Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. TR2009/0136.01-02/409 BENİM İÇİN İNSAN HAKLARI “HUMAN RIGHTS FOR ME” ÖĞRETMEN ANKETİ – I 1 Bu anket, Uluslararası Eğitim Başarısını Değerlendirme Birliği [The International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA)] tarafından 2009 yılında yürütülen Uluslararası Demokratik Vatandaşlık Çalışması [International Civic and Citizenship Study (ICCS)-2009] için geliştirilen “öğretmen anketi”nden uyarlanmıştır. 2 BAŞLAMADAN ÖNCE … “Benim için İnsan Hakları” projesinin ilk anketine katıldığınız için çok teşekkür ederiz. Bu anketin amacı, projenin belkemiği konumunda olan siz değerli öğretmenlerimizin, genel olarak projede yer alan okullarımız; özel olarak Demokrasi ve İnsan Hakları eğitimi hakkındaki görüşlerinizi almak, buna göre eğitim seminerlerine katkı sağlamak ve proje sürecinin değerlendirilmesi için veri toplamaktır. Bu anketin sonuçları ilki 13-14 Ocak 2014 tarihinde yapılması planlanan eğitim seminerinde sizlerle paylaşılacaktır. Öğretmenler, öğrencilerin açık ve demokrat tutumlar geliştirmeleri ve vatandaş olarak rollerini etkin ve bilinçli bir şekilde ortaya koyabilmeleri için gerekli bilgi, anlayış ve becerilerle donanması açısından anahtar role sahiptirler. Bu çerçevede, öğrencilerin Demokrasi ve İnsan Hakları eğitimi aldıkları okul ortamı hakkındaki düşünceleriniz proje çerçevesinde birlikte yapacağımız çalışmalar açısından da bir temel oluşturacaktır. Anket, genel, okul, demokrasi kültürü, okulda demokrasi ve insan hakları eğitimi ve demokrasi ve insan hakları eğitimi öğretim uygulaması başlıklı beş bölümden oluşmaktadır. Lütfen her soruyu dikkatle okuyunuz ve gerçeğe en yakın şekilde ilgili kutucukları işaretleyerek cevaplandırınız. Tüm yanıtlarınız sadece araştırma çalışması için veri olarak kullanılacak ve gizli tutulacaktır. Ayıracağınız zaman, göstereceğiniz ilgi ve yakın işbirlirliği için şimdiden teşekkür ederiz. Lütfen sorulara okulunuzda yaşadığınız kendi öğretmenlik deneyiminize dayalı olarak yanıt veriniz. Sınıf etkinlikleri ve öğrenciler hakkındaki genel bilgiye dair sorulara yanıt verirken lütfen sadece ilgili sınıf öğrencilerine atıfla yanıt veriniz. 3 GENEL: 1. İçinde bulunduğumuz eğitim-öğretim yılında hangi dersi/dersleri vermektesiniz? a. Tarih b. Felsefe c. Diğer _____________________. 2. Hangi sınıflarda ders vermektesiniz? a. 9 b. 10 c. 11 d. 12 3. Bu eğitim-öğretim yılı dahil kaç yıldır öğretmensiniz? a. Tüm mesleğiniz boyunca _____ yıl b. Şu andaki okulunuzda _____ yıl 4. Kaç yaşındasınız? a. 25’den az b. 25-29 c. 30-39 d. 40-49 e. 50 ve üzeri 5. Kadın/erkek? a. Kadın b. Erkek 6. İçinde bulunduğumuz eğitim-öğretim yılında başka bir sorumluluğunuz var mı? (Her sırada lütfen sadece bir kutucuğu işaretleyiniz) Evet a. b. c. d. e. Hayır Okul yönetim kurulu / okul konseyi üyesi Müdür yardımcısı Zümre başkanı / grup başkanı Danışma ve rehberlik faaliyetleri Okul temsilcisi 7. Aşağıdaki öğretim yöntem ve yaklaşımlarından yararlanırken kendinizi ne kadar rahat hissedersiniz? Çok Oldukça Az Hiç a. Küme çalışması b. Problem çözme c. Rol yaptırma, canlandırma 4 Çok d. e. f. g. h. Oldukça Az Hiç Sınıf tartışması Araştırma çalışması Ders anlatımı Laboratuar/özel dershane etkinlikleri Bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) destekli etkinlikler 5 OKUL: 8. İçinde bulunduğumuz eğitim-öğretim yılına bakarak kaç öğretmen … Hepsi Çoğunluğu Bazıları Hiçbiri a. kendi şubelerinde olmayan öğrenciler dahil, bütün okulda iyi disiplin uygulamalarına destek vermektedir? b. öğretim etkinliklerinin geliştirilmesinde birbiriyle işbirliği içinde çalışmaktadır? c. okulda öğrenciler arasında ortaya çıkan çatışmalı durumların çözümünde faaldir? d. öğretime ek olarak (kurslar, okul projeleri vb.) görev ve sorumluluk almaktadır? e. geliştirme/iyileştirme faaliyetlerinde etkin olarak yer almaktadır? f. öğrencilerini okul yaşamına etkin olarak katılmaları yönünde özendirmektedir? g. “okul gelişim planı”nın tasarlanması ve hazırlanmasında işbirliği yapmaktadır? 9. Size göre, aşağıdaki gruplardan her biri, okul yönetimine ilişkin karar süreçlerine ne düzeyde etki etmekte ya da katkıda bulunmaktadır? Çok Orta Az Hiç a. Öğretmenler b. Okul müdürleri c. Okul danışmanları/rehber öğretmenler d. Anne-babalar e. İdareci, kütüphaneci gibi öğretmen olmayanlar f. Yerel toplum temsilcileri 10. Okulunuzda aşağıda yer verilen konulara ilişkin kararlar alınırken öğrenci görüşleri ne kadar dikkate alınmaktadır? Çok Orta Az Hiç a. Öğretim/öğrenim materyalleri b. Zaman çizelgesi c. Sınıf/şube kuralları d. Okul kuralları e. Ders dışı etkinlikler 11. Aşağıda yer verilen sorunların her birinin okulunuzda öğrenciler arasında hangi sıklıkta yaşandığını lütfen belirtiniz. Hiç Bazen Sık sık Çok sık a. Vandallık (okul malına nedensiz zarar verme) b. Okulu asma 6 c. d. e. f. g. h. i. Etnik hoşgörüsüzlük Dinsel hoşgörüsüzlük Zorbalık Şiddet Cinsel taciz Uyuşturucu Alkol 12. Aşağıda okul dışından grup ya da organizasyonlarla işbirliği içinde yürütülebilecek etkinliklerin bir listesi yer almaktadır. İçinde bulunduğumuz eğitim-öğretim yılında siz ve dersine girdiğiniz şubelerden herhangi biri bu etkinliklerden hangisine/hangilerine katılmıştır? Evet Hayır a. Okulun bulunduğu bölgeye yönelik çevre ile ilgili etkinlikler b. İnsan hakları projeleri c. Temel sosyal haklardan mahrum kişi ya da gruplara ilişkin etkinlikler d. Sinema, tiyatro, konser gibi kültürel etkinlikler e. Yerel toplum içinde çok kültürlü ve kültürlerarası etkinlikler f. Dünya Tütün Günü, AIDS günü gibi farkındalık artırmaya yönelik kampanyalar g. Yerel toplum için halka açık parklar, kütüphaneler, sağlık merkezleri, eğlence merkezleri, halk evleri gibi tesislerin geliştirilmesine dair etkinlikler h. Spor etkinliklerine katılım 13. Okul mesainizin bir parçası olarak yürütülen etkinliklerin yanında, aşağıda yer verilen organizasyon/gruplar tarafından düzenlenen etkinliklerde bireysel olarak son oniki ay içinde ne sıklıkla yer aldınız? Ayda bir Birkaç Ayda bir kezden Hiç kez kez fazla a. Çevre örgütleri (örn. Greenpeace, TEMA ve diğer uluslararası, ulusal ya da yerel) b. Kültürel ve/veya eğitimle ilgili örgütler (örn. UNESCO) c. İnsan Hakları örgütleri (örn. Uluslararası Af Örgütü) d. Siyasi parti ya da organizasyonlar e. Dezavantajlı insanlara yardım eden gruplar f. Etnik azınlıkların toplumla bütünleşmesini destekleyen kültürel gruplar g. Yerel düzeyde kültürel etkinlikler (örn. sergiler, tiyatro oyunları) düzenleyen dernekler 7 h. Dini organizasyonlar tarafından desteklenen gruplar i. Sağlık/engellilik ile ilgili örgütler j. Sendikalar k. Öğretmen dernekleri 14. Size göre, okulunuzdaki öğrencilerin ne kadarı … Hepsi Çoğunluğu Bazıları Hiçbiri a. okul yerleşkesine girer ve ayrılırken iyi davranış sergilemektedir? b. kendi okullarına karşı olumlu bir tutuma sahiptir? c. öğretmenleri ve okul çalışanları ile iyi bir ilişki içindedir? d. okul tesis ve malzemesine itina göstermektedir? e. teneffüslerde iyi davranış sergilemektedir? f. okul toplumunun bir parçası olarak hissettiğini ortaya koymaktadır? 15. Ölçme ve değerlendirme sonucunda öğrenci performansı konusunda elde ettiğiniz verileri aşağıdaki amaçların her biri için ne düzeyde kullanırsınız? Çok Orta Az veya hiç a. öğrencilere geribildirim sağlamak b. öğrenme süreçlerine yansıtmaları için öğrencilere olanak tanımak c. davranışlarına yansıtmaları için öğrencilere olanak tanımak d. öğrencilerinizin öğrenme zorluklarını tespit etmek e. velilere geribildirim sağlamak f. öğrencilerinize öğrenme hedeflerini örneklemek g. gelecek derslerinizi planlamak h. kendinizi geliştirmek 16. Derslerinizde öğrencilerin ne kadarı … Hepsi Çoğunluğu Bazıları Hiçbiri a. ders etkinliği önerir? b. öğretmenle öğrenme hedefleri hakkında konuşur? c. sınıf tartışmaları için konu önerir? d. okul sorunları hakkında serbestçe düşünce ve fikrini söyler? e. kendisininkinden farklı olan görüşlere saygı duymayı ve bunları dinlemeyi sever? f. çoğunluğun görüşünden farklı olsa da fikrini serbestçe ifade eder? 8 g. düşünce ve fikirlerine saygı duyulacağını bildiği için sınıf tartışmalarında kendini rahat hisseder? h. öğretim/öğrenim materyalinin seçimi hakkında fikrini söyler? 17. Size göre öğrencilerinizin ne kadarı … Hepsi Çoğunluğu Bazıları Hiçbiri a. b. c. d. sınıf arkadaşları ile iyi geçinir? sınıf ile iyi bir şekilde bütünleşmiştir? farklı olsalar dahi sınıf arkadaşlarına saygı duyar? diğer öğrencilerle iyi bir ilişki içindedir? 9 DEMOKRASİ KÜLTÜRÜ 18. Ülke yönetimi hakkında aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Hükümet halkına ebeveynlerin çocuklarına gösterdiği özenle bakmalı. b. Herkes refahtan pay aldığı sürece hükümetin demokratik olup olmaması önemli değildir. c. Halkın dini ya da manevi hayatını geliştirmek hükümetin görevidir. d. Vatandaşların görüşlerini yansıttığı sürece hükümetin demokratik olup olmaması önemli değildir. e. İşini daha verimli yürütebilmesi adına hükümetin demokratik olmayan biçimde hareket etmesi kabul edilebilirdir. f. Hükümet ne kadar güçlüyse, halkın sorunlarını çözme olasılığı o kadar yüksektir. g. Hükümetin gerekli olduğunu düşündüğünde yasaları çiğnemesi kabul edilebilirdir. 19. Toplum içinde en doğru şekilde davranmaya ilişkin aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Önemli kararların alınmasında farklı bir görüşe sahip olsanız da büyüklerin tavsiyesini her zaman dinlemelisiniz. b. Toplumsal uyum için, meslektaşlarımızın yanlış davranışlarını hoşgörüyle karşılamalıyız. c. Önemli kararların alınmasında farklı bir görüşe sahip olsanız da en yüksek konumdaki kişilerin tavsiyesini her zaman dinlemelisiniz. d. Toplumsal uyumun devamı için, meslektaşlarımız birbirleriyle tartışmaya girmemelidir. e. Neyin yanlış gittiğini göstermek durumu kurtarmaktan daha önemlidir. 10 20. Geleneksel kültür hakkında aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Ülkemin geleneksel kültürü hakkında daha fazla öğrenme imkanımın olmasını isterim. b. Türkiye’nin diğer kültürlerin etkisine karşı kendi eşsiz kültürel kimliğini korumaya ihtiyacı vardır. c. Geleneksel kültür kültürel mirasımızı temsil ettiği için tüm yönleriyle korunmalıdır. d. Geleneksel kültürümüzün korunması konusunda kendimi sorumlu hissediyorum. 21. Ülke yasaları ve adalet sistemi hakkında aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Yasalar parası ve gücü olanı kollamaktadır. b. Herkes kanun önünde eşittir. c. Hükümet mahkeme kararlarına sıklıkla müdahale eder. d. Mahkemeler yasaları adil biçimde uygulama gücüne sahiptir. e. Adalet sisteminde herhangi bir bozulma yoktur. 22. Kamu görevlileri ve siyasetçiler hakkında aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. İşlerin etkili yürütülebilmesi için kamu görevlilerine rüşvet vermek kabul edilebilirdir. b. Bir siyasetçinin dürüstlük ve ahlakı kabiliyetlerinden daha önemlidir. c. Bir kamu görevlisinin çalıştığı kurumun kaynaklarından kendi kişisel yararı için istifade etmesi önemli değildir. d. Siyasi liderler ahlaklarıyla topluma örnek olmalıdırlar. e. Siyasetçiler ailelerinin yasalara uymalarından sorumludurlar. f. Siyasetçiler ailelerinin ahlaklı davranmalarını sağlamaktan sorumludurlar. 11 g. Siyasetçiler aile bireylerinden biri yasaları çiğnediğinde ya da gayri ahlaki davrandığında sorumlu tutulmalıdırlar. 23. İyi vatandaş olmak hakkında aşağıda yer verilen her bir ifadeye ne düzeyde katılıyorsunuz? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Yasalara uyan bir kişi iyi bir vatandaştır. b. Yasalara uyan ancak ahlaklı davranmayan bir kişi iyi bir vatandaş değildir. c. Bir kişi ancak iyi ahlaklı olduğunda iyi bir vatandaş olabilir. d. İyi ahlak sahibi olmak iyi vatandaş olmak için gerekenleri bilmekten daha önemlidir. e. Kendini yetiştirmek iyi vatandaş olmanın önemli bir sürecidir. f. İyi bir vatandaş olmak için yüksek maneviyata sahip olmak gereklidir. g. Bir kişi düzgün davranış içinde olsa da yüksek maneviyat olmadan iyi bir vatandaş olamaz. 12 OKULDA DEMOKRASİ ve İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ 24. Okulda demokrasi ve insan hakları eğitiminin en önemli amaçları olarak hangilerini görüyorsunuz? En önemli olduğunu düşündüğünüz üç amacı yanlarında bulunan üç kutucuğu işaretleyerek belirtiniz. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. Toplumsal, siyasal ve kamusal kurumlara ilişkin bilgiyi artırmak Çevrenin korunması ve çevreye saygıyı artırmak Bireyin kendi bakış açısını savunma kabiliyetini artırmak Öğrencilerin çatışma çözme beceri ve yeterliklerini geliştirmek Vatandaşların hak ve yükümlülüklerine ilişkin bilgiyi artırmak Öğrencilerin yerel topluma katılımına destek vermek Öğrencilerin eleştirel ve bağımsız düşünme becerilerini geliştirmek Öğrencileri okul yaşamına katılımları yönünde teşvik etmek Etnik ve dinsel hoşgörüsüzlüğe karşı mücadele için etkili stratejiler geliştirilmesini desteklemek Öğrencileri gelecekte siyasi yaşama hazırlamak 25. Okulunuzda demokrasi ve insan hakları eğitimi konusunda en büyük sorumluluk kime verilmelidir? Tam Hiç Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Katılmıyorum a. Okul müdürüne b. Sosyal ders öğretmenlerine (tarih, felsefe, coğrafya vb.) c. Tüm ders öğretmenlerine d. Okulun tamamına e. Demokrasi ve insan hakları öğretmenlerine 26. Şu anda demokrasi ve insan hakları ile ilgili bir ders vermekte misiniz? a. Evet b. Hayır Yanıtınız “evet” ise lütfen 27. soru ile devam ediniz. Yanıtınız “hayır” ise lütfen burada durunuz. Katılımınız için çok teşekkür ederiz! 13 DEMOKRASİ ve İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ ÖĞRETİM UYGULAMALARI 27. Sınıflarınızda Demokrasi ve İnsan Hakları dersini planlarken ya da vatandaşlıkla ilgili konularda, aşağıda yer verilen kaynaklardan ne kadar yararlanıyorsunuz? Çok Orta Az Hiç a. Resmi müfredat, kılavuz ya da çerçeve belgeler b. Demokrasi ve insan hakları eğitimine ilişkin resmi standart ve gereklilikler c. Kendi fikirleriniz ya da kendi ürettiğiniz materyal d. Anayasa ve insan hakları bildirgeleri gibi özgün kaynaklar e. Ders kitapları f. Ticari şirketler, kamu kurumları ya da özel vakıflar tarafından yayınlanan öğretim / öğrenim materyalleri g. Internet, web siteleri gibi bilgi ve iletişim teknolojileri h. Gazete, dergi, televizyon gibi kitle iletişim araçları 28. Demokrasi ve İnsan Hakları dersinizde aşağıdaki etkinlikler ne sıklıkla yer almaktadır? Hiç Bazen Sık sık Çok sık a. Öğrenciler okul dışından bilgi toplamayı içeren projeler üzerinde çalışırlar. b. Öğrenciler ders kitaplarına çalışırlar. c. Öğrenciler çalışma ve alıştırma kağıtları üzerinde çalışırlar. d. Öğrenciler farklı konular hakkında küme çalışması yapar ve sunum hazırlarlar. e. Öğrenciler farklı konular hakkında bireysel çalışma yapar ve sunum hazırlarlar. f. Öğrenciler rol yapma ve canlandırma etkinliklerine katılırlar. g. Öğretmen soru sorar ve öğrenciler yanıtlar. h. Öğretmen anlatır ve öğrenciler not tutar. i. Öğretmen sınıfta tartışmalı konuların konuşulmasına zemin hazırlar. j. Öğrenciler araştırma yapar, farklı kaynaklardan topladıkları bilgiyi çözümler. 29. Demokrasi ve İnsan Hakları dersi ölçme ve değerlendirmeye alınmakta mıdır? Yanıtınız “evet” ise lütfen 30. soru ile devam ediniz. Yanıtınız “hayır” ise lütfen 31. soru ile devam ediniz. 14 30. Öğrencilerinize Demokrasi ve İnsan Hakları dersinden not verirken, aşağıdakilerden ne düzeyde yararlanırsınız? Hiç Bazen Sık sık Çok sık a. Yazılı sınavlar (örn. açık uçlu, metin tipi) b. Başarı sınavları (örn. çoktan seçmeli, doğru/yanlış, eşleştirme) c. Sözlü sınavlar d. Öğrenci izlemesi e. Yazılı ödevler f. Öğrenci öz-değerlendirmesi g. Akran değerlendirmesi h. Projeler 31. Aşağıda yer alan konuları öğretirken kendinizi ne kadar rahat hissediyorsunuz? Çok Oldukça Az a. İnsan Hakları b. Farklı kültür ve etnik gruplar c. Farklı dinler ve dini gruplar d. Seçimler ve oy verme e. Ekonomi ve iş dünyası f. İş yerinde haklar ve sorumluluklar g. Küresel toplum ve uluslararası örgütler h. Çevre i. Ülke içine ve dışına göç j. Kadın ve erkek için fırsat eşitliği k. Vatandaş hak ve yükümlülükleri l. Anayasa ve siyasal sistemler m. Medya iletişim n. Gönüllü hizmetler o. Adli kurum ve mahkemeler p. Avrupa Birliği Hiç 32. Size göre, okulunuzda Demokrasi ve İnsan Hakları eğitimini iyileştirmek için ne gerekmektedir? En önemli olduğunu düşündüğünüz üç maddeyi yanlarında bulunan toplam üç kutucuğu işaretleyerek belirtiniz. a. b. c. d. e. f. Daha çok materyal ve ders kitabı Daha nitelikli materyal ve ders kitabı Öğretim yöntemleri konusunda ek eğitim Alan bilgisi konusunda ek eğitim Farklı ders öğretmenleri arasında daha iyi işbirliği Demokrasi ve İnsan Hakları eğitimine daha fazla öğretim zamanı 15 g. h. i. j. k. l. Özel projelere yönelik daha fazla imkan Demokrasi ve İnsan Hakları eğitimine özgü özel ölçme ve değerlendirme Okul ve öğretim programının dışarıdan değerlendirilmesi Okul yönetiminin konuya ilgisi ve desteği Öğrencilerin konuya ilgisi ve desteği Ailelerin konuya ilgisi ve desteği 33. Size göre, Demokrasi ve İnsan Hakları öğretim programında hangi konu ve haklara daha ağırlıklı yer verilmelidir? Sekiz madde işaretleyiniz. Önem sırasını 1’den 8’e kadar ilgili madde yanındaki kutucuğa rakamla belirtiniz. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. n. o. Adil yargılanma hakkı Ayırımcılık yapmama (etnik, dinsel, vb.) Çalışan hakları Çevrenin korunması Çocuk hakları Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü Engelli ve yaşlıların hakları İfade ve bilgilenme özgürlüğü İnsan saygınlığı ve yaşama hakkı İyi yönetilme hakkı Kadın ve erkek arasında eşitlik Kişisel verilerin korunması Özel hayata ve aile hayatına saygı Sosyal güvenlik ve sosyal yardım Tüketicinin korunması Katılımınız ve işbirliğiniz için teşekkür ederiz! 16