No Slide Title - Neurometrika-Tech

İNSANDA BİLGİ İŞLEMLEME:
BİLİNÇ VE BİLİNÇ-DIŞI
SÜREÇLER
Prof. Dr. Sirel KARAKAŞ
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü Başkanı
Nörometrika Medikal Tıp Teknolojileri Ltd. Şti Kurucu ve
Yöneticisi
• Karakaş, S., Başar, E. (2006). Models and theories of brain function within a framework of behavioral cognitive psychology. International
Journal of Psychophysiology (Special Issue on “Models and Theories of Brain Function with Special Emphasis on Cognitive Processing), 60(2),
186-193.
• Karakaş, S. (2008). Kognitif nörobilimde açıklamalar: Kuram ve modeller (Bölüm 1). S. Karakaş (Ed.), Kognitif Nörobilimler. Ankara: MN Medikal
& Nobel.
ZİHİN NEDİR? NASIL İŞLER?
KURAM MODELLER
 Erken seçme modeli (Broadbent, 1958)
 Süzgeç zayıflatma (Treisman, 1964) ve seçici kurulum (Schneider and Shiffrin, 1977) modeli
 Geç seçme modeli (Deutsch and Deutsch, 1963)
 Kısıtlı veri ve kaynak modeli (Norman and Bobrow, 1975)
 Ayrışmamış kaynaklar modeli (Kahnemann, 1973; Kerr, 1973)
 Çoklu kaynaklar modeli (Wickens,1984)
 Paralel dağılmış işleme modeli (McClelland, Rumelhart and the PDP Research
Group, 1986)




Paralel duyusal-bilişsel işleme modeli (Goldman-Rakic, 1988)
Büyük çaplı nörobilişsel ağlarda dağılmış işleme modeli (Mesulam, 1990)
Kortikal bellek kuramı (Fuster, 1995)
Osilasyonel nöral topluluklar: Nöron-beyin kuramı (Başar, 1998, 1999)
KLASİK OLARAK BU……
Zihin Sempozyumu: «Freud ve Felsefe»
VE TABİİ Kİ BUNLAR…….
• Karakaş, S., Erzengin, Ö.U., Başar, E. (2000). A new strategy involving multiple cognitive paradigms demonstrates that ERP components are
determined by the superposition of oscillatory responses. Clinical Neurophysiology, 111, 1719-1732.
• Karakaş, S., Bekçi, B., Çakmak, E.D., Erzengin, Ö.U., Aydın, H.A. (2007). Information processing in sleep based on the event-related activity of
the brain. Sleep and Biological Rhythms, 5, 28-39.
İşitsel uyarıcılara uyanıklıkta
gösterilen tepkiler
İşitsel uyarıcılara uyku evrelerinde gösterilen
tepkiler
 Karakaş, S. (2008). Kognitif nörobilimde açıklamalar: Kuram ve modeller (Bölüm 1). S. Karakaş (Ed.), Kognitif
Nörobilimler. Ankara: MN Medikal & Nobel.
 Karakaş, S. (1997). A descriptive framework for information processing: An integrative approach. In: E. Başar, R. Hari,
F.H. Lopes Da Silva, M. Schürmann (Eds.), Brain Alpha Activity: New Aspects and Functional Correlates. International
Journal of Psychophysiology, 26, 353-368.
Zihin Sempozyumu: «Zihin ve Bilgi»
İnsanda
Bilgi
İşlemleme
Modeli
Duyusal İşlemleme
İŞİTSEL SİSTEM VE SÜREÇLERİ
GİRDİNİN TÜRÜ: Frekans, genlik, süre, karmaşıklık
KODUN TÜRÜ: Zamansal, uzaysal
BİLGİ İŞLEME TÜRÜ: Detektör nöronlar tarafından özellik analizi
BİLGİNİN SUNUMU: otomatik,veri-sürücülüğünde, paralel
ANALİZ DÜZEYİ: Fiziksel
DİKKAT DURUMU: Dikkat-öncesi; bilinçli çaba yok
DİKKAT MODEL / KURAMI: ----BİLİNÇ DURUMU: Bilinçdışı
FAALİYETİN TÜRÜ: Duyusal sistemin elektrofizyolojk/biyokimyasal
faaliyetleri
FAALİYETİN SÜRESİ: 1 ile 1 00 milisaniye arasında
FAALİYETİN KALIMI: Nörotransmitter sistemin veya bedenin fizyolojik
koşullarının değişimlenmesi
DEPOLAMA KAPASİTESİ: Büyük
KAPASİTENİN ARTIRILMASI: Kontrolu edilemez
FAALİYETİN SONA ERMESİ: Aktif ketleme; refrakter dönemler
GERİ ÇAĞIRMA: ---BELLEK MODEL / KURAMI: ---TEMEL İŞLEVLER: Uyarıcının fiziksel özellikleri konusunda duyusal bilgi
sağlamak
Massaro (1970)
100
Doğru Yüzdesi
90
S1
80
S2
70
S3
60
50
0
20
40
80
160
250
İki Ton Arası Uzaklık (ms)
Duyusal İşlemleme
350
500
DUYUSAL BELLEK VE SÜREÇLERİ
(DB)
GİRDİNİN TÜRÜ: Zamansal ve uzaysal
KODLAMA TÜRÜ: Uyarıcının gerçek kopyası
BİLGİ İŞLEMENİN TÜRÜ: Kod açma
BİLGİNİN SUNUMU Otomatik, veri sürücülüğünde, paralel
ANALİZ DÜZEYİ: Sınıflandırma-öncesi, anlamlandırılmamış
DİKKAT DURUMU: Dikkat-öncesi, bilinçli çaba yok
DİKKAT MODEL / KURAMI: Süzgeç, erken seçme ve süzgeç zayıflatma modelleri
BİLİNÇ DURUMU: Bilinç-öncesi
İZİN TÜRÜ: Duyusal bellek
İZİN SÜRESİ: 1 50 (250) milisaniye ile 2 saniye arası
İZİN KALIMI: Kontrol edilemez
DEPOLAMA KAPASİTESİ: Büyük
KAPASİTENİN ARTIRILMASI: Kontrol edilemez
FAALİYETİN SONA ERMESİ: Çürüme, silinme
GERİ ÇAĞIRMA: Bilinçli çaba altında ‘geri sararak okuma’
BELLEK MODEL / KURAMI: Evre modeli
TEMEL İŞLEVLER: Kod açma; nesne algısı ve ileri işlemler için izi koruma
Mismatch Negativity: MMN
Risto Naatenen
Algılama
Zihin Sempozyumu: «Gerçek bir Yanılsama»
Algılarımız !!!!!!
Zihin Sempozyumu: «Gerçeklik ve Öznellik»
Kısa-Süreli Bellek
KISA-SÜRELİ BELLEK VE SÜREÇLERİ (KSB)
GİRDİNİN TÜRÜ: Tanınmış örüntüler
KODLAMA TÜRÜ: Akustik, fonetik, sözel; görsel
BİLGİ İŞLEMENİN TÜRÜ: Yeniden kodlama; odaklanmış dikkat altında bilgiyi koruma
BİLGİNİN SUNUMU: Otomatik; tek-kanallı; aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya işleme
ANALİZ DÜZEYİ: Sınıflandırılmış; akustik ve görsel analiz
DİKKAT DURUMU: Odaklanmış dikkat
DİKKAT MODEL / KURAMI: Süzgeç, erken seçme, kapasite modelleri
BİLİNÇ DURUMU: Bilinçli
DENEYİMİN TÜRÜ: Anlık bellek, birincil bellek
DENEYİMİN TÜRÜ: 2 s ile 30 dakika arası
DENEYİMİN KALIMI: KSB için tekrarlı (ezber) temrin; bilginin USB’ye iletimi için özümseyerek
temrin
DEPOLAMA KAPASİTESİ: 7  2
KAPASİTENİN ARTIRILMASI: Mnemonik stratejilerin kullanımı
DENEYİMİN SONA ERMESİ: Çürüme, bozucu etki
GERİ ÇAĞIRMA: Dikkat gerektiren seri işleme
BELLEK MODEL / KURAMI: Evre, çalışma belleği modelleri
TEMEL İŞLEVLER: Yeniden kodlama; deneyimin kalımını sağlama, bilgiyi USB’ye iletme
Uzun-Süreli Bellek
UZUN-SÜRELİ BELLEK VE SÜREÇLERİ (USB)
GİRDİNİN TÜRÜ: Akustik, fonetik, sözel; görsel
KODLAMA TÜRÜ: Sözel, önermesel, anlamsal; analojik (imgesel)
BİLGİ İŞLEME TÜRÜ: Özümseyerek kodlama; odaklanmış dikkat altında bilgiyi koruma
BİLGİNİN SUNUMU: Özümseyerek temrin; veri sürücülüğünde aşağıdan yukarıya işleme
ANALİZ DÜZEYİ: Anlamsal; özümsenmiş; zenginleştirilmiş; düzenlenmiş
DİKKAT DURUMU: Üzerinde durulan olaylar için odaklanmış dikkat; yeni olaylar için pasif
dikkat; aşırı-öğrenilmiş olaylar için otomatik süreçler
DİKKAT MODEL / KURAMI: Süzgeç, geç seçme, kapasite modelleri
BİLİNÇ DURUMU: Bilinç; bilinç-öncesi; bilinç-dışı
DENEYİMİN TÜRÜ: İkincil bellek; anısal bellek; imgesel bellek; anlamsal bellek
DENEYİMİN SÜRESİ: Çok uzun; kuramsal olarak son
DENEYİMİN KALIMI: Derinlemesine analiz
DEPOLAMA KAPASİTESİ: Çok büyük; bilinen sınırı yok
KAPASİTENİN ARTIRILMASI: Yeniden yapılandırma; yeniden düzenleme; özümseme,
imgeleme
DENEYİMİN SONA ERMESİ: Çürüme; bozucu etki; ipucuna bağlı unutma; bellek-ötesi işlemler
GERİ ÇAĞIRMA: Otomatik; üretme ve tanıma
BELLEK MODEL / KURAMI: Evre modeli; dupleks, ayırdedilmişlik, tek süreçe karşın iki süreç
kuramları
TEMEL İŞLEVLER: Özümseyerek kodlama; deneyimi koruma; deneyimi değiştirme; örüntü
algılama
BELLEK
UZUN-SÜRELİ
KISA-SÜRELİ
AÇIK
ANISAL
ÖRTÜK
ANLAMSAL
NewYork
Bilinç-Dışı Bilinç-Altı, Bilinç-Öncesi,
ÖĞRENME
BELLEK
Zihin Sempozyumu: «Açık Zihin / Kapalı Zihin»
Örtük Bellek
 Süreç Belleği (Procedural): Beceri ve
alışkanlıklar
 Önhazırlama Etkisi (Priming): Tekrarlama
sonucu farkında olmadan yapılan
öğrenme/belleme
 Çağrışımsal Koşullama (Associative
Conditioning): Klasik koşullama yoluyla
öğrenme/belleme
 Çağrışımsal Olmayan Duygusal Öğrenme
(Nonassociative Learning): Farkında olmadan
yapılan duygusal değerlendirmelere ilişkin
bellek
Karakaş’ın Bilgi İşlemede Entegratif Modeli
Libet, Benjamin; Gleason, Curtis A.; Wright, Elwood W.; Pearl, Dennis K. (1983). "Time of
Conscious Intention to Act in Relation to Onset of Cerebral Activity (Readiness-Potential) The Unconscious Initiation of a Freely Voluntary Act". Brain 106: 623–
642. doi:10.1093/brain/106.3.623
Özgür irade
Zihin Sempozyumu: «Özgür İrade», «Zihnin Özgürlüğü»
Bellek İki Tür Bilgi İçerir
Önceden depolanmış dolaysız bilgi;
Örn.: ‘Atatürk Barajı Urfa’dadır’
Çıkarsama yoluyla elde edilen dolaylı bilgi;
Örn.: ‘Urfa’da büyük bir nehir var’
Çoğu durumda bilgiler hatırlanmaz.
Var olan bilgilerden çıkarılır.
Belleğimiz yalnızca rasgele alıkoyup kalanları da yine rastgele
kaybeden bir öge değil, tersine, bilerek düzenleyen, bilgiyle ayıklayan
bir gücü var onun. Hayatımızın unuttuğumuz yanları, gerçekten de
unutulmaya çoktan hüküm giymiş olanlardır.
Stefan Zweig
Düşün Dünyası
1. Çoğu durumda bilgiler doğrudan hatırlanmaz. Var olan bilgilerden dolaylı olarak
çıkarılır.
 Depolanmış bilgiden çıkarsama
 Bellek-ötesi bilgiden çıkarsama
 İşlevsel çıkarsama (neden-sonuç)
 Grup özelliklerinden çıkarsama
 Zamansal çıkarsama
 Yersel çıkarsama
Semantik çıkarsama
2. Bellek dinamiktir. Hatırlanan bilgi başlangıçtaki bilgi değildir. Bilginin geçen zaman içinde
yeniden yapılandırılmış şeklidir. Bellek izleri:
 Düzgünleşir
 Keskinleşir
 Yeniden yapılandırılır
 Güncelleşir
3. Yeni
bir öğrenme yapıldıktan sonraki bilgi öğrenilmiş olanların ötesindedir.
Öğrenmeye ilişkin bellek temsilleri:
 Daha önceki bilgiyle bütünleştirilmiştir;
 Şemalar kullanılarak eksik bilgiler tamamlanmıştır;
 Olasılıklar değerlendirilmiştir;
 Akla yakın yorumlar yapılmıştır.
Kararsız
Doğru
Tepkinin Gerçek Doğruluk Durumu
Doğru
Yanlış
Yanlış
Deneğin Tepkinin Doğruluğuna
İlişkin Değerlendirmesi
Üst-Bellek Tepkilerinin
Hatırlanan Bilginin Doğruluk ve Yanlışlıkları ile İlgili Koşul Birleşimleri
Bildiğini Bilme
B+ B+ (1)
Bilemediğini Bilememe
B-B- (1)
Bildiğini değerlendiremeyip Bildiğini değerlendiremeyip
doğru tepki verme
yanlış tepki verme
B+B0 (1)
B-B0 (1)
Bildiğini Bilememe
B+B- (1)
Bilemediğini Bilme
B-B+ (1)
Bütün bunlar için:
 Sürecin farkında olunmalı
 Sistemin farkında olunmalı
 Bilginin farkında olunmalı
Çelişki Çözümleme
İnsan zihninin karmaşıklığı üst
sistemlerin varlığını gerektirir.
Algılayan….
Algıladığını bilen…..
Algıladığını bildiğini bilen…..
Zihin Sempozyumu:
«Zihinsel Alanda Ben hissi neye Karşılık Gelir?









Kurulumu koruma ve değiştirebilme
Planlama
Bağlamsal bellek
Zaman ve mekanda olayları bütünleştirebilme
Akıcılık
Yaratıcılık
Çalışma belleği
Ketleme (inhibition)
Bozucu etkiye (interference) karşı koyabilme
KISACA: “Bir amaca ulaşmak için uygun problem-çözme
kurulumunun korunması”
Zihinsel Süreçleri
o İzler (monitor)
o Denetler (control)
o Yönetir (execute)
Korpus kallozumu kesilmiş bir hasta
merkezdeki
odaklanma
noktasına
bakarken, kısa bir süre ile yukarıda
gösterilen resim yansıtılıyor. Bu durumda
sağ görme alanından sunulan tavuk ayağı
resmi ile ilgili enformasyonun sol
yarıküresine, sol görme alanından sunulan
kış manzarası ile ilgili enformasyonun sağ
yarıküresine
ulaşması
sağlanıyor
(Gazzaniga, 1996).
Bulgu:
1. Sol görsel alana sunulan (sağ
yarıküreye ulaşan) resimle ilişkili olan
küreği (sağ yarıküreden kontrol edilen)
sol eliyle seçiyor. Ancak davranışının
farkında değil.
2.
Sağ görsel alana sunulan (sol
yarıküreye ulaşan) resimle ilişkili olan
küreği (sol yarıküreden kontrol edilen)
sağ eliyle seçiyor. Davranışının farkında
ve bunu neden yaptığın açıklıyor.
Bilinç beynin sol yarıkürede mi?
Bilinç sol yarıküreden kontrol edilen dille mi ilgili ?
Bilinç dile mi bağımlı?
Psikofizik
Etkileşimselcilik
Pan Psişizm
MONİZM
Materyalizm
ZİHİN/
BEYİN
SORUNU
DUALİZM
Psikofizik
Paralelcilik
Zihin Sempozyumu: «Kartezyen İkiciliğin Eleştirisi»
Descartes’in Yanılgısı???????
Descartes der ki:
« Madde (beden) ve ruh iki ayrı bütünlüktür (dualizm).»
Ancak Descartes devam eder: «İnsan organizmasında beden ve ruh etkileşir. Zihin
bedeni etkiler. Beden de zihni etkiler Bu etkileşim, beyinde yegane tek organ olan
conarioum’da (pineal bez) gerçekleşir).»
Boring, E. (1950). A History of Experimental Psychology.
Schultz, D. (1981). A History of Modern Psychology.
Karakaş, S. (Ed.) (2010). Kognitif Nörobilimler (3. baskı). İstanbul: Nobel Tıp
Kitabevleri.
•
Karakaş, S. (2008). Kognitif nörobilimde açıklamalar: Kuram ve modeller (Bölüm 1). S. Karakaş (Ed.), Kognitif Nörobilimler. Ankara: MN
Medikal & Nobel.
•
Başar, E., Karakaş, S. (2004). Memory and whole-brain work: Draft of a theory based on EEG oscillations. In: E. Başar, Memory and Brain
Dynamics: Oscillations Integrating Attention, Perception, Learning and Remembering. London: CRC Pr.
BİLİŞ/BEYİNDE:
 YUKARIDAN AŞAĞIYA VE AYNI ZAMANDA DA
AŞAĞIDAN-YUKARIYA DOĞRU İLERLEYEN İŞLEMLEME
GERÇEKLEŞMEKTEDİR.
 BU İŞLEMLEME BEYNE SEÇİCİ BİR BİÇİMDE
YAYILMIŞ PARALEL SİSTEMLER ÜZERİNDEN İŞLER
 BU İKİ VARLIĞIN ANA ÖZELLİĞİ GÖSTERDİKLERİ
HİPER-SENKRONİZASYONDUR
J. Fuster’in Kortikal Belleğin Hiyerarşik Kuramı
A.R. Damasio’nun Somatik İşaretleyiciler Hipotezi: Kütlesel Tepki
Zihin Sempozyumu: «Beden ve Zihnin
Buluştuğu Sınır: Dürtü»
E. Başar’ın Osilasyonel Nöral topluluklar Kuramı
Zihin Sempozyumu: «Yapay Zekanın Olanaklılığı»
Prof. Dr. Sirel Karakaş
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü Başkanı
Nörometrika Medikal Tıp Teknolojileri LTd Şti Kurucu ve Yöneticisi
Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Başkanı
OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi Denetleme Kurulu Üyesi

Download Report