªJ bfhŸs cjλwJ.
ÏJ mtiu¥g‰¿a FzhÂra§fŸ gâ¤Âw« g‰¿¤ bjçªJ bfhŸs cjλwJ. ÏJ
ngh‹w fU¤JfŸ kDjhuç‹ giHa ãWtd mÂfhçfŸ mt® gæ‹w fšé
ãWtd¤Jl‹ bjhl®òila eg®fŸ ngh‹nwhçläUªJ bgwyh«. Ïšyhé£lhš
mtiu¥g‰¿ KGikahf m¿ªj ÃuKf®fëläUªJ bgwyh«.
6. kU¤Jt¥ gçnrhjid
ÏJ kDjhuç‹ clš ãiy¤ jF g‰¿ m¿ªJ bfhŸtj‰fhf el¤j¥gL»wJ.
7. mÂfhu¥ó®tkhd x¥òjš
nk‰f©l goãiyfis¡ flªJ tªjË kDjhu® F¿¥Ã£l ntiy¡fhf¤
bjçªbjL¡f¥g£lij x£oa gçªJiuia, xU mÂfhu¥ó®tkhd x¥òjiy gâahs®
Jiw më¡f nt©L«.
8. gâæš mk®¤jš
Ϫj všyh¢ braš KiwfS« KoªjÎl‹ kDjhu®fŸ mt®fsJ ntiyæš
mk®¤j¥glyh«. Kj‹ Kjèš mt®fŸ jFÂfh© gUt¤Âš gâòç»wh®fŸ. ÏJ MW
khj« Kjš Ïu©L tUl¤Â‰F ÏU¡F«.
Ï¡fhy¤Âš mt®fŸ T®ªJ
ftå¡f¥gL»wh®fŸ. Ï¡fhy« KoªjÎl‹ Ït®fŸ ãWtd¤Â‹ ãuªju¥ gâahs®
M»wh®.
158
bjçªbjL¤jš nj®ÎfŸ ((Selection Test))
cséaš nj®ÎfŸ äfΫ ÃugykhdJ. xU nj®Î v‹gJ nj®ªbjL¡f¥g£l
cséaš fhuâfis ms¡f cjΫ fUéahF«.
nj®Îfë‹ tiffŸ
nj®Îfë‹ ga‹fŸ guªjjhf cŸsjhš mitfis¥ gytifahf¥ Ãç¡fyh«.
mit gytifahd neh¡f§fis bfh©ljhfΫ gy fhuâfis ms¡f¡
ToajhfΫ ÏU¡fyh«. Ϫj¤ nj®Îfis Ñœ¡f©l ÃçÎfshf¥ Ãç¡fyh«. rhjid,
ò¤Â T®ik, MSik, jah®ãiy, k‰W« éU¥g«.
1. rhjid¤ nj®Î
Ïit brašãiwnt‰w¤ nj®Î vdΫ miH¡f¥glyh«. rhjid v‹gJ xU
Ko¤j braiy¥ g‰¿aJ. Ϥnj®Î xUtiu braš òçÍ« ãiy (executing) mšyJ
Ïsnkyhs® ãiy ngh‹w jFÂfS¡F¤ nj®Î brŒtj‰fhf el¤j¥glyh«.
2. ò¤ÂT®ik (m) kÂE£g¤ nj®Î
xU kDjhuç‹ ò¤ÂT®ik¤ Âwikia msél Ϥnj®Î cjλwJ. ÏJ
bghJthf thŒ¢brhš és¡f«, th®¤ij¤ Âwik, Phgf r¡Â, c£òF¤jš, kÂE£g«,
v©Âwik, òçªJ bfhŸS« ntf«, gh®it ngh‹w Âwikfis m¿ªJ fhŸtj‰fhf
el¤j¥gL»wJ.
3. MSik¤ nj®ÎfŸ
xU egç‹ MSik tot« (v.L) ngh£oæL« Âw«, M£bfhŸS« Âw‹, gâªJ
nghF« Âw‹, btë¥gil- cŸsh®ªj Âw‹, j‹d«Ã¡if, jiyik¤Âw‹, bghWik
k‰W« F¿¡nfhŸ ngh‹wt‰iw m¿ªJ bfhŸs Ϥnj®ÎfŸ el¤j¥gL»‹wd.
4. jah®ãiy¤ nj®ÎfŸ
xU F¿¥Ã£l ntiyfis¢ brŒa xU egçl« cŸs m¿Î k‰W« Âwik nkY«
F¿¥Ã£l Nœãiyæš xU ntiyia¢ brŒa mtçl« cŸs jah®ãiy ngh‹w
fU¤Jfis m¿ªJ bfhŸs cjλwJ. brŒtj‰F jFÂahd Nœãiyia bfhL¤J
kiwªJŸs mšyJ kiwªÂU¡F« jå¢Áw¥òfis mséLtj‰F jah® ãiy¤ nj®Î
ga‹gL»wJ. Ϥnj®ÎfŸ mDgt« Ïšyhj (m) Fiwªj mDgt« cila
é©z¥gjhu®fS¡F V‰wJ.
5. éU¥g¤ nj®Î
Ϥnj®Î gâahs®fSila éU¥g¥gF mt®fŸ v¤Jiwæš éU«Ã¥ gâòça
jahuhf cŸsd® v‹gij¤ bjçªJ bfhŸs cjλwJ.
ne®fhzš
ne®fhzš nj®Î v‹gJ jåeg®fis¥ gh®itæ£L mt®fsJ el¤ij¥ g‰¿
m¿a cjλwJ. ÏJ ne®fhzš nj®Î el¤JgtU¡F« é©z¥gjhuU¡F« Ïilna
eilbgW« ciuahlš. ÏJ Áw¥ghf eilbg‰whš Jšèakhd brŒÂfis¥ (mjhtJ
e«äl« Ïšyhj) bgWtj‰F xU Âwik thŒªj E£gkhF«. Mdhš Ϫne®fhzš
159
Áw¥ghf eilbgwéšiybaåš FH¥g« k‰W« jftš bjhl®Ãš Á¡fiyÍ«
éisé¡»wJ. v¥go ÏUªjhY« ne®fhzš nj®thdJ guªj braš všiyia cila
Áwªj bjçªbjL¤jš E£gkhF«.
ne®fhzš Kiwæ‹ tiffŸ
1. Kj‹ik ne®fhzš
2. kdmG¤j ne®fhzš
3. eškhÂç ne®fhzš
4. Mœªj ne®fhzš
1. Kj‹ik ne®fhzš
Kj‹ik ne®fhzš _y« gâahs® nkY« KGikahf ne®fhzY¡F
c£gL¤j¥gl¤ jFÂahdt® jhdh? v‹W KoÎ brŒa el¤j¥gL« ne®fhzš MF«.
2. kdmG¤j ne®fhzš
kd mG¤j ne®fhzš v‹gJ xU é©z¥gjhuU¡F kd mG¤j¤ij
cUth¡f¢ brŒJ m¢ Nœãiyæš mt® v›thW elªJ bfhŸ»wh® v‹gij m¿tjhF«.
3. eškhÂç ne®fhzš
eškhÂç ne®fhzš v‹gJ nf£f¥gl nt©oa nfŸéfŸ K‹ T£ona
totik¡f¥gL»wJ. ÏJ gy ne®fhzš FG¡fëilna x‰Wikia¡ fil¥Ão¡f
el¤j¥gLtjhF«.
4. Mœªj ne®fhzš
Mœªj ne®fhzš v‹gJ kiwKf ne®fhzš vdΫ miH¡f¥glyh«. ÏJ xU
egç‹ KG¢ rç¤Âu¤ijÍ« m¿tJ mt® ÏJtiu brŒj gâ, mDgt«, bghJ¡fšé
Mnuh¡»a«, éU¥g«, bghGJngh¡F, F¿¤j mid¤J étu§fisÍ« Ϫne®fhzš
_y« bjçªJ bfhŸtjhF«. Ϫne®fhzš Kiwa‰wJ. ϧF é©z¥gjhuU¡F
ciuahLtš KG¢ RjªÂu« tH§f¥gL»wJ.
Ïl« F¿¤jY« gâ mk®¤jY«
é©z¥gjhu® gâ¡F¤ nj®ªbjL¡f¥g£lÎl‹ mt® ntiyæš
mk®¤j¥gL»wh®. Ϫãiy jFÂfh© ãiy vd¥gL«. Ï¡fhy« MW khj§fŸ Kjš
Ïu©L tUl§fŸ Mfyh«. Ï¡fhy« bt‰¿fukhf Koªj cl‹ gâahs®
ãuªjukh¡f¥gL»wh®. Mu«g¤Âš mt® gâæš mk®¤j¥g£lhY« mtiu¥ gâ¡F
c£gL¤Jjš mtÁakhF«. c£òF¤jš v‹gJ ãWtd¤Â‹ bfhŸiffŸ neh¡f§fŸ
eilKiwfS¡F V‰g òÂa gâahsiu gâæš kW Óuik¡f¥g£l ãiyæš òÂa
Nœãiy¡nf‰g m¿Kf¥gL¤Jjš MF«. ϧF mtU¡F v‹d ntiy v›tsÎ
r«gs« gâ òçÍ« Nœãiy, rYiffŸ Kjèait g‰¿ Tw¥gL«. ÏJ gâahsiu
ãWtd¤Âš m¿Kf¥gL¤J« ãiy MF«.
160
gæ‰Á
xU F¿¥Ã£l neh¡f¤Â‰F, F¿¥Ã£l Âwikia tsu¢ brŒa tH§f¥gL«
Kiwahd brany gæ‰ÁahF«. ~Ãè¥ngh mt®fë‹ T‰W¥go, ``xU F¿¥Ã£l gâia
brŒtj‰F, xU gâahsç‹ Âwikia mÂf¥gL¤j cjΫ braš ãfœ¢Ána gæ‰Á``
MF«. Mfnt gæ‰Á v‹gJ brašKiw¤ £l¤ij tçir Kiw¥go f‰F«
eilKiwahF«. Ϥ£läl¥g£l eilKiwahdJ xU F¿¥Ã£l gâÍl‹
bjhl®òilajhF«.
gæ‰Áæ‹ e‹ikfŸ
gæ‰Áæ‹ e‹ikfŸ ËtUkhW
1. c‰g¤Âia mÂfç¤jš
Áwªj Kiwæš gæ‰Á më¡f¥g£l gâahs®fë‹ Âwik k‰W« m¿Î
ts®¢ÁailtJl‹, Áw¥ghf gâòça cjλwJ. Ïj‹ éisthf jukhd bghU£fŸ
mÂf mséš c‰g¤Â brŒa Ko»wJ.
2. gâ ÂU¥Â
gæ‰ÁahdJ, gâahs® k¤Âæš j‹d«Ã¡ifia ts®¥gJl‹, ãWtd«
éU«ò»w msÎ braš ãiwnt‰w¤ij mila cjλwJ. mt®fSila gâæš g‰W,
M®t« k‰W« bfsut¤ij mÂfç¡»wJ. Ïj‹ gadhf mt®fë‹xG§Fz®Î
mÂfç¥gJl‹, gâæš mÂf kdãiwÎ mil»‹wd®. nkY« mt®fŸ kd¥gh‹ik
ne®kiwahfΫ, ãWtd¤Â‰F x¤JiH¥ò ešf ToajhfΫ mik»wJ.
3. ég¤J¡fŸ Fiw»wJ
bghJthf
gæ‰Áaë¡f¥glhj
gâahs®fis
él
gæ‰Áaë¡f¥g£lt®fëilna ég¤J¡fhd thŒ¥ò Fiw»wJ. Kiwahf
gæ‰Áaë¡f¥g£l gâahs®fŸ ghJfh¥ò éÂKiwfis¥ Ëg‰Wtjhš ég¤J
é»j« Fiw»wJ.
4. ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤Jjš
Áw¥ghf gæ‰Áaë¡f¥g£l gâahs®fŸ ÏaªÂu§fŸ, f¢rh¥ bghU£fis e‹F
ga‹gL¤Jtj‹ éisthf f¢rh¥ bghU£fŸ Åzhjš Fiw¡f¥gL»wJ.
ÏaªÂu§fis Kiw¥go ifahStjhš guhkç¥ò¢ bryÎ FiwtJl‹ mj‹ thœehŸ
Úo¡»wJ.
5. Fiwªj f©fhâ¥ò
gæ‰Á më¡f¥g£l gâahs®fS¡F Fiwªj msÎ têfh£Ljš k‰W«
f©fhâ¥ò nghJkhdjhF«. Ïj‹ _y« f£L¥gh£L Å¢bršiy mÂfç¡f¥g£L,
nk‰gh®it bryÎ Fiw»wJ
6. be»œÎ¤j‹ik
gæ‰Áaë¡f¥g£l gâahs®fis¡ bfh©l xU ãWtd¤Âš eÅd bjhêš
161
E£g¡ fUéfis m¿Kf¥gL¤Â, c‰g¤Â¢ bryit¡ Fiw¡f KoÍ«. Ït®fŸ
ãWtd¤Âš bfh©L tu¡Toa kh‰w§fis vëš V‰W¡ bfhŸs¡ Toat®fŸ.
ntiyæ‹ mséš V‰gl¡Toa FW»a fhy khWghLfis ãWtd« vëš rç brŒJ
bfhŸs KoÍ«.
7. jåãiy nkyh©ik
gæ‰Wé¡f¥g£l gâahs®fŸ j‰rh®òilat®fŸ, tH¡fkhd gâfis
j‹å¢irahf ãiwnt‰w¡ Toat®fŸ. vdnt f©fhâ¥ghs®fŸ vëjhf mÂfhu
x¥gilit brŒJ, j§fsJ gâ¥gSit¡ Fiw¤J¡ bfhŸs KoÍ«. mt®fŸ jåãiy
nkyh©ik¤ j¤Jt¤ij eilKiw¥gL¤Â, j§fsJ neu« k‰W« Âwikfis
K¡»akhd bfhŸiffŸ tF¥gš bryélyh«.
8. ãiy¤j j‹ik k‰W« ts®¢Á
e‹F gæ‰Wé¡f¥g£l gâa® bjhFÂia¡ bfh©l xU ãWtd¤Âš, Âwik
k‰W« mDgtä¡f äf K¡»akhd eg® gâæèUªJ éy»dhY«, ãWtd« vªj
ghÂ¥ò« milahkš bjhl®ªJ brašgL«. m›él¤Âš kh‰W¥ gâaiu vëš ãaä¡f
ÏaY«. ÏJ gâahs®fë‹ njitfis ó®¤Â brŒtj‹ _y« ts®¢Á k‰W«
éçth¡f¤Â‰F cjλwJ.
gæ‰Áæ‹ gofŸ / eilKiwfŸ
gæ‰Áæ‹ eilKiwfŸ ËtU« goãiyfis¡ bfh©lJ.
i) gæ‰Áæ‹ njitia cz®jš
ii) gæ‰Áæ‹ Ïy¡if ã®zæ¤jš
iii) rçahd gæ‰Á Kiwia¤ nj®ªbjL¤jš
iv) gæ‰Áæ‹ éisit kÂ¥ÃLjš
Ï¥nghJ gæ‰Áæ‹ x›bthU goãiyiaÍ« MŒªj¿nth«.
i) gæ‰Áæ‹ njitia cz®jš
xU ãWtd¤ÂYŸs gyju¥g£l gâahs®fS¡F më¡f¥gL« gæ‰Áæ‹
njit xnu khÂçahf ÏU¥gšiy. òÂjhf gâak®¤j¥g£l xU gâa®,
jd¡fë¡f¥g£l gâia Kjyhtjhf f‰W¡ bfhŸs nt©L«. Ïj‰F,
mtU¡fë¡f¥g£l F¿¥Ã£l gâæš gæ‰Á njitahæU¡»wJ. nkY« mtiu ãWtd
bfhŸiffŸ, éÂfŸ k‰W« eilKiwfis m¿a¢ brŒa nt©L«. Ïj‰F òJKf
gæ‰Á (induction training) mtÁakhf ÏU¡fyh«. k‰W« Áy gâahs®fS¡F mt®fsJ
Âwik, m¿it fhy¤Â‰nf‰g òJ¥Ã¤J¡ bfhŸtj‰F gæ‰Á njitahæU¡»wJ.
ii) gæ‰Áæ‹ Ïy¡if ã®zæ¤jš
xU ã®thf« FW»a fhy k‰W« Ú©l fhy gæ‰Á Ïy¡Ffis¡ bfh©oU¡f
nt©L«. FW»a fhy gæ‰Áæ‹ neh¡fkhdJ. gâahs®fë‹ Âwikia mÂfç¥gj‹
_y«, c‰g¤Â k‰W« é‰gidia ca®¤JtjhF«. Ú©l fhy gæ‰Áæ‹
neh¡fkhdJ,v®fhy ãWtd ts®¢Á¡F äfΫ K¡»akhd, tYthd Âwik thŒªj,
bghW¥ghd gâa® FGit cUth¡FtjhF«.
162
iii) rçahd gæ‰Á Kiwia¤ nj®ªbjL¤jš
gæ‰Á eilKiwæ‹ _‹whtJ goahf, äf¢ rçahd gæ‰Á Kiwia¤
nj®ªbL¥gjhF«. gæ‰Á Kiwia, gâæš gæ‰Á k‰W« gâ¡F btëna gæ‰Á vd
Ãç¡fyh«. g扢Á¡fhd všyh trÂfS« v¥bghGJ« ãWtd¤Â‰FŸnsna »il¥gJ
mçJ. Áy mo¥gil¥ gâfis¡ f‰W¡ bfhŸs nt©oa òÂa gâahsU¡F
ãWtd¤Â‰FŸnsna gæ‰Áaë¡fyh«. òÂa bjhêš E£g§fis¡ f‰W¡ bfhŸtj‰F
Áy gâahs®fŸ gæ‰Á ãWtd§fS¡F mD¥gyh«.
iv) gæ‰Áæ‹ éisit kÂ¥ÃLjš
gæ‰Áæ‹ éisit k¥ãlhšjh‹, bfhL¡f¥g£l gæ‰Á m®¤jKŸsjhf
mikÍ«. gæ‰Á më¡f¥g£l gâahsç‹ brašãiwnt‰wnk, gæ‰Áæ‹ gaid
mséL« msÎnfhyhF«. Ïj‰F nkyhs®, gâahsç‹ braš ãiwnt‰w¤ij
gæ‰Á¡F K‹D«, ËD« x¥Ã£L¥ gh®¤J kÂ¥Ãlyh«.
gæ‰Áæ‹ tiffŸ
gæ‰Áæ‹ tiffis ÏU ÃçÎfshf¥ Ãç¡fyh«.
(1) gâæš gæ‰Á
(2) gâ¡F btëna gæ‰Á
(1) gâæš gæ‰Á (on-the-job training)
gâæy gæ‰Á v‹gJ, xU gâahsU¡F mt® gâ brŒÍ« Ïl¤Ânyna
gæ‰Áaë¥gjhF«. `gâtê f‰wš` v‹gJ Ï¥gæ‰Áæ‹ j¤JtkhF«. gâæš
gæ‰Áæ‹ Áy K¡»akhd tiffŸ ËtUkhW.
(i) òFKf gæ‰Á
(ii) gâgæšgt® gæ‰Á
(iii) òJ¥òy¥ gæ‰Á
(iv) gâRH‰Á
(v) cjé¥ gâahsuhf gâak®¤jš
(vi) EiHthæš gæ‰Á
(i)) òFKf gæ‰Á - Induction Training :
òFKf gæ‰ÁahdJ cl‹gh£L¥ gæ‰Á v‹wiH¡f¥gL»wJ. ÏJ mid¤J òÂa
gâahsU¡F« njitahdjhF«.
xU òÂa gâahsU¡F, tUif¥ gÂnt£oš ifbah¥gäLjš, éL¥ò vL¤jš,
gjé ca®Î, kh‰wš bjhl®ghd ãWtd bfhŸiffŸ, eil KiwfŸ, é Kiwfis
bjça¥gL¤j nt©L«.
(ii)) gâgæYe® gæ‰Á - Apprenticeship training :
ÏJ tH¡fkhf mšyJ kuò têahf Ëg‰w¥gL« gæ‰Á KiwahF«.
163
Ï«Kiw¥go, gæ‰Á bgWgt® xU _¤j mÂfhçæ‹ Ñœ gâak®¤j¥gL»wh®.
gæYe® m«_¤j gâahs® gâah‰W« éj¤ij¡ T®ªJ neh¡»Í«, mtU¡F gâæš
cjé brŒJ« f‰W¡ bfhŸ»wh®.
(iii)) òJ¥òy¥ gæ‰Á - Refresher training :
òJ¥òy¥ gæ‰Áæ‹ neh¡fkhdJ, gâahs®fŸ j§fsJ bjhêš E£g m¿it
fhy¤Â‰nf‰g òJ¥Ã¤J¡ bfhŸs cjλwJ. Ï¥gæ‰Áia¥ bgw gâahs®fŸ,
gâ¤js¤Â‰F btëna bršy nt©oa mtÁaäšiy. xU ãWtd« eÅd bjhêš
E£g¤Âš K‹nd¿a xU ÏaªÂu¤ij th§F« bghGJ, é‰gidahsnu
m›éaªÂu¤ij Ïa¡F« k‰W« guhkç¡F« Kiwia gâahs®fS¡F¡ f‰W¡
bfhL¡fyh«.
(iv)) gâ RH‰Á - Job rotation :
gâ RH‰Á gæ‰Á Kiw xU gâahsU¡F x‹nwhblh‹W bjhl®òila gy
gâfëš gæ‰Á më¤J mt‰¿š ÁwªJ és§f cjλwJ. t§»æš gâòçÍ«
vG¤j®fŸ Ï¥gæ‰Á Kiw¡F£gL¤j¥gL»wh®fŸ. t§» Cêa®fŸ, nrä¥ò t§»f/F,
el¥ò f/F, ãiyit¥ò, buh¡f« ngh‹w gy ÃçÎfëš gâòça nt©oÍŸsJ.
(v)) cjé¥ gâahsuhf gâak®¤jš - Placement as assistants :
ãWtd§fëš, cjé fz¡F nkyhs®, cjé c‰g¤Â nkyhs®, cjé é‰gid
nkyhs® ngh‹w gâ¤j‹ikfëš gâahs®fŸ gâ òçtij¡ fhzyh«. v®fhy¤Âš
V‰gl¡ Toa fhè Ïl§fëš Ï›Îjé nkyhs®fis fz¡F nkyhs®, c‰g¤Â nkyhs®,
é‰gid nkyhsuhf gjé ca®Î më¤J gâak®¤Jtj‰F Ï¥gæ‰Á më¡f¥gL»wJ.
(vi)) EiHthæš gæ‰Á - Vestibule training :
EiHthæš gæ‰Á v‹gJ, ãWtd tshf¤Ânyna gæ‰Á¥gŸëia ãWé,
gæ‰Wé¡F« KiwahF«. Ï¥gæ‰Á¥ gŸëæš, gæ‰Wé¡F« Kiw k‰W« trÂfŸ,
c©ikæš gâòçÍ« NHiy¥ ngh‹nw cUth¡f¥g£oU¡F«. mÂfkhd
gâahs®fis gæ‰Wé¥gj‰F, Ï¥gŸëæš gæ‰We®fŸ ãaä¡f¥gL»wh®fŸ.
2. gâ¡F btëna gæ‰Á - off-the-job training :
gâ¡F btëna gæ‰Á v‹gJ, gâòçÍ« Ïl¤Â‰F btëna bfhL¡f¡ Toa
gæ‰ÁahF«. Ï¥gæ‰Á Kiwæ‹ Áy K¡»akhd tiffŸ ËtUkhW.
i) éçÎiu k‰W« khehL
ii) khÂç eo¤jš
iii) braš MŒÎ
iv) nkyh©ik éisah£L
v) _is¡ »s®¢Á
vi) cz®¢Á tr¥gL»w gæ‰Á
Ïsãiy brayiu¤ nj®Î brŒtj‰F gâ¡F btëna gæ‰Á bghU¤jkhdjhF«.
164
i) éçÎiu k‰W« khehL - Lecturers and Conferences :
ca® bghW¥ò t»¡F« gâahs®fis¥ gæ‰Wé¥gj‰F iAjuhgh¤Âš, ã®thf¥
gâahs® gæ‰Á¡ fšÿç ÏU¡»wJ.
khehL Kiwæš, gšntW ãWtd§fëèUªJ gæ‰Á bgW« nkyÂfhçfŸ, xU
F¿¥Ã£l Ïl¤Âš x‹W To xU F¿¥Ã£l ãWtd¥ Ãu¢ridia¥ g‰¿a j§fSila
fU¤J¡fis¥ gçkh¿¡ bfhŸs thŒ¥gë¡F« KiwahF«.
ii) khÂç eo¥ò - Role play :
Ï¥gæ‰Á Kiwæš g§nf‰F« gæYe®fŸ mt®fS¡F¡ bfhL¡f¥g£l g§if
eo¤J¡ fh£l nt©L«. Ï«khÂç eo¥ò Ãçéš, ãWtd¤Â‹ xU F¿¥Ã£l Ãu¢ridia
gæYe® FGé‰F és¡»¡fh£o, g§nf‰F« x›bthUtU« jå¤jåahf, xU
KobtL¥gt® v‹w ãiyæš ÏUªJ KobtL¡f¡ nf£L¡ bfhŸs¥gLt®.
iii) braš MŒÎ - Case study :
Ï«Kiwæš gæYeU¡F, ãWtd¥ Ãu¢rid vG¤J ó®tkhf¡ bfhL¡f¥gL«.
Ï¥Ãu¢rid mt® gâ brŒj Áy Ïl§fëš rªÂ¤jjhf ÏU¡fyh«, mšyJ
f‰gidahdjhfΫ ÏU¡fyh«. g§nf‰gtiu Ãu¢rid¡fhd fhuz§fis MŒÎ
brŒJ, mt‰iw¤ Ô®¡f ÏU¡F« gšntW têfis¡ F¿¥Ã£L, mt‰¿èUªJ j‰fhy
Nœãiy¡nf‰g Áwªj Ô®it vL¡f¡ nf£L¡ bfhŸsyh«.
iv) nkyh©ik éisah£L - Management Games :
gšntW gâ gæYe® FG¡fŸ nkyh©ik éisah£oš g§nf‰»‹wd®.
gæ‰We® x›bthU FGé‰F« xU F¿¥Ã£l bjhêš ãiy mšyJ gjéaë¤J,
x›bthUtU« mt®fS¡fë¡f¥g£l ãiyæèUªJ Ô®khd§fŸ vL¡f¡ nf£L¡
bfhŸs¥gLt®.
v) _is¡ »s®¢Á / _is¥òaš - Brain Storming :
ÏJ ãWtd¤Âš Áy K¡»akhd Ãu¢ridfis¤ Ô®¥gj‰F¥ ga‹gL¤j¥gL«
xU E£gkhF«. (v.L) rªijæš j§fŸ bghU£fS¡fhd njit Fiwjš v‹gJ äf
K¡»akhd Ãu¢ridahF«. Ïj‰F rªij¤ Jiw k£L« bghW¥gšy. Ï¢Nœ ãiyæš,
c‰g¤Â, rªij, ã k‰W« k‰w Jiw nkyhs®fS« x‹W To fyªjhŒÎ brŒa nt©L«.
Ï¡fyªjhŒéš x›bthU jå egU¡F« j‹Dila fU¤J¡fis btë¥gilahf¡
Tw cçik c©L.
vi) cz®¢Átr¥gL»w gæ‰Á - Sensitivity Training :
Ï¥gæ‰Á Kiw gæYe® k¤Âæš ešy kåj cwit ts®¥gij neh¡fkhf¡
bfh©lJ. ÏJ xU jå egiu xU FGéYŸst®fë‹ el¤ijia¥ òçªJ bfh©L,
mt®fSl‹ xU FGthf ÏizªJ gâah‰w cjλwJ. ÏJ xU jå egç‹ r»¥ò¤
j‹ikia ts®¥gJl‹, cl‹ gâòçgtç‹ ék®rd§fS¡F gÂyë¡f¡ Toa
ijça¤ijÍ«, j‹d«Ã¡ifiaÍ« ts®¡f cjλwJ.
Ï¥gæ‰Á gâahs®fë‹ cz®Îfis¥ gh¡F« tifæš Áy Nœãiyfis
cUth¡», mt®fŸ cz®¢Áfis¡ f£L¥gL¤Â, brašgL« Âwikfis ts®¤J»wJ.
ÏJ MSik ts®¢Áæ‹ gh§»id ca®¤J»wJ.
165
ãidé‰ bfhŸf
MbsL¡F« _y§fŸ
mf _y§fŸ
1. gâ kh‰w«
2. gjé ca®Î
mf _y§fë‹ e‹ikfŸ
FiwghLfŸ
òw _y§fŸ
1. és«gu§fŸ
2. ntiy thŒ¥ò Kfik mik¥ò¡fŸ
3. fšÿç tshf¤Âš MbsL¤jš
4. gÂyhŸ
5. ãWtd¤ÂYŸs gâahs®fë‹ gçªJiu 6. bjhê‰r§f§fŸ
7. EiHthæèš MbsL¤jš
bjçªbjL¤jš nj®ÎfŸ
nj®Îfë‹ tiffŸ
1. rhjid¤ nj®Î
3. MSik¤ nj®ÎfŸ
5. éU¥g¤ nj®Î
2. ò¤Â¡T®ik (m) k E£g¤ nj®Î
4. jah®ãiy¤ nj®ÎfŸ
ne®fhzš
1.. Kj‹ik ne®fhzš
3. eš khÂç ne®fhzš
2. kdmG¤j ne®fhzš
4. Mœªj ne®fhzš
Ïl« F¿¤jY«, gâak®¤jY«
gæ‰Á
gæ‰Áæ‹ e‹ikfŸ
1. c‰g¤Âia mÂfç¤jš
3. ég¤J¡fŸ Fiw»wJ
5. Fiwªj f©fhâ¥ò
7. jå ãiy nkyh©ik
2. gâÂU¥Â
4. ts§fis KGikahf ga‹gL¤Jjš
6. be»œÎ¤ j‹ik
8. ãiy¤j‹ik k‰W« ts®¢Á
gæ‰Áæ‹ gofŸ / eilKiwfŸ
1.. gæ‰Áæ‹ njitia cz®jš
2. gæ‰Áæ‹ Ïy¡if ã®zæ¤jš
3. rçahd gæ‰Á Kiwia nj®ªbjL¤jš
4. gæ‰Áæ‹ éisit kÂ¥ÃLjš
gæ‰Áæ‹ tiffŸ
gâæš gæ‰Á
1. òFKf gæ‰Á
3. òJ¥òy¥ gæ‰Á
5. cjé¥ gâahsuhf gâak®¤jš
gâ¡F btëna gæ‰Á
1. éçÎiu k‰w« khehL
3. brayhŒÎ
5. _is¡ »s®¢Á / _is òaš
2. gâ gæYe® gæ‰Á
4. gâ RH‰Á
6. EiHthæš gæ‰Á
2. khÂç eo¥ò
4. nkyh©ik éisah£L
6. cz®¢Á tr¥gL»w gæ‰Á
166
Áy braš £l§fŸ
ÑœfhQ« nkyh©ik¥ Ãu¢ÁidfS¡F¤ ԮΠfh©f.
1) xU ãWtd« fh»j¤ j£LfS« fh»j¡ »©z§fS« cwg¤Â brŒJ tU»wJ.
m¥gFÂæš cŸq®¤ ÂUéHh tªjjdhš 50,000 j£LfS« »©z§fS«
njit¥g£lJ. ãWtd« v›thW Ϥnjitia¥ ó®¤Â brŒÍ« vªj éjkhd MbsL¥ò
Kiwia ϧF ga‹gL¤jyh« v‹W gçªJiu brŒ.
cjé¡F¿¥ò
Ϫj MbsL¥ò xU F¿¥Ã£l fhy¤Â‰F k£Lnk Mdjhš j‰fhèf thlif
MbsL¥ò k£Lnk ga‹gL¤j KoÍ«. j‰fhèf MbsL¥ò Kiwia étç¡fyh«.
2) xU eL¤ju ãWtd¤Â‹ bghJ nkyhs® xU gâahsiu¡ F¿¤J òfh® x‹W bg‰wh®.
m¥gâahs® j‹ gâæš ftd« Ïšyhkš ÏU¥gnjhL jdJ ca® mÂfhçælK«
Ñœ¥gojš ÏšyhkY« ÏUªjJjh‹ F‰wkhF«. mt® bjhê‰rhiy¡F
ÂdK« jhkjkhf tªjh®. k‰wt®fŸ mij¡ ftå¥gijÍ« éU«géšiy. bjhêyhs®
r§f¤ jiyt®fS¡F« mtçl« nfŸé nf£fnth m¿Îiu brhšynth ijça« Ïšiy.
Mdhš mt® Ïšyhj bghGJ ÏJ F¿¤J ék®rd« brŒjd®. mªj¥ gâahsU¡F 15
tUl« mDgt« ÏUªjJ. mtuJ el¤ijÍ« braY« e‹whfnt ÏUªjJ. mt® Ï›thW
ftdäšyhkš elªJ bfhŸtJ r§f¤ jiytU« mtuJ ca® mÂfhçÍ« kh¿aj‰F¥
Ëò jh‹ v‹W bjçatU»wJ.
1) Ϫj tH¡if MuhaΫ
2) bghJ nkyhsU¡F v‹d braš elto¡if vL¡f¥ gçªJiu brŒthŒ?
cjé¡ F¿¥ò
Ï›tH¡if¥ gâahs® el¤ij¡fhd fhuz« F¿¤J MŒªJ mtU¡F
fyªjhnyhrid tH§fΫ
3) c‰g¤Â¤ju« V‰fdnt ã®zæ¤j ju¤Jl‹ x¤J¢ bršyéšiy. Ïij¡ F¿¤J
MŒÎ nk‰bfh©lš bjhêyhs®fŸ ÏaªÂu¤ij Ïa¡f m¿ªÂU¡féšiy v‹W
bjça tªjJ. Jšèakhf¤ ju¤ij mila v‹d têia nk‰bfhŸtJ? MŒf.
cjé¡F¿¥ò
gâahs® gæ‰Á¤ njitfisMŒf.
Ϫj Ãu¢ridia Ô®¡f bj«ó£Ljš bfhŸiffisÍ« ifahsyh«.
167
édh¡fŸ
gFÂ-m
òwta FWédh¡fŸ
rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf
1. ----- mQFKiw ``äif¥ gâahs® éy¡f«`` vD« M£Fiw¥ò Kiwia¤
j鮡f cjλwJ.
(m) gâ kh‰w« (M) gjé ca®Î (Ï) gÂyhŸ (<) EiHthæš MbsL¤jš
2. gy ãWtd§fS¡F ---- mik¥ò¡fëèUªJ jh‹ v®fhy neh¡Fila
kDjhu®fŸ g‰¿a égu§fŸ »il¡»‹wd.
(m) ntiythŒ¥ò Kfik mik¥ò (M) bjhê‰r§f§fŸ (Ï) és«gu« (<) gÂyhŸ
3. rhjid¤ nj®Î --- v‹W« miH¡f¥gL»wJ.
(m) braš ãiwnt‰w¤ nj®Î (M) jah® ãiy¤ nj®Î (Ï) MSik¤ nj®Î (<) ò¤Â
T®ik¤ nj®Î
4. Mœªj ne®fhzš ---- v‹W« miH¡f¥gL»wJ
(m) kd mG¤j ne®fhzš (M) Kj‹ik ne®fhzš (Ï) kiwKf ne®fhzš
(<) eškhÂç ne®fhzš
5. ---- gæ‰Á kuò tê gæ‰Á¡F vL¤J¡ fh£lhF«.
(m) òFKf (M) khÂç eo¥ò (Ï) gâ gæYe® (<) gâ RH‰Á
6. ---- gæ‰Áæš, gæ‰Á gŸë, ãWtd tshf¤Ânyna ãWt¥gL»wJ.
(m) òFKf (M) òJ¥òy (Ï) EiHthæš (<) gâ gæYe®
7. gæ‰Á gâahs® k¤Âæš---ia ts®¡»wJ.
(m) j‹d«Ã¡if (M) M®t« (Ï) nj®¢Á (<) Âwik
8. --- gâahs®fŸ ÏaªÂu§fŸ, f¢rh¥ bghU£fis e‹F ga‹gL¤Jt®
(m) gæ‰Áaë¡f¥glhj (M) Áw¥ghf gæ‰Áaë¡f¥g£l (Ï) gæ‰Á bgW« (<) Ïš
vJÎäšiy
9. gšntW gâgæYe® FG¡fŸ --- éisah£oš g§nf‰»‹wd®
(m) mik¥ò (M) ã®thf« (Ï) nkyh©ik (<) £lälš
10. --- gæ‰Á xU jå egiu FGéYŸst®fë‹ el¤ijia¥ òçªJ bfhŸs
cjλwJ.
(m) òFKf (M) gâRH‰Á (Ï) EiHthæš (<) cz®¢Á tr¥gL»w
11. mf _y§fŸ _y« bjçªbjL¤jš v‹gJ ---(m) gâ kh‰w« (M) és«gu« (Ï) EiHthæš MbsL¤jš (<) gâ RH‰Á
12. gâahs®fë‹ gçªJiuæ‹ ngçš F¿¥ghf ---- gâahs®fis ãaä¡fyh«.
(m) Ñœãiy (M) brayh¡f ãiy (Ï) nkš ãiy (<) Ïsãiy nkyh©ik
168
13. mf_y§fŸ _y« MbsL¤jš ---- nrä¡»wJ.
(m) gâahs® k‰W« f¢rh¥ bghUŸfŸ (M) neu« k‰W« gz« (Ï) ÏaªÂu§fŸ
k‰W« fUéfŸ (<) vJÎäšiy
14. bjçªbjL¤jš nj®Î kDjhu® g‰¿a ---- étu§fis¥ bgw cjλwJ.
(m) jah® ãiy (M) M®t« (Ï) MSik (<) Ïit mid¤J«
15. jFÂfh©gtU« --- MF«
(m) 2 khj§fëèUªJ 6 khj§fŸ (M) 3 khj§fëèUªJ 1 tUl« (Ï) 6
khj§fëèUªJ 2 tUl§fŸ (<) 2 khj§fëèUªJ 9 khj§fŸ
16. kÂE£g¤ nj®Î --- m¿ªJ bfhŸs cjλwJ
(m) jiyik g©ò (M) th®¤ij¤ Âwik k‰W« Phgf r¡Â (Ï) nguhtš (<) bghWik
17. gâ¡F btëna gæ‰Á Kiw ---- Kiw¡F¥ bghU¤jkhdJ
(m) KJãiy bray® (M) gâ gæYe® (Ï) EiHthæš (<) Ïsãiy bray®
18. gæ‰ÁahdJ xU F¿¥Ã£l neh¡f¤Â‰F, ---- ia tsu¢ brŒa tH§f¥gL«
Kiwahd braš
(m) Ra kçahij (M) KG m¿Î (Ï) F¿¥Ã£l Âwik (<) MSik
19. xU kDjhuç‹ ò¤Â¡ T®ikia msél --- nj®Î cjλwJ
(m) éU¥g¤ nj®Î (M) jah®ãiy¤ nj®Î (Ï) kÂE£g¤ nj®Î (<) MSik¤ nj®Î
20. òFKf¤ nj®Î ---- v‹W« miH¡f¥gL»wJ
(m) òJ¥òy¥ gæ‰Á (M) gâ RH‰Á (Ï) gâ gæYe® gæ‰Á (<) cl‹gh£L¥ gæ‰Á
éilfŸ
1. (m) gâ kh‰w«
2. (m) ntiythŒ¥ò Kfik mik¥ò
3. (m) braš ãiwnt‰w¤ nj®Î
4. (Ï) kiwKf ne®fhzš
5. (Ï) gâ gæYe®
6. (Ï) EiHthæš
7. (m) j‹d«Ã¡if
8. (M) Áw¥ghf gæ‰Áaë¡¥g£l
9. (Ï) nkyh©ik
10. (<) cz®¢Á tr¥gL»w
11. (m) gâkh‰w«
12. (m) Ñœãiy
13. (M) neu« k‰W« gz«
14. (<) Ïit mid¤J«
15. (Ï) 6 khj§fëYUªJ 2 tUl§fŸ
16. (M) th®¤ij¤ Âwik k‰W« Phgfr¡Â
17. (<) Ïsãiy bray®
18. (Ï) F¿¥Ã£l Âwik
19. (Ï) k E£g¤ nj®Î
20. (<) cl‹gh£L¥ gæ‰Á
169
XçU th®¤ijfëš éilaë¡f
1. MbsL¡F« _y§fë‹ tiffŸ v¤jid?
2. fhèæl§fis ãu¥òtš vëjhd mQFKiw vJ?
3. mf _y§fëš nkš ãiy¥ gâæš V‰gL« fhèæl§fŸ v›thW ãu¥g¥gL»wJ?
4. gâahs®fŸ xG§Fz®it br«ikgL¤J« MbsL¡F« _y§fŸ vJ?
5. rhjid¤ nj®é‹ k‰bwhU bga® v‹d?
6. gæ‰Á eilKiwæ‹gofŸ v¤jid?
7. òFKf¤ nj®é‹ k‰bwhU bga® ahJ?
8. kuòtê gæ‰Á Kiw vJ?
9. bjçªbjL¤jY¡F tiuéy¡fz« bfhL¤jt® ah®?
10. òw_y§fŸ _y« MbsL¤jš Kiwæš VjhtJ 2 vGJ
11. KGikahd jFÂÍila gâahsiu ãWtd¤Â‰F btëna njLtj‰F¢ Áwªj
tê vJ?
12. v›tif¥ gâahs®fŸ EiHthæš MbsL¤jš _y« mk®¤j¥gL»‹wd®?
13. gæ‰Áaë¡F« Kiwæ‹ tiffŸ ahit?
14. gâahs®fis¤ nj®ªbjL¤J gâak®¤Jtij jil brŒÍ« _y« vJ?
15. VnjD« Ïu©L nj®Îfë‹ tiffis vGJ.
16. òJ¥òy¥ gæ‰Áæ‹ neh¡f« ahJ?
éilfŸ
1. 2
2. gâkh‰w«
3. gjé ca®Î
4. mf_y§fŸ
5. braš ãiwnt‰w¤ nj®Î
6. 4
7. cl‹gh£L¥ gæ‰Á
8. gâgæYe® gæ‰Á
9.nlš nahl®
10. és«gu§fŸ / gÂyhŸ / ntiythŒ¥ò Kfik mik¥òfŸ / fšÿç tshf¤Âš /
MbsL¤jš / bjhê‰r§f§fŸ / ãWtd¤ÂYŸs gâahs®fŸ gçªJiu /
EiHthæèš MbsL¤jš
170
11.és«gu«
12. 1.gæ‰Á njitæšyhj 2. Fiwªj gæ‰Á njit¥gL« gâfS¡F
13. 1. gâæš gæ‰Á 2. gâ¡F btëna gæ‰Á
14. mf_y§fŸ
15. jah® ãiy¤ nj®Î / éU¥g¤ nj®Î / MSik¤ nj®Î / kÂE£g (m) ò¤Â T®ik¤
nj®Î / rhjid¤ nj®Î
16. bjhêš E£g m¿it fhy¤Â‰nf‰g òJ¥Ã¤J¡ bfhŸs.
gFÂ - M
äf¡ FW»a édh¡fŸ
5 tçfëš éilaë
(4 kÂ¥bg©)
1. gâak®¤jš v‹whš v‹d?
2. bjçªbjL¤jš v‹whš v‹d?
3. bjçªbjL¤jš - tiuaW.
4. mf_y§fŸ - F¿¥ò tiuf.
5. òw _y§fŸ - F¿¥ò tiuf.
6. gâkh‰w¤Â‹ bghUŸ ahJ?
7. Mœªj ne®fhzš ÁW F¿¥ò tiuf.
8. ne®fhzš v‹whš v‹d? mj‹ tiffŸ ahit?
9. gæ‰Áæ‹ bghUŸ ahJ?
10. gâ RH‰Á v‹whš v‹d?
11. _is »s®¢Á v‹whš v‹d?
12. EiHthæš gæ‰Á v‹whš v‹d?
gFÂ - Ï
(10 kÂ¥bg©)
FWédh¡fŸ
xU g¡f mséš éilaë
1. bjçªbjL¤jš nj®Îfë‹ tiffis vGJf.
171
2. gæ‰Áæ‹ e‹ikfŸ ahitd?
3. gæ‰Áæ‹ goãiyfis étç.
4. mf_y§fë‹ e‹ikfŸ, FiwghLfŸ ahit?
gFÂ - <
f£Liu tot édh¡fŸ
(20 kÂ¥bg©)
1. bjçªbjL¤jš _y§fis és¡Ff.
2. gâahsU¡F më¡F« gæ‰Áæ‹ tiffis étç.
3. bjçªbjL¤jš eilKiwæ‹ gofis és¡Ff.
172
nkyh©ik¤ j¤Jt§fŸ
khzt® brašgh£L¤ £l«
tUl Koéš braš £l«
“Áw¥ghf¡
f£L§fŸ”
Áw¥ghf¡ f£L§fŸ
173
neh¡f«
Ï¢brašghL khzt®fŸ jh§fŸ f‰W¤ bjëªj ``nkyh©ik¤ j¤Jt§fŸ``
v‹w ghl¥ gFÂæš cŸs nkyh©ik¡ bfhŸiffis cgnahf¥gL¤j cjλwJ.
tF¥Ãš cŸs khzt®fis eh‹F IªJ FG¡fshf¥ Ãç¤J bfhŸsΫ.
x‹¿u©L cjéahs®fŸ c‰W neh¡Fgt®fis MÁçaU¡F cjéahf it¤J¡
bfh©L gæ‰Áæ‹ KG¥gaidÍ« bgwyh«.
njitahd rhjd§fŸ
1) tF¥Ã‰F« ta‰F« V‰w ò® éisah£L rhjd§fŸ (Á¿a éisah£L
rhd§fŸ Kjš jh{ kAhš ngh‹w f£ol¡ fiy éndhj§fŸ tiu). mid¤J
FG¡fS« Ïnj ngh‹w rhjd¤ij it¤ÂU¡f nt©L«.
2) rhjd¤ij Ïa¡F« fUéfŸ
3) FG¡fS¡F bfhL¡f¥gL« brašgh£L étu¤ jhŸfŸ.
brašgh£L ãiyfŸ
Mu«gãiy étuz«
MÁça® brašgh£il Jt¡» it¡»wh®. Mdhš brašgh£o‹
KGneh¡f¤ijÍ« Twhkš Áyt‰iw M¢r®akhf¡ TW« tifæš ÏufÁakhf
it¡»wh®. ešy KGikahd jilfŸ Ïšyhj kd ãiyÍl‹ brašgh£oid¤
Jt§Ftj‰fhf, brašgh£oid éisah£L¥ nghy, mDgé¤J neh¡f¤ijnah,
»il¡F« ju§fisnah, g‰¿ nahÁ¡fhkš Jt§f¢ brhš»wh®. ÏJ éisah£oš
vªj xU jtwhd eilKiwiaÍ« j鮡f cjΫ.
ãWk cUth¡f«
x›bthU FGΫ xU ãWk¤ij jå¤j‹ikÍl‹ cUth¡» mij ãWk«
v‹w mo¥gilæš mj‰F xU jiyik¢ brayh©ik mÂfhç / bghJ nkyhsiu
ãaä¡»‹wd®.
Vy m¿é¥ò
x›bthU ãWkK« MÁçaçläUªJ Vy m¿é¥ò rk®¥Ã¥gJ F¿¤J
F¿¥òfis¥ bgw nt©L«. Vy m¿é¥Ãš rçahd F¿¥òfŸ bjëthf¡ F¿¡f¥gl
nt©L«. Ï›thW F¿¥ÃLtj‹ neh¡f« bkh¤j brašgh£ilÍ« KGikahd ngh£o
ãiy¡F cUth¡Ftnj MF«. Ϫj brašgh£o‹ bt‰¿ahdJ brašgh£il
v›tsÎ fhy¤Â‰FŸ xU FGthdJ Ko¡»wJ v‹gij¥ bghW¤jJ. ah® éiuéš
Ko¡»wh®fnsh mtnu bt‰¿ bg‰wt®.
f£ol mkyh¡f«
x›bthU FGΫ (ãWkK«) brašgh£il mkšgL¤J»wJ. vL¤J¡fh£lhf
jiyik brayh©ik mÂfhç / bghJ nkyhs® ngh‹nwh® FGé‰FŸnsna xU
braš £l nkyhs® Kj‹ik gâ nkyhs® ngh‹nwhiu ãaä¡f nt©L«. MÁça®,
FGé‰F gšntW ò® ãiyfis cUth¡» it¡f nt©L«.
174
ò®fë‹ vL¤J¡fh£LfŸ
bjhiyªJ nghd ghf§fŸ
ä‹jil
gâahs® uhÉdhkh / mogLjš
bjhêyhs® r§f« nghuh£l«
ntW ãWk« vL¤J¡ bfhŸSjš
MÁça® j§fŸ cjéahs®fSl‹ v›thW x›bthU ãWkK« (FGΫ)
nkyh©ik¡ bfhŸiffis KGikahf Mdhš vëikahf¡ fil¥Ão¤JŸsh®fŸ
v‹W gÂÎ brŒ»wh®fŸ MÁça®fŸ. ghl¤Â‹ x›bthU gFÂæY« cŸs nkyh©ik¤
j¤Jt§fis j§fsJ rçgh®¡F« g£oaèš tiuaW¤J¡ bfhŸsyh«. brašÂ£l«
mkyh¡f¥g£Lé£lJ v‹gJ všyh¡ FG¡fS« j§fsJ f£ol¤ij f£o Ko¤J
é£lhnyh (mšyJ) neu« Ko¤J é£lhny czu¥gL»wJ.
rçgh®¡F« f£l«
c‰W cz®jš rçgh®¡F« g£oaè‹ mo¥gilæš MÁça® x›bthU FGΫ
v›thW nkyh©ik¤ j¤Jt§fis¡ ifah©L cŸsd® v‹gij étç¡»wh®. mj‹
Ë MÁça¤ c©ik cy»š cŸs vL¤J¡ fh£Lfis¡ T¿ v›thW Ï‹D« Áwe¤
Kiwæš braš £lkhdJ totik¡f¥glyh« v‹W TW»wh®.
f‰wš ga‹fŸ
Ϫj xU brašÂ£l«, 90 ãäl§fëš khzt®fŸ jh§fŸ f‰W¡ bfh©l
nkyh©ik¡ fU¤Âaš ghlK« jiyik¥ g©ò« v›thW cgnahf¥ gL¤j¥g£lJ
v‹gij cz®ªJ bfhŸs cjéahf ÏU¡F«.
khzt®fë‹ ftd¤Â‰F
Ñœ¡f©l éahghu ehëjœfŸ k‰W« gUt Ïjœfis go¥gj‰F M®t¤ij
ts®¤J¡ bfhŸtj‹ _y« tU§fhy éahghu cy»š Áwªj braš
ãiwnt‰w¤Â‰F c§fis jah®gL¤Â¡ bfhŸsyh«.
1. bjhêš cyf«
2. ehza« éfl‹
3. Âdky® - tâfky®
M§»y gUt ÏjœfŸ k‰W« ehëjœfŸ
1.
2.
3.
4.
5.
Business World
Business Line
Business Today
India Market Journal
Economic Times
175
Reference Books
(1)
Principles of Management
-
J. Jayasankar.
(2)
Business Management
-
Dr. C. B. Gupta.
(3)
Management Principles
-
Dr. V. Balu.
(4)
Management Principles
-
Tamilnadu Text Book
Corporation edition 2006.
(5)
Business Management
-
Kathiresan Dr. Radha.
(6)
Principles of Management
-
Kathiresan Dr. Radha.
176