İndir - Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi

Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi
Cilt: 9, No: 1, 2014 (21-25)
Electronic Journal of Food Technologies
Vol: 9, No: 1, 2014 (21-25)
TEKNOLOJİK
ARAŞTIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com
e-ISSN:1306-7648
Kısa Makale
(Short Paper)
Adıyaman İlinde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi
İlkan Ali OLGUNOĞLU*1
Yusuf Kenan BAYHAN*
Mine Perçin OLGUNOĞLU*
Engin ARTAR*
İsmail UKAV*
*1Adıyaman Üniversitesi, Kahta Meslek Yüksekokulu, Adıyaman/TÜRKİYE
[email protected]
Özet
Araştırma, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinden Adıyaman’da balık eti tüketiminde mevcut durumu
belirlemek, bu ilde ikamet eden bireylerin et tüketimindeki tercihlerini ve alışkanlıklarını ortaya koymak amacıyla
yapılmıştır. Çalışma, 2013 yılı içerisinde, tesadüfi örnekleme yöntemine göre, toplam 375 kişiyle yüz yüze görüşülüp,
anket uygulanmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, Adıyaman’da yaşayan bireylerin %84’ünün balık
etini severek tükettiği, buna karşın en fazla tüketilen et ürünlerinin sırasıyla tavuk eti (%56), kırmızı et (%38) ve balık
eti (%5) olduğu tespit edilmiştir. Balık eti tüketenlerin öncelikli tercihlerinin (%70) tatlı su türlerinden yana olduğu, bu
türler içerisinde ise %36 ile en fazla sazanın tercih edildiği belirlenmiştir. Deniz balıkları içerisinde ise %19 ile
hamsinin ilk sırada yer aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, Adıyaman’da kişi başı balık tüketiminin ülke ortalamasının
altında olduğu da (3.01 kg) belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Adıyaman, anket, balık eti tüketimi
Determination of Habits of Fish Meat Consumption in the Province
of Adiyaman
Abstract
The research were made for determining the current status of fish meat consumption and meat consumption habits
in the province of Adiyaman which is one of the provinces of Turkey's Southeastern Anatolia Region. The study
was conducted with a total of 375 people by made survey face to face according to the method of random
sampling in 2013. As a result of study, it was determined that 84% of people living in Adiyaman consume the fish
meat fondly whereas the most consumed meat products were identified. as chicken (56%), meat (38%) and fish
(5%) respectively. The first consuming choice was in favor of freshwater fish species (70%), the most preferable
species were determined as carp (36%). Anchovy was identified in first place as 19% within marine fish. In
addition, fish consumption in per capita were determined (3.01 kg) as below the national average in Adıyaman.
Keywords: Adıyaman, questionnaire, fish meat consumption
Bu makaleye atıf yapmak için
Olgunoglu,İ.A., Bayhan,Y.K., Olgunoglu,M.P., Artar,E., Ukav, İ., “Adıyaman İli’nde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi” Gıda Teknolojileri
Elektronik Dergisi 2014, 9(1) 21-25.
How to cite this article
Olgunoglu,İ.A., Bayhan,Y.K., Olgunoglu,M.P., Artar,E., Ukav, İ., “Determination of Habits of Fish Meat Consumption in the Province of Adiyaman” Electronic Journal
of Food Technologies, 2014, 9(1) 21-25.
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 21-25
Adıyaman İli’nde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi
1. GİRİŞ
Su kaynakları dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamada oldukça önemli bir potansiyeldir. Su ürünleri
protein oranının yüksek, sindiriminin kolay olması, doğada bulunan hemen hemen tüm aminoasitleri
içermesi, vitamin yönünden zengin, biyolojik değerinin yüksek olması gibi öne çıkan önemli
özelikleriyle, insanların dengeli ve sağlıklı beslenmesinde etkili besin kaynaklarıdır. Bundan dolayı
insanların, kaliteli besin ihtiyacının bir kısmını su ürünlerinden karşılaması oldukça önem arz etmektedir
[1,2].
Birçok ülkede, su ürünlerinin tüketimi, ülkemize kıyasla daha önemli bir yere sahiptir. Avrupa
ülkelerinde kişi başına düşen ortalama balık miktarı 28.3 kg/yıl olurken, dünya ortalaması 13.8 kg/yıl’dır
[3]. Bu miktar ülkemizde ancak kişi başına ortalama 6.3 kg/yıl olarak bildirilmiştir [4]. Ülkemizde
mevcut duruma bakıldığında tüketimin yeterince yaygın olmadığı ve dünya ortalamasının oldukça altında
olduğu görülmektedir. Bu durum, su ürünleri tüketiminin yaygınlaştırılmasının, insanlarımızın sağlıklı ve
dengeli beslenmesi açısından son derece önemli olacağı düşüncesini ön plana çıkarmaktadır.
Su ürünleri tüketimine ilişkin son yıllarda yapılan çalışmalar incelendiğinde, ülkemizin çeşitli bölgeleri
arasında balık eti tüketiminde önemli farklılıkların (ortalama kişi başı tüketim miktarı, bölgelerde yaygın
olan türler, tüketimde tercih edilen türler vb.) olduğu görülmektedir [1,3,5,6,7,8,9,]. Bu nedenle
çalışmamızda balık eti tüketiminde Adıyaman ilinin mevcut durumu ile birlikte bireylerin tüketim
tercihleri ve alışkanlıkları belirlenerek, gerek bölgemizde gerekse diğer illerimizde balık eti tüketiminin
yaygınlaştırılması adına yapılacak çalışmalar için önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bundan
dolayı bu araştırma Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinden Adıyaman’da balık eti tüketim
durumunu belirlemek ve bu ilde ikamet eden bireylerin, et tüketimindeki tercihlerini ortaya koymak
amacıyla yapılmıştır.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Çalışma, ülkemiz iç sularında önemli bir üretim potansiyeline sahip, Atatürk Baraj Gölü’nün çevresindeki
üç ilden biri olan ve Baraj Gölü alanının (817 km2) %61’lik kısmına sahip olan [10] Adıyaman ilinde
yürütülmüştür. Araştırma, 2013 yılı içerisinde, tesadüfî örnekleme yöntemine göre, amaca uygun olarak
hazırlanmış toplam 35 soruyu içeren anket uygulamak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Anketler çalışmayı
yürüten araştırmacılar tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Ankete farklı meslek, gelir ve
eğitim gruplarından 375 kişi katılmıştır.
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
3.1. Yaş ve Birey Sayısı
Yapılan çalışmada, ankete katılanların ortalama yaşı 34.69±11.41 olarak bulunmuştur. Ailelerdeki birey
sayısı ise ortalama 5.35±2.27 olarak belirlenmiştir. Çalışmada aile birey sayısı Türkiye ortalamasının
(3.7) üzerinde, Adıyaman ili ortalama hane halkı büyüklüğüne (4.9) yakın tespit edilmiştir [11].
3.2. Gelir Düzeyi ve Medeni Hal
Anket sonuçlarına göre asgari ücretle çalışanların oranı %28 iken, %72’lik bir kesim asgari ücretin
üzerinde gelir elde etmektedir. Ankete katılanların %65’i evli, %35’i ise bekârdır. Cinsiyet verilerine
göre, katılımcıların %78’i erkek, %22’si kadındır. Kadınların %25’i çalışırken, %75’i herhangi bir işte
çalışmamaktadır.
22
Olgunoglu,İ.A., Bayhan,Y.K., Olgunoglu,M.P., Artar,E., Ukav, İ.
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 21-25
3.3. Ailelerin Et Tüketim Tercihleri
Ankete katılan bireylerin öncelikli olarak et ürünlerinde tüketim tercihini %56’sı tavuk eti, %38’i kırmızı
et, %5’i balık eti yönünde yaptıkları, %1’inin ise et ürünleri tüketmedikleri belirlenmiştir
Tavuk etinin diğer et ürünlerine göre daha fazla tüketilmesinin nedeninin, her zaman bulunabilirliği,
pişirme kolaylığı ve fiyat avantajı gibi unsurların ön plana çıkmasından kaynaklı olduğu belirlenmiştir.
Diğer yandan, sürekli taze balık bulabilme güçlüğü, tatlı su türleri dışında deniz türlerinin süreklilik arz
etmemesi, koku sorunu ve temizlik zorluğu ile fiyat gibi öne çıkan faktörlerin, balığın tercih edilmesinde
dezavantaj olarak tespit edilen unsurlar olduğu belirlenmiştir.
3.4. Ailelerin Balık Tüketimi ve Tercihleri
Balık tüketen ailelerin %70’i tatlı su balıklarını öncelikli tercih ederken, %30’unun deniz balıklarını
tercih ettikleri belirlenmiştir. Tatlı su balıklarının yüksek oranda tercih edilme nedenlerinin başında ise,
Atatürk Baraj Gölü’ne çok yakın olan Adıyaman ilinde avcılık ve yetiştiricilik yoluyla elde edilen söz
konusu türlerin yöre halkına daha taze ve ekonomik olarak pazarlanmasından kaynaklı olduğu sonucuna
varılmıştır.
Adıyaman’da tüketimde öncelikli olarak tercih edilen balık türleri sırasıyla Sazan, Alabalık, Hamsi,
Şabut, Çipura, Yayın ve Levrek olarak belirlenmiştir (Şekil 1). Tüketilen türlerin tercihinde önceliklerin
ise balığa kolay ulaşım, tat ve fiyat gibi unsurlar olduğu belirlenmiştir.
Şekil 1. Ailelerin balık tercihleri (%)
23
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 21-25
Adıyaman İli’nde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi
Ankete katılanların %95’inin tüketecekleri balığın taze (soğutulmuş/işlenmemiş) olmasına dikkat
ettikleri, taze (soğutulmuş/işlenmemiş) balığın bulunmaması durumunda ancak %24’ünün dondurulmuş
balığı tercih edebilecekleri, %68’inin ise hiçbir suretle balık satın almayacakları belirlenmiştir. Elde
edilen anket sonuçlarından, dondurulmuş balık başta olmak üzere işlenmiş su ürünlerine sıcak
bakılmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Nitekim ankete katılanların %94’lük kısmı balık haricinde farklı
bir su ürünü tüketmemiş olması, %86’lık kısmı ise balık dışındaki su ürünleri ile işlenmiş balık ürünlerine
ılımlı dahi bakmaması bu sonucu desteklemektedir.
Adıyaman’da balık tüketiminin çoğunlukla kış (%71) ve sonbahar (%13) mevsimlerinde, sırasıyla
kızartma (%41), fırında (%35) ve ızgara (%23) şeklinde olduğu belirlenmiştir. Ankete katılanların
%85’lik kısmı balığı satın aldıktan hemen sonra tükettikleri, %10’luk kısmı ertesi gün, %5’lik kısmı ise
bir hafta içinde tükettikleri belirlenmiştir. Bu durum, ankete katılanların balığın güvenle uzun süreli
muhafazası konusunda yeterince bilgiye sahip olmadıklarını ortaya çıkaran önemli sonuçlardan birisi
olmuştur.
Araştırmada, Adıyaman’da kişi başı balık tüketiminin ülke ortalamasının altında olduğu da (3.01 kg)
belirlenmiştir. Bu durumun, şehrin deniz kıyısından uzak olması, her mevsim taze balık
bulunamamasından ve balık satış noktalarının il genelinde sayısının az olmasından kaynaklı olabileceği
düşünülmektedir.
4. SONUÇ
Ülkemizde balık tüketiminin insan sağlığı ve kaliteli beslenme üzerindeki etkisinin yeterince bilinmediği
ortadadır. Bu eksikliği gidermek amacıyla balık etinin faydalarının çeşitli duyuru ve etkinliklerle (afiş,
poster, bilgilendirme toplantısı, konferanslar vb.) halka anlatılarak, başta ülkemiz genelinde olmak üzere
Adıyaman ilinde de balık tüketiminin artırılması hedeflenmelidir. Bunun yanında, balık muhafaza
yöntemleri konusunda da balıkçılıkla uğraşanların ve halkın daha fazla bilgili hale getirilmesi
sağlanmalıdır. Bu konuda başta üniversiteler olmak üzere çeşitli eğitim kurumlarına önemli görevler
düşmektedir. Ayrıca gerek kaliteli beslenme gerekse değişik lezzetler açısından da işlenmiş su ürünlerinin
halka daha fazla tanıtımının yapılmasının su ürünleri sektörüne ve aynı zamanda ülke ekonomisinin
gelişmesine önemli katkılar sağlayacağı da bir gerçektir. Bu sebeple değişik bölgelerde, özellikle denize
kıyısı olmayan illerde yapılacak bu tip çalışmalar, balık tüketiminin arttırılmasına ve su ürünleri
sektörünün gelişmesine katkıda bulunabilmesi açısından önem arz etmektedirler.
5. AÇIKLAMA
Bu çalışma 3-6 Eylül 2013 tarihinde İstanbul’da düzenlenen 17. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumunda
sözlü olarak sunulmuştur.
6. KAYNAKLAR
1. Şen, B., Canpolat, Ö., Sevim, A. F., Sönmez, F., 2008. Elazığ İlinde Balık Eti Tüketimi. Fırat Üniv.
Fen ve Müh. Bil. Dergisi. 20 (3), 433-437.
2. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) 2011. Çevre Sağlığı. Su
Ürünleri ve İşletmeleri 850CK0020 Ankara, 73 s.
3.Yüksel, F., Kuzgun, N.K., Özer, E.İ., 2011. Tunceli İli Balık Tüketim Alışkanlığının Belirlenmesi.
Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi. 3(2):5, 28-36.
4. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2011. Su Ürünleri İstatistikleri
24
Olgunoglu,İ.A., Bayhan,Y.K., Olgunoglu,M.P., Artar,E., Ukav, İ.
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 21-25
5. Sarı, M., Demirulus, H., Söğüt, B., 2000. Van İli’nde Öğrencilerin Balık Tüketim Alışkanlığının
Belirlenmesi
Üzerine
Bir
Araştırma.
www.akuademi.net.
Doğu
Anadolu
Bölgesi
IV. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 28-30 Haziran 2000, Erzurum
6. Hatırlı S.A., Demircan V., Aktaş, A.R., 2004. Isparta İlinde Ailelerin Balık Tüketiminin Analizi.
Süleyman Demirel Üniversitesi. İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi Dergisi 9:1, 245-256.
7. Saygı, H., Saka, Ş., Fırat, K., Katağan, T., 2006. İzmir Merkez İlçelerinde Kamuoyunun Balık
Tüketimi ve Balık Yetiştiriciliğine Yaklaşımı. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi 23(1-2): 133-138.
8. Oğuzhan P., Angi S., Atamanalp, M., 2009. Erzurum İlindeki Tüketicilerin Su Ürünleri Tüketim
Alışkanlığının
Belirlenmesi
Üzerine
Bir
Araştırma.
www.akuademi.net.
XV. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 01-04 Temmuz 2009, Rize.
9. Orhan, H., ve Yüksel, O., 2010. Burdur İli Su Ürünleri Tüketimi Anket Uygulaması Süleyman Demirel
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 5 (1):1-7.
10. Olgunoğlu, İ.A., Artar E., Olgunoğlu, M.P., Korkmaz, S., 2009. Adıyaman İli Balık Avcılığı Durumu
ve Avcılığı Yapılan Ekonomik Balık Türleri. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 13(2):2934.
11. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2012. Ortalama Hane Halkı İstatistikleri Sayı:13662 13 Mayıs
2013
25

Download Report