Untitled - Pegem.net

Savaş Doğan - Hüseyin Arslan
KPSS Türkçe Soru Bankası
ISBN 978-605-364-599-3
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
9. Baskı: Ocak 2014, Ankara
Proje-Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Yakup Çiçek
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7
Şaşmaz/ANKARA
(0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yeri olan Türkçe bölümündeki 30 soruyu uygun bir süre zarfında ve hatasız çözebilmeniz için hazırlamıştır.
Kitaptaki bütün testler çözümleriyle birlikte hazırlanmıştır. Bu sayede yanlış yaptığınız sorulardan dönüt alabilmeniz
hedeflenmiştir.
Testlerde yer alan sorular, çıkmış sınav soruları paralelinde hazırlanmış olup çıkması muhtemel sorulara da sıkça yer
verilmiştir.
Soru çözümlerine başlamadan konu anlatımlı kaynağa göz atmakta büyük fayda vardır. Test çözümünde soru kökleri iyi
okunmalı, soru iyice anlaşılmalıdır. Bütün seçenekler okunmalı, soru anlaşılmamışsa soru boş bırakılmalıdır.
Kamu Personel Seçme Sınavı’na hazırlanan tüm değerli adaylarımıza başarılar dileriz.
Pegem Akademi Yayıncılık
İÇİNDEKİLER
Sözcüğün Anlamı .......................................................................................................................................................... 1
Söz Sanatları ................................................................................................................................................................. 6
Söz Öbekleri .................................................................................................................................................................11
Söz Öbekleri - 2 ........................................................................................................................................................... 17
Söz Öbekleri - 3 ........................................................................................................................................................... 22
Söz Öbekleri - 4 ........................................................................................................................................................... 28
Sözcükte Anlam Karma - 1 .......................................................................................................................................... 34
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 1 .................................................................................................................................. 40
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 2 ................................................................................................................................. 46
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 3 ................................................................................................................................. 52
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 4 .................................................................................................................................. 57
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 5 .................................................................................................................................. 62
Cümlenin Anlamı ve Yorumu - 6 .................................................................................................................................. 67
Cümle Oluşturma ........................................................................................................................................................ 72
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları - 1 .................................................................................................. 77
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları - 2 .................................................................................................. 82
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları - 3 .................................................................................................. 89
Paragrafın İçeriği - 1 .................................................................................................................................................... 95
Paragrafın İçeriği - 2 .................................................................................................................................................. 101
Paragrafın İçeriği - 3 .................................................................................................................................................. 107
Paragrafın İçeriği - 4 ...................................................................................................................................................114
Paragrafın İçeriği - 5 .................................................................................................................................................. 121
Paragrafın İçeriği - 6 .................................................................................................................................................. 127
Paragrafın Yapısı - 1.................................................................................................................................................. 133
Paragrafın Yapısı - 2.................................................................................................................................................. 138
Paragrafın Yapısı - 3.................................................................................................................................................. 143
Temel Dil Bilgisi - 1 .................................................................................................................................................... 149
Temel Dil Bilgisi - 2 .................................................................................................................................................... 154
Temel Dil Bilgisi - 3 .................................................................................................................................................... 159
Temel Dil Bilgisi - 4 .................................................................................................................................................... 165
Temel Dil Bilgisi - 5 .................................................................................................................................................... 171
Temel Dil Bilgisi - 6 .................................................................................................................................................... 177
Temel Dil Bilgisi - 7 .................................................................................................................................................... 182
Noktalama İşaretleri- 1 .............................................................................................................................................. 187
Noktalama İşaretleri- 2 .............................................................................................................................................. 193
Noktalama İşaretleri- 3 .............................................................................................................................................. 198
Noktalama İşaretleri- 4 .............................................................................................................................................. 204
Noktalama İşaretleri- 5 .............................................................................................................................................. 209
Yazım Kuralları- 1 ...................................................................................................................................................... 213
Yazım Kuralları- 2 ...................................................................................................................................................... 218
Yazım Kuralları- 3 ...................................................................................................................................................... 223
Yazım Kuralları- 4 ...................................................................................................................................................... 228
Yazım Kuralları- 5 ...................................................................................................................................................... 232
Anlatım Bozukluğu - 1 ............................................................................................................................................... 236
Anlatım Bozukluğu - 2 ............................................................................................................................................... 241
Anlatım Bozukluğu - 3 ............................................................................................................................................... 246
Anlatım Bozukluğu - 4 ............................................................................................................................................... 250
Anlatım Bozukluğu - 5 ............................................................................................................................................... 254
Sözel Mantık - 1......................................................................................................................................................... 259
Sözel Mantık - 2......................................................................................................................................................... 265
Cevap Anahtarı.......................................................................................................................................................... 272
v
T
Ü R
K
Ç
E
1
Sözcüğün Anlamı
3.
:
Not “Sözcükte Anlam” ünitesi anlam bilgisinin ilk
basamağıdır. Bilindiği gibi, bir metnin tam
anlaşılması, o metindeki sözcüklerin ve söz gruplarının (mecazlı kalıplar, deyimler, atasözleri...) tam
olarak anlaşılmasına bağlıdır.
“Geniş” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) Geniş bir elbisenin içinde küçük bir çocuğu andırıyordu.
B) Geniş, fayans döşeli bir balkon yaptırdı evine.
Nasıl ki spor yapmadan önce ısınma hareketleri
yapılıyorsa uzun soluklu testlere başlamadan önce
çözülen Sözcükte Anlam testleri de öğrenciyi hızlı
soru çözme kondüsyonuna sokan basit egzersizler
gibi düşünülmelidir.
C) Besbelli ki geniş ve olabildiğince umursamaz görünmek istiyordu.
D) Bu ağaç, geniş bir bostan duvarının dış tarafında
idi.
Bu yüzden bu ünitedeki testleri, süre tutarak ve seri
bir şekilde çözmek daha faydalı olacaktır.
E) Geniş bir sokaktan sonra nihayet evin kapısı önüne geldik.
Sözcükte Anlam ünitesi testleri için önerilen süre
12-15 dk. arasıdır.
Lütfen çözümlerdeki not ve açıklamaları okuyunuz!
4.
1.
“Kaba” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“şişkin olan, kaba” anlamında kullanılmıştır?
grup çalışmasıyla ortaya çıkan eserde Amerikan
II
A) Kaba davranışları yüzünden kısa sürede istenmeyen adam ilan edildi.
edebiyatında kadın konuları ve kadına bakış
III
IV
B) Cebinden kaba, fil dişi saplı bir de çakı çıkardı.
açıları kronolojik yöntemle tartışılıyor.
V
C) Kaba bir yün döşekle temiz bir şilte, yastık yorgan
buldum.
D) Şu konuyu bize kaba bir şekilde anlat bakalım.
Bu cümlede numaralanmış sözcüklerden hangisi
terim anlamıyla kullanılmıştır?
E) Kaba, düşüncesiz biri oldun çıktın sen son günlerde.
A) I
5.
2.
Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim elemanlarının
I
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden
hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
B) II
C) III
D) IV
E) V
“Büyük” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“nicel (ölçülebilen, sayılabilen)” anlamda kullanılmamıştır?
A) Büyük bir torbayı sürükleye sürükleye kapıma kadar getirdi.
A) Ne annesi ne babası Ayşe’nin başka bir şehirde
okumasını istiyordu.
B) Büyük ağabeyi bu hafta askerden dönüyor.
B) Rüzgâr öyle şiddetliydi ki bazı camları bile kırdı.
C) Bu büyük insan edalarıyla bir yere varamayacağını
bilmelisin.
C) Yüksek tansiyonun dengelenmesinde her gün iki diş
sarımsak yemek oldukça faydalı.
D) Büyük bir servete kavuşunca gözü hiçbir şey görmez oldu.
D) Ben onu o kadar uyardığım halde o yine de ayakta
uyuyor.
E) Büyük bir bahçenin ortasına küçücük bir kulübe
yaptı.
E) Bu sektörün çok yakında batacağını anlamıştım.
1
1
6.
Sözcüğün Anlamı
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “sesteş” sözcük-
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “taban” sözcüğü
“yönetime katılmadığı halde etkili olan kitle” anlamında kullanılmıştır?
ler bir arada kullanılmıştır?
A) Dolu bir boşluğu doldurup boşaltıyor türkülerle.
A) Sana yetişmek için iki saattir taban patlatıyorum.
B) Ne doğrarsan aşına o çıkar kaşığına
B) Salonun tabanına boydan boya fayans döşendi.
C) Ustamın adı Hıdır, elimden gelen budur.
C) Parti yetkilileri tabandan gelen sese kulak vermediler.
D) Yıldan yıla eridim aşkla, artık dayananam yılarım
hasretine.
D) Okulun kapısında müdürü görünce tabanları yağladık.
E) Ela gözlerini sevdiğim dilber şu gelip geçtiğin yollar
övünsün.
E) Yeni aldığım terliklerin tabanı çok sağlam çıktı.
11. Kökteş sözcükler, anlamca birbirine bağlı ad ve eylem
kökleridir. Öneğin; boya - boyamak, ekşi - ekşimek…
7.
Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcükler arasında kökteşlik ilişkisi vardır?
(I) Gün içinde ne kadar can sıkıcı olay varsa karşılaşıyorsunuz. (II) İnsanda ne moral kalıyor ne de güç. (III)
Ama akşam sahneye çıkıp oyunumuzu en iyi şekilde
oynamak zorundayız. (IV) Başkası düşünülemez. (V)
İnsanlar o güç koşullarda ve zor şartlarda para verip
sizi izlemeye gelmişler; bu onlara yapılır mı?
A) Gülleri soldurmuş elem yaşları.
Bana bir gülse sevdiğim.
B) El, elden üstündür.
Ellere mi anlatayım derdimi?
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde
eş anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
C) Yüz kişi arasında seni mi seçtiler?
Her sabah mutlaka yüzerim.
E) V
D) Güreş, Türklerin ata sporudur.
Çocuklar plajda keyifle güreşiyorlar.
E) Gelinle damadın üstüne para saçtılar.
8.
Uzun saçları beline kadar uzanıyordu
(I) Ben bu işi yıllarca günlük gazetelerde çizerken yaptım. (II) Çok büyük zorluklarla binlerce kez karşılaştım;
ama usanıp yılarsanız derhal kalemi kağıdı bir yana
bırakmanız gerekir. (III) Çünkü yaptığınız iş; karikatür,
hemen işinize yansır. (IV) Bundan yıllarca önce annemi kaybettim. (V) Mezarlıktan sonra gazeteye gittim ve
karikatürümü çizdim.
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özel - genel ilişkili sözcükler bir arada kullanılmamıştır?
A) Yüzüğün tarih boyunca erkeklerce de kullanıldığı
ve çoğunlukla altından yapıldığı biliniyor.
B) Sezen Aksu, müzikte doruğa çıkmış değerli bir sanatçımızdır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde
yakın anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
C) Son yıllarda uzmanlar, yürüyüşün en sağlıklı spor
olduğunu ileri sürüyorlar.
E) V
D) Marul, kıvırcık ve lahana gibi sebzelerin daha dikkatli yıkanması gerektiği belirtiliyor.
E) Sanatta, özellikle edebiyatta, sıkça gündeme gelen bir konudur üslup
9.
“Boş bir kutu duruyordu kapının hemen önünde.”
cümlesindeki “boş” sözcüğünün anlamca karşıtı
aşağıdakilerden hangisinde vardır?
13. Yazar son eserinde zaman kavramını önce
A) Elinde ağzına kadar fındık dolu bir torbayla sınıfa
girdi.
I
çürütüyor sonra yeniden kuruyor; böylece tümüyle
II
III
B) Dolu dolu geçen günlerden sonra ayrılık vakti geldi.
kendinin kılıyor zamanı.
IV
V
C) Bir oda dolusu insan kapıda onu bekliyor.
D) Toplantı için gittiğimizde salonda tüm yerler doluydu.
Bu cümlede numaralı sözcüklerden hangisi mecaz
anlamda kullanılmıştır?
E) Sevgi dolu bir insandı ilkokul öğretmenim.
A) I
2
B) II
C) III
D) IV
E) V
Sözcüğün Anlamı
14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “soyut” anlamlı
1
18. Çocukluğumu bir kasabada ve kısmen de o kasabanın
bulunduğu havalinin biricik kitabevinde geçirdim.
I
bir sözcük kullanılmamıştır?
A) Bir vazoya bırakıp gidiyorsun leylakları.
Gazete ve kitap satmak için kasa başında otururken
II
bir yandan da okumayı sürdürürdüm. Kamyonun kitabevi önüne boşalttığı kolilerden seçtiğim kitapları
III
raflara dizerken oluştu belki, yığınlarla kitap arasından bana en yakın gelenleri ayırt etmeye ilişkin
seçicilik. Bunun yanı sıra bir de uçsuz bucaksız
IV
olmasa bile büyük, yeşil bahçeler vardı bu kitabevinin
çevresinde. Yeşil bahçelerin böcek vızıltıları dışında
pek ses duyulmayan ıssızlığında, elimdeki kitaba
V
dalmakla ulaşılabilir bir yerde duruyordu.
B) Gönülden gönüle bir yol vardır ki genişliği ölçülemez.
C) Ne huzur veriyormuş meğer açık havada dolaşmak.
D) Sevgisiz bir dünyanın ne tadı olur ki?
E) Güzel günlerin geleceğini hepimiz hayâl ediyoruz.
15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı
sözcükler bir arada kullanılmıştır?
Bu parçadaki altı çizili sözlerle ilgili aşağıda verilen
bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Zamansız yitirdiğim sevgiliye olmadık zamanlarda
eriştim.
A) I. sözcük, “bir yerde bulunmak” anlamında kullanılmıştır.
B) Telefondaki ses bir şeyler anlatmaya çalışıyordu
ancak onu anlayan yoktu.
B) II. sözcük, cümleye “amaç” anlamı katmıştır.
C) Kara haberi duyan aile soluğu hastanenin bahçesinde aldı.
C) III. sözcük, “ayırmak” anlamında kullanılmıştır.
D) IV. sözcük, “sonsuz” anlamında kullanılmıştır.
D) Elektrikler gidince evi hüzün ve hatıralar kaplardı.
E) V. sözcük, “uzağında” anlamında kullanılmıştır.
E) Askerliğini yaptıktan sonra bir işe girme umuduyla
İstanbul’a gider.
19. İtalya, Avrupa adına söz almak isteyen yazarlar
I
16. Sokak ortasında kavga eden gençleri gören adam,
için çok özellikli bir sahadır. Katolikliğin merkezi olmasının yanında Aydınlanma’nın da beşiğidir; kuzeyinin
varsıllığının yanında güneyinin nispeten yoksulluğuyla
II
III
I
çocukların yanına gidip sorunun ne olduğunu sordu
II
Avrupa’da farklı bir hali yaşar; Roma hukukunun menşeidir ama kanun nizam bilmez mafya oluşumlarının
IV
III
sonra da çocukları azarlayıp onlara çıkıştı.
IV
V
de coğrafyasıdır. İşte bunlara benzer daha birçok
çelişkisiyle “bereketli” bir yurttur İtalya.
V
Bu cümledeki altı çizili sözlerden hangileri anlamca birbirine yakındır?
A) I ve II
B) I ve III
D) III ve IV
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangileri anlamca birbirine karşıttır?
C) II ve IV
E) IV ve V
A) I ve II
B) II ve III
D) III ve IV
17. Eğitim görmüş bireyleri bir yöne sevk etmek kolay,
I
I.
Yirmi yıla yakın bir süredir bu bahçede haşhaş
yetiştiriyor.
II.
Bu işi en kısa sürede yetiştiririz.
sürüklemek güçtür; çünkü bireyler özgür
IV
düşünceleriyle son kararı kendileri verirler.
V
Bu cümledeki altı çizili sözcüklerden hangileri anlamca birbirine karşıttır?
A) I ve II
B) I ve III
D) III ve IV
E) IV ve V
20.
II
III
C) II ve IV
III.
Sınıfta söylenen her şeyi yetiştirmiş müdüre.
IV.
Bu okul ülkemizin en değerli insanlarını yetiştiriyor.
V.
İstediğiniz mobilyaları bir haftaya yetiştiririm.
“Yetiştirmek” sözcüğü yukarıdaki numaralanmış
cümlelerde kaç farklı anlamda kullanılmıştır?
C) II ve III
A) I
E) IV ve V
3
B) II
C) III
D) IV
E) V
ÇÖZÜMLER
1.
Sözcüğün Anlamı
“Kaba bir yün döşek ...” cümlesinde “kaba” sözcüğü
“şişkin olan, kalın döşek” anlamında kullanılmıştır.
N ot
“Kaba” sözcüğü A ve E seçeneklerinde “istenmeyen davranışlar sergileme”,
B seçeneğinde “iri, işlenmemiş”,
D seçeneğinde de “genel hatlarıyla, üstünkörü”
anlamlarında kullanılmıştır.
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “temel anlam” ve “yan
anlam” değil, “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı
sorulmaktadır. Sorularda, seçenekler arasında yan
anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için
dikkatli olunmalıdır.
Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve
gerçek anlam başlığında ele alınır; oysa mecaz anlam
tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
2.
:
“Diş” sözcüğü “insan dişi” anlamında kullanılırsa
temel anlamda kulanılmış olur. “İki diş sarımsak” sözündeki “diş” ise yan anlam kazanmıştır.
4.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
:
Not Temel anlam (İlk anlam)
Terim, herhangi bir bilim, sanat ya da meslek dalıyla
ilgili özel anlamlı sözcüklerdir. Cümledeki “kronoloji”
sözcüğü de cümlede “tarih”le ilgili olduğu için terim
anlamı kazanmıştır.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
Bir sözcüğün zihinde karşıladığı ilk kavramdır. Diğer
bir deyişle sözcük (tek başına) duyulduğunda ya da
okunduğunda akla gelen ilk şeydir. Örneğin,
5.
• Yeni matematik öğretmenimizin kocaman bir ağzı var.
• Uygarlık ateşten doğmuştur.
• Tüm gücüyle ipi kesmeye çalıştı.
Nicel, ölçülebilen ve sayılabilen kavramlar için kullanılır. “Büyük torba, büyük ağabey, büyük servet,
büyük bahçe” sözlerinde ölçü ve sayı anlamı vardır.
“Büyük insan” sözündeyse herhangi bir ölçü belirtilmemektedir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
:
Not Yan anlam
6.
• Çocuğun ateşini bir türlü düşüremiyorlar.
C seçeneğinde “taban” sözcüğü “partiyi destekleyen ve parti üzerinde etkili olan kitle” anlamında
kullanılmıştır.
A ve D seçeneğinde “ayak tabanı” anlamında ve
mecazlaşmış olarak, B seçeneğinde “zemin, yer” ve
E seçeneğinde “giyeceğin alt kısmı” anlamlarında
kullanılmştır.
• Belediye, elektrik faturalarını ödemeyen şirketlerin
elektriğini kesti.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
Sözcüğün, “temel anlamı”ndan kopmadan kazandığı,
onunla ilişkili yeni anlamlardır. Örneğin,
• Mağaranın ağzı o kadar küçüktü ki içeri ancak bir
çocuk girebiliyordu.
3.
“Geniş” sözcüğü “fazla alan kaplayan” anlamında
kullanılırsa temel anlamda kullanılmış olur. Bunun dışında kazandığı anlamlar yan ve mecaz anlamlardır.
“Geniş ve olabildiğine umursamaz” sözünde ise
“geniş” sözcüğü “aldırmayan, rahat” anlamlarında
kullanılmış, mecaz anlam kazanmıştır.
7.
“Güç koşullarda ve zor şartlarda” ifadesinde
“koşul - şart” sözcükleri “güç - zor” sözcükleri aynı
anlama gelmektedir.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
:
Not Mecaz Anlam
N ot
Sözcüğün gerçek anlamlarından (temel anlamından
ve yan anlamlarından) tamamen koparak farklı anlamlarda kullanılmasıdır. Örneğin
:
Eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım
bozukluğuna yol açmaktadır. Örneğin,
• Müdür hepimizi tebrik edip kutladı.
• Bu mahallede onun gibi ağzı bozuk birini daha görmedim.
• Yeni seçilen muhtar, ilk toplantısında çok ateşli konuştu.
• Kapının hemen yanında oturan gizemli bir adam
garsonu kesiyordu.
• Ülkenin ekonomik ve iktisadi sorunlarını çözmeye
çalışıyorlar.
4
Sözcüğün Anlamı
8.
ÇÖZÜMLER
14. Soyut kavramlar, beş duyu organından herhangi
Cümledeki “usanıp yılarsanız” sözünde “usanmak”
ve “yılmak” sözleri anlamca birbirine yakındır. İkisi de
“bıkmak, vazgeçmek” anlamında kullanılmıştır.
biriyle algılanamayan sözcüklerdir.
B seçeneğinde “gönülden gönüle”,
C seçeneğinde “huzur”,
D seçeneğinde “sevgisiz”,
E seçeneğinde “hayal etmek” sözleri soyut anlamlıdır.
A seçeneğinde ise soyut anlamlı sözcük kullanılmamıştır.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
9.
“Boş bir kutu” sözünde “boş” sözücüğü içinde bir
şey olmayan anlamında kullanılmıştır. Bunun karşıtı
da içi dolu olandır. “Fındık dolu bir torba” sözünde
“dolu” sözcüğü “boş” sözcüğünün karşıtı olarak verilmiştir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
15. “Zamansız yitirdiğim sevgiliye olmadık zamanlarda eriştim.” cümlesinde “yitirmek” ve “erişmek”
sözcükleri anlamca birbirine karşıttır.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
10. Sesteş, yazılışları aynı anlamları, farklı olan sözcükler-
16. Cümledeki “azarlamak” ve “çıkışmak” sözcükleri
dir. “Bal, kır, el...” sözcüklerinde olduğu gibi. “Yıldan
yıla eridim aşkla, artık dayanamam yılarım hasretine” cümlesinde “yıl” sözcüğü “yılmak” ve “zaman”
anlamlarını vererek sesteş özellik kazanmıştır.
“kızmak, uyarmak” anlamlarını vererek yakın anlamlılık özelliği kazanmıştır.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
17. “Sevk etmek kolay, sürüklemek güçtür.” cümlesinde “kolay - güç” sözcükleri anlamca birbirine karşıttır.
11. Kökteşlik ilişkisinde aynı sözcüğün isim ve eylem anla-
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
mı aranır; farklı anlamlar aranmaz. Güreş “Türklerin
ata sporudur.” cümlesinde “güreş” isimdir. “Çocuklar plajda keyifle güreşiyorlar.” cümlesinde ise “güreşmek” anlamıyla eylem olmuştur.
18. “Böcek vızıltıları ve yaprak kımıltıları dışında pek
ses duyurmayan ıssızlığında, elimdeki kitaba
dalmakla alışabilirim.” cümlesinde geçen “ıssızlığında” sözü cümleye “kimse bulunmayan veya
az kimse bulunan, tenha” anlamını vermektedir.
E seçeneğindeki açıklama yanlıştır.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
12. B seçeneğinde “Sezen Aksu - sanatçı”,
C seçeneğinde “yürüyüş - spor”,
D seçeneğinde “marul - sebze”,
E seçeneğinde “edebiyat - sanat” sözleri arasında
özel-genel ilişkisi vardır.
A seçeneğinde “yüzük” ve “altın” çeldirici olabilir
fakat bu sözcüklerden birisi takı, diğeri bir madendir.
Sözcükler “yüzük - takı” şeklinde verilseydi o zaman
özel-genel ilişikisi kurulabilirdi.
19. Cümledeki “kuzeyin varsıllığının yanında güneyinin nispeten yoksulluğuyla” cümlesinde geçen
“varsıl” ve “yoksul” sözcükleri “zengin” ve “fakir”
anlamlarını vererek karşıt anlam özelliği kazanmıştır.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
20. “Yetiştirmek” sözcüğü I. cümlede “büyütmek”,
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
II ve V. cümlede “zamanında bitirmek”,
III. cümlede “söylemek”
IV. cümlede “eğitmek” anlamında kullanılarak dört
farklı anlam kazanmıştır.
13. Mecaz anlam bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak farklı anlamlar kazanmasıdır. “Çürütmek” sözcüğünün ilk anlamı “kimyasal değişikliğe uğrayarak
bozulup dağılmak”tır. Bu cümlede ise “çürütmek”
sözcüğü “bir düşüncenin temelsiz ve kanıtsız kalması” anlamında mecazlı kullanılmıştır.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
5
T
Ü R
2
K
Ç
E
Söz Sanatları
4.
:
Not ÖSYM sınavları içerisinde, YGS-LYS (eski
Esiyorum bugünlerde
Gönlüm yine dalgalı
ismiyle ÖSS-ÖYS) sınavları dışında, söz
sanatları detaylı bir şekilde sorulmamaktadır.
Yukarıdaki dize için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
KPSS ve benzeri sınavlarda en çok soru gelen başlıklar ise benzetme ve kişileştirmedir.
A) İnsana ait özellikler doğaya aktarılmıştır.
Fakat yorum gücünü artırdığı için söz sanatlarının tamamını görmekte fayda vardır.
B) Doğaya ait özellikler insana aktarılmıştır.
C) Kinaye sanatı örneklenmiştir.
D) Alaya yer verilmiştir.
1.
E) Güzel adlandırma yapılmıştır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzerlik ilgisine
yer verilmemiştir?
A) Geri dönüşler, geç kalmış başlangıçlar gibi çaresiz.
B) Her bir mektup, verimli bir tarlaya atılan tohum
gibi.
C) Çok uğraştım; fakat saatler hızla akıyordu.
5.
D) Yanılgılarla dolu bir hayatı parçalamak geliyordu
içimden.
A) Ah kimselerin gayreti yok şu dünyanın nizamını
anlamaya.
E) Raftan aldığı kitabın içindeki yazılar dikkatini hiç
çekmemişti.
2.
Aşağıdakilerden hangisinde, doğadaki bir özellik
yine doğadaki başka bir varlığa aktarılmıştır?
B) Gençlik de geldi geçti ne olup bittiğini anlamadan.
C) Akıp gidiyordu zaman kollarımızda, sessiz ve temkinli.
Kitap kurtlarını kitabın kağıdından, cildinden, kokusundan uzak tutmanız söz konusu değildir. Ne yapar
ne eder kitabı bulur onlar. Zamanlarının çoğunu kitap
okuyarak; inceleyerek, araştırarak geçirirler.
D) Bir ülkeden bir ülkeye aradım mutluluğu hiç durmadan.
E) Salıncaklar kurun her yere, değil mi önümüzde arkamızda çocukluğumuz?
Bu parçada aşağıdaki söz sanatlarından hangisi
kullanılmıştır?
A) İstiare (Eğretileme)
B) Teşbih (Benzetme)
C) Dokundurma (Tariz)
D) Abartma (Mübalağa)
6.
E) Ad aktarması (Mecaz-ı Mürsel)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir duyuya ait
özellik başka bir duyuya aktarılmıştır?
A) Mutlu bir çocuk
Koşarak havalandırıyor serçeleri
3.
B) Gülüşünle zenginleşen bu şehir
I.
Sevdiğimin meraklı yüzünü gören var mı?
II.
Yani ben şimdi bu geleceği mi avutacağım?
III.
Yosun tutmuş bir tarih, bırakır kendini yaşlı taşa.
IV.
Ama bekliyorum seni alıp götüren öfkeli günleri.
V.
Utangaç bir köprü, açık tutuyor geleceği.
Yoksul düşüyor sessizliğinle
C) Hiç kapanmıyordu yeşil gözlerin
Ormanı kokluyordum gözlerinden
D) Haritam öldü
Yalnızlık her yerde
Yukarıdaki numaralı cümlelerin hangisinde insana
özgü nitelikler doğaya aktarılmamıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) Ve aklımda o sözcük
İki yıldız düşüyor çünkü yere
E) V
6
Söz Sanatları
7.
2
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “abartma (müba-
“Dönüşümün arefesindeki Türkiye, aşamadığı çelişkilerle geriliyor.” cümlesinde “Türkiye” sözcüğü ile kastedilen “Türkiye halkı”dır.
lağa)” sanatına yer verilmiştir?
A) Her konuşmamızda bana Yavru Vatan’ın sorunlarını anlatır.
Bu cümledeki açıklamaya uygun anlam olayı aşağıdakilerden hangisinde vardır?
B) Avuç içi kadar yere kırk kişiyi oturttular.
A) V. Hugo’yu okurken Fransa’nın tarihini de öğrenirsiniz.
C) Ankara, bu sorunların çözümü için harekete geçti.
D) Martılar, şarkı söyleyerek kayığın etrafında uçuşuyor.
B) Kasabanın yoksul halkı çaresizlikten göçe hazırlanıyor.
E) Çok tok olduğu, üç ekmek yemesinden belli.
C) Oldum olası böyle sanatçılardan hoşlanmamışımdır.
11. Dolaylama, tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın
D) Müdür Bey, dosyaya şöyle bir bakıp odadan çıktı.
birden çok sözcükle anlatılmasıdır.
E) Öğleden önce Ankara’da olacağımızı sanıyorum.
Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisinde
dolaylama yapılmamıştır?
A) Bugünün edebiyat dersleri öğrencilere edebiyatı
sevdirmekten çok uzak.
B) Yedinci sanat, milyonları ekran başına toplayabiliyor.
C) Bacasız sanayi; gün geçtikçe canlanıyor, gelişiyor.
8.
Bazı sözler hem gerçek hem de mecaz anlama gelebilecek şekilde kullanılabilir.
D) İnsanların hâlâ umut kapısı olmayı sürdürüyor
Yedi Tepeli Şehir.
Bu açıklamaya göre, aşağıdakilerden hangisinde
hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılabilecek bir söz vardır?
E) Takımımızın file bekçisi bizi şampiyonluğa taşıdı.
A) Baktım ki kavga çıkacak, hemen oradan uzaklaştım.
12. Doğrudan söylendiğinde kulağa hoş gelmeyen ifadelerin daha olumlu bir şekilde anlatılmasına “güzel adlandırma” denir.
B) Biz, tam otuz beş yıl bir yastığa baş koyduk onunla.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya
örnek olabilecek bir kullanım vardır?
C) Ev sahibi, bütün konukları tek tek odalarına kadar
götürdü.
A) Küçük afacan, kaşla göz arasında hemen kaçmıştı.
D) Grip yüzünden yaklaşık bir hafta evde istirahat ettim.
B) Hastanede günlerce mücadele ettikten sonra ruhunu teslim etti.
E) Kitabı alıp bir süre inceledikten sonra dikkatle okumaya başladı.
C) Yüksek sesle konuşan izleyiciler hemen uyarıldılar.
D) Rüzgar, uzaklardan kuru bir ot kokusu getirsin yüreğime.
E) Doktorlar en sonunda ekmek ve şekeri de yasakladılar bana.
9.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok söz
sanatına yer verilmiştir?
13. Ülkemden başka yerde
A) Dereler gamlanmış durgunluğundan bu sabah.
Çayır yok, dizlerim tanır
B) Tazı gibi hızlı koştu ve kupayı bu yıl da kazandı.
Taşını toprağını
C) Dediğin gibi, hiç de aç değilmiş; bir oturuşta iki tabak yedi.
Yukarıdaki dizelerde görülen anlam sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
D) Yasa, Çankaya tarafından gerekçe gösterilmeden
veto edildi.
A) Dolaylama
B) Dokundurma
C) Kinaye
D) Kişileştirme
E) Gün geçtikçe ruhum kararıyor; oyalanacak bir şeyler bulmalıyım.
E) Güzel Adlandırma
7
2
Söz Sanatları
14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde düşsel öğelere
18. Aşağıdaki dizelerin hangisinde benzetme yapıl-
yer verilmemiştir?
mıştır?
A) Ben, meltemin poyraza dönüştüğü yerde esiyorum.
A) Sakin göllerin kuğusuyduk
Salınarak suyun yanağında
B) Açtım mezarları; avare ruhlar benim gibi başıboş
salınsınlar diye.
B) Gözünden süzüldü iki damla yaş
C) Bu dünyada yakalayamaz beni ne ağaç, ne toprak
ne de su.
C) Uçun kuşlar doğduğum yere
D) Engelleyemedim adamdan küçücük tekneyle ayrılmanı.
D) Beni burada arama anne
O an kalakaldım ortada
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır
E) Çıkıp resmin karesinden, savruluyordu kıvır kıvır
saçların.
Kapıda adımı sorma
E) Sevenin halinden sevenler anlar
Gel gör halimi bir teselli ver
15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde insandan doğaya
aktarma yapılmıştır?
A) Bu olayda kimin parmağı olduğu kısa zamanda ortaya çıkacak.
B) Yolculardan bazıları kaptanın tavırlarına bir anlam
vermedi.
19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma sanatına
C) Güneş öğle vakti mavi sularla oynaşıyordu.
başvurulmuştur?
D) Ormanların kıymetini onları kaybettikten sonra anlıyoruz.
A) Dün gece o kadar çok çalıştım ki kitabın yarısı bitti.
E) Akşamları bu mahalle çok sessiz olur.
B) Dünyanın giderek daha çok ısınması okyanus
akıntılarını da etkiliyor.
mıştır?
C) Bilgisayar başında fazla zaman geçirmek gözlere
zarar veriyor.
A) Akşam vakti sokakta kimseler yoktu ama ben yine
de sokağa çıkmaya karar verdim.
D) Jüpiter, Dünya’dan üç yüz kat daha büyük bir gezegendir.
B) Yol boyunca benimle tek kelime konuşmadı; sanki
bir şeylere üzülmüştü
E) Taşı sıksa suyunu çıkarır dediğiniz adam ortalıkta
yok.
16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzetme yapıl-
C) Uzun zaman alan işlere ağırlık vermen doğru değil.
D) Günü gelir herkes gibi ben de mutlu olurum.
E) Yazar da sokak çocukları gibi yarını belli olmayan
zamanları arar.
20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzetme yapıl-
17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde doğaya ait bir
özellik insan için kullanılmıştır?
mıştır?
A) Doğal hayatı korumak tüm insanlığın en önemli
görevidir.
A) Balkan Savaşı’nın bütün acılarını yaşamış bir ailenin kızıydı.
B) Taş ocaklarında çalışan binlerce insan var.
B) Henüz on altı yaşındaydı; ama otuz yaşındaki bir
insan kadar ağır bir kişiydi
C) Gerçeği sana söylemek isterdim ama ne tepki vereceğini bilmiyordum.
C) Ormanlarımızda sık sık yangın çıkması duyarlı insanları rahatsız ediyor.
D) Son tartışmalara köpüren muhalefet, hükümeti son
kez uyardı.
D) Gazetelerde, enstitü hakkında haberler çıkıyordu.
E) Sanayileşmedeki geç kalmışlığın altında toprak
zenginlerinin çıkarları yatıyor.
E) Gündemi takip eden insanlar hayata daha farklı bir
gözle bakarlar.
8
Söz Sanatları
1.
ÇÖZÜMLER
4. “Esiyorum bugünlerde/ Gönlüm yine dalgalı” dize-
A seçeneğinde “geri dönüşler” ifadesi “geç kalmış
başlangıçlar”a,
B seçeneğinde “mektuplar”, “tohum”a
C seçeneğinde “saatler”, “su”ya ve
D seçeneğinde “hayat”, parçalanabilen bir nesneye
benzetilmiştir.
E seçeneğinde benzerlik ilgisine yer verilmemiştir.
lerinde rüzgâra, yani doğadaki bir varlığa ait “esmek”
özelliği insana aktarılmıştır.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
:
Not Doğadan insana aktarma, insan dışındaki
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
varlıkların özelliklerinin insana aktarılmasıdır.
• Babam, karnemi görünce kükredi.
2. “Kitap kurtları” ifadesinde çok okuyan insanlar kurda
(aslanın özelliği insana aktarılmış)
benzetilmiş, fakat sadece “kurt” sözcüğü telaffuz
edilmiştir. “Çok okuyan” kişiyi karşı tarafın anlaması
istenmektedir.
5.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
“Akıp gidiyordu zaman.” cümlesinde “akmak” sözcüğü suya ait bir özellikken “zaman” sözcüğüne aktarılmış, doğadan doğaya aktarma yapılmıştır.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
:
Not Eğretileme (istiare), aslında benzetme
sanatından çok da farklı değildir. Benzetmedeki amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu
başka bir kavrama benzetmektir. Benzetmede hem
“benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir.
:
Not Doğadan doğaya aktarma, insan dışındaki
bir varlığın özelliğinin yine insan dışındaki
başka bir varlığa aktarılmasıdır.
Eğretilemede de amaç, bir kavramı başka bir kavrama
benzetmektir fakat benzetmeden farklı olarak bu
kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram karşı
tarafça anlaşılır.
• Sen ektin sevgilim acıyı
Kayalarda dağlarda yetişen
(tohumun özelliği acı kavramına aktarılmış)
Üniversite hazırlık sınavları dışındaki sınavlarda, “eğretileme” ve “benzetme” ayrımı yapılmamakta, her iki
sanat da “benzetme” başlığı altında sorulmaktadır.
Çünkü sonuçta her iki sanatta da bir kavramın başka
bir kavrama benzetilmesi söz konusudur. Dolayısıyla
önemli olan, öğrencinin hangi kavramın hangi kavrama
benzetildiğini anlamasıdır.
6. “Ormanı kokluyordum gözlerinden.” dizesinde görme duyusuna koklama duyusu eklenerek bir duyuya
ait özellik başka bir duyuya aktarılmıştır.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
3.
II. cümlede “geleceği avutmak”,
III. cümlede “tarihin kendi bırakması”,
IV cümlede, “öfkeli günler”,
V. cümlede “utangaç bir köprü” sözlerinde insandan
doğaya aktarma yapılmıştır.
:
Not Duyudan duyuya aktarma, bir duyuya ait
işlevin, görevin başka bir duyu tarafından
gerçekleştirilmesidir.
• Çocuğun çok tatlı bir gülümsemesi var.
(tat alma duyusunun işlevi görme duyusuna aktarılmış, yani dilin işini burada göz gerçekleştirmiş)
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
:
Not İnsana ait özelliklerin insan dışındaki
varlıklara aktarılmasıyla o varlıklar aynı
zamanda insan gibi düşünülmektedir. Bu olaya
“kişileştirme” denir.
7.
• Kır ata nal mı dayanır
Dağlar uykudan uyanır
• Dili çözülüyor gecelerin
Gölgeler kaçışıyor derine
Öncüldeki anlam olayı Ad aktarması (eski ismiyle
Mecazı mürsel), bir sözcüğü, ilişkili olduğu başka bir
sözcükle ifade etmektir.
“V. Hugo’yu okurken Fransa’nın tarihine öğrenirsiniz.” cümlesinde de V. Hugo değil, eserleri
kastedilmektedir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
9
ÇÖZÜMLER
Söz Sanatları
13. “Çayır yok, dizlerim tanır taşını, toprağını.” dizele-
:
Not Anlatım bozukluğu sorularında seçenekler-
rinde insana ait bir özellik olan “tanıma” fiili “diz”lere
verilerek kişileştirme yapılmıştır.
de ad aktarması gören bazı öğrenciler, ad
aktarmasını “yanlış sözcük kullanımı” yani anlatım
bozukluğu zannedebilmektedir. Ad aktarmaları
anlatım bozukluğu değildir.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
14. Düşsel öğe, mecaz anlam taşıyan ifadeleri kastetmek
için kullanılır. Soruda D seçeneğinde mecazlı bir kullanım yoktur. Diğer seçeneklerde mecazlı anlatıma yer
verilmiştir.
8. “Biz, tam otuz beş yıl aynı yastığı baş koyduk.” cümlesinde geçen “aynı yastığa baş koymak” deyimi
gerçek anlamıyla “aynı yastığı kullanmak”, mecaz
anlamıyla “uzun süre evli” olmak anlamlarıyla kullanılır.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
:
Not ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
başladığı “düşsel öğe” kavramı da mecazla
aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de
de gerçek dışı unsurlara yer verilir.
9. “Dediğin gibi, hiç de aç değilmiş, bir oturuşta iki
tabak yedi.” cümlesinde hem dokundurma hem ad
aktarması yapılmıştır. Burada “iki tabak yedi” cümlesinde kastedilen “yemektir.” Ayrıca “hiç de aç değilmiş” ifadesi aslında çok aç olunduğunu kastetmek
için söylenmiştir.
15. “Güneş öğle vakti mavi sularla oynaşıyordu.” cümlesinde insana ait olan “oynaşmak” eylemi güneşe
verilerek insandan doğaya aktarma yapılmıştır.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
10. Abartmada, aşırılık, olağanüstülük aranır. “Avuç içi
kadar yere kırk kişiyi oturttular” cümlesinde “Avuç
içi kadar” sözüyle abartma yapılmıştır.
16. “Yazar da sokak çocukları gibi yarını belli olamayan
zamanları arar.” cümlesinde yazar, sokak çocuklarına
benzetilmiştir.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
11. B seçeneğinde “yedinci sanat” → “sinema”
C seçeneğinde “bacasız sanayi” → “turizm”
D seçeneğinde “yedi tepeli şehir” → “İstanbul”
E seçeneğinde “file bekçisi” → “kaleci” için kullanılmıştır.
A’da dolaylama yoktur.
17. “Son tartışmalara köpüren muhalefet..” cümlesinde
“köpürmek” fiili doğaya (suya) ait bir özellikken, bu
özellik muhalefete verilmiş, doğadan insana aktarma
yapılmıştır.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
18. “Sakin göllerin kuğusuyduk, salınarak suyun yana-
:
Not Dolaylamada, kastedilen kavramla
ğından.” dizelerinde kişiler, kendilerini kuğuya benzetmiştir.
söylenen sözler arasında gerçek bir ilgi
aranmaz. Bunlar aslında canlı ya da cansız varlıklara
takılmış “lakap”lardır.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
• Zeki Müren’in lakabı nedir, diye sorulduğunda “Sanat
Güneşi” yanıtı verilecektir.
19. “Taşı sıksa suyunu çıkarır dediğiniz adam ortalıkta
yok.” cümlesinde “taşı sıkma” fiili abartmadır.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
12. B seçeneğinde geçen “ruhunu teslim etmek” sözü
20. B seçeneğindeki “...ama otuz yaşındaki bir insan ka-
“ölüm”ü anlatmak için kullanılmıştır. “Ölmek” kelimesi yerine daha olumlu, kulağa daha hoş gelen “ruhunu teslim etmek” sözü kullanılmış, yani güzel adlandırma yapılmıştır.
dar ağır bir kişiydi” cümlesinde on altı yaşındaki kişi,
otuz yaşındaki kişiye benzetilmiştir.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
10
T
Ü R
K
Ç
E
3
Söz Öbekleri - 1
4.
:
Not Dilimiz deyim ve atasözü yönünden oldukça
zengindir. Binlerce deyim ve atasözünü
sözlükten ezberlemek elbette çok zordur. Fakat en
azından sorularda geçen deyim ve atasözlerinin
anlamlarını çözümlerden okumak, karşılaşılacak
deyim-atasözü sorularında faydalı olabilir.
Herkesin zarar görmesine yol açacak işler yapan kimse, çok sert tepkilerle karşılaşır ve sonunda en büyük
zarara kendisi uğrar.
Bu cümlede anlatılan durumu aşağıdaki atasözlerinden hangisi özetler?
A) Ölmüş eşek, kurttan korkmaz.
Deyim ve atasözü, ÖSYM’nin her sınavında çıkmaktadır.
B) Rüzgâr eken, fırtına biçer.
C) Su akarken testini doldur.
D) Fukaranın düşkünü, beyaz giyer kış günü.
1.
E) Olsayı bulsaya vermişler, hiç doğmuş.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme, bir eylemin nasıl yapıldığını belirtmek amacıyla kullanılmıştır?
A) Onunla görüşmeyeli hemen hemen iki yıl oldu.
B) Gittiği her ülkeyi baştan başa geziyordu.
5.
C) Sıcak sıcak yemeklerin ardından tatlı faslına geçildi.
D) Uzun uzun sohbetlerden sonra herkes vedalaştı.
E) Ondan istediğim topu topu elli liraydı.
2.
I.
Tatsızlık çıkmasın, diye hep onun suyuna gittik.
II.
Yemeden içmeden kesildi son günlerde.
III.
Bu adam her konuda tavşana kaç tazıya tut diyor.
IV.
Her gördüğü işe el atmaya çalışıyor.
V.
Bugün nişanlanıyor ya, etekleri zil çalıyordur şimdi onun.
Altmış sekiz yıllık yaşamı boyunca yalnızca “Pedro
Paramo” adlı bir roman ile “Kızgın Ova” adlı bir öykü
kitabı yazmış olan Rulflo, bu kitaba konu olmuş muydu? Açıkçası sorunun yanıtını bulmak amacıyla kitabı
karıştırmaya başladım ve çok geçmeden, daha ilk sayfalarda Rulfo adına rastladım. Yazar, böylesi bir kitabın
ana malzemelerinden birini oluşturabilecek Rulfo’yu
elbette ----.
Bu parçanın sonuna aşağıdaki deyimlerden hangisinin getirilmesi anlatım bozukluğuna neden olur?
A) gözden kaçırmamıştı
B) es geçmemişti
C) dikkate almıştı
D) görmezden gelmemişti
E) ele almamıştı
Yukarıdaki numaralı cümlelerde geçen deyimlerden hangileri karşıt çağrışımlar içermektedir?
A) I ve II
B) II ve V
D) III ve V
3.
C) III ve IV
E) IV ve V
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok deyim
kullanılmıştır?
A) Emeklilik ikramiyesini har vurup harman savurunca elinde avucunda bir şey kalmadı.
B) Duygularını dile getirirken çok hüzünlendi; bizi de
ağlattı.
C) O kadar kurnaz, zeki ve becerikli ki karda yürür;
ama izini belli etmez.
(I) Casuslar, örgütlenme girişimleri ve darbe… (II) Yazar Bülent Ruscuklu “Casuslar Savaşı” adını verdiği
kitapta akıllara durgunluk veren bir operasyon öyküsünü anlatıyor. (III) Bu arada bir de notu var okurlara:
“Bu kitaptaki bütün kişiler ve olaylar hayal ürünüdür.
(IV) Gerçek kişilerle ve olaylarla bir benzerlik varsa
bile tamamen rastlantı sonucudur.” (V) Kızışan Orta
Doğu’da casuslar cirit atarken, gizli servislerin rekabetini nefesinizi tutarak okuyacaksınız.
D) Gereksiz bir konu üzerine hepimiz çene yoruyoruz.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde
deyim kullanılmıştır?
E) Onu çok iyi tanırım, en sıradan şeyleri bile gözünde büyütür.
A) I ve II
B) II ve III
D) III ve IV
11
C) II ve V
E) IV ve V
3
7.
Söz Öbekleri - 1
10. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “Alçak yerde te-
Tek başına yaşamak oldukça zor olduğundan insanlar
bir arada yaşarlar, dayanışmaya gerek duyarlar. İhtiyaçlar bu sayede karşılıklı olarak giderilir. Bu bakımdan hiçbir insanı küçümseyip yararsız saymamalı; olur
ki bir gün, o insanın yardımına gerek duyulabilir.
pecik kendini dağ sanır.” atasözüyle anlamca aynı
doğrultudadır?
A) Borçlunun dili kısa gerek.
B) Duvarı nem, insanı gam yıkar.
Bu parçada anlatılan durumu aşağıdaki atasözlerinden hangisi en iyi özetler?
C) Koyunun bulunmadığı yerde keçiye Abdurrahman
Çelebi derler.
A) Adamın kötüsü olmaz, meğer züğürt ola.
D) Ağaca balta vurmuşlar, “Sapı bedenimden!” demiş.
B) Adam, adamdan korkmaz; utanır.
C) Adam, adama her daim muhtaç.
E) Çobanın gönlü olursa tekeden süt çıkarır.
D) Adamın yere bakanından, suyun yavaş akanından
kork.
E) Adam adamı bir kere aldatır.
8.
11.
I.
Şeyh uçmaz, müridi uçurur.
II.
Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.
III.
El yarası onulur, dil yarası onulmaz.
IV.
Terzi kendi söküğünü dikemez.
V.
Ağır kazan geç kaynar.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme, bir eylemin nasıl yapıldığını belirtmektedir?
Yukarıdaki atasözlerinden hangisi “temkinli yaklaşma, dikkat etme” anlamındadır?
A) Kucağındaki bebeğin kırmızı kırmızı yanakları vardı.
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
B) Eski püskü bir giysiyle toplantının tam ortasında
çıkageldi.
C) Sınıftaki pırıl pırıl simalar insana umut veriyor.
12. Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerden hangisi
D) Saf saf bir insan kitlesi hazır bulundu cenazede.
mecaz anlam taşımamaktadır?
E) Çamura bata çıka köye doğru ilerliyorduk.
A) Bu arkadaşın ismi var cismi yok; kendisiyle ne zaman tanışırız?
B) Sınavın heyecanıyla eli ayağı birbirine dolaştı.
C) Dün gece sabaha kadar çalıştı; gözünden uyku
akıyor.
D) Babamı birden kapıda görünce yüreğim ağzıma
geldi.
9.
E) O bir şey istediği zaman akan sular durur.
Yaşamdan umduğumuz şeylere kavuşamamışsak
“gözü açık gitmek”, özlediğimiz birini beklerken
I
“gözü yolda kalmak”, hızlı okumamız gereken bir
II
13.
yazıya kabaca baktığımızda “göz atmak”,
III
güvendiğimiz insanlar için “gözüm üstünde”, isteyip
IV
de alamadığımız bir şey için de “gözü kalmak”
V
I.
Rüzgar eken, fırtına biçer.
II.
Her işte bir hayır vardır.
III.
Meyvesi bol olan ağaç, başını yere kor.
IV.
Bir söyle iki dinle.
V.
Karga ile konuş pislik ye, şahinle konuş et ye.
deyimini kullanırız.
Yukarıdaki atasözlerinden hangileri gerçek anlamlıdır?
Bu parçada numaralanmış deyimlerden hangisi ile
ilgili açıklama yanlıştır?
A) I ve III
A) I
B) II
C) III
D) IV
B) I ve IV
D) III ve V
E) V
12
C) II ve IV
E) IV ve V
Söz Öbekleri - 1
14. Bazı atasözleri hem gerçek hem mecaz anlama gele-
3
17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanıl-
bilecek şekilde kullanılabilir.
mıştır?
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun
bir atasözü vardır?
A) Soğuk savaşın ardından iki ülke arasındaki sorunlar çözüldü.
A) Leyleğin ömrü laklakla geçer.
B) Deneyimli diplomatlar bu konunun yabancısı değillerdi.
B) Denize düşen yılana sarılır.
C) Önce ayaklandı, sonra kanat çırptı; şimdi nerelerde güvercin yavrusu.
C) Ateş, düştüğü yeri yakar.
D) Minareyi çalan, kılıfını hazırlar.
D) Petrol kuyularında çıkan yangınlar hâlâ sönmedi.
E) Bedava sirke, baldan tatlıdır.
E) El ele verdik mi bizi kimse tutamaz.
18. “İyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı.” atasözüne anlamca en yakın olan atasözü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Merhametten maraz doğar.
15. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi anlamca diğerle-
B) Meyveli ağacı taşlarlar.
rinden farklı doğrultudadır?
C) Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
A) Yalnız taştan duvar olmaz.
D) Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer.
B) Bir elin nesi var iki elin sesi var.
E) Mühür kimde ise Süleyman odur.
C) El el ile, değirmen yel ile.
D) El, elden üstündür.
E) Birlikten kuvvet doğar.
19. Aşağıdaki altı çizili sözlerden hangisi ikileme değildir?
A) Bu ıvır zıvırları tavan arasına kaldırın.
B) Çamura bata çıka ilerliyorduk.
C) Yollar bitmek tükenmek bilmiyor.
D) Bu işi istemediğini üstü kapalı bir şekilde ifade
etti.
16. Yirmi beş yaşındayken, Nikolay Gogol, Rusya’nın en
E) Gördüklerini anlat ama yavaş yavaş.
eski ve büyük üniversitelerinden birinde, St. Petersburg
I
Üniversitesinde Orta Çağ tarihi profesörü olarak
II
çalışmaya başladı. Orta halli, iki yüz ırgat sahibi bir
III
20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir deyim yanlış
adamın oğlu olarak bir Kazak kasabasında doğmuş
IV
anlamda kullanılmıştır?
ve vasat bir eğitim hayatından sonra, 19 yaşında
V
B) Çantasını kaybeden kızın ağzı kulaklarına varmıştı.
A) Meselenin üzerinde öyle uzun boylu durmadık.
C) Çocuğuna hiç toz kondurmuyor teyzem.
Petersburg’a gelmişti.
Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisi deyimdir?
D) Söyleyeceklerimi başka biri duymasın, bilmesin;
konuştuklarımız aramızda kalsın
A) I
E) O işin tadını aldı bir kez, daha peşini bırakmaz.
B) II
C) III
D) IV
E) V
13
ÇÖZÜMLER
1.
Söz Öbekleri - 1
6.
“Gittiği her ülkeyi baştan başa geziyordu.” cümlesinde yükleme “Nasıl geziyor?” sorusunu sorduğumuzda “baştan başa” cevabını alırız. Dolayısıyla
ikileme fiilin nasıl yapıldığını göstermektedir
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
2.
Akıllara durgunluk vermek: Hayranlık uyandırmak
Cirit atmak: Bir yerde çokça bulunmak, sık dolaşmak
ve serbestçe davranmak
“Yemeden içmeden kesilmek” deyimi “moralsiz
olmak, üzülmek” anlamında kullanılır.
“Etekleri zil çalmak” deyimi “sevinmek, mutlu
olmak” anlamında kullanılır.
Bu iki deyim anlam olarak birbirine karşıttır.
(kaynak: tdk.gov.tr)
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
7.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
3.
Parçanın II. cümlesinde “akıllara durgunluk vermek” deyimi,
V. cümlede “cirit atmak” deyimleri kullanılmıştır.
Diğer cümlelerde herhangi bir deyim kullanılmamıştır.
Öncüldeki metinde insanların her zaman birbirine
muhtaç olabileceği anlatılmıştır. Bu anlamı içeren atasözü “Adam, adama her daim muhtaç.” atasözüdür.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
A seçeneğinde “har vurup harman savurmak”
deyimi, “çok harcamak, israf etmek” anlamıyla
kullanılmıştır.
“Elinde avucunda bir şey kalmamak” deyimi ise
“elindeki her şeyi yitirmek” anlamıyla kullanılmıştır.
:
Not Diğer atasözlerinin anlamları şu şekildedir:
Adamın kötüsü olmaz, meğer züğürt ola:
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
Toplum içinde herkesin bir değeri vardır ancak
züğürtlere değer verilmez.
4.
Adam adamdan korkmaz, utanır
Öncülde açıklaması yapılan atasözü “Rüzgar eken
fırtına biçer.” atasözüdür.
İnsanları ahlâklı davranmaya iten korku değil, küçük
görülme duygusudur.
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
Adamın yere bakanından, suyun yavaş akanından
kork:
Duygu ve düşüncelerini açığa vurmayan sessiz
insan yavaş akan derin su gibi tehlikelidir.
:
Not Diğer atasözlerinin anlamları şu şekildedir:
Adam adamı bir kere aldatır
Ölmüş koyun (eşek) kurttan korkmaz:
Bir kimse başka bir kimseyi ancak bir kez aldatabilir,
diğeri bir daha aldatmasına izin vermez
Her şeyini kaybetmiş olan kişinin düşmanına bir şey
kaptırmaktan korkusu olmaz.
Su akarken testiyi doldurmalı (doldur):
Kişi, fırsattan yararlanmalı; geliri bol olduğu zaman
ilerisi için para biriktirmeye, mal mülk edinmeye
bakmalıdır.
8.
Fukaranın düşkünü, beyaz giyer kış günü:
Daha önce iyi bir durumda olan kişi bu konumunu
kaybettiğinde uygun olmayan, yersiz davranışlarda
bulunur.
Olsayı bulsaya vermişler, hiç doğmuş:
Şu iş şöyle olsa, bu iş böyle olsa diyerek istediğimiz
sonuca varamayız, elde etmek istediğimiz sonucu
istekle değil çalışmakla gerçekleştirmeliyiz.
5.
Nasıl yanak? → kırmızı kırmızı yanak,
Nasıl giysi? → eski püskü giysi,
Nasıl sima? → pırıl pırıl sima,
Nasıl insan? → saf saf insan”
Yukarıdaki ikilemeler, arkalarından gelen isimleri
niteledikleri için sıfat göreviyle kullanılmıştır.
“Bata çıka ilerliyorduk.” cümlesinde ise “bata çıka”
ikilemesi bir fiilin nasıl yapıldığını belirtmektedir.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
9.
Parçada sözü edilen yazarın, Rulfo adlı yazarı eserinde unutmadığı anlatılmaktadır. “Ele almamıştı” sözü
parçada anlatılan duruma ters olduğu için anlatım bozukluğuna neden olur.
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
“Gözüm üstünde” deyimi “herhangi bir kişiyi kontrol etmek, göz altında tutmak” anlamlarında kullanılır. Güvenmediğimiz insanlar için böyle bir deyim kullanmayız.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
14
Söz Öbekleri - 1
ÇÖZÜMLER
10. Soru kökündeki atasözü “Hiç güçlü olmayan bir yer-
12. Gerçek anlamlı deyimlerde, deyimde kullanılan söz-
de biraz güçlü olan kendini büyük sanır.” anlamı
verir. Buna yakın atasözü “Koyunun olmadığı yerde
keçiye Abdurrahman Çelebi derler.” atasözüdür.
cükler gerçek anlamını verir.
“İsmi var cismi yok.” deyimi adı duyulan fakat pek
görünmeyen kişiler için kullanıldığı için gerçek anlamını vermektedir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
:
Not Diğer atasözlerinin anlamları şu şekildedir:
Borçlunun dili kısa gerek:
Borcu olan kimse, alacaklısına karşı ileri geri konuşmamalı, aşağıdan almalıdır.
13. “Her işte bir hayır vardır.” deyimi gerçek anlamlıdır.
çünkü deyimde kullanılan sözcüklerle aynı anlamı
vermektedir.
“Bir söyle iki dinle” deyimi de “az konuş çok dinle” anlamını vererek gerçek anlamda kullanılmıştır.
Duvarı nem, insanı gam yıkar:
Nem demiri nasıl paslandırıp çürütürse gam da
insanı öylece yıpratır.
Ağaca balta vurmuşlar, “Sapı bedenimden!”
demiş:
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
İnsana en yakını bile kötülük edebilir.
Çobanın gönlü olursa (olunca) tekeden yağ (süt,
köremez) çıkarır:
14. “Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözünde, ateş gerçek-
Kişi istediğinde olmayacak gibi görünen işlere çözüm yolu bulur.
ten de düştüğü yeri yakar. Atasözü mecaz anlamıyla
düşünüldüğünde ise bir kişinin çektiği acıya sadece o
kişi bilir başkası bilmez, anlamını verir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
11. “Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.” atasözünde “Kötü bir durumla karşılaşan kişinin ondan
sonra daha dikkatli olup aynı olumsuzlukla karşılaşmamaya dikkat eder.” anlamı vardır.
15. Seçeneklerde verilen atasözlerinin anlamları şu şekil-
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
dedir:
Yalnız taştan duvar olmaz:
:
Not Diğer atasözlerinin anlamları şu şekildedir:
Nasıl bir tek taş ile duvar örülmezse insan da tek
başına önemli bir işi başaramaz, başkalarıyla ilişki
kurmak, iş birliği yapmak zorundadır.
Şeyh uçmaz, müridi uçurur:
Bir elin nesi var iki elin sesi var:
Bir kişiye inanlar, onu olduğundan çok üstün görürler
ve onda olağanüstü özellikler bulunduğuna herkesi
inandırmak isterler.
Başarıya ulaşmak için birlik olmak gerek.
El el ile, değirmen yel ile:
El yarası onulur, dil yarası onulmaz:
İnsanlar bir araya gelmeden yaşayamazlar, birbirlerine yardım etmeden başarıya ulaşamazlar; değirmenin çalışabilmesi için rüzgâr gereklidir.
Silahla açılan el yarası çabukça iyi olur ama kötü
sözle açılan gönül yarası kolay kolay kapanmaz.
Terzi kendi söküğünü dikemez:
El, elden üstündür:
İnsanlar başkalarına yaptıkları hizmetleri kendilerine
yapamazlar.
Bir kimse, kendisinden üstün bir başkasının da olabileceğini bilmelidir.
Ağır kazan geç kaynar:
Birlikten kuvvet doğar:
1. Kalın kafalı insan bir konuyu zor anlar.
2. Tembel olan işi geç yapar.
Toplu veya beraber davranmak daha büyük güç
sağlar.
Dolayısıyla A, B, C, E seçeneklerindeki atasözleri bir
olmayı, birlik olmayı anlatır. “El elden üstündür.”
atasözü ise her işi daha iyi yapan birinin olacağı
anlamında kullanılır.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
15
ÇÖZÜMLER
Söz Öbekleri - 1
16. “Orta halli” sözü “Ne zengin ne yoksul, ne iyi ne
19. “Ivır zıvır, bata çıka, bitmek tükenmek, yavaş yavaş” sözleri ikilemedir. D seçeneğindeki “üstü kapalı” ifadesi ikileme değildir.
kötü, ne çirkin ne güzel...” anlamlarında kullanılan
bir deyimdir.
“Eski ve büyük, Orta Çağ tarihi, adamın oğlu,
vasat bir eğitim” sözleri ise deyim değildir. Bu sözler
tamlama ya da kalıplaşmamış sözcük gruplarıdır.
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
20. “Çantasını kaybeden kızın ağzı kulaklarına varmıştı.” cümlelerinde olumsuz bir durum anlatılmış ancak
olumlu bir durumu ifaden eden “ağzı kulaklarına varmak” deyimi kullanılmıştır.
17. “El ele verdik mi bizi kimse tutamaz.” cümlesinde
“el ele vermek” sözü “yardımlaşma, dayanışma”
anlamlarını içeren bir deyimdir.
Diğer cümlelerde deyim kullanılmamıştır.
:
Not Ağzı kulaklarına varmak:
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
Sevinmek, çok mutlu olmak
18. “İyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı.”
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
atasözü “Nasıl öküz, ömrü boyunca hizmet ederek
sahibine kazanç sağladığı hâlde ihtiyarlayınca sahibi tarafından kesiliyorsa bu dünyada her zaman
iyiliğe karşı iyilik görülmez.” anlamındadır.
Buna yakın olan atasözü ise “Merhametten maraz
doğar”. Bu atasözü de iyilik yapıldığı zaman her
zaman iyilik görülemeyeceği anlamı vermektedir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
:
Not Diğer atasözlerinin anlamları şu şekildedir:
Meyveli ağacı taşlarlar:
Bilgili, hünerli, işinde başarılı olan kimseler kıskanılır,
eleştirilir ve işlerini yapmaları zorlaştırılır.
Minareyi çalan kılıfını hazırlar:
Kolay kolay gizlenemeyecek kadar büyük bir yolsuzluğu yapan kimse, sorumluluktan kurtulma yollarını
önceden düşünür.
Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer:
Konuk, ev sahibinin kendisine çok şeyler ikram
etmesini bekleyebilir ama ev sahibi ancak evinde
olanları ikram edebilir.
Mühür kimde ise Süleyman odur:
Bir işte yetki kimde ise kuvvet ondadır.
16

Download Report