Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 ONKOECZA O Üç ayda bir, E-dergi formatında yayınlanır. Her hakkı saklıdır. Ayağınıza Gelen Uluslararası Editörden ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Ahmet S. Boşnak ONKOECZA Sertifika : MASTERCLASS Uzm.Ecz. Ahmet Sami BOŞNAK" Onkoloji Eczacıları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı## Avrupa Onkoloji Eczacıları Derneği İdari Başkan Yardımcısı # ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 1 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ONKOECZA 2 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ONKOECZA 3 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Bu, Bunun Aynısı Ecz. Metin Deniz Karakoç" Denizli Devlet Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama Ünitesi# Çocukluğumda yani bundan 24-25 yıl önce mahallemizin kendine has kimyasal madde kokan eczanesine girip elimdeki bana göre okunma olasılığı bulunmayan reçeteyi beni karşılayan kişiye uzattığımda yüzlerce ilaç arasından ilaçlarımı hiç duraksamadan şak diye bulup vermesi bana çok ilginç gelir ve bende büyük saygı uyandırırdı. Kullanımlarını seri bir şekilde üzerlerine yazarken diğer yandan da genelde birer cümle ile kullanılışlarını sözlü olarak da anlatırdı. O yıllarda eczacılar ve diğer eczane çalışanları ne bana, ne de gördüğüm kadarı ile bir başkasına ‘Efendim bu bunun aynısıdır, yerlisidir, ucuzudur, devlet bunu ödüyor, öbüründen fark çıkartıyor’ gibi her reçete sahibine tek tek dil dökmezlerdi. Meslek büyüklerimizin insanlara dil dökmeye mecalimi yoktu? Veya muadil verdiği ilacı istemeyip itiraz edebilecek bilinçte reçete sahibi mi yoktu ki bu açıklamaya gerek görmezlerdi. Ya da devlet o zamanlar her şeyi cömertçe ödediği ve şu an ki kadar muadil ilaç olmadığı için bunlara gerek kalmazdı. Sanırım cevabı tahmin etmek zor değil.# ONKOECZA Sayı 5 O günden bu güne şartlar yavaş yavaş değişti. İçerisinde koşturduğumuz çarkın içerisinde değişime hem şahit olup hem maruz kalmamıza rağmen çok farkına varamasak ta son 15-20 yılda ilaç piyasası da eczacılıkta baştan aşağı değişime uğradı. Artık eczanesi olan meslektaşlarımızın en büyük yorgunluk sebebi hastalara ‘Devletin falanca ilacı ödediği ve öbüründen fark ücreti çıktığı, iki ilacında birebir aynı olduğu yalnızca firmalarının ve isimlerinin farklı olduğu vs..’ her seferinde aynı sabır, güler yüz ve ikna edilicilikle anlatmak zorunda kalmasıdır. Benim ilgilendiğim kısım ise işin diğer boyutu; eczacılık aleminin son yıllarda adeta diline pelesenk olan ‘bu bunun birebir aynısı’ bölümü. Acaba gerçekten bu bunun birebir aynısı mı? Aynısı derken neyi kastediyoruz? Aynı etken maddeyi aynı miktarda içermesi, aynı farmasötik formda olması birebir aynısı dememiz için yeterli midir? # Jenerik ilaç bildiğiniz üzere orjinal ilacın yasal koruma süresi dolduktan sonra ilacı ilk bulan firmadan izin alınmadan üretilip satışa sunulan ve orjinaline göre daha ucuz olan ürünlerdir. Jenerik ilaç orjinali ile doz, form, formulasyon açısından birebir aynı olmak (farmasötik eşdeğerlik) ve biyoeşdeğerlik anlamında da belirli referans değerleri arasında (%90 güven aralığında AUC-Cmax için %80-125 aralığında ise ürünler biyoeşdeğer kabul edilir.) bulunmak durumundadır.# Bundan 8-9 yıl kadar önce Ankara’da serbest eczacılık yaparken hipertansiyon için yıllardır 4 Ekim-Kasım-Aralık 2014 orijinal X isimli tablet kullanan hastama çok ikna olmamasına rağmen Y isimli muadilini gönül rahatlığı ile verdim. Çünkü bize okulda böyle öğretilmişti. Eczacı doz, form veya etken maddeyi değiştiremez. Kanunen tedavide müdahale edebildiği yegane yer burasıdır aslında. ‘Bir ilacın muadilini vermek.’ Ama işte kazın ayağı maalesef öyle olmuyor her zaman. İlacı verdiğim hastanın tansiyon seyri değiştiği için 10-12 gün sonra hekimine başvurmuş. Hekim, muadili bırakmasını ve tekrar eski ilacını kullanmasını tavsiye ederek bir hafta sonra kontrole çağırmış. Uzun sözün kısası verdiğim muadili bırakıp eski ilacına tekrar geçen Sayı 5 olarak piyasada bulunan bir başka ilacın hastaya verildikten 45 dakika bilemedin 1 saat sonra hastaların hepsi değil ama bazılarında şiddetli kusma vakaları görülmektedir. Zaten çok toksik ve alerjik olan antineoplastik ilaçların biri veya birkaçı ile üçüncü, dördüncü kürünü alan hastalara başka bir muadilini verdiğimizde alerjik reaksiyon ve şok, ani tansiyon değişiklikleri gibi akut, hayati tehlikelerle karşılaşabilmekteyiz. Herhangi bir firmanın müstahzarı olan ilacı almakta olan ve her şey rutin seyrinde devam eden bir hastaya başka bir muadil jenerik ilaç verildiğinde bir çoğunda hiçbir değişiklik olmadan tedaviye aynen devam edilirken bazı hastaların kan tablosunda kötüleşme, ishal, yorgunluk, bitkinlik, kas ağrısı ve krampları, enfeksiyon sıklığında artış, kilo kaybı gibi tedavinin komple kesilmesine ve hastanede yatarak tedavi görmeye neden olacak kadar ciddi komplikasyonlarla karşılaşılabilmektedir. İlginç şekilde eski ilacına veya orijinal ilaca tekrar dönüş yapıldığında bu istenmeyen etkiler hızla gerilemekte ve kaybolmaktadır. Böyle durumlarda sağlık personeli olarak semptomatik destek tedavisi uygulamak, yan etki şiddeti geçinceye kadar tedaviyi ertelemek, doz azaltmak, ilaç (protokol) değiştirmek, yan etki şiddeti ve sıklığını azaltmak için özellikle aynı etken maddenin iki değişik markaya ait farklı ambalaj formlarını kullanmak yerine tek çeşit preparat kullanmak ve karşılaştığımız tüm bu advers etkileri Sağlık Bakanlığının ilgili birimine online olarak rapor etmekten başka yapabileceğimiz pek bir şey maalesef bulunmuyor.# Yıllar sonra kamuya geçip hastanemin onkoloji merkezinde sorumlu eczacı olduğumda birçok antineoplastik ve antiemetik ilacı uygulama sırasında hasta üzerindeki kısa ve uzun süredeki etkilerini birebir gözlemleme fırsatım oldu. hastanın tansiyonu da birkaç gün içerisinde tekrar stabil hale geldi. Hastam (tahmin edeceğiniz üzere eczaneme son kez gelen hastam) durumu anlattığında ben ilaca hala toz kondurmuyor, bunun ilaçtan değil, psikolojik veya çevresel (yeme-içme-uykusuzluk vs) herhangi bir etken nedeniyle kaynaklanabileceğini, hastanın ön yargılı olduğunu düşünüyor idim. Aynı ilacı verdiğim diğer hastalardan hiç böyle şikayetler almamıştım çünkü.# Yıllar sonra kamuya geçip hastanemin onkoloji merkezinde sorumlu eczacı olduğumda birçok antineoplastik ve antiemetik ilacı uygulama sırasında hasta üzerindeki kısa ve uzun süredeki etkilerini birebir gözlemleme fırsatım oldu. Özet olarak birkaç tanesini sizlerle paylaşayım: Orijinal ilacın en az 3-4 saat boyunca etkili bir şekilde emezisi önlemesine rağmen muadili ONKOECZA İlaçları hastanenize ister ihale ile alın isterseniz dış reçete yolu ile serbest eczanelerden karşılansın hemen her ilacın jeneriğini bir 5 Ekim-Kasım-Aralık 2014 şekilde muhakkak kullanmak durumunda kalıyoruz. Preklinik ve klinik çalışmalar hariç orjinali ile aynı testlerden geçen ve ülkemizde kanunen GMP kurallarına göre üretim yapılması zorunlu olan bir ilaçtaki klinik yanıtta gözlenen bu değişiklikler neden kaynaklanıyor olabilir? Etken maddedeki safsızlıklar mı? Müstahzarda kullanılan yardımcı maddelerin içeriği, oranı ve kalitesi mi?# Yalnız klinik olarak değil depoda saklama sırasında meydana gelen stabilite sorunları ile de bazı ilaçlarda diğerlerine göre daha çok karşılaşabiliyoruz. Örneğin: Depoda yan yana duran iki farklı markaya ait preparatın birinde kış aylarında soğuk ortamda çok az kristallenme olurken diğer bir markada bırakın oda sıcaklığında bekletmeyi, sıcak suda bile bekletseniz çözülmeyen akide şekeri büyüklüğünde katı kütlelerle karşılaşmanız mümkün.# Özellikle antineoplastik ilaçların prospektüslerinde onlarca yan etki görülebileceği zaten yazar. O yüzden siz klinikte gördüğünüz veya hastayı evine uğurladıktan sonra meydana gelen bir advers etki peşin peşin yan etkiler kısmına yazıldığı için diğer ilaçlarda bu olmamıştı bu ilaçta daha sık oluyor demeniz pek bir şey ifade etmez. Çünkü bunun olabileceği zaten önceden belgelenmiştir. Peki burada benim aklıma şu soru takılıyor! Neden hepsi değil ama bazı muadillerde diğer muadillerine ve orjinaline göre daha çok problemle karşılaşmaktayız? Bir diğer soru; yan etki profili farklı ise etkisi de farklı mıdır acaba? Artmış etki veya daha da kötüsü etkisizlik söz konusu olabilir mi?# Sayı 5 nedeniyle ‘Bu, bu yüzden olmuştur.’ şeklinde kesin bilimsel deliller ile ortaya koymamız maalesef mümkün değildir. Çünkü neredeyse tüm kemoterapi tedavilerinde birden çok ajan kullanılmakta ve çoğu zaman bunlara bir hormon terapisi veya radyoterapi eşlik etmektedir. # Aynı yan etkiyi yapma potansiyeli olan birçok faktör bulunabilmektedir. Kendi deneyimlerimden yola çıkarak X ilacı, orijinali olan Y ilacına veya diğer muadillerine göre çok daha fazla alerji, ishal, nötropeni vs. yapıyor gibi kantitatif veya istatistiksel olmayan gözlemsel sonuçlarla ilacın firmasından veya ruhsatı veren bakanlıktan ilacın içeriği ile ilgili herhangi bir revizyon isteme veya yaptığımız ihalelerde saf dışı bırakma durumu söz konusu olmamaktadır. Etkinlik, etkisizlik ve daha şiddetli yan etki profili olduğunun ortaya konması için gereğinde çok merkezli, kontrollü ve uzun soluklu klinik deneylerin yapılması şarttır. Böyle bir araştırmada bulunmak isteyen ilaç firması veya akademisyenlerimize naçizane olarak her türlü desteği vermeye hazırız.# Fakülte de hocalarımızın bizlere öğrettiği gibi ; ‘İlaçta ikinci kaliteye yer yoktur.’ Olmamalıdır da! Önümüzdeki sayıda görüşmek üzere.# Karşılaştığımız bir problemin o etken maddeye ve o müstahzara ait olduğunu düşünmemize, ilacı değiştirince tablonun düzelip verdiğimizde bozulmasından anlayabilmemize rağmen bunu kanser tedavisinin doğası ve karmaşıklığı ONKOECZA 6 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ! Onkoloji Eczacılarına Yönelik Bilgi Kaynakları Yazı Dizisi-IV www.cancercare.on.ca Ecz. Eda Gedikoğlu" Başkent Üniversitesi Adana Araştırma Uygulama Merkezi# Cancer Care Ontario (CCO) Kanada'nın Ontario eyaletine bağlı resmi bir kurumdur. Ontario eyaleti hükümeti kendi içerisinde kanser sistem haritası oluşturmuş ve eyalet 14 farklı bölgeye ayrılmıştır. CCO, 5 yıllık planlar düzenleyerek bu bölgeler arasında ortak bir yol haritası belirlemiş ve dünyanın en iyi kanser sistemlerinden biri oluşturulmaya çalışılmıştır. Kanser hastalığının önlenmesi, izlenmesi, teşhis ve tedavisinde sürekli iyileşme ve kalitenin arttırılması hedefleriyle kurulmuştur. Sağlık Bakanlığına ve kanser mevzuat kanununa bağlı olarak çalışmaktadır. CCO, oluşturulan yol haritası ile Sayı 5 kanser riskinin azaltılmasını, hastanın bakım kalitesinin iyileştirilmesini ve geliştirilmesini amaçlar. Bu amaçlar doğrultusunda sağlık profesyonelleri, organizatörler, kanser uzmanları ve eyalet hükümetinin birlikte nasıl çalışacağını planlar. Bu kanser planı sistemi kullanılabilecek en güvenilir kılavuzlardan biri kılmaktadır. # CCO, 2011 yılında üçüncü 5 yıllık planını yayınlamıştır.# Site kullanımda herhangi bir ücret ya da üyelik gerektirmez. # Kanser ilaçları, radyasyon tedavisi, cerrahi onkoloji, semptom yönetimi, multidisipliner kanser konferansları, palyatif bakım programları, hasta eğitim programları, klinik araştırmalar gibi onkolojinin pek çok alanında bilgiler içerir. Tüm yenilikleri ve araştırmaları siteden okuyucularına duyurmaktadır.# DRUG FOLMULARY sayfasında sağlık çalışanları için bilgiler olduğu gibi hastaları ilgilendiren bilgi kaynaklarının varlığı da dikkat çekmektedir. Sağlık çalışanları için ilaç monografları, protokol rejimleri, semptom yönetim araçları; hasta ve hasta yakınları için tedavi sürecinde oluşabilecek yan etkiler ve bu yan etkilerin meydana gelmesi durumunda yapılması gerekenler , ilaç bilgileri ve uygulanan kemoterapi rejimine ait datalar mevcuttur.# WHAT'S NEW? ile son bir ayın en yeni ilaç isimlerine ve bu ilaçlara ait detaylı bilgilere ulaşılabilir.# Site, Akıllı telefonlara yüklenebilir ve bu konuda seçenekler de sunar. Özellikle ‘’Drug formulary’’ seçeneği biz onkoloji eczacıları için önemli bir kaynak kılavuz özelliği taşımaktadır. # ONKOECZA 7 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 Klinik ortamda kullanım kolaylığı vardır. Onkoloji eczacısına, hasta ve diğer sağlık çalışanlara daha kolay bilgi aktarabilme imkanı verdiği gibi bu sayede çalışma ortamındaki verimliliğin artmasına da yardımcı olmaktadır. # Cancer care Ontario kronik böbrek hastalıkları için de çalışmalar ve planlamalar yapan bir kurumdur. Böbrek hastalıklarında iyileşme ve gelişmeler sağlanması amacıyla kanser hastalarında olduğu gibi yol haritaları düzenlenmekte ve disiplin içinde planlanarak yürütülmektedir.# https:// www.cancercare.on.ca/ common/pages/ UserFile.aspx? fileId=269045 ! https:// www.cancercare.on.ca/ common/pages/ UserFile.aspx? fileId=269042 Önümüzdeki sayıda görüşmek dileyiğle…# Bir sonraki sayımızda konumuz; # GLOBALRPh ! # ONKOECZA 8 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Gümüş Mikrofon Başarı Tesadüf Olabilir mi? Ecz.Ayşegül GÜMÜŞ BAŞKAYA Özel Medstar Antalya Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama ve Uygulama Ünitesi# ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ONKOECZA Sayı 5 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 9 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ONKOECZA Sayı 5 ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 10 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 Kanserde Destekleyici Bakım İlkeleri Ağıziçi Sorunları Klinik Onkoloji Eczacılığı Sürekli Eğitim Mektupları KOESEM" ✦ Alkolden uzak durun. # ✦ Soğuk yiyecekler ve soğutulmuş lolipoplar emin. # ✦ Tuzlu ve karbonatlı soda içeren solüsyonlar ile ağzınızı sık sık çalkalayın. # ✦ Gargara kullanımını destekleyin. # ! Kserostomi (Ağız Kuruluğu) Nedir? Stomatit Nedir? ! En sık gördüğümüz sorunlardan biridir. Kemoterapiye başladıktan genellikle 2-10 içerisinde gelişebilir. Ayrıca radyoterapi (baş-boyun bölgesinde) uygulaması sırasında gelişebiliyor. Hasta için oldukça konfor bozucu olan bu durum tedavinin sonlanmasının 2-3 hafta sonrasında düzeliyor. Ancak iyi bilgilendirilmemiş yanlış tutumlarda bulunan hastalarda daha uzun sürebilmektedir. # Büyük oranda sorumlusu baş boyun bölgesine uygulanan Radyo Terapi (RT)'dir. RT'nin bir komplikasyonudur. Şiddeti, RT'nin tükürük bezlerini ne kadar etkilediğine göre değişir. Radyasyon tükürük oluşumunu engellemektedir. Ayrıca pH ve viskozitesini de bozmaktadır. Bu da diş çürüklerinin oluşumuna neden olmaktadır. # Kserostomi Tedavisinde Eczacı Nasıl Bir Rol Oynayabilir? Stomatit genellikle ilk olarak hasta tarafından ekşi sıcak gıdalara karşı hassasiyet ile farkedilir. Daha sonra aftöz ülserler oluşmaya başlar. Ciddi olgularda ülserasyon yayılır. # Danışmanlık bu rahatsızlıkta en önemli yarar Stomatit Tedavisinde Eczacı Nasıl Bir Rol Oynayabilir? sağlayıcı etkendir. Hastaya şu öneriler yapılmalıdır. # ✦ Ağrıyı tetikleyen gıdalardan kaçının. # ONKOECZA Yine iyi bir oral hijyen sağlanması üzerine hastayı bilgilendirmeliyiz. # Yapay tükürük preperatlarını (sentetik saliva spreyleri) ve bu amaçla üretilmiş sakızların kullanımını destekleyin. # Stomatiti neler arttırır? ! Kötü oral hijyen, çürük dişler, yaş, bakteriyel enfeksiyonlar. Limonlu drajeler, şekersiz sakızlar, buz küpleri önerin. # Tıbbi olarak RT öncesi amifostin, etiyol ve pilokarkip seçenekleri bulunmaktadır. # 11 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Disgeusi, Hipogeusi ve Ageusi Nedir? ! Tat Değişiklikleri (Disgeusi)# Tat Almada Azalma (Hipogeusi)# Tat Almanın Kaybı (Ageusi)# Ağızda kanser invazyonu, baş-boyun cerrahisi ve SSS lezyonları sonucu oluşur. Kötü oral hijyen, stomatitis, malnütrisyon ek nedenler arasındadır. Kemoterapinin kendisi de tat değişikliklerine neden olabilir. Tat değişikliği yaptığı bilinen etken maddeler şunlardır;# ✦ Bleomisin# ✦ Cisplatin# ✦ Gemsitabin# ✦ Dosetaksel# ✦ Etoposit# ✦ Tamoksifen# RT nin ağız kuruluğuna neden olduğunu belirtmiştik. Bu durum tat algılamasını da değiştirebilmektedir. # Tat sorunları tedaviden 20-60 gün sonra En az kısmen düzelebilir. etkilenen Tat duygusu RT duyum tatlılara den 2-4 ay sonra karşıdır. En çok tam olarak etkilenen ise acı düzelebilir. RT ve tuzlulardır. öncesi 4X25mg oral çinko kullanımı faydalı öngörülse de kontrollü bir çalışma yapılmamıştır. # ! ONKOECZA Sayı 5 Tat değişikliğinin tedavisinde Eczacı Nasıl Bir Rol Oynayabilir? Çeşitli tavsiyelerde bulunabiliriz. Her zamanki gibi oral hijyene dikkat çekmeliyiz. Diğer öneriler şunlar olmalıdır;# ✦ Üre içeriği azaltılmış diyet olarak, beyaz et, yumurta ve süt ürünlerinin tüketilmesi,# ✦ Üre içeren gıdalardaki acı tadın maskelenmesi için etlerin marine edilmesi, daha güçlü ve fazla baharat kullanımı,# ✦ Oda sıcaklığında ve soğuk gıdaların yenmesi,# ✦ Daha çok sıvı içilmesi.# ✦ Pratik öneriler, buz kalıpları içinde dondurulmuş limonata.# İleri evredeki hastalarda, kırmızı ete karşı tat kaybı sık görülür. ! Halitosis Nedir? ! Soluk havasının ağız içinden veya gastrointestinal sistemden gelen kötü kokularla kombine olmasıdır. Özellikle hasta yakınlarının konforunun bozulmasına yol açmakta ve hastaya bakımlarını etkileyebilmektedir. # ! ! ! ! 12 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Halitosis Tedavisinde Eczacı Nasıl Bir Rol Oynayabilir? ! Her zaman ki gibi yine oral hijyen üzerinde önemle durulmalıdır. Yumuşak bir fırça ile dilin ve dilin gerisinin fırçalanması önerilmeli, mümkünse gösterilerek anlatılması faydalı olacaktır. # Ağız yıkama solusyonları,# Nefes tazeleyen tabletler önerilebilir. # ! Disfaji (Yutma Zorluğu) Nedir? ! Özafagusun kanserle infiltrasyonu ya da fibrozisi, motor sinir hasarı, tümörün kraniyal sinir infiltrasyonu serebral hasar ya da nöromuskülar disfonksiyonlarıdır. # Tedavi yaklaşımı hastanın prognozuna bağlıdır. # Burada multidisipliner bir yaklaşım şarttır. Önce videofluoroskopik baryumlu grafi ve fibroendoskopi yapılarak aspirasyonun düzeyi belirleniyor. Güvenli yutma ve kalori alımı için uygun koşullar sağlanılmaya çalışılır. Devreye önce konuşma terapistleri girer, sonra diyetisyenler. Özofagial stend bir seçim olabilir. RT'ye bağlı striktür oluşabilir bu durumda devreye gastroenerolog girer ve aşamalı dilatasyon yapar. Reflüyü famotidin ve omeprazol kürleri ile kontrol etmeye çalışır. Total özofagial obstrüksiyon oluştuğu zaman aşırı tükürük üretimi görülür. Bu durumda, antikolinerjikler, şap içeren ağız yıkama ONKOECZA Sayı 5 solüsyonları ve yukarıda anlatılardan çıkarımını yapabileceğiniz gibi, tükürük bezlerine RT uygulanabilir. # Metotreksat, 5-FU gibi bazı antineoplastiklerin kısa süreli infüzyonu sırasında buzlu parçaları, soğutulmuş lolipoplar emmek yada glutamin preperatları almak stomatitin gelişimini engelleyebilir. Görüldüğü gibi KT ve RT ağıziçi bir çok soruna yol açabilmektedir. Eczacılar olarak, günlük pratiklerimizde sıklıkla en çok ihmal edilen sorunlardan biri olduğunu biliyoruz. Hastalarımızın bu sorunlardan ötürü sıklıkla beslenmeyi kestikleri sonrasında da hızla beslenme yetersizliğine girdiklerini görmekteyiz. Ağızdan beslenemeyen hastaların önce tüple sonra parenteral beslenmeye geçtiklerini bunların da yeni sorunlara yol açtığını biliyoruz. Sorunlar ilerlemeden en başında iyi bir bilgilendirme ve hastaya önemsetme yolu ile, çoğunlukla ağız içi sorunların daha hafif seyretmesine yardımcı olabiliriz. Yukarıda sıraladığımız öneriler büyük oranda ortak cümleler içermektedir. Hastalarımıza ilaçlı tedavi hakkında bilgilendirme yaparken bu konuda da destek vermek, gerektiğinde hekime ve diyetisyene yönlendirmek çok büyük önem arz etmektedir. # ! YASAL UYARI Medikal bilgiler sürekli değişmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamaları dikkate alınmalı, yeni araştırmalar ve klinik tecrübeler ışığında tedavilerde ve ilaç uygulamalarındaki değişikliklerin gerekli olabileceği bilinmelidir. Her hasta için en iyi tedavi ve en doğru ilaçları ve dozları belirlemek uygulamayı yapan hekimin sorumluluğundadır. Bu dergiyi ve yazı dizisini hazırlayanlar bu yayından dolayı meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu değildir. 13 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 Öyle Bir Geçer Zaman Ki etkisinin düzenli takibi gereklidir. (Klinik Eczacılık, Farmakovijilans)# Yazı Dizisi - II 7.İlacın en son hasta üzerinde tecrübe edilmesi # Uzm.Ecz.Hakkı ÖZÇELTİK" Uşak Devlet Hastanesi Klinik Eczacılık Birimi Sorumlusu# 6.İlacın hasta üzerindeki ! ONKOECZA ! ! ! ! 14 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 15 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 ÖRNEK OLGU İNCELEMESİ ver.09/2014 ! Onkoloji Eczacıları Derneği tarafından hazırlanmıştır. ! Ekstravazasyonu Önleme, Tedavi ve Yaklaşım ! ! YAZARLAR Ecz. Gizem KALYONCU İzmir Kent Hastanesi Antineoplastik İlaç Hazırlama Ünitesi Sorumlu Eczacısı PERIFERAL YOL ILE IV INFUZYON ! ! HEDEF KİTLE O n ko l o j i E c z a c ı l a r ı , E c z a c ı l a r, Ke m o t e ra p i Hemşireleri ! BEKLENEN HEDEF DAVRANIŞ Ekstravazasyonu tanıma, kemoterapi ilaçlarının ekstravazasyonunda neler yapılması gerektiği, ekstravazsyonu önlemek için alınacak önlemler ve tedavi yaklaşımlarını bilme. ! ! ÖYKÜ ve BİLGİLER 27 yaşındaki Erkek hasta, Onkoloji kliniğinde Testis Malign Neoplazmı tanısı ile yaklaşık 3 aydır tedavi görmektedir. Hasta sağ testis tümörü nedeniyle opere edilmiş, patalojik değerlendirmede tanı “Embriyonel Karsinoma” olarak değerlendirilmiştir. Hastaya BEP Protokolü (Bleomisin+Etoposid +Cisplatin) planlandı. TESTIS BOY KİLO 190 cm 123 kg BSA 2.49 Etken Madde Doz İnfüzyon Süresi Cisplatin 20mg/m2 1 Saat 5 gün* Etoposid 100mg/m2 1 Saat 5 gün* Bleomisin 30 Unite 15 Dakika 1.gün* ONKOECZA 16 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 İLAÇ HAZIRLAMA ve UYGULAMANIN BAŞLAMASI ! Sabah 9:45 de hasta kliniğe kabul edildi. 10:00 da vital bulguları alındı. 10:20 de Premedikasyona başlandı. Avil+Dekort 16mg verildi. 11:30 da 45mg Cisplatin, Merkezi Antineoplastik İlaç Hazırlama Ünitesi tarafından hazırlanarak uygulama alanına gönderildi. ! Kemoterapi hemşiresi, daha önceki tedavilerinde defalarca damar yolu açılan hastaya, yine zorunlu olarak aynı bölgeden periferik damar yolunu açtıktan sonra tedavisine başladı. Tedavinin 30. dakikasında hasta, acilen hemşireyi çağırarak, uygulama yapılan perfifer damar yolunda, yanma ve batma hissi olduğunu söyler. Hemşire ilk bakışta uygulama alanında kızarıklık ve sıcaklık olduğunu g ö r ü r. Ke m o t e r a p i h e m ş i r e s i b u d u r u m u n ekstravazasyon sonucu olduğuna karar verir. Hızla kalan ilaç miktarına bakar, yaklaşık 50ml kadar gittiğini not alır, infüzyonu durdurur, etkilenen ekstremiteyi yukarı kaldırır, kateteri hemen geri çekmez ve ilacı bir miktar aspire etmeye çalışır, ancak başarılı olamaz. Bunun üzerine kateteri geri çeker. Bölgeye 4 mg Kortikosteroid (Dekort) uygulaması yapar, buz aküsü ile soğuk kompres yapar. Durumu hekime rapor eder ve kayıt tutar. D a h a s o n ra O n ko l o j i E c z a c ı s ı n a C i s p l a t i n Ekstravazasyonu için yaptıklarına ek olarak ne yapması gerektiğini sorar. ! ! TARTIŞMA ve DEĞERLENDİRME ! Hazırlanan ilaç dozu doğru mudur? Cisplatin ve Etoposit hazırlamada dikkat edilecek hususlar nelerdir? ! Ekstravazasyon bir uygulama sorunudur, Onkoloji Eczacısının Ekstravazasyonu önleme ve tedavisinde bir rolü olmalı mıdır? ! Kemoterapi Hemşiresi doğru bir tedavi yapmış mıdır? ! Kemoterapi Hemşiresinin telefonuna verilecek cevap ne olmalıdır? ONKOECZA BUÇALIŞMADA HEMŞIRENIN GÖRDÜGÜ SEVIYE EKSTRAVAZASYON ÖRNEGİ ILERI SEVIYE VEZIKAN ILAÇ EKSTRAVASAYONU ÖRNEGI YASAL UYARI Medikal bilgiler sürekli değişmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamaları dikkate alınmalı, yeni araştırmalar ve klinik tecrübeler ışığında tedavilerde ve ilaç uygulamalarındaki değişikliklerin gerekli olabileceği bilinmelidir. Her hasta için en iyi tedavi ve en doğru ilaçları ve dozları belirlemek uygulamayı yapan hekimin sorumluluğundadır. Bu eğitim dökümanını hazırlayanlar bu yayından dolayı meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu değildir. ! ONKOLOJİ ECZACILARI DERNEĞİ © 2014 17 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 18 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 19 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 20 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 21 Ekim-Kasım-Aralık 2014 ONKOECZA Sayı 5 22 Ekim-Kasım-Aralık 2014 Sayı 5 ONKOECZA O Üç ayda bir, E-dergi formatında yayınlanır. Her hakkı saklıdır. BU SAYIMIZA YER ALAN YAZARLARIMIZLA İLETİŞİM KURMAK İSTER MİSİNİZ? Uz.Ecz. Ahmet Sami Boşnak [email protected] Ecz. Metin Deniz Karakoç [email protected] Ecz. Eda Gedikoğlu [email protected] Ecz. Ayşegül Gümüş Başkaya [email protected] Uz.Ecz. Hakkı Özçeltik [email protected] ONKOECZA 23