Tarımsal İşletmecilik ve Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yönetimi

Tarımsal İşletmecilik ve Süt Sığırcılığı
İşletmelerinin Yönetimi
Prof. Dr. İbrahim YILMAZ
Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarım Ekonomisi Bölümü, Antalya
[email protected]
İÇERİK
1. Giriş (Konunun önemi ve amacı)
2. Muhasebe Kayıtları
3. İşletmelerin Ekonomik (Finansal) Analizi
3.1. Bilançonun Oluşturulması
 Değerleme Yöntemleri
3.2. Yıllık Faaliyet Sonuçları
3.2.1. İşletme Gelirleri
 Süt Sığırcılığı Gayrisafi Üretim Değeri
3.2.2. Üretim masrafları
3.2.3. Kar Göstergeleri
1. Giriş (Konunun önemi ve amacı)
Çiftçiler nasıl bir çevre ile çevrilidir?
Artan rekabet
Küreselleşme (serbest ticaret)
Azalan destekler
Bilgiye kolay ulaşım
1. Giriş (Konunun önemi ve amacı)
Çiftçilerin karlılıklarını artırmalarının 5 yolu
1.
2.
3.
4.
5.
Kayıt tutmak
Finansal analizlerin yapılması
Masrafların kontrolü
Gelirleri artırmak
Ürün Çeşitlendirmesi
Amaç,
süt sığırcılığı işletmelerinin başarısının ölçülebilmesi ve
değerlendirilebilmesi için ihtiyaç duyulacak temel bilgilerin
sunulmasıdır.
2. Muhasebe ve Kayıtları
Muhasebe, işletmelerde mal ve hizmet akımı sonucu oluşan
finansal işlem ve olayları belli bir düzen içinde kaydetme,
sınıflama ve bu kayıtların anlamlı özetlerini yapma, analiz etme
ve yorumlama tekniği olarak tanımlanmaktadır.
İşletmelerde tutulması gereken kayıtlar
A. Çiftlik Kayıtları
B. Envanter kayıtları
1. Çiftlik haritası
2. Üretim kayıtları
a. Bitkisel üretim kayıtları
b. Hayvansal üretim kayıtları
c. Yem kayıtları
3. İşgücü kayıtları
C. Finansal kayıtlar
3. İşletmelerin Ekonomik (Finansal) Analizi
3.1. Bilançonun Oluşturulması
Envanter çıkarma, en yalın haliyle varlıkların, borçların ve
alacakların
listelenmesi
kapsamaktadır.
ve
değerleme
işlemlerini
Envanter ne zaman çıkarılmalıdır?
Temel bilanço eşitliği:
Mevcutlar + Alacaklar = (Öz) Sermaye + Borçlar
3.1. Bilançonun Oluşturulması
… Tarım İşletmesi … Tarihli Bilançosu
A. AKTİF
Tutar
B. PASİF
Tutar
I. Çiftlik varlığı
……..
I. Borçlar (Yabancı sermaye)
……..
1. Toprak varlığı
……..
1. İndi borçlar
……..
2. Arazi ıslahı varlığı
……..
2. Kısa vadeli borçlar
……..
3. Bina varlığı
……..
4. Bitki varlığı
……..
3. Orta ve uzun vadeli borçlar ……..
II. Öz sermaye
……..
II. İşletme varlığı
……..
5. Alet-makine varlığı
……..
6. Hayvan varlığı
……..
7. Stoklar
……..
8. Para ve alacaklar
……..
Toplam
……..
Toplam
……..
Varlık değerleme Yöntemleri
1. Maliyet bedeli
Varlığın mevcut üretim yöntemleri ve mevcut fiyatlar ile yeniden
üretilmesi halinde kaça mal olacağı varsayımına dayanır .
2. Pazar (piyasa) fiyatları
Varlığın satılması halinde pazarda alacağı fiyat üzerinden
değerleme yapılması esasına dayanır.
Çiftlik avlusu fiyatları (ÇAF) kullanılır.
Girdilerde: ÇAF= Piyasa fiyatı + İşletmeye taşıma masrafları
Ürünlerde: ÇAF= Piyasa fiyatı - Taşıma ve pazarlama masrafları
3. Gelirlerin kapitalizasyonu
Arazinin değeri = Yıllık ortalama sürekli net gelir / K. faiz oranı
3.2. Yıllık Faaliyet Sonuçları
3.2.1. İşletme Gelirleri
Gayrisafi Hasıla (GSH); bir işletmede bir yılda üretilen
mal ve hizmet miktarının parasal tutarıdır.
Kaynaklarına göre GSH
1. Bitkisel gayrisafi üretim değeri
(Bir şubede üretilip diğer şubede girdi olarak kullanılan ürünler
kullanıldıkları şubede masraf olarak kaydedilir.)
2. Hayvansal gayrisafi üretim değeri
3. İşletme dışı tarımsal gelir
3.2. Yıllık Faaliyet Sonuçları
3.2.1. İşletme Gelirleri
Gayrisafi Üretim Değeri (GSÜD);
 Bir üretim dalının bir yılda yarattığı toplam
üretim değeridir.
 Ana ürün ve yan ürünlerin çiftlik avlusu
fiyatlarıyla çarpımları toplamı ve demirbaş
artışlarından oluşur.
 Ürün bazında hesaplanabileceği gibi işletme
bütünü için de hesaplanabilir.
Süt Sığırcılığı Gayrisafi Üretim Değeri
Çizelge 1. Süt Sığırcılığı gayrisafi üretim değeri
Gelir unsurları
1. Süt
2. Demirbaş değer artışı
3. Gübre
4. Diğer tali gelirler
Toplam
Miktar
(Ton)
Ortalama
Tutar
fiyat
(TL)
(TL)
İnek
başına
düşen
(TL)
100 lt süt
başına
düşen
(TL)
Süt Sığırcılığı Gayrisafi Üretim Değeri
Demirbaş değer artışının (DDA) hesaplanması
Çizelge 2. Sürü hareket çizelgesi
Sene Başı
Satın Alınan
Baş Değer Baş Değer
(TL)
(TL)
Boğa
Reforme inek
Damızlık inek
Gebe düve
Düve
Tosun
D. Dana
E. Dana
E. Buzağı
D. Buzağı
Toplam
Doğan
Baş
Ölen
Baş Değer
(TL)
Satılan
Kesilen
Baş Değer Baş Değer
(TL)
(TL)
Sene Sonu
Baş Değer
(TL)
Sene başı sürü mevcudu + satın alınan + doğan – (satılan+ kesilen + ölen) = Sene sonu sürü mevcudu
DDA= Sene sonu sürü değeri + satılanların değeri + kesilenlerin değeri
- (sene başı sürü değeri + satın alınanların değeri)
3.2.2. Üretim ve İşletme Masrafları
Üretim masrafları (ÜM)
Üretim masrafları (maliyet), üretimi gerçekleştirmek
üzere kullanılan girdilerin parasal ifadesidir.
 İşletme bütünü için de hesaplanabilir.
 Ürün bazında da hesaplanabilir.
Çiftlik avlusunda ÜM
Yetiştirme giderleri ile hasat ve varsa çiftlik
avlusuna taşıma giderlerini içermektedir.
Pazarda ÜM
İlave olarak depolama
kapsamaktadır.
ve
satış
giderlerini
3.2.2. Üretim ve İşletme Masrafları
Üretim masrafları (ÜM)
 Sınıflandırılması
1. Değişen masraflar;
Üretim miktarına bağlı olarak artan veya azalan
masraflardır.
2. Sabit masraflar;
Üretim miktarından etkilenmeyen masraflardır.
3.2.2. Üretim ve İşletme Masrafları
Değişen üretim masrafları
Çizelge 3. Süt Sığırcılığı üretim masrafları (I)
Masraf unsurları
I. Değişen masraflar
1. Geçici yabancı işçilik ücreti
2. Satın alınan yemler
3. İşletmede üretilen yemler
4. İlaç masrafı
5. Veteriner ücreti
6. Suni tohumlama ve aşım ücreti
7. Hayvan sigortası
8. Makine kirası
9. Akaryakıt
10. Alet-makine tamir bakımı
11. Elektrik
12. Diğer cari masraflar
13. Pazarlama masrafları
14. Değişen masraflar faizi (%...)
Tutar
(TL)
İnek
100 lt süt
başına düşen başına düşen
(TL)
(TL)
3.2.2. Üretim ve İşletme Masrafları
Sabit üretim masrafları
Çizelge 3. Süt Sığırcılığı üretim masrafları (II)
Masraf unsurları
II. Sabit Masraflar
15. Aile işgücü ücret karşılığı
16. Daimi işçi ücreti
17. Amortismanlar
a) Bina ve diğer tarımsal yapılar
b) Alet ve makineler
c) Hayvanlar
d) Diğer
18. Bina tamir bakımı
19. Vergiler (mülkiyetlikle ilgili vergiler)
20. Sigorta (Taşıt, yangın vb.)
21. Genel idare giderleri
22. Ödenen borç faizleri
23. Öz sermaye faiz karşılığı
24. Diğer sabit masraflar
Toplam üretim masrafları
Tutar
(TL)
İnek başına
düşen (TL)
100 lt süt
başına düşen (TL)
Sabit üretim masraflarının hesaplanması
Aile işgücü ücret karşılığı (AİGÜK)
 Aile fertlerinin işletmede çalışmaları karşılığı olarak
hesaplanmaktadır.
 Bu amaçla, fiili çalışma süreleri (saat) tespit edilir.
 Sekiz saat esas alınarak, gün sayısına dönüştürülür.
 Erkek işgücü birimi (EİB) cinsinden toplam çalışma günü
hesaplanır.
 Bu süre, daimi işçi gündeliği ile çarpılarak AİGÜK hesaplanır.
Erkek işgücü birimi katsayıları
Yaş grubu
Erkek
Kadın
7-14
0,50
0,50
15-49
1,00
0,75
50 +
0,75
0,50
Daimi işçi masrafı;
Daimi işçilere ödenen ayni ve
nakdi ücretlerin toplamıdır.
Sabit üretim masraflarının hesaplanması
Amortismanlar
Amortisman; sabit varlıkların (sermayenin)
üretimde kullanılması nedeniyle, fiziki ve
teknolojik olarak eskimeleri ve değer
kaybetmeleri nedeniyle hesaplanmaktadır
(toprak hariç).
Hesaplama Yöntemi;
1. Doğru hat
Sabit üretim masraflarının hesaplanması
Amortismanlar
Doğru hat yöntemine göre yıllık amortisman (YAP);
Bina ve alet makinelerde:
YAP= (Yenisinin değeri - Kalıntı değeri) / Ekonomik ömür
Hayvanlarda:
YAP= (Damızlık değeri - Kasaplık değeri) / Damızlık süresi
Ekonomik ömür değerleri maliye bakanlığı tarafından
yayınlanmaktadır (333 Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliği).
Süt sığırcılığında amortisman hesaplanması durumunda,
sürü yenileme masrafının hesaplanmasına gerek
bulunmamaktadır.
Sabit üretim masraflarının hesaplanması
Faiz
Faiz; eldeki paranın sabit varlık yatırımında kullanılmasının
karşılığı, fırsat maliyeti olarak hesaplanmaktadır.
Hesaplanmasında kullanılan eşitlik;
Yıllık Faiz Masrafı
Yıllık Faiz Masrafı
=
=
Yenisinin Maliyet Bedeli + Kalıntı Değeri
2
Damızlık Değeri + Kasaplık Değeri
Burada; i: reel faiz oranıdır.
2
x i
x i
İşletme masrafları (İM)
İşletme masrafları (İM); bir işletmede bir yılda GSH’YI
elde etmek için yapılan (faiz hariç) masrafların
toplamıdır.
Gruplandırılması
1.
2.
3.
4.
İşçilik masrafları
Cari masraflar
Malzeme eksilişleri
Amortismanlar
İşletmenin toplam üretim masrafından, aktif sermaye
faiz karşılığının çıkarılmasıyla işletme masrafları
toplamı hesaplanır.
Ortak (Müşterek) masraflar ve dağıtım sorunu
üretim faaliyetlerine doğrudan
doğruya dağıtılamayan ve dolayısıyla birden çok
üretim faaliyetine ait olan masraflardır.
Ortak
masraflar,
 Bekçilik vb sürekli işçilik masrafları,
 Çeki gücü masrafları,
 Bina masrafları,
 Genel yönetim giderleri,
 Ve diğer müşterek hizmet birimlerinin masrafları.
Ortak masrafların faaliyetlere dağıtımı
Dağıtım yolları
 Her bir üretim faaliyetine ait sermayenin, toplam
aktif sermaye içindeki payına göre dağıtım
 Faaliyetlerin ilgili bina, ekipman ve hizmetlerden
yararlanma oranlarına göre dağıtım
 Ödeme kabiliyeti yöntemi: Gayri safi hasıla, brüt kar
veya gayri safi üretim değeri payları dikkate alınır
 Her bir üretim faaliyetine ait masrafların, işletmenin
toplam masrafları içindeki payına göre dağıtım
3.2.3. Birim Üretim Maliyetlerinin Hesaplanması
1. Basit Maliyet Hesaplama Yöntemi
2. Birleşik Maliyet Hesaplama Yöntemi
1. Basit Maliyet Hesaplama Yöntemi
Tek bir ürün elde ediliyorsa, basit maliyet hesaplama
yöntemi kullanılmaktadır.
Toplam üretim masrafları(TL)
Birim ürün maliyeti (TL/Kg) =
Üretim miktarı(Kg)
Birim Üretim Maliyetlerinin Hesaplanması
2. Birleşik Maliyet Hesaplama Yöntemi
a. Kalıntı yöntemi
b. Nispi satış değerleri yöntemi
a. Kalıntı yöntemi
Ana ürün ve yan ürün şeklinde iki ürün elde edilmesi
halinde uygulanabilir.
Toplam üretim masrafları (TL) - Yan ürün geliri (TL)
Ana ürün maliyeti (TL/Kg) =
Ana ürün miktarı ( Kg)
Birim Üretim Maliyetlerinin Hesaplanması
b. Nispi satış değerleri yöntemi
Her bir birleşik ürünün toplam gayri safi üretim
değerine katkı payına göre dağıtım yapılır.
Çizelge 4. Nispi satış değerleri yöntemine göre birim maliyetlerin hesaplanması
Üretim
Birim
Üretim
Fiyat
GSÜD
Masraf
Masrafları Maliyet
Birleşik
Miktarı
(TL/kg)
(TL)
Payı
Ürünler
(TL)
(TL/kg)
(1)
(2)
(3=1x2)
(4)
(5=Yx4)
(6=5/1)
Süt
25000 kg
0,50
12500
0,68
10200
0,408
DDA*
6000
0,32
4800
Toplam
18500
1,00
15000
*Canlı ağırlık artışı kg cinsinden de hesaplanabilir ve bir kg canlı ağırlığın maliyeti de hesaplanabilir.
3.2.4. Kar Göstergeleri
Brüt kar; aşağıdaki eşitlikteki gibi hesaplanır.
Brüt kar = GSÜD – Değişen masraflar
 Brüt kar, kısa dönemde farklı üretim faaliyetlerin
karşılaştırılmasında sıkça kullanılan bir göstergedir.
 Özellikle kısa dönem üretim planlamasında kullanılır.
Net kar;
çiftçinin üretimden aldığı pay olup, risk karşılığı olarak ta
ifade edilmektedir ve aşağıdaki eşitlikteki gibi hesaplanır.
Net kar = GSÜD – Üretim masrafları
4.2.5. Nakit Akım Analizi
 Nakit akım analizi işletme bütünü için olduğu gibi faaliyet
bazında da hazırlanabilir.
 Nakdi gelirlerden nakdi sabit masrafların çıkarılmasıyla
yıllık net nakdi gelir hesaplanabilir.
 nakdi masraf ve gelirler, nakit akım tablosunun
hazırlanmasında kullanılır.
 Nakit akım tablosu, işletmenin aylar itibariyle nakit akımının
analizi ve kısa vadeli finansal planlama amacıyla kullanılır.
 Bu çizelge, kredi kullanımı söz konusu olduğunda, kredi
öncesi ve sonrası için ayrı olarak hazırlanır.
Nakit Akım Analizi
Çizelge 5. Nakit akım tablosu
Gelirler ve Giderler
Gelirler
1. Süt satışı
2. Hayvan satışı
3. Gübre satışı
4. Diğer tali gelirler
I. Toplam nakdi gelirler
Giderler
1. Yabancı işçilik
2. Yemler
3. İlaç ve veteriner
4. .
5. .
II. Toplam giderler
Fark (I-II)
Kümülâtif fark (±)
Ocak
Şubat Mart …
Ekim
Kasım
Aralık
4.2.6 Verimlilik
Verimlilik;
Belirli bir zaman döneminde birim girdi başına çıktı miktarı
olarak tanımlanır.
Verim =
Çıktı
Girdi
Verimlilik ölçümü; iki şekilde yapılır,
1. Kısmi verimlilik oranları
2. Toplam faktör verimliliği
Verimlilik, Kısmi verimlilik oranları
Çıktı; fiziksel miktar, parasal tutar (brüt, net) olarak ölçülebilir.
a. İnek başına verim
b. İşgücü (Emek) Verimliliği
c. Sermaye Verimliliği
a=
b=
c=
Çıktı
İnek sayısı
Çıktı
Kullanılan İşgücü
Çıktı
Top. sermaye
Karlılık (Rantabilite) oranları
a. Ekonomik
karlılık =
Net kar +
Ödenen borç faizi
Toplam sermaye
b. Mali
karlılık =
Net kar
Öz sermaye
Verimlilik, Toplam faktör verimliliği (TFV)
Toplam çıktının toplam
hesaplanmaktadır.
Girdiler (tohum,
toplanacak !!!
gübre,
girdiye
ilaç,
bölünmesiyle
su
vb.)
Brüt TFV=
Toplam GSÜD (Çıktı)
Toplam Üretim Masrafı
Net TFV=
Toplam Net Getiri (Çıktı)
Toplam Üretim Masrafı
nasıl
TFV, ortalama üretim maliyetinin tersi alınarak ta
ölçülebilir.
Sabrınız için teşekkür ederim.

Download Report