Bir Teknik Şartname Formatı

eğitim
Başarılı İnşaat Projeleri için Teknik Şartnamelerin Önemi ve Bir Teknik Şartname Formatı
Başarılı İnşaat Projeleri İçin Teknik Şartnamelerin Önemi ve
Bir Teknik Şartname Formatı
Ahmet Murat Çıracı - Burcu Dede
İnşaat sürecini doğru yönlendirecek nitelikte inşaat dokümanlarının oluşturulması; başarılı inşaat projelerinin
gerçekleştirilmesinde en önemli etkendir. Bu dokümanların proje gereksinimlerine uygun ve eksiksiz biçimde oluşturulmaları; sürecin düzgün ilerlemesinin yanı
sıra yapının planlanan kalite, bütçe ve sürede tamamlanması için önemlidir.
Teknik şartnameler, bir inşaat sözleşmesinde tarafların
sorumluluklarını tanımlayan yasal ve bağlayıcı belgeler olan
sözleşme dokümanlarının anahtar görevi olan bir bölümüdür. Teknik şartnamelerin temel işlevi proje niteliklerini ve
performansını, imalat koşullarını, yapı bileşenlerini ve bunların özelliklerini ve uygulama yöntemlerini, kalite garantisi
ve kalite kontrolü koşullarını ve idari ve yönetimsel gerek1
lilikleri tanımlamaktır.
inşaat projelerinde farklı proje amaçlarına göre kritik
başarı faktörlerinin belirlenmesi için yapılan bir araştırma
2
teknik şartnamelerin önemini vurgulamaktadır. Söz konusu araştırmada bir inşaat projesinin bütçe, kalite ve zaman
hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için çizimler ve şartnamelerin yeterliliği projelerde mutlaka olması gereken temel kritik başarı faktörü olarak belirlenmiştir. Bir yapının
veya binanın başarılı olabilmesi için, proje ve şartnamelerin
doğru olarak hazırlanmış olması en önemli etken olarak
ortaya çıkmıştır. Türkiye'de inşa edilmiş binalar düşünüldüğünde ve değerlendirildiğinde de genel olarak bunların kalitesinin çok da iyi olmadığı, bunun sonucu olarak ve yanı
sıra hem inşaat, hem de kullanım maliyetlerinin; dolayısıyla
sosyal maliyetlerinin yüksek olduğu bilinmektedir. Bu duruma neden olan çok sayıda faktör sıralanabilir, ancak bu
faktörlerin içinde teknik şartnameler en önemlilerinden biridir.
Çeşitli araştırmalarda; yanlış hatalı ve eksik düzenlenen
teknik şartnamelerin, imalatların yeniden yapılmasına ve bu
nedenle ek maliyetlerin ortaya çıkmasına neden oldukları
3
saptanmıştır.
Teknik şartnamelerin doğru ve eksiksiz hazırlanması
için pek çok ülkede çeşitli kuruluşlar teknik şartnamelerle
ilgili düzenlemeler yapmışlar; sistemler, formatlar ve kodlama sistemleri geliştirmişlerdir. Bu ülkelerde aynı zamanda
bir inşaat projesi için standart teknik şartname verileri hazırlayan, bunları sürekli olarak geliştirip güncelleyen ve bu
bilgileri ihtiyaç sahiplerine ücretle veren şirket ve kuruluşlar bulunmaktadır. İnşaat teknik şartnameleri hazırlanması
ciddi bilgi ve beceri gerektiren bir faaliyettir. Bu nedenle
bazı ülkelerde Teknik şartname hazırlanması işi sertifikalı
profesyonellerce yapılmakta ve bu sertifikaları veren ve ay4
nı zamanda eğitim yapan ciddi kuruluşlar bulunmaktadır.
Türkiye'de teknik şartnameler konusunda çalışmalar
yapan özel bir kuruluş bulunmamakta, ancak kamu kurum
ve kuruluşlarına ait işlerde teknik şartname yazılması gereği kamu ihale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun alt mevzuatında öngörülmektedir. Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nde; hazırlanacak teknik şartnamelerde belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve
fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olması, rekabeti engelleyecek unsurlar içermemesi ve bütün istekliler için fırsat
5
eşitliği sağlaması zorunluluğuna değinilmektedir. Kamu
ihaleleri mevzuatında bu hükmün dışında ayrıca teknik
şartnamelerle ilgili bir sistem, format ve bilgi bulunmamaktadır.
Mimarlar Odası'nın "Mimarlık Hizmetleri Şartname6
si"nde de teknik şartnamelerin hazırlanması bir mesleki
hizmet olarak yer almaktadır. Bu şartnamenin 7.7 maddesinde aşağıdaki ifadelere yer verilmekte, ancak bunların hazırlanmasına yönelik herhangi bir format bulunmadığı için
buna atıf yapılmamaktadır.
"7-7: Teknik Şartnameler İş Aşaması: Mimar tarafından
hazırlanan projelerin uygulama için her türlü bilgiyi içermesi gerekir. Çizili belgelerde yer alamayacak imalat ve inşaatla ilgili
teknik bilgiler, yazılı belgelerle 'Teknik Şartnamelerle verilir.
Teknik şartnameler, yapıda kullanılan her imalatın bünyesinde yer alan malzemelerin özellikleri, üretim şekli, imalata sokuluş koşulları, imalatında ve montajında özen gösterilecek hususları, işçiliklerin nasıl yapılacağı, hangi toleranslarla hareket
Mimarlıkta Malzeme • 2007/2 83
eğitim
Başarılı inşaat Projeleri için Teknik Şartnamelerin Önemi ve Bir Teknik Şartname Formatı
edileceği, zayiat miktarları, ölçüm ve deney şekli, söz konusu
imalatın diğer imalatlarla ayrılma ve birleşme biçimi, taşıma,
yükleme boşaltma, istifleme koşulları, imalatta kullanılacak değişik malzemelerin miktarları vb. gibi hususları belirleyen yazılı
belgelerdir."
Diğer taraftan Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından
inşaat işleri için hazırlanmış olan "Genel Teknik Şartname"
ile "Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi" ve "Makine
Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi" bulunmaktadır. Bu genel teknik şartnameler yapı ve tesisat bileşenlerine, yapı ve
tesisat elemanlarına ilişkin özellikleri ve malzemeleri tanımlamakta ve gereken yerlerde Türk standartlarına atıflar
yapılmakta; ancak bunların imalat koşulları, imalat süreçleri
ve benzer şekilde gerekli pek çok bilgi bu tanımlamalar
içinde yer almamaktadır. Bu genel şartnamelerin en önemli
özelliği burada yapılan tanımlamaların imalat gruplarına
yönelik olarak yapılmış olmasıdır. Oysa teknik şartnameler
her bir imalat için tek tek tanımlanan yazılı metinlerdir.
Genel Teknik Şartname'de; yapı bileşenleri ve yapı elemanlarına dair özellikler; yapı malzemeleri incelenerek
vurgulanmaktadır. Her bir imalat grubunda kullanılan malzeme; fiziksel ve kimyasal özellikleri belirtilerek tanımlan7
maktadır. Ancak bu malzemelerin imalat sürecinde nasıl
kullanılacağı, uygulamanın nasıl yapılacağı ve uygulama koşullarının neler olacağı gibi ve ayrıca İnşaat Şartnameleri
Enstitüsü (Construction Specifications Institute-CSI) teknik şartname formatında yer alan unsurlar burada bulunmamaktadır.
Malzeme veya imalat grubuyla ilgili bilgiler, mevcut
Türk Standartları(TS) kullanılarak desteklenmektedir. İnşaat
sektörü ile ilgili TS'na Genel Teknik Şartname kapsamında
sık sık referans verilmektedir. Daha önce de bahsedildiği
gibi her yeni yayınlanan TS; mevcut teknik şartnamede yer
alan gereksinimleri geçersiz kılmaktadır. Bu nedenle,
Genel Teknik Şartname ve TS ilişkisi çok önemlidir.
Genel Teknik Şartname, anlatım biçimi ve ifadeleri ile;
doğru, eksiksiz ve açık bir teknik şartname olma niteliğinden uzaktır. Bunun en önemli nedeni; dokümanının çok genel ifadeleri kullanarak belirli imalat gruplarına ilişkin sınırlı
bilgiyi içermesidir. Her bir inşaat projesi kendine özgüdür
ve bu doğrultuda her bir projenin teknik şartnamesi de
özeldir. Bu nedenle Genel Teknik Şartname'yi; projeye ait
bir teknik şartname olarak kullanmak mümkün değildir.
Dokümanın biçimi; projelerin özel niteliklerini açıklayan
ifadelerin teknik şartnameye eklenmesini zorlaştırmaktadır. Projede yer alan farklı imalatlar ve yöntemler, bu doküman kapsamında açıklanamamaktadır.
Doğru teknik şartname yazabilmede iki temel öğe
önem kazanmaktadır;
Bunlardan birincisi tüm inşaat sektörü paydaşları tarafından kabul edilen ve kullanılan teknik şartname formatlarının var olmasıdır. Teknik şartnameler için gerekli birinci
84 Mimarlıkta Malzeme • 2007/
format inşaat imalatlarının sınıflandırılması ve kodlarına ilişkin formattır. Diğer bir anlatımla her bir imalat için bir kod
numarasının belirlenmiş olmasıdır. Gerekli ikinci format ise
her bir imalatın teknik karakteristiklerine ya da diğer bir
ifade ile teknik şartnamesine ilişkin bir formatın var olmasıdır. Bu tür bir formatta bir imalatın hangi unsurlarına ilişkin
tanımlar ve açıklamaların bulunacağı belirlenmiş olacaktır.
Böyle bir formatın var olması, bir imalatın doğru bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için gerekli tüm unsurların eksiksiz tanımlanmasını sağlayacaktır.
Teknik şartnameler için gerekli ikinci öğe ise bu formatın içindeki, imalatların her bir unsuruna ilişkin merkezi ve
erişilebilir bilgi ve veri tabanlarının bulunmasıdır. Her inşaat projesi için ve bu projelerdeki her imalat için teknik
şartların özel olarak düşünülmesi ve yazılması son derece
zor, zahmetli ve zaman alıcı bir çalışma gerektirir. Bu bağlamda deneyimlerden yararlanmak son derece önemlidir
ve bilgilerin arşivlenmesi gerekir.
Bu gün itibarıyla Türkiye'de her iki öğe de bulunmamaktadır. Bu nedenle bu makalede Amerika Birleşik devletlerinde, inşaat sektörünün tüm katılımcıları tarafından
çok yaygın bir biçimde kabul görmüş ve İnşaat Şartnameleri
Enstitüsü (CSI-Construction Specification Institute) ve
Kanada İnşaat Şartnameleri (CSC-Construction Specifications Canada-CSC) tarafından oluşturulmuş olan ve inşaat
imalatlarını sınıflandıran ve bunları kodlayan "MasterFormat", ve bir teknik şartname formatı olan "SectionFormat" tanıtılmaktadır. Diğer taraftan yine Amerika'da inşaat
teknik şartnamelerine ilişkin erişilebilir bilgi ve veri tabanları ile ilgili bilgiler verilmektedir.
CSl'ın söz konusu formatlarının ve teknik şartnamelere
ilişkin veri tabanlarının incelenmesinden sonra makalenin
sonuç bölümünde çeşitli değerlendirme ve öneriler yapılacaktır.
CSI İmalat Sınıflandırma Sistemi
MASTERFORMAT
Projelerin başlangıcından yaşamının sonuna kadar ihtiyaç
duyulan tüm enformasyonları organize etmek ve düzenlemek için "Format" olarak adlandırılan organizasyonel standartlar geliştirilmiştir. Bu formatların her biri değişik uygulamalar için, çok fazla sayıda verinin organize edilmesi, depolanması ve iletilmesi için standart araçlardır.
Spesifikasyonlar için geliştirilmiş en önemli formatlardan biri Amerika'daki CSI ile Kanada'daki CSC'nin geliştirmiş olduğu "MASTERFORMAT" sınıflandırma sistemidir.
MasterFormat, inşaat sözleşme dokümanlarının hazırlanmasında ve sözleşme idaresinde son derece önemli bir sistemdir ve Amerika ve Kanada'da çok yaygın olarak kullanılmaktadır.
MasterFormat sınıflandırma ve kodlama sistemi iki ana
grupta toplanmaktadır. Birinci grupta ihale (tedarik) ve
sözleşmeler, ikinci grupta ise Şartnameler yer
almaktadır. İkinci bölüm olan şartnameler bölümünde
yapımın idari ve yönetimsel şartlarına ilişkin bölüm ile
inşaat imalatlarının gruplandırıldığı ve her grubun kendi
içindeki bölümleri bulunmaktadır. Söz konusu bölümler
de kendi içinde alt bölümlerine ayrılmakta ve bunların
en sonunda tek tek imalatlar yer almakta ve kod lan
8
maktadır.
Tablo I de MasterFormat bölümleri I. düzey başlıkları
yer almaktadır. Tablo I 'de de görüldüğü gibi 02 - 49 bölümleri esas olarak inşaat imalatlarına ilişkindir. Bu
bölümler iş grupları olarak da adlandırılabilir. Her
bölümün altında, gerçekleştirilecek olan imalatlar ilgili
bölümün kod numarası altında kendi kod numarasıyla
tek tek yer alır.
MasterFormat'ta dört düzeyde alt açılım bulunmakta ve
her bir İmalat 8 haneli rakamla tanımlanmaktadır. Bir
sonraki bölümde açıklanacak olan CSl'ın teknik
şartname for-matı; "SectionFormat" ise bu 8 hane
rakamla tanımlanmış her bir imalatın teknik
şartnamesinin içeriğini tanımlamaktadır.
CSI İmalat Teknik Şartname Formatı
SECTİONFORMAT
"Section" kavramı bu formatta 02 -49 bölümleri altındaki
her bir imalat için kullanılmaktadır. Her bir "section" da
ya da imalatta yer alacak bilgiler o imalatta kullanılacak
malzemeleri, ürünleri, sistemleri ve bunların yapımını ve
bunların yanı sıra sözleşme idaresi açısından gerekli
olan ve sadece bu imalata ilişkin idari işlemleri ve
prosedürleri ve ayrıca yönetimsel prosedürleri içerir.
1
Her bir imalat için gerekli şartlar SectionFormat ta üç
9
ayrı bölüm başlığı alcında açıklanmaktadır:
•Bölüm I GENEL "de İmalata özgü idari şartlar, prosedürler ve geçici şartlar yer alır. Burada yazılanlar MasterFormat Bölüm 01 Genel Şartlarda yazılmış
olanların bu imalata özgü olarak daha genişletilmiş ve
ayrıntılan-dınlmış şeklidir.
•Bölüm 2 ÜRÜNLER yapının bünyesine girmesi
gereken ürünleri, malzemeleri, ekipmanı, karışımları,
sistemferi ve elemanları tasvir eder. Bu ürün ve
malzemelerin tasvirlerine kalite şartları da eklenir.
•Bölüm 3 YAPIM imalatın gerçekleştirilmesi işlemlerini
ve şartlarını tanımlar. Ayrıca imalattan önceki hazırlık
işlemleri ve şartları ile imalattan sonraki temizlik ve ko
ruma işlemlerine ilişkin işlem ve şartları içerir.
Tablo 2'<te SectionFormat bölüm içerikleri yer almak
tadır.
Tablo 1 de MasterFormat Bölüm Listesi
Tedarik ve Sözleşme Şartları Grubu Bölüm 24 Yedek
Bölüm 00 Tedarik ve Sözl. Şartları
Bölüm 25 Entegre Otomasyon
Şartnameler Grubu
Bölüm 26 Elektrik
Genel Şartlar Alt Grubu
Bölüm 27 İletişim
Bölüm 01 Genel Şartlar
Bölüm 28 Elektronik Güvenlik
Tesis İnşaatı Alt Grubu
Bölüm 29 Yedek
Bölüm 02 Mevcut Koşullar
Arsa ve Alt Yapı Alt Grubu
Bölüm 03 Beton
Bölüm 30 Yedek
Bölüm 04 Kagir
Bölüm 31 Zemin İşleri
Bölüm 05 Metal
Bölüm 32 Açık Alan İşleri
Bölüm 06 Ağaç, Plastik, Kompozit
Bölüm 33 Alt Yapı Tesisleri
Bölüm 07 Isı ve Nem Koruma
Bölüm 31 Yollar
Bölüm 08 Açıklıklar
Bölüm 35 Su Kanalları
Bölüm 09 Bitirmeler
Bölüm 36 Yedek
Bölüm 10 Özel
Bölüm 37 Yedek
Bölüm 11 Ekipman
Bölüm 38 Yedek
Bölüm 12 Mobilya
Bölüm 39 Yedek
Bölüm 13 Özel İnşaat
Proses Ekipmanı Alt Grubu
Bölüm 14 Ulaştırma Ekipmanı
Bölüm 40 Proses Entegrasyonu
Bölüm 15 Yedek
Bölüm 41 Malz. Proses ve İşl. Ekip.
Bölüm 15 Yedek
Bölüm 42 Is., Soğ., Temizleme Ekip.
Bölüm 17 Yedek
Bölüm 43 Gaz ve Sıvı İşleme v.b.
Bölüm 18 Yedek
Bölüm 44 Kirlilik Kontrol Ekipmanları
Bölüm 19 Yedek
Bölüm 45 Özel İmalat Ekipmanları
Tesis Servisler Alt Grubu
Bölüm 46 Yedek
Bölüm 20 Yedek
Bölüm 47 Yedek
Bölüm 21 Yangın
Bölüm 48 Elektrik Güç Jeneratörü
Bölüm 22 Su Tesisatı
Bölüm 49 Yedek
Bölüm 23 Isıtma, Hava., Klima
CSI İmalat Teknik Şartname Formatı
rik edilen ancak uygulamaları başka bölümlerde açıklanan
ürünler veya bu bölümde imalatı yapılan ancak tedariki
başka bölümlerde açıklanan ürünler listelenir. Bu bölüm
kapsamındaki işlerle doğrudan ilgisi olan diğer bölümler
açıklanır. İmalat kapsamında yer alan ürün ve imalatlar için
yapılacak ödemelerle ilgili bilgiler yer alır. Birim Fiyatlar ve
Birim fiyata dâhiİ olan ürün ve imalatlar ile miktarların ölçüm
teknikleriyle ilgili açıklamalar yapılır. Birim fiyatlı i;
kapsamında yer alan imalat miktarları İle Ügili ödeme prosedürleri açıklanır. Bölüm kapsamında yer alan İmalat veya
ürünlerde yapılacak değişiklikler ve olabilecek alternatifler
belirtilir.
Bölüm I Genel
l.l Özet niteliğindedir ve imalat içeriğinin anlaşılmasını
sağlayacak kısa ve genel tanımlamalar yapılır. Şartname
içeriğinde yer alan temel ürünler, iş veya gereksinimler,
teda-
1.2Referanslar bölümünde referans gösterilen standart lar,
isimleri ve varsa kodlan ile birlikte listelenir.
1.3Tanımlar bölümünde sözleşme gereksinimlerinde
açıklanmayan ve referans standartlarda yer almayan olağandışı tanımlar yer alır.
1.4Sistem Tanımı tüm sistem için performans veya tasarım gereksinimleri ve fonksiyonel gereksinimleri açıklar,
tasarım ve performans parametrelerini tanımlar. Tasarım
BÖLÜM 1 GENEL
ÖZET
Genel Ürün Listesi
Yüklenici Tarafından Sağlanan Fakat Kurulumu Yapılmayan İmalatlar
Mal Sahibi Tarafından Sağlanan, Yüklenici Tarafından Kurulumu
Yapılan İmalatlar

Bağlantılı İmalatlar

Avans

Birim Fiyat

Ölçüm İşlemi

Ödeme İşlemi

Alternatifler
1.2 REFERANSLAR
1.3 TANIMLAR
1.4 SİSTEM TANIMI

Tasarım Koşulları

Performans Koşulları
1.5 YÜKLENİCİ TESLİM BELGELERİ

Ürün Bilgileri

Ürün Çizimleri

Örnekler

Kalite Garanti/Kalite Kontrol Belgeleri, Tasarım Bilgisi, Test Raporları,
Sertifikalar, Üretici Talimatları, Üretici Saha Raporları,
Yeterlik Açıklamaları
İş Bitimi Yüklenici Teslim Belgeleri
1.6 KALİTE GÜVENCESİ

Nitelikler

Yasal Düzenleme Gereksinimleri

Sertifikalar

Saha Örnekleri

Uygulama Örnekleri

Kurum Öncesi Toplantı
1.7 NAKLİYE; DEPOLAMA; YÜKLEME-BOŞALTMA

Saha Kabulleri

Depolama ve Koruma

Atık Yönetimi ve Kontrolü
1.8 PROJE/SAHA KOŞULLARI

Çevre Koşulları Gereksinimleri

Mevcut Koşulları
1.9 İŞLEM SIRASI / SIRALAMA
1.10İŞ PROGRAMI
1.11GARANTİ

Özel Garantiler
1.12SİSTEM KURULMASI, MAL SAHİBİ AÇIKLAMALARI,
GENEL DENETİM
1.13BAKIM

İlave Malzemeler

Bakım Hizmetleri
1.1



BÖLÜM 2 ÜRÜN
BÖLÜM 3 YAPIM
2.1 ÜRETİCİLER
2.2 MEVCUT MALZEMELER
2.3 MALZEMELER
2.4 ÜRETİLMİŞ BİRİMLER
2.5 EKİPMAN
2.6 BİLEŞENLER
2.7 AKSESUARLAR
2.8 KARIŞIM
2.9 ÜRETİM

Atölye Montajları

Fabrikasyon Toleransları
2.10 BİTİRMELER
2.11 KALİTE KONTROL

Testler,Denetimler
3.1 YAPIMCILAR
3.2 GÖZLEM

Saha Koşullarının Kontrolü
3.3 HAZIRLIK

Koruma

Yüzey Hazırlama
3.4 KURULUM, MONTAJ
APLİKASYON, İNŞAAT

Özel Teknikler,

Diğer İmalatlarla Etkileşimler

Operasyon İşlem Sırası

Saha Toleransları
3.5 TAMİR / RESTORASYON
3.6 TEKRAR MONTAJ
3.7 SAHA KALİTE KONTROL

Saha Testleri, Denetim

Üretici Saha Testleri
3.8 AYARLAR
3.9 TEMİZLİK
3.10 KULLANIM TALİMATLARI
3.11 KORUMA
3.12 İŞ PROGRAMI

Performans Doğrulama
Koşulları, kalite kontrol doğrulamaları için
yapılan testler le birlikte kullanılır. Performans
Koşulları, yapısal, termal ve akustik özellikleri
içerir. Toleranslar; tüm sistemin performans
gereksinimlerini etkiledikleri durumda ifade
edilir. Fabrikasyon ve uygulama toleransları ilgili
maddelerinde açıklanır.
Yüklenici Teslim Belgeleri müteahhidin
yapacağı imalatlar için; imalat öncesi, sırası ve
sonrasında onaya sunacağı belgeleri içerir.
Bunlar; belirli tipteki ürün bilgileri, imalat
çizimleri ve örneklerden oluşur. Kalite
Garanti/Kalite Kontrol Onayları, Tasarım
Bilgisi, Test Ra porları, Sertifikalar, Üretici
Talimatları, Üretici Saha Raporları, Yeterlik
Açıklamaları,
malzeme
üreticisi
veya
müteahhitten talep edilen bildirimler ve belgeli
bilgilerin açıklamalarıdır. Bitirme Onayları için
gerekli bilgiler ta nımlanır. Bunlar; proje kayıt
dökümanları, işletme ve bakım bilgileri, garanti
belgeleri ve çevresel sertifikalardır.
Kalite Güvencesi ön gereksinimler, standartlar,
sınırlamalar ve tüm düzeylerin kalitesini
oluşturan ürün ve işçilik kriterlerini içerir.
Nitelikler başlığında ürünlerde ve tamamlanmış
imalatlarda; mimar/mühendis veya müşavir
dışındaki tasarımcılar, müteahhit, malzeme
üreticileri, imalatçılar ve uygulama ekiplerinin
sağlaması gereken nitelikler açıklanır. Yasal
Düzenleme
Gereksinimleri
müteahhidin
tasarladığı ve yönetmelik koşulu olan konulara
dair yükümlülükler açıklanır.Ayrıca, çevresel
gereksinimlere dair kamusal otorite ve yerel
denetim
koşulları
belirtilir.
Sertifikalar
başlığında İmalatın niteliğine bağlı olarak
sertifikalar
açıklanır.
Standart
testlerde
belirlenen boyut ve tolerans değişimelrini aşan
birimler için ek sertifika gereksinimleri oluşabilir.
Ürünlerin çevresel gereksinimlere uygun
doğrulamaları da bu ölümde yer alır. Saha
Örnekleri İşin değerlendirilebileceği şekilde
standartları oluşturan açıklamaları kapsar. Saha
örnekleri; bitirmeleri, birleşimleri gösteren
fiziksel örneklerden ve beton, tuğla, taş vs. gibi
numunelerden oluşur. Uygulama Örnekleri işin
değerlendirilebileceği
şekilde
standartları
oluşturan açıklamaları kapsar. Uygulama
örneklerinin yapım amacı; yapımı incelemek,
farklı bölümlerde açıklanan imalatların koordinasyonunu
sağlamak, test işlemleri, işletme kontrolleri ve kullanıcıların
eğitimidir. Kurulum Öncesi Toplantılar başlığında ürünleri ve teknikleri koordine etmek ve çatı veya entegre sistemler gibi hassas ve komplike imalatların sıralarını belirlemek amacıyla yapılacak toplantılar açıklanır.
1.7 Nakliye, Depolama, Yükleme-Boşaltma başlığında ürünler, malzemeler, ekipmanlar ve bileşenler için paketleme, nakliye, muhafaza ve indirme gereksinimleri, Saha Kabulleri kabulü yapılacak ürünlerle ilgili koşullan açıklar. Depolama ve Koruma uygulama öncesinde depolanan ürünlerin hasar görmesini engelleyecek nitelikteki özel
ölçü gereksinimlerini tanımlar. Atık Yönetimi ve Kontrolü atık oluşmasını azaltacak özel ölçüler ve ürünlerin atıklarının uzaklaştırılması ile ilgili açıklamaları kapsar.
(.8 Proje/Saha Koşulları fiziksel veya çevresel sınırlamaları ya da kriterleri açıklar. Uygulamanın yapılması için gerekli sıcaklık, hava durumu, nem oranları, havalandırma ve
aydınlatma gibi koşulları kapsar. Mevcut yapılar veya jeofizik raporları gibi imalatla ilgili olabilecek koşullara dair ilgili
dokümanlar referans gösterilir. Mevcut iş konusunun yeniden çalışılması veya değişiklik yapılması ile ilgili koşullar
açıklanır.
1.9 İşlem Sırası /Sıralama farklı bir bölüm kapsamında
yer alan imalatla bu bölümde yapılan imalatın kesişmesi du
rumundaki koordinasyonu sağlamak için gerekli açıklama
ları içerir. İş sıralaması ile ilgili özel düzenlemeler bu bö
lümde açıklanır.
1.10 İş Programı farklı bir bölüm kapsamında yer alan
imalatla bu bölümde yapılan imalatın eş zamanlı olması du
rumundaki program gereksinimleri açıklanır. İş programıy
la ilgili özel düzenlemeler bu bölümde açıklanır.
I. I I Garanti başlığında imalatın performansını ve kalitesini
tanımlayan özel garanti belgeleri ve teminatlar açıklanır.
1.12 Sistem Kurulması, Mal Sahibi Açıklamaları,
Genel Denetim, çeşitli sistemlerin kurulumları ile ilgili
gereksinimleri kapsar. Ekipmanları ve sistemleri kullanacak
olan mal sahibinin personeli için gerekli talimatlar verilir.
İşletmeye alma, sistemlerin; tasarım kriterlerine ve bina
koşullarına uygun olduklarının statik ve dinamik testlerle
kontrol edilmesi sürecini kapsar.
1.13 Bakım bölümünde İlave Malzemeler başlığında
müteahhidin mal sahibine sağladığı gelecekteki bakım ve
onarımla ilgili konular açıklanır. Renk ve model uyumu ne
deniyle elde edilmesi zor ürünler veya kritik ekipmanların
işletmesinin devam edebilmesi için gerekli özel parçalarla
ilgili bilgiler bu bölümde açıklanır. Adetler tanımlanır, gerekli miktarlar açıklanır ve kimin, ne zaman, nereden bu
malzemeleri temin edeceği belirtilir. Bakım Hizmetleri alt
başlığında kritik sistemler, ekipman ve çevre düzenleme gibi
konulara dair bakım hizmetleri koşulları açıklanır. Servis
anlaşmaları, kesin hesapta sorun çıkmaması ve sözleşmenin
devam eden süreçte açık kalmaması için; eğer avansta ödeme kapsamına alınmadıysa inşaat sözleşmesinden bağımsız
tutulmalıdır.
CSI İmalat Teknik Şartname Formatı
Bölm 2 Ürünler
Sistemler, malzemeler, ekipmanlar, bileşenler, aksesuarlarla ilgili bilgiler; karışımlar, fabrika imalatları, uygulama öncesi
atölye montajlı ürünler de dâhil edilerek açıklanır. Ayrıca
bu bölüm, diğer bölümler kapsamında tedarik edilen ürün
bilgilerini de içerir. Bunun yanı sıra, ısıtma, havalandırma ve
klimatizasyon sistemlerinin dijital kontrolleri için kullanılan
bilgisayar programları ile ilgili bilgiler de verilir. Ürünler
bölümü I I alt başlıkta düzenlenmiştir.
2.1 Üreticiler başlığında; sağlayabilecekleri ürün kapasi
teleri de dâhil edilerek malzeme üreticileri listelenir. Mal
zeme üreticileri bilgileri; marka isimleri, model numaraları
veya diğer ürün işaretleri ile desteklenir. Ürün seçenekleri
ve değişiklikleri ile ilgili danışılacak prosedürlerle ilgili bilgi
ler de bu bölüm kapsamında verilir.
2.2 Mevcut Malzemeler, montajların, bileşenlerin,
ürünlerin ve malzemelerin; birleşim şekli, malzeme, bitir
meleri, işletim veya boyutlar gibi konularda mevcut imalat
la uyum sağlaması için gerekli özellikleri ile birlikte açıkla
nır. Yeni ve eski ürünlerin uyumluluğu tanımlanır.
2.3 Malzemeler, imalatta kullanılacak malzemeler detaylı
olarak bu bölümde açıklanır. İşlenmemiş malzemeler, saha
montaj ve imalatları Bölüm 3'de açıklanır.
2.4 Üretilmiş Birimler standart katalog maddelerine
benzer şekilde açıklanır. Malzemeler, özel fabrikasyon, bi
tirmeler ve fonksiyonla ilgili açıklayıcı gereksinimler tanım
lanır.
2.5 Ekipman işlev, işletim ve diğer özel gereksinimler ile
birlikte açıklanır.
2.6 Bileşenler bölümünde özel sistemlerin, ekipman tip
lerinin veya imal edilmiş öğelerin bileşenleri açıklanır.
2.7 Aksesuarlar bölümü, yukarıda açıklanan birincil öğe
leri destekleyen ikincil öğelerle ilgili gereksinimler ve bu
öğelerin hazırlanması veya uygulanması için gerekli açıklaMımariıkta Malzeme • 2007/2 87
eğitim
Başarılı inşaat Projeleri için Teknik Şartnamelerin Önemi ve Bir Teknik Şartname Formatı
maları içerir. Bu madde, üretilmiş birimlerle ve ekipmanla
ilgili temel özellikleri içermez.
2.8 Karışımlar şantiyede karışımı yapılacak malzemelerle
ilgili oranlar ve prosedürler tanımlanır. Karışım, malzeme
nin kullanıma hazırlanmasıdır ve imalat sürecinin bir parça
sı olarak değerlendirilmelidir. Harç veya sıva gibi malzeme
ler için bu madde kullanılır.
2.9 Üretim atölye montajları ve fabrikasyon toleransları
belirtilerek açıklanır. Atölye Montajları özel atölye mon
taj prosedürlerini tanımlar. Fabrikasyon, ekipman ve bile
şenlerin, geçici veya sürekli montajını içerebilir. Fabrikas
yon Toleransları ise tanımlanmış gereksinimlere uygun
kabul edilebilir değişimleri açıklar. Ürün veya sistem niteliklerindeki kabul edilebilir değişim kriterleri burada belirti
lir.
2.10 Bitirmeler atölye veya fabrikasyon bitirmeleri bura
da açıklanır.
2.1 I Kalite Kontrol saha dışı fabrikasyon alanlarındaki
kalite kontrol gereksinimlerini tanımlar. Testler, Denetimler fabrika, atölye, imalathane vb. yerlerdeki ürün testleri ve denetimlerini açıklar. Performans Doğrulamaları
ise performans doğrulama yöntem ve prosedürleri ile ilgili
gereksinimler ve ürünün fabrika veya atölyeden çıkmadan
önce tanımlanmış kriterlere uygunluğunu kapsar.
CSI İmalat Teknik Şartname Formatı
BÖLÜM 3 YAPIM
Projedeki ürünler de dâhil edilerek temel şantiye imalatları
açıklanır, imalatta kullanılan ürünler Bölüm 2'de açıklanmalarının yanı sıra diğer bölümlerde de desteklenebilir. Bu
bölüm 12 başlıkta düzenlenmiştir.
3.1 Yapımcılar, özellikle, tarihi restorasyon işlerinde,
mekanik sistemlerin test ve dengeleme işlerinde veya yük
sek kalite işçilik gereksinimi olan imalatlarda kullanılması
önerilir.
3.2 Gözlem ilgili imalatta kullanılan ana ürünlerin kabul
edilme kriterleri için gereken koşulları açıklar. Şantiye
Koşulları Doğrulamaları şantiye koşullarının imalata uy
gun olmasını doğrulayacak gereksinimleri açıklar. Ürünün
imalatında veya uygulanmasında eksik veya işçilik ve işlevde
gizli hatalar oluşmasına sebep olacak koşullar detaylı olarak
tanımlanır.
3.3 Hazırlık imalatın ana ürünlerinin kullanıldığı yüzey,
alan veya şantiye hazırlık işlemlerini açıklar. Mevcut mon
tajların, bileşenlerin, ürünlerin ve malzemelerin kaldırılma88 Mimarlıkta Malzeme • 2007/2
sı veya korunması için gereken açıklamalar belirtilir. Koruma imalat sürecinde, imalatı çevreleyen alanların ve yüzeylerin korunması ile ilgili açıklamaları içerir. Mevcut imalatın
koruma yöntemleri de açıklanır. Yüzey Hazırlığı uygulama, imalat veya montaj öncesinde yapılması gereken hazırlık işlemlerini tanımlar.
3.4 Kurulum, Montaj, Aplikasyon, İnşaat şartname
kapsamında açıklaması yapılan imalatla ilgili aktiviteleri içerir. Bu bölüm kapsamında adı geçen, ancak uygulaması yapılmayan ve başka bölümlerde tanımlanan işlerle ilgili açıklamalar yapılmaz. Eğer ürünlerin uygulaması, malzeme üreticilerinin yazılı talimatları doğrultusunda yapılıyorsa; bu talimatlar, açıklanan gereksinimlerin kanıtları olarak bu bölüm kapsamında yer almalıdır.
Özel Teknikler ürünlerin birleştirilmesi için gereken
özel teknikleri açıklar. Bunlar; şablonlar, mesafeler veya
özel işlemler gibi konuları içerir. Diğer İmalatlarla Etkileşimler diğer malzemelerle uyum ve geçişlere dair açıklamalardan oluşur. Bunlar; aksesuar birleşimleri, ankrajlar
veya özel ayrımlar ve birleşimler gibi konuları içerir. Yeni
ürünlerin, malzemelerin ve bitirmelerin; mevcut imalatla
ilişkilerini tanımlayan ifadeler de bu bölümde yer alır. Operasyon İşlem Sırası her bir sistem veya ekipmanın uygulama sıralarını tanımlar. Saha Toleransları uygulama ebatlarındaki veya tanımlanan imalat alanlarındaki izin verilebilir
değişimleri kapsar.
3.5 Tamir / Restorasyon mevcut imalatın nasıl temizle
neceği, onarılacağı ve temizleneceğini açıklar.
3.6 Tekrar Montaj mevcut elemanların uygulaması veya
yeniden yapımla ilgili açıklamaları içerir.
3.7 Saha Kalite Kontrol, kalite kontrol ve bununla ilgili
kalite güvenlik gereksinimleri; sahada yapılan imalatlar ve
malzeme, ekipman, bileşen ve aksesuar uygulamalarını kap
sayacak şekilde açıklanır. Saha Testleri, Denetim tamam
lanan veya imalatı süren işle ilgili testler ve denetimleri ta
nımlar. Bunlar; uygulama öncesinde yapılan malzeme ve
ürün testlerinden farklı ve ayrı değerlendirilen testler ve
denetimler olmalıdır.
Üretici Saha Testleri malzeme üreticilerinin şantiyede
kalite kontrol hizmeti vermesi gereken durumlardaki açıklamalardan oluşur. Bu hizmetler; üreticinin ürün uygulamaları ve montajları ile eğitim, devreye alma ve ürünlerin kullanımlarını açıklama şeklinde olabilir. Malzeme üreticisi saha raporları Bölüm I de "Onay Bilgileri" başlığında açıklanır.
3.8 Ayarlar tamamlanmış imalatın performansının uygun
olması için yapılacak son faaliyetlerden oluşur.
Başarılı inşaat Projeleri İçin Teknik Şartnamelerin Önemi ve Bir Teknik Şartname Formatı
3.9 Temizlik tamamlanmış imalatın temizliği için yapıla
olmak ve sınavı başarmak gerekmektedir.
cak son faaliyetler açıklanır.
Sertifikalı İnşaat Ürün Temsilcisi - CCPR Progra3.10 Kullanım Talimatları ekipmanların işletme ve ba
mı İnşaat ürünleri ve malzemeleri konusunda mimar ve
kımları ile ilgili olarak üretici veya uygulayıcıların; mal sahi
mühendisleri bilgilendirmeye yöneliktir. Sertifika için iki yıl
bi personeline vermesi gereken talimatları kapsar.
deneyim ve sınavı başarmak gerekmektedir.
3.1 I Koruma uygulama tamamlandıktan sonra ve mal sa-
Rehber Teknik Şartnameler
hibine teslim edilmeden önceki süreçte gerekli koruma
Amerika'da teknik şartname yazımında kullanılan temel
koşullarını tanımlar. Uygulama sürecindeki çevre alanların
kaynaklardan biri, belirli kuruluşların hazırladığı rehber in-
ve yüzeylerin koruma koşulları "Hazırlık" bölümünde açık-
şaat teknik şartnameleridir. Rehber teknik şartnameler;
landığından, bu konuyla ilgili koşullar bu bölümde tanımlan-
MasterFormat kodlama sistemi kullanılarak oluşturulan kı-
maz.
lavuz formlardır. Bu dokümanlar kamu kuruluşları, askeri
kurumlar, üniversiteler, federal kurumlar ve çeşitli sivil or-
3.12 İş Programı bölümünde ürün, ekipman, elemanların
ganizasyonlar tarafından hazırlanmaktadır.
yerleri ve adetleri ile ilgili bilgilerin yer aldığı çizelgeler ha-
Amerika'da teknik şartname yazımında kullanılan temel
zırlanır. Bunlarla ilgili bağlantılı bilgiler verilir. Bu çizelgeler
kaynaklardan biri, belirli kuruluşların hazırladığı rehber in-
genellikle çizimler kapsamında olsalar da, zaman zaman
şaat teknik şartnameleridir. Rehber teknik şartnameler;
şartname bölümlerinde de yer alabilirler. Çizelgeler, teknik
MasterFormat kodlama sistemi kullanılarak oluşturulan kı-
olarak Bölüm 3 "Yapım" bölümünün kapsamında olmama-
lavuz formlardır. Bu dokümanlar kamu kuruluşları, askeri
larına karşın, doğrulamalar için bu bölümde açıklanır.
kurumlar, üniversiteler, federal kurumlar ve çeşitli sivil organizasyonlar tarafından hazırlanmaktadır.
CSI Sertifika Programlan
Örnek olarak; Federal hükümete ait projeler için tek-
Bir inşaat projesinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebil-
nik şartname yazacak kişiler Ulusal Havacılık ve Uzay İda-
mesi için, içinde teknik şartnameler de olan sözleşme do-
resi'ne (NASA-National Aeronautics and Space Administ-
kümanlarının çok iyi hazırlanmış olması ve sözleşmenin im-
ration) ait SPECSINTACT Şartnameleri'ni ve Bina Yöne-
zalanmasından sonra da sözleşmenin bu dokümanlar esas
tim Ofisi'ne (OFM-Office of Facilities Management) ait Te-
alınarak doğru idare edilmesi gerekmektedir. Bu görevler
mel İnşaat Şartnameleri'ni rehber doküman olarak kullan-
ciddi bilgi birikimi ve deneyim ve uzmanlık gerektirmekte-
maktadır.' '
dir. CSI bu görevler için çok kapsamlı doküman ve yayınlar
Yasal kurumların yanı sıra rehber teknik şartname ha-
hazırlamanın yanı sıra, aynı zamanda bu konulara ilişkin eği-
zırlayan birçok özel kuruluş da bulunmaktadır. Bu kuruluş-
tim vermekte ve sertifika programları düzenlemektedir.
lardan en önemlileri ve hazırladıkları şartnameler; İnşaat
CSl'ın düzenlediği dört farklı sertifika programı bulunmak-
Bilimleri Araştırma Kuruluşu (CSRF-Construction Scien-
tadır.'°
ces Research Foundation Inc.) ve SPECTEXT, Amerikan
Mimarlar Enstitüsü (AIA-American Institute of Architects)
İnşaat Dokümanları Teknolojisi - CDT Programı
ve MASTERSPEC ve son olarak Birleşik Tasarım Kurumu
esas olarak inşaat projelerinde söz konusu olabilen tüm
(UDA-United Design Associates) ve "SPECIFICATIONS
dokümanları tanımaya ve bunların ne zaman ve hangi ko-
2003" şartnameleridir.
şullarda kullanılacağına yönelik programdır. Aynı zamanda
diğer sertifika programlarına girebilmenin ön koşuludur.
4
Bu kuruluşların hazırladıkları rehber teknik şartnameler; ilgili kuruluşlara ait inşaat projelerinde veya bağımsız
projelerde teknik şartname yazımını kolaylaştırmak için ha-
Sertifikalı İnşaat Şartname Uzmanı - CCS Progra-
zırlanmışlardır. Rehber teknik şartnamelerde yer alan açık-
mı teknik şartname ve inşaat dokümanları hazırlamaya ve
lamalar MasterFormat kodlama sistemine ve SectionFor-
bunların organizasyonuna ve şartname yazma teknik ve ku-
mat teknik şartname sistemine göre oluşturulmuştur. Reh-
rallarına yönelik bir programdır. Bu tür bir sertifikayı ala-
ber teknik şartnamelerin kullanımındaki temel neden; tek-
bilmek için aynı konuda beş yıl çalışmış olmak ve sınavı ba-
nik şartname yazım sürecini kısaltması ve teknik şartname-
şarmak gerekmektedir.
de yer alması gereken bütün bilgilere ilişkin açıklamalar
içermesidir.
Sertifikalı İnşaat Sözleşme İdarecisi - CCCA Programı esas olarak inşaat işinin inşaat sürecinde sözleşme
Ticari Şartname Veritabanları
dokümanları temel alınarak idare edilmesine yöneliktir.
Amerika'da inşaat teknik şartnameleri yazımında kullanılan
Sertifikayı alabilmek için aynı konuda iki yıl tecrübe sahibi
kaynaklardan biri de ticari teknik şartname veritabanlarıMimarlıkta Malzeme • 2007/2 89
Başarılı İnşaat Projeleri için Teknik Şartnamelerin Önemi ve Bir Teknik Şartname Formatı
dır. Bu veritabanları genellikle bilgisayar ortamında yer almakta ve malzeme üreticilerinin hazırlamış olduğu teknik
şartnameler ile referans standartları içermektedir.
Ticari teknik şartname veritabanları; şartname yazarının çeşitli konularda bilgi elde edebileceği kaynaklardan biridir. Şartname yazarı projede yer alan her bir imalat gereksinimini açıklamak durumundadır ancak her türlü detayı
bilmesi mümkün değildir. Teknik şartname veritabanları,
bu enformasyonun kolaylıkla elde edilmesini sağlar.
Şartname yazarı proje için tercih edilen ürün ve malzemeler belirlendikten sonra; teknik şartname yazım sürecinde bu bilgileri kullanabilmektedir. Malzeme üreticileri
teknik şartnameleri; teknik şartname yazım sürecini hızlandırmaktadır.
Amerika'da çeşitli ticari veritabanları bulunmaktadır;
CSl'ın hazırlamış olduğu ve First Source kuruluşu tarafın12
dan yayınlanan malzeme üreticileri şartnameleri ve BSDThe Importarce of Technical Specifıcations
for Successful Construction Projects and a
Specifıcation Format
Technical specifıcations are one ofthe main construction
documents in construction projects, have an important function
ta realize successful construction.
Building Systems Design kuruluşunun yayını olan BsdSpec13
linkve PersPective şartnameleri bu veritabanları için örnektir.
Bu makalede incelenen teknik şartname formatının içeriğini ve sınıflandırma sistemlerini; binaların doğru inşa edilmesi, sözleşme tarafları arasında anlaşmazlıkların en aza indirilmesi, maliyetlerin yükselmemesi, inşaat süresinin uzamaması, inşaat sürecinde işçi sağlığı ve iş güvenliği ve daha pek
çok faktör açısından ne kadar önemli olduğu, Türkiye inşaat pratiği içinde bulunanların çok iyi değerlendirebileceğini
söylemek yanlış olmayacaktır.
Yapımda sürekli olarak gözlenen sorunlar, can kayıpları
ve binalardaki kötü yaşam kalitesi, diğer faktörlerin yanı sıra, teknik şartnamesizliğin ve yetersiz teknik şartnamelerin, bu konularda gerekli sistem ve düzenlemelerin, verilerin, eğitimin ve uzmanların var olmamasının bir sonucudur.
Bu makalede açıklanan sistemlerin ve kurumların benzerlerinin Türkiye'de gereksiz olduğunu hiç kimsenin iddia
edebileceği düşünülmemektedir. Yapılması gereken de bellidir: Sorumlu kamu kurumları ve ilgili sivil toplum kuruluşları sorumluluklarının gereğini yerine getirmelidir.il
Essentially, technical specifıcations are appendixes and
supplementary vvritten documents ofthe design drawings of
construction projects. İn these documents, each construction
Ahmet Murat Çıracı, Doç. Dr, İTÜ Mimarlık Fakültesi
Burcu Dede, Y. Mimar
work is described in detail including ali items. Truly deschbed
construction works with specifıcations enables accurate
construction and easy control process. Specifıcations are a kind
ofquality assurance for construction works with these aspects
and at the same time they constitute the basis ofthe quality
control,
The lack and incompleteness of specifıcations are very
important reasons with some other problems in buildings which
are defective, ofpoor quality, high<ost, long time process and
cause various disagreement among ovvner/architectengineer/contractor.
Two main elements are important in writing correct technical
specifıcations. Firstly; there shall be a specifıcation format which
is accepted and used by ali indusüy partidpants. Secondly; a
database and master guide Information about ali items of
construction works shall be included in this format. Presently,
these two elements do not exist in Turkey. For this reason,
"SectionFormat" vvhich is developed by Construction
Specifıcations Institute (CSI) and Construction Specifıcation
Canada (CSC) and widely used both in US and Canada will be
explained in this article.
On the other hand, master guide Information and
manufacturer's databases about construction specifıcations in
US are deschbed.
At the end ofthe article, an altemative solution about
this issue in Turkey is discussed.
Kaynaklar:
1. CSI, 2005. Modüle S Construction Documents, The Project Resource
Manual, McGraw-Hill, New York.
2. D. K .Chua, Y. C. Kog and P. K. Loh, 1999. Critical Success Factors
For Different Objectives, Journal of Construction Engineering and
Management, 125, 142-150
3. Güray C, 2004. Bina Yapımında Tekrarlanan işleri Oluşturan Sebepler ve
İnşaat Maliyetlerine Etkiler, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Doç. Dr.
Ahmet Murat Çıracı, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
4. Dede B., 2003. İnşaat Teknik Şartnameleri ve Türkiye-ABD Teknik
Şartname Sistemlerinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Tez
Danışmanı: Doç. Dr. Ahmet Murat Çıracı, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul.
5. Kamu ihale Kurumu, Mevzuat, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama
Yönetmeliği, Ankara, http://www.kik.gov.tr
6. TMMOB, 2006. Mimarlar Odası Mimarlık Hizmetleri Şartnamesi ve En
Az Bedel Tarifesi, Ankara, http://www.mimarlarodasi.org.tr
7. Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı, 2000.
Genel Teknik Şartname, Sayı 23, Ankara.
8. CSI, 2005. MasterFormat 2004 Edition Numbers & Titles, Appendix of
The Project Resource Manual, McGraw-Hill, New York.
9. CSI, 2005. SectionFormat, 5th Printing, Appendix of The Project
Resource Manual, McGraw-Hill, New York.
10. CSI, 2003. Certifıcation Programs, www.csinet.org
I I. CCB, 2003. What Is Construction Criteria Base,
http://www.ccb.org/html/aboutfrm.html
12. First Source, 2007. http://www.reedfirstsource.com/
13. Building Systems Design, 2007. http://www.bsdsoftlink.com/

Download Report