Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4:1-4, 1994 / Bulletin of Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 CİNSİYETİN BEYİN FONKSİYONLARI VE KAN-BEYİN BARİYERİ PERMEABİLİTESİNE ETKİSİ Dr.Baria ÖZTAŞ* ÖZET C in s iy etin b e y in fo n k s iy o n la rın a etk isi ö ze llik le son y ılla rd a p e k ç o k a r a ş tırm a y a k on u o lm u ştu r. K a d ın v e e r k e k a ra s ın d a d a v ra n ış v e b e y in farklılığı,beyin gelişm esi sırasında horm onların etkisi ile ortaya çıkmaktadır. P e k ç o k b e y in y a p ıs ın d a v e fo n k s iy o n la r ın d a c in s iy e te b a ğ lı fa rk lılık la r vardır.Beyin kan akımında ,beyin m etabolizm asında,nörotransm iterlerde ve kan beyin bariyeri perm eabilitesinde cinsiyetin ön em i bu derlem ede tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Cinsiyet,beyin kan akımı,beyin metabolizması,kanbeyin bariyeri. Klinik Psikofarm. Bül.; 4:1-4,(1-6)1994 SUM M ARY Influence o f S e x on the B rain Functions and B lo o d B rain B arrier Perm eability Considerable interest has been focused in the recent literature con cernin g the possible existence o f sex related differences in the brain functions.lt is know n that behavioral and brain differences b etw een males and fem ales are controlled by h orm on al action during brain d evelo p m en t.S ex differences have been reported for m any brain structures and functions.Sex related differences in the cerebral b lood flow ,cerebral m etabolism, neurotransmitters and blood-brain barrier perm eability have b een focused in this review. Key W ords:Sex.Cerebral blood flow,cerebral metabolism,blood brain barrier. Bull.Clin.Psychopharm.; 4:1-4,(1-6,)1994 *Fizyoloji Profesörü,Istanbul Üniv.Istanbul Tıp Fak. Fizyoloji Anabilim Dalı,Çapa-İstanbul. 1 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4:1-4, 1994 / Bulletin of Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 dir.Bu Pek çok beyin fonksiyonunda ve beyin yapı sında cinsiyete bağlı önemli farklılıklar olduğu özellikle son on yılda yapılan yoğun araştırma larla ortaya konulmuştur (1,2,3).Bu farklılıkların büyük bölümünün nedeni intrauterin hayatta go nad hormonlarının etkisi ile meydana gelmekte derlemenin amacı,Cinsiyete bağlı olarak beyin fonksiyonlarındaki bu farklılıklar, beyin kan akımı,beyin enerji metabolizması,nörotransmiterler ve kan-beyin bariyeri permeabilitesi yönün den İncelenmektedir. Cinsiyetin Beyin Kan Akımına Etkisi duğudur. Cinsiyetin bölgesel B eyin kan akımının, gerek norm al kişiler kan akımına et d e,gerek se hastalarda beyin m etabolizm ası kisi yaşları 18-7 2 arasında değişen 7 6 sağlık nın lı kişide R odrigu ez ve ark.tarafından da ince bir göstergesi olduğu v e beyin fon ksiyo nu hakkında önem li ipuçları verdiği bilinmek- lenmiştir (8). H e m cinsiyetin hem ted ir.B eyin vücutta m eta b o lik aktivitesi en h em d e yaşın beyin kan akımı üzerine etkisi fazla olan organlardan ni in celeyen bu araştırm ada d en ekler gen ç biridir.Ağırlığı vücut cinsiyetin ağırlığının % 2 ’si olmasına karşın kalbin daki erkek v e kadın (yaş ortalaması 2 7 .6 + 7 .1 ) ve kada attığı kanın ortalam a % 1 5 ’I b eyn e y a ş lı gi erk ek ve k a d ın (y a ş o r t a la m a s ı der. B eyin kan akım ı erişkin bir kişide 8 0 0 5 8 .4 + 9 .3 ) olarak iki grubta alınmıştır. 1 33 ml/dak. veya 6 0 m l/100g/dak. olarak veril X e tekniği ile ölçülen m ektedir (4 ,5 ).K adın ve erkek te b eyin kan her iki yaş grubunda da kadınların beyin kan beyin kan akımında akımının farklı olduğunu gösteren öncü araş akım ının erkek lerd en ortalam a tırmalardan biri Gur ve ark. yaptıkları araştır fazla olduğu gösterilm iştir (8 ).Bu araştırm a madır (6).Bu nın ilginç bir bulgusu da yaşla beyin kan akı ların araştırmada erkekler ile kadın hem isferik kan akımları karşılaştırılmış % 1 1 daha mı azald ığı halde, erk ek kadın arasındaki ve kadınların hem isferik kan akımının erkek kan akımı farkının devam etmesidir. K adınla lerden % 1 5 oranında rın beyin kan yüksek olduğu gö ste rilmiştir. M a th e w ve ark.sağlıklı,ilaç alm ıyan akımlarının erkeklerden daha fa zla old u ğu n u g ö s te r e n p e k ç o k s a yıd ak i 2 1 0 kişi arasından seçtikleri 70 kadın ve 70 araştırm aya karşılık (9 ,1 0 ,1 1 ,1 2 ), H a n n a y erkekte,bölgesel v e ark. kadın ve beyin kan akımını ölçm üş erkek arasında ön em li bir lerdir (7 ).İstirahat halinde yarı karanlık odada fark tespit edem em işlerdir.Neden g ö z le r i a çık o la ra k fr o n ta l,s a n tra l,t e m p o beyin kan akımı erkeklerden anlamlı d erece ral,p aryeta l ve fazladır? Bunun nedeni tam olarak bilinm e oksipital k ortekste ölçü len kadınların bu kan akımlarında oksipital korteks dışında mektedir. Konuyu izah d iğer ölçülen lan çeşitli hipotezler vardır. Bu h ipotezlere g ö bütün beyin b ölg elerin d e,k a etm ek için ortaya atı dınların beyin kan akımının erkeklerden an re kadınlarda,düşük kan viskositesi ve hem a- lamlı d ere c ed e yüksek olduğu bulunmuştur. tokrit d eğerin den dolayı beyin kan akımı da 133 X e tekniği ile ölçülen beyin kan akım ın ha fazladır. Fakat hem atokrit değerinin beyin da aynı za m a n d a h e m is fe rle r arasınd a da kan önem li farklılıklar izlenmiştir. a k ım ın ın fa rk ın ı a ç ık la m a y a y e t m e y e c e ğ i akımını çok az etkilediği ve beyin kan gösterilm iştir (7 ,9 ).B eyin kan akımı üzerinde S ol h em isferde kadında beyin kan akımı 7 9 .3 + 1 3 m l/ 1 0 0 / d a k . olduğu halde erkekte, etkili en önem li faktörlerden 7 1 .7 + 1 0 m l/ 1 00 g/ d ak olarak tespit edilmiş değeridir.Yapılan araştırmalarda kan tir. S ağ h em isferde de, Kadında 7 9 .0 + 1 3 er d eğeri erkek ve kadında n orm al sınırlar için kekte 7 1 .6 + 1 0 m l/ 1 0 0 g/ d ak olarak bulun de tutulmuş ve muştur (7). H e r iki h em isfer arasında kadın d üzeltm eler yapılmıştır. Bu düzeltm elere ra ğ erkek beyin kan akımı farkı, ileri kan P C 0 2 biri kan P C 0 2 PC02 değerlerin e gö re d ereced e m en kadın ve erkek beyni arasındaki anlamlı anlamlıdır (p < 0 .0 0 .) (7 ).Bu araştırmanın o r farklılık devam etmiştir. Kadında H b konsant taya çıkardığı d iğer ön em li bir sonuçta, kadın rasyonunun düşük olması ve erkek arasında düşük oksijen b eyin kan akım ının en farklı olduğu beyin bölgesinin frontal alan o l nedeniyle taşınm asından beyn e d olayı,beyin akım ı artarak bu farkı kom pan se ettiği ileri 2 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4:1-4, 1994 / Bulletin of Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 sürülmüştür. Fakat burada kadın beyninin gli ten ileri d ereced e koz metabolizm asında erkekten önem li ölçü zin g e ç e rliliğ in i a za ltm ıştır.A ra ştırıcıla r,H b d e fa zla o lm a s ı bu te o r iy id e çürütm üştür konsantrasyonunun, kan viskositesinin,düşük (1 4 ).İleri sürülen periferik direncin, P C 0 2 d iğer bir h ipotezde kadın az olması v e kadın olması bu h ip ote miktarının kadın erkek arasındaki beyin kan akımı fark beynin ortalam a erkek beyninden % 9 daha ağırlığının yüksek beyninin bu ını tam izah e d e m e d iğ in i v e kadındaki ağırlık farkını beyin m etabolizm asını arttıra östrojen horm onlarının rak k om panse etm esidir (1 5 ).Fakat kadında ceğini beyin metabolizm asının rin erkeklerden ortala önem li rolü olabile ileri sürmektedirler. Bugün östrojenle- hangi m ekanizm ayla beyin kan akımını m a % 2 0 daha fazla olması ve özellikle kadı arttırdığı ve neden kadın beyin kan akımının nın fazla olduğu tam aydınlığa kavuşmamıştır. frontal korteksteki kan akımının erkek Cinsiyetin Beyin Metabolizmasına Etkisi Bilindiği gibi beynin en önem li enerji kay term işlerdir. K adınlarda m ensturyal siklusun n a ğı g lik o zd u r.N ö ro n la rın glik o jen d ep o su 5. ve 1 5 .günleri arasında yapılan çok az olduğu için beyin lerde frontal, p aryetal,tem p o ral loblarda ve dolaşımındaki gli kozu,kolaylaştırılm ış taşım a sistemi ile kan dan alır (4), Erişkin dan bir insanın putamen,talamus,nukleus beyni,kan lerden m olekü l A T P ’y e ç e v irip kullanır anlamlı d ereced e erkek yüksek bulunmuş tur (14). (4 ,5 ).Bazal şartlarda erişkin insanın bir daki B eyin kan akımında olduğu gibi, beyin gli kada kullandığı 2 5 0 mİ.Oksijenin 5 0 m l’side beyin kaudatus gibi ç e kirdeklerde beyin glikoz kullanım hızı 1 dakika da 77 m g glikoz alır ve bunu 4x1021 bu ölçüm koz kullanımının kadınlarda erkeklerden yük tarafından alınır ve glikozun yıkılma sında kullanılır.Hem deneysel araştırmalarda, sek olm asın ın n ed e n i tam o lara k b ilin m e h em de insanlar üzerinde yapılan ölçümlerde mektedir. Araştırıcılarda kadın ve kadın beyninin sında beyin glikoz kullanımında ortaya çıkan erkekten daha fazla glikoz kullandığı, diğer bir deyim le kadınların beyin bu farkı,süpriz olarak nitelem ektedirler (14). m etabolizm asının erkeklerden anlamlı d ere cede yü ksek (1 4 ,1 5 ,1 6 ). 1 4C - o ld u ğ u N o rm a l koşullarda beyin kan akımı ve b e g ö s te r ilm iş tir yin g lik o z dezoksiglikoz ile otorad- kullanım ı b irb irin e der. K adınlarda artm ış b eyin yo gra fi metodunun kullanıldığı deneysel araş tırmada, sıçanlarda erkek ara p a ra lel g i kan akım ının yanında artmış glikoz m etabolizm ası ,ö stro beyin glikoz kullanımını proöstrus ve jen horm onlarının önem ini rtaya koym akta metöstrus fazında glikoz kullanımının en yük dır. Ö zellikle yaşlanm a ile beyin glikoz m eta östrus siklusu ile sek d eğiştiğin i düzeyde olduğu gösterilm iştir (17). İn bolizmasındaki farkın ortadan kalkması,cinsi san lard a y a p ıla n araştırm a lard a D uara ve ark. bölgesel beyin glikoz kullanımının yet horm onlarının bazı beyin m etabolizm ası üze rindeki ön em in i gösterir. B eyin glik oz m eta beyin bölgelerin de gen ç kadınlarda, gen ç er bolizması ölçümleri sırasında kadın ve erkek k eklerden % 3 7 daha fazla olduğunu, fakat sübjektif m ental aktivitenin farklı olm ası da yaşlı erkek ve kadın arasında bu farkın orta d üşü n ü lebilir.B eyin fo n k siy o n la rı ile b eyin dan kalktığını gösterm iştir (16). kan ak ım ı v e b e y in m e ta b o liz m a s ı d o ğ ru B axter ve ark. 7 kadın ve 7 erkek norm al kişilerde yaptıkları araştırmada kadınların b e orantılı olduğuna göre,acaba kadınların yin glikoz m etabolizm asının, erkeklerden,bü yin fonksiyonları erkeklerden daham ı fazla? tün beyinde % 1 9 daha fazla olduğunu g ö s sorusunu sorm akta akla gelm ektedir. 3 b e Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4 :1-4, 1994 / Bulletin o f Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 Cinsiyetin Nörotransmiterler Üzerine Etkisi cinsiyetin bölgesel serotonin potansiyelinde ön em li bir role sahip olduğu vurgulanmıştır (2 0 ).Kadın ve erkek beyninde nörotransm iter dağılımındaki bu farklılığının nedenini de bu gün tam olarak bilmiyoruz (21). Mutlaka bu dağılım da östrojen horm onlarının rolü var dır. Ö zellikle beyin serotonin konstrasyonunun kadında, erkekten daha fazla olm ası,ka Bu konuda en kapsamlı araştırmada 176 erkek ve 124 kadından alınan Beyin om uri lik sıvısında ,O dink ve ark. tarafından yapıl mıştır (18). M erkez sinir sisteminin en önem li nörotransmiterleri olan noradrenalin,serotonin ve dopam inin yıkım ürünleri olan M H P G (3m etoksi,4-hidroksifenilglikol), 5 - H IA A (5-hidroksi indol asetik asit) ve H V A (H om ovolan ik asit) konsantrasyonlarını beyin omurilik sıvı sında ölçmüştür. dında m igren türü baş ağrılarının daha sık ol masında rol oynayabilir. M igren etiop a togenezinde serotonin fonksiyonları ve miktarları ö n e m li ro le sah iptir (2 2 ). Bunun ya n ın d a A ra to ve ark.kadın beyninde daha fazla se rotonin potansiyelinin olmasını kadının erke ğe gö re daha iyi uyaran üretebilm esine,agresyonunu ve seksüel davranşlarını erkekten daha iyi kontrol edebilm esine bağlamaktadır Araştırm a sonuçlarına g ö re serotonin yı kım ürünü olan 5 -H IA A ve dopam in yıkım ürünü olan H V A konsantrasyonlarının kadın da erkeklerden anlamlı d ereced e yüksek ol duğu bulunmuştur (p < 0 ,0 0 1 ).Fakat, n oradre nalin yıkım ürünü olan M H P G miktarında heriki cins arasında anlamlı bir fark bulun m a m ış t ır ( 1 8 ) . 1 9 9 1 y ılın d a A r a t o v e ark.postm ortem olarak 6 erkek 6 kadından alınan beyinlerde heriki h em isferde seroton erjik m e k a n iz m a y ı g ö s t e r e n im ip ra m in bağlama bölgelerini incelemişlerdir (19). H er iki cinstede sağ ve sol hem isferlerde asimetri olduğu ve kadının sağ orbital frontal korteksinde s ero ton erjik m ekan izm an ın erkekten anlamlı şekilde fazla olduğu gösterilm iştir (19). D eneysel yapılan araştırmalarda da sı çanlarda beyin serotonin dağılımının dişi sı çanlarda, erkeklerden daha yüksek olduğu ve (18). Cinsiyete bağlı olarak beyin nörokim yasını araştıran d en eysel araştırm alarda sıçan b e y n in d e - a m in o b u tirik asit v e glu ta m a t konsantrasyonlarının da farklı olduğu g ö s te rilmiştir (22). A yrıca sıçan beyin sinaptozom larında Na-ı- _ K + A T P a s e enzim kekte farklı olduğu ronun bu enzim in halde testosteronun terilmiştir (24). aktivitesinin dişi ve e r ve östrojen ve p rogesteaktivitesini inhibe ettiği enzimi aktivite ettiği g ö s Cinsiyetin Kan-Beyin Bariyeri Permeabilitesine Etkisi Bilindiği gibi beyin kapiller endotel hücre lerinin h em histolojik yapısı h em de fonksi rinde yapılan araştırmalarda,cinsiyetin ön em i ü zerinde durulm am ıştır.Bu konu da yapılan öncü araştırmalardan birinde C ra gg ve Phil lips D A A gou ti türü sıçanların kan-beyin ba yonel özellikleri yönünden periferik kapillerlerden farklılık gösterir.Serebral kapiller en dotel hücrelerinin bu farklı özelliklerini “ kanbeyin riyeri perm eabilitesini 14c-sukroz m etodu ile b a riye ri” olarak adlandırıyoru z.Kan- ölçülmüş ve dişilerin erkeklere g ö re kan-beyin b a riye rin in dah a p e rm e a b le oldu ğun u beyin bariyerinin özelliklerini şöyle ö zetleye biliriz; a)B eyin kapiller endotel hücreleri bir gö s te rm iş tir (2 6 ).Fakat,bu konu da ya p ıla n birine sıkı bağlantılarla bağlanm ıştır, b)D evamlı bazal m em bran içerirler, c)Pinositotik araştırmaların aktivite yo k d en ecek kadar azdır, d)Endotel kullanılmıştır. Labratuvarımızda yaptığım ız bir hücreleri çok değişik enzim leri ve nörotransm iterleri içerir, e)En fazla N a + - K + A T P a s e seri hayvanla araştırmada cinsiyetin kan-beyin bari yeri perm eabilitesine etkisi incelenmiştir.VVis- enzim aktivitesine sahiptirler, f)En fazla elekt riksel direnci olan hücrelerdir (2 5 ).Ç o k uzun yıllar kan-beyin çoğu erkek d en ey rında yapılm ış dişi d en ey hayvanları çok az tar albino sıçanlar üzerinde yapılan d en eyler de konvulziyon sırasında,dişilerin kan-beyin bariyerlerinin erkeklerden daha fazla yıkıldı bariyeri perm eabilitesi üze 4 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4:1-4, 1994 / Bulletin o f Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 ğı v e vazojenik beyin ö dem i geliştiği gösteril miştir (27). yin bariyeri perm eabilitesini arttığı sonucuna B elki klinik olarak febrilkon vulziyonların kızlarda deha etkili olm ası bu m ekanizm a ile açıklanabilir. E ğer d en ey hayvanında olduğu gibi,kadınların k on vu lziyon sırasında daha fazla kan-beyin bariyeri yıkılıyorsa,bariyer yıkıman bağlı nöronal hom eostasisin bozulm a sı kalıcı nörolojik bozuklukların nedeni olabi lir. Kadınlarda ölçülen beyin kan akımının ve b eyin glik o z kullanımının m ensturyal siklus ile ilgili olabileceği gösterilmiştir. A cab a den ey hayvanlarındaki östrus siklusu ile kan-beyin bariyeri yıkımı arasında ilişki varmıdır? soru sunun yanıtında ise konvulziyonların kan-be yin b ariyeri ü zerine etk isin d e,cin siyet h o r monları ile bariyer yıkımı arasında ilişki olabi leceği gösterilmiştir (28). oluşturulan gö tü rm ü ş tü r.Ç ü n k ü ,k a s tra s y o n d a n s o n ra konvulziyonlarda erkeklerin kan- beyin bariyeri yıkımlarında ö n em li bir d eğ i şiklik olm azken,dişilerde overektom iden son ra oluşturulan konvulziyonların daha az bari y e r yıkım ına n eden oldukları gösterilm iştir (2 9 ).Bu sonuç dişilerde konvulziyon sırasın da daha fazla bariyer yıkılmasından sorumlu m ek a n izm a d a ö stro jen in ö n em in i g ö s te r m ektedir. Ö s tro je n büyük o ra n d a o rta d a n kaldırılırsa,dişi erkek arasında kan-beyin bari yeri yıkımı yönünden bir fark kalmamaktadır (29). Bugün deneysel olarak gösterilen bu cinsi yetin kan-beyin bariyeri k is iz le rd e perm eabilitesine et klinik çalışm ala rla d e s te k le n ir se,belki de pek çok nörolojik bozukluğun te D en ey h ayvanları,overektom ize ve kastre edildikten sonra aynı den eylerin tekrarlan ması östrojen horm onunun dişi de kan-be m elinde cinsiyet horm onlarının ö n em i gün d em e gelecektir (29). KAYNAKLAR 1.Allen S.L. and Gorski R A .:S e x difference in subjects.Biol.Psychiatry 1986,21:907-914. the bed nucleus of the stria terminalis of the 8.Rodriquez G.,Warkentin S.,Risberg J. and human brain.J.Comp.Neurol 1990,302:697- Rosadini G.:Sex differences in regional 706. cerebral blood flow.J.Cereb.Blood Flow and 2.Martinez J.L. and Koda C.:Penetration of M etab.1988,8:783-789. fluorescein into the brain: a sex 9.Davis S.M.,Ackerman R.H.,Correia J.A. et al: difference.Brain Res. 1988,450:81-85. Cerebral blood flow and cerebrovascular 3.Aubrey J.B. and Dobbs A .R .A g e and sex C 0 2 reactivity in stroke-age normal differences in the mental realigment of controls.Neurology 1983, 33:391-399. maps.Exp.Aging Res. 1990,16:133-139. 10.Shaw T.G.,Mortel K.F.,Meyer J.S. et al 4.Siegel G.J.,Albers W.R.,Katzman R. and :Cerebral blood flow changes in bening aging Agranaff B.:Basic Neurochemistry .Second and cerebrovascular disease.Neurology 1984, Ed.Little Brown 1975. 34:855-862. 5.Öztaş,B.:Serebral dolaşım Fizyolojisi.Istanbul 11.Gur R.C.,Gur R.E.,Obstrist W.D. et al :Age Tıp Fak.Bildiriler Kitabı III (1987),29-45. and regional cerebral blood flow at rest and during cognitive activity.Arch.Gen.Psychiatry 6.Gur R.C.,Gur R.E.,Obstrist W.D. et al:Sex and 1987 a, 44:617-621. handedness differences in cerebral blood flow during rest and cognitive activity.Science 12.Buchsbaum M .S.,Delisi L.E.,Holcomb H.H. 1982,217:659-661. et al:Anteroposterior gradients in cerebral 7.Mathew R.J.,Wilson W.H. and Tant glucose use in schizophrenia and affective S.R. determinations of resting regional mdisorders.Arch.Gen Psychiatry 1984, cerebral blood flow in normal 41:1159-1168. 5 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 4:1-4, 1994 / Bulletin of Clinical Psychopharmacolgy, 4: 1-4, 1994 13.Hannay J.,Leli D.,Falgout J. et al :r CBF for middle aged males and females during rightleft discrimination, cortex 1983,19:465-474. 14.Baxter L.R.,Mazziotta J.C.,Phelps M.E. et al :Cerebral glucose metabolic rates in normal human females versus normal males.Psychiatry Res. 1987,21:237-245. 15.Hatazawa J.A.,Brooks R.A.,D i Chiro G. and 22.Öztaş B.,Çağlıyan $ ::Migren Patogenezine Değişik Bir bakış .Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Araştırma Dergisi 1987, Cilt 5,Sayı 3:217-224. 23.Frankfurt M.,Fuchs E. and Wuttke W.:Sex differences in-aminobutyric acid and glutamate concentrations in discrete rat brain Bacharach 5 .L.-.Glucose metabolic rate versus brain size in humans J.Cereb.Blood Flow M etab.l987,(Su ppl:l) s 301. 16.Duara R.,Barker W., Chang J. et al :Age and sex differences in cerebral glucose consumption measured by PET using 18F nuclei.Neuroscience Letters 1984,50:245250. 24.Fraser C.L. and Sarnacki P.:Na+-K+ ATPase pump function in rat brain synaptosomes is fluorodeoxyglucose (FDG).J Nuclear different in males and females.Am.J.Physiol Med. 1985,26:P 68. 1989,257 :E284-E289. 17.Nehlig A.,Porrino L.J.,Crane A.M . and 25.Bradbury M.W.B.:The blood brain Sokoloff L.:Local cerebral glucose utilization in normal female tars variations during the estrous cycle and comparison with males.J.Cereb.Blood Flow and Metab. 1985,5:393-400. barrier. Exp. Physiol. 1993,78:453472,1993,453-467. 26.Cragg B.G. and Phillips S.C.:Natural variation in the blood brai- 18.0dink J.,Korthales H. and Vettle G.M.:Sex and age dependency on the concentration of the major biogenic amine metabolites in barrier. Neurosci.Letters 1981,27:309-312. 27.Öztaş B.,Kaya,M.,Çamurcu S.influence of human cerebrospinal fluid as determined with isocratic reversed ohase high-performabce sex on the blood brain barrier permeability liguid chromatograpy and electrochemical during bicuculline induced seizures.J.Intern detection.Biogenic Amines, 1987 4:317-328. Neurosci. 1992,65:131-139. 19.Arato M.,Frecska e.,Tekes K.,MacCrimmian D.J. :Serotonergic interhemispheric 28.Öztaş B.,Kaya M.,Çamurcu S.:Blood brain asymetry: gender difference in the orbital barrier permeability in experimental induced cortex.Acta Psychiatry Scand. 1991,84:110- seizure variations during estrous cycles.Horm. 111. and Metab Res.1991,23:401-03. 20.Carsson M.,Carlsson A .region al study of sex differ nee in rat brain serotonin. Prog 29.ÖztaşB.,Kaya M.,Çamurcu Sinfluence of N europsycho-phar macol castration and ovariectomi on the blood Biol.Psychiatry.1988,12:53-61. brain barrier permeability during bicuculline 21. Elster A.D.,DiPersio D .A.,M oody D.M.:Sexsual dimorphism of the human induced seizures.Abstracts of the 15th Annual Meeting of the European Neuroscience corpus callosum studied by magnetic resonance imaging -.Fact Fallacy and statistical confidence.Brain Dev. 1990,12:321-325. Association 1992,P.33 13-17 September Munich.