HARİTA YÜKSEK TEKNİK OKULU DERS KONU KAPSAMI (2007-2008) BÖLÜMÜN ADI : FOTOGRAMETRİ – KARTOGRAFYA DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ Haftada Ders Saati : 3 Toplam Ders Saati : 48 ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 1 2 1. ÇİFT RESİM FOTOGRAMETRİSİNİN TEMELLERİ İLE İLGİLİ ÖZET BİLGİLER a. Giriş ve Genel Bilgiler b. Fotogrametrinin Temelleri (4 Ana Temeli) c. Çift Resim Değerlendirmesinde Kullanılan Temel Kavramlar ve Tanımlamalar d. Çift Resim Değerlendirmesine Geçişin Önemli Nedenleri e. Uzaysal Çift Nokta Geriden Kestirme Probleminin Temelleri ve Resim Çiftlerinin Yöneltmesinin Yapılması f. Çift Resim Değerlendirmesinde Uygulanan Temel İşlem Adımları g. Fotogrametrinin Fotogrametrik Temelleri, Göz ve Görme Olayı h. Stereoskopik Görüş Elde Etme Koşulları i. Stereoskopik Görüş Elde Etme Yöntemleri j. Basit Stereoskopik Görüntüleme ve Ölçme Aletleri k. Ölçü Markası Prensibi, Yatay (Px) ve Düşey Paralaks (Py) Kavramları 1 2. KONU FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLE HARİTA ÜRETİMİNDE UYGULANAN AYRINTILI İŞ AKIŞI, ÇİFT RESİM DEĞERLENDİRMESİNDEKİ TEMEL İŞLEM ADIMLARI a. Fotogrametrik Planlama b. Jeodezik Çalışmalar c. Uçuş ve Havadan Fotoğraf Alımı d. Foto-Laboratuar İşlemleri e. Fotogrametrik Nirengi İş Hazırlama f. Fotogrametrik Nirengi Ölçümü g. Fotogrametrik Nirengi Kolon ve Blok Dengelemesi h. Pafta Açılması i. Kıymetlendirme (Değerlendirme) ve Tersim/Editleme İşlemleri j. Deneme Çizimi Alımı, Düzeltmelerin Yapılması ve Sonuç Çıktı Alımı k. Topografik Arazi Bütünlemesi ve Revizyon Çalışmaları l. Kartografik İşlemler, Paftaların Basımı ve Çoğaltılması m. Fotogrametri Dairesi Başkanlığının Kuruluş, Alet, Donanım ve Yazılım Olanakları Açısından Tanıtılması 42 DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 2 1 KONU 3. ANALOG FOTOGRAMETRİ YÖNTEMİ, ANALOG ALETLERDE UYGULANAN YÖNELTMELER, ANALOG İÇ YÖNELTME İŞLEMİ a. Analog Aletlerde Çift Resim Değerlendirmesinde Uygulanan Yöneltme Adımları b. Analog İç Yöneltme İşlemleri 1 1 UYGULAMA 4. FOTOGRAMETRİDE DIŞ YÖNELTME ELEMANLARININ ÇÖZÜMLENMESİ a. Dış Yöneltme Elemanlarının Bilinmesi Halinde Sayısal (Nümerik) Dış Yöneltme Yapılması b. Dış Yöneltme Elemanlarının Bilinmesi Halinde Analog (Grafik, Çizgisel) Dış Yöneltme Yapılması (Analog Aletlerdeki Çözüm Yöntemi) 3 1 2 c. Dış Yöneltme Elemanlarının Bilinmemesi Halinde Dış Yöneltme Elemanlarının Çözümü d. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 5. ANALOG KARŞILIKLI YÖNELTME a. Karşılıklı Yöneltmenin Tanımı ve Amacı b. Karşılıklı Yöneltmenin Temeli, Koplanarite (Düzlemsellik) Koşulu ve Eşlenik (Karşılıklı, Eş, Homolog) Işınların Kesişmesi Koşulları c. Karşılıklı Yöneltme İçin Gerekli Elemanların Tanımlanması d. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 4 3 6. ANALOG VE SAYISAL KARŞILIKLI YÖNELTME ÇÖZÜMLERİ VE PARALAKS DENKLEMİNİN ÇIKARILMASI a. Resim Koordinatlarıyla Sayısal (Nümerik, Hesapsal, Hesaplamalı) Karşılıklı Yöneltmenin Temelleri ve Paralaks Denkleminin Çıkarılması b. Analog Aletlerde Nümerik (Analog, Ampirik, Grafik, Deneysel) Karşılıklı Yöneltmenin Temelleri ve Paralaks Denkleminin Oluşturulması c. Paralaks Denkleminin Çözümüne İlişkin Örnekler d. Paralaks Denklemi Yardımıyla Karşılıklı Yöneltme Elemanlarının Tanımlanması e. Paralaks Denklemi Yardımıyla Kısmi Paralaks Katsayıları Tablosunun Oluşturulması f. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 43 DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 5 3 KONU 7. ANALOG ALETLERDE DENEYSEL (AMPİRİK) KARŞILIKLI YÖNELTME a. Giriş ve Genel Bilgiler b. Yaklaşık Baz ve İzdüşüm Uzaklığının Hesaplanması ve Analog Aletlere Bağlanması c. Karşılıklı Yöneltme Elemanlarının Uygulanmasında Dikkate Alınması Gereken Temel Kurallar d. Karşılıklı Yöneltmede Standart Noktalar ve Modelde Standart Noktalara Gitme e. Karşılıklı Yöneltme Elemanlarının Model Standart Noktalardaki Etkilerinin Grafiklerle Gösterimi ve Açıklanması f. g. h. i. j. 6 3 7 1 Analog Aletlerde Analog (Deneysel, Grafik) Karşılıklı Yöneltme Yapılması Düz Modellerin Karşılıklı Yöneltmesinde w-Uygulaması ve Çözümü Analog Aletlerde Karşılıklı Yöneltmede Uygulanan İşlem Sırası Karşılıklı Yöneltmede Artık (Kalıntı) Paralaksların Dağıtılması Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler UYGULAMA 8. EKSİK VE YARIM MODELLERİN ANALOG KARŞILIKLI YÖNELTMESİ a. b. c. d. Eksik ve Yarım Modellerin Tanımlanması Eksik ve Yarım Modellere İlişkin Örneklerin Şekillerle Gösterilmesi İçinde Tam Bir Düşey Kesit Bulunan Eksik ve Yarım Modellerin Çözümü İçinde Tam Bir Düşey Kesit Bulunmayan Eksik ve Yarım Modellerin Çözümü e. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 1 UYGULAMA 1 ARA SINAVI 44 DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 8 2 KONU 9. TAMAMEN DÜZ, DAĞLIK VE ENGEBELİ ARAZİLERDE ANALOG KARŞILIKLI YÖNELTME YAPILMASI a. Genel Tanımlar b. Dağlık ve Engebeli Arazilerde Analog Karşılıklı Yöneltmenin Grafik Olarak Çözümlenmesi c. Dağlık ve Engebeli Arazilerde k-Fazladan Düzeltme Katsayısının Hesabı ve Karşılıklı Yöneltmenin Jerie Yöntemiyle Çözümü d. Tamamen Düz Bir Arazide Karşılıklı Yöneltmenin Hallert Yöntemiyle Çözümü 1 10. KARŞILIKLI YÖNELTMEDE TEHLİKELİ YÜZEYLER a. Dağlık ve Engebeli Arazilerde Karşılıklı Yöneltmede Tehlikeli Yüzey Kavramının Açıklanması ve Şekillerle Gösterilmesi b. Dağlık ve Engebeli Arazilerde Karşılıklı Yöneltmede Tehlikeli Daire Kavramının Açıklanması ve Şekillerle Gösterilmesi c. Dağlık ve Engebeli Arazilerde Karşılıklı Yöneltmede Tehlikeli Silindir Kavramının Açıklanması ve Şekillerle Gösterilmesi d. Karşılıklı Yöneltmede Tehlikeli Yüzey, Daire ve Silindirin Tespiti, Tehlikeli Yüzeylerden Kurtulma Yolları ve Çözüm Yöntemleri (Analog, Sayısal) e. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümü 9 2 11. ANALOG MUTLAK YÖNELTME a. Giriş, Tanımlar ve Genel Bilgiler b. Mutlak Yöneltmenin Amaçları ve Mutlak Yöneltme ile Sağlanan Koşullar c. Mutlak Yöneltme Elemanlarının Tanımlanması d. Mutlak Yöneltmede Kullanılan Kontrol Noktası Türleri ve Kontrol Noktası Tespiti Yöntemleri e. Analog Mutlak Yöneltmede Uygulanan Temel İşlem Adımları f. Mutlak Yöneltme Öncesi Yapılan Hazırlık İşlemleri g. Analog Aletin Ölçüm ve Kıymetlendirme İşlemlerine Hazırlanması 1 10 2 1 UYGULAMA 12. ANALOG MUTLAK YÖNELTMEDE ÖLÇEK (BAZ, MESAFE) AYARI a. Ölçek Ayarının Tanımı, Amacı ve Uygulanması b. Ölçek Ayarı ile Sağlanan Koşullar c. Nümerik (Hesapsal, Hesaplamalı) Ölçek Ayarında Uygulanan İşlem Sırası d. Ampirik (Deneysel, Grafik, Analog) Ölçek Ayarında Uygulanan İşlem Sırası e. Analog Ölçek Ayarının Kontrolü ve Hataların Giderilmesi f. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler UYGULAMA 45 DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 11 2 1 KONU 13. ANALOG MUTLAK YÖNELTMEDE YÜKSEKLİK (YATAYLAMA, DÜZEYLEME, DÜZEÇLEME) AYARI a. Yükseklik Ayarı Hakkında Genel Bilgiler b. Yükseklik Ayarının Yapılabilmesi Koşulu c. Yükseklik Ayarında (Ω, φ, Zo) Bilinmeyenlerinin Çözümü (3 Kontrol Noktalı) d. ΔHc = 0 Yapılmadan 3 Kontrol Noktası ile Yükseklik Ayarının Yapılması e. Modelde Uygun Dağılmış 4 Kontrol Noktası ile Yükseklik Ayarının Yapılması f. Modelde Uygun Dağılmış 5 Kontrol Noktası ile Yükseklik Ayarının Yapılması g. Modelde (X) ve (Y) Elemanlarından Birine veya Her İkisine Paralel Konumda Noktalar Olmaması Halinde Yükseklik Ayarının Yapılması h. Analog Yükseklik Ayarının Kontrolü ve Sonuçların Değerlendirilmesi i. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler UYGULAMA 12 3 14. MODEL BÜKÜLMELERİ VE DEFORMASYONLARI a. Model Deformasyonları Hakkında Genel Bilgiler b. Model Deformasyonlarının ve Karşılıklı Yöneltme Elemanlarındaki Hataların Arazi Koordinatlarına (dXi, dYi, dZi veya dHi) Etkileri c. Karşılıklı Yöneltme Elemanlarındaki Kalıntı Hataların Yükseklikler (dHi) Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi ve (dχ, dφ, dw, dbx, dby, dbz) Model Deformasyonu Etkilerinin Tespiti d. Model Deformasyonlarının Mutlak Yöneltmeye ve Mutlak Yöneltme Elemanlarına Olan Etkilerinin İncelenmesi e. Mutlak Yöneltme için Gerekli Yer Kontrol Noktası (YKN) Sayısının Bulunması ve Model Deformasyonlarının Yer Kontrol Noktalarına Etkileri f. Model Deformasyonlarının Giderilmesi ve Çözümü Yöntemleri g. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 13 2 15. FOTOGRAMETRİK STEREO KIYMETLENDİRME (DEĞERLENDİRME) a. Stereo Kıymetlendirme Hakkında Genel Bilgiler b. Stereo Kıymetlendirme Yöntemleri c. Fotogrametrik Analog Stereo Kıymetlendirmenin Temel İlkeleri d. Analog (Çizgisel) Kıymetlendirme ve Kartografik Tersim İşlemleri e. Çizim İşlemleri ve Analog Kıymetlendirme İçin Uygun Çizim Altlıkları f. Fotogrametrik Sayısal Kıymetlendirmenin Temel İlkeleri g. Stereo Değerlendirme Aletlerinden Elde Edilen Ürünler ve Veriler 1 UYGULAMA 46 DERSİN ADI : ANALOG FOTOGRAMETRİ ÖĞRETİM HAFTASI DERS SAATİ 14 3 16. FOTOGRAMETRIK ANALOG STEREO DEĞERLENDİRME ALETLERİ a. Fotogrametrik Analog Stereo Değerlendirme Aletlerinin Genel Olarak Sınıflandırılması b. Yapım Prensiplerine ve İzdüşüm Sistemlerine Göre Analog Stereo Değerlendirme Aletleri c. Uygulama ve Kullanım Alanlarına Göre Analog Stereo Değerlendirme Aletleri d. Presizyon (Hassasiyet) Derecelerine Göre Analog Stereo Değerlendirme Aletleri e. Analog Stereo Değerlendirme Aletlerine Örnekler f. Analog Stereo Değerlendirme Aletlerinde Bulunan Temel Sistemler g. Analog Çift Resim Değerlendirme Aletlerinin İncelik Dereceleri 15 2 17. STEREO FOTOGRAMETRİDE HATA KAYNAKLARI VE HATALARIN GİDERİLMESİ YOLLARI a. Uçuş Hataları ve Giderilmesi b. Kamera Hataları ve Giderilmesi c. Film, Banyo Hataları ve Giderilmesi d. Fotogrametrik Nirengi Ölçümü ve Dengeleme Hataları ve Giderilmesi e. Fotogrametrik İç, Karşılıklı ve Mutlak Yöneltme Hataları ve Giderilmesi f. Fotogrametrik Kıymetlendirme (Değerlendirme) Hataları ve Giderilmesi g. Kıymetlendirme Aletlerindeki Hatalar ve Giderilmesi h. Pafta Açımı, Pafta Tersimi ve Editlenmesindeki Hatalar ve Giderilmesi i. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 1 16 3 KONU ARA SINAVI 18. FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN DOĞRULUK DERECELERİNİN İNCELENMESİ a. Stereo Fotogrametrik Olarak Çizilen Kenarların Doğruluğunun İncelenmesi b. Fotogrametride Nokta Konum Doğruluğu (Konumsal Doğruluk) c. Stereo Değerlendirme Doğrulukları ve Hassasiyetinin İncelenmesi d. Avrupa Standartlarına Göre Eş Yükseklik Eğrilerinin Yükseklik Doğruluğu e. Amerikan Standartlarına Göre Eş Yükseklik Eğrilerinin Yükseklik Doğruluğu f. Ülkemizde Yapılan Uygulamalarda Kullanılan Eş Yükseklik Eğrilerinin (EYE) Yükseklik Doğruluğu g. Çizilebilecek En Küçük Yükseklik Eğrisi Aralığının Tespiti h. Fotogrametrik Kıymetlendirme (Değerlendirme)’den Elde Edilen Doğrulukların Diferansiyel Anlamda İncelenmesi i. Nokta Konum ve Yükseklik Hataları İçin Genelleştirilmiş İfadeler j. Sayısal Örnek Problemler ve Çözümler 47