Behavioral Finance (Davranışsal Finans) Dr. Hakan Özerol Davranışsal Finans Nedir? İki farklı disiplin olan psikoloji ve finansı bir araya getiren ve insanların, yatırım yaparken, para biriktirirken, para harcarken nasıl, niçin mantıksız veya rasyonel olmayan kararları verdiklerini açıklamaya çalışan ikili disiplinler birliğidir. Modern ekonomi, insanların oldukça mantıklı olarak hareket ettiklerini varsayar fakat öyle değildir. Daha da ötesi insanların mantıktan sapmaları sistematiktir. Davranışsal finans bu geçmişten gelen varsayımları gevşeterek gözlemlenebilir, sistematik ve mantığa aykırı davranışları bir araya getirerek bir standart model oluşturmaya çalışmaktır. Ekonomik kararların daha iyi verilebilmesi ve verilen kararların pazar fiyatlarını, getirilerini nasıl etkilediğine dair insan psikolojisi üzerine yapılan bilimsel araştırmaların sınıfsal adıdır. Kimleri İnceler? Yatırımcılar •Yatırımcılar hangi yatırım araçlarını neden alırlar? •Aldıkları yatırım araçlarını ne zaman ve neye göre satarlar? •Yatırımcıların duyguları ve bilişsel hatalarının yatırım kararındaki etkisi nedir? •Yatırımcı psikolojisi nedir? •Demografik özellikler ve yatırım Tüketiciler •İnsanlar neden alışveriş yapar? •Alışveriş ve kredi kartı •Kredi kartı sahipliği, kullanımı ve cinsiyet •Harcama karar mekanizması •Duygularla hareket •Alışveriş dinamiği Parasal Hatalar Neden Yapılır? İnsan rasyonel değildir Ekonomik kararlarda psikoloji etkindir Ekonomik kararları psikolojik gözle incelemek grekir. Bilgi eksikliği ya da kirliliği bizi yanıltır. İlk gördüğünüz her zaman doğru değildir Zihinsel Muhasebe Nedir? Para, kazanılma, saklanma ve harcanma biçimine göre farklı değerlerde algılanır ve öyle kategorize edilir Bazı paralar, diğer bzı paralara göre daha az değerli olarak algılanır. Para, genellikle kaynağına göre farklı değerlendirilir Büyük maliyetin yanındaki daha küçük maliyetler dikkate alınmaz Plastik para; zihinsel olarak devalüe edilmiş paradır. Elinizdeki iki ayrı 50TL’nin –kaynağından bağımsız olarak – satın alma gücü birbirinden farklı mıdır? Kayıptan Kaçınmanın Yarattığı Kayıplar Finansal kararlarda: •Mutlak kaybı engellemek için daha büyük risk alma eğilimi oluyor •Garantili bir mebla var ise, onu kaybetmemek için daha tutucu kararlar alınabiliyor. •Kumar oynayanlar, kaybettikçe bahsi yükseltirler. •Hisse senedi “oynayanlar”, ellerindek, hisse değer yitirdikçe daha düşük fiyattan daha çok hisse almaya başlarlar. •Yatırımcılar zarar ettikçe, zararlarını kurtarmak için daha riskli yatırım araçlarını da portföylerine dahil etmeye başlarlar. Zararı realize etmek (muhasebeleştirmek) bazen gereklidir. •Hep kazanan yatırımları değil, zarardakileri de satmak lazım. Kararsız Kalmak ve Statükoyu Sevmek •Arasından seçilecek liste ne denli uzun ise, karar vermek güçleşiyor ve statükoyu korumak bazen klasik karar oluveriyor: hiçbirini seçmek! •Mevcut durum rahattır, durumu değiştirmek zordur: –Yeni Yatırım yapmak yada yapmamak –Yeni araba almak yada almamak –Evlenmek yada evlenmemek –İş değiştrmek yada burada devam etmek •Öte yandan sahip olduğunuz şey zaten çok değerlidir. (statüko) •Kararsız kalmak da bir karardır ve maliyetlidir. •Statükonun devamı’nın bir fırsat maliyeti vardır. •Statüko noktasından karar vermeye başlamayın. Sıfır noktasında olduğunuzu düşünün Çapa Atma ve Onaylama Hataları •Çapa atmak: aslında kararınızda etkili olmaması gereken bir bilgiyi önemsemek. •Onaylama hatası: önyargılarınızı yada ilk görüşlerinizi destekleyen, onaylayan bilgileri aramak, onları görmek ve onlardan aşırı etkilenmek. Çapa Atmak: •Alışveriş yapanların büyük bölümü ilk beğendikleri şeyi alırlar. •Ayakkabı deniyorsanız, ilk denediğinizin şansı yüksektir. •Sahip olduğunuz araba ile ilgili iyi haberleri atlamazsınız. •Konut alımlarında başkalarının alım fiyatları kafanızı sabitler... •Aldığınız hisseyi daha düşüğe satamamak •İnsanlar duymak istediklerini duyarlar. •İnançlarını destekleyen verileri ön plana çıkarırlar. Algıda seçicilik olur. Ego Tuzağı •Kendini Bil •Tahnminlerinize çok güvenmeyin, biraz esnetin •İkinci opsiyonunuz olsun. Sürü Psikolojisi •“Herkes” diyor diye öyle olmaz ama yaparsa olur. Katılmayabilirsiniz •Geçmiş performans her zaman geleceği doğru göstermeyebilir. •Yukarı çıkışlarda erken davranan kazanır, geciken yaya kalır. Bazen sürünür. •İnsanlar, kendilerinden emin olmadıklarında başkalarını takip ederler. •Ne yapacağınızı bilemiyorsunuz, kriz var: çoğunluk ne yapıyor? •Sürü her zaman doğru yere gitmez Kredi Kartları Harcamak ve Mutlu Olmak •Satın almanın verdiği mutluluk ve ödemenin verdiği hüzün bir aradadır. •Bu durum, daha çok harcamayı engellediği için iyidir. •Ama satın almanın verdiği mutluluğu azalttığı için kötüdür. •Bir ürünü satın aldığınızda duyduğunuz keyif, ona ödeme yapmanın yarattığı psikolojik maliyet tarafından düşürülür. (D.Prelec) Satıcılar ve pazarlamacılar fiyatlama ve ödeme sistemlerini değiştirebilirler ve “ödeme “konusunu unutturabilirlerse, alış-veriş ne güzel olur •Pek çok tüketici sabit ücreti tercih eder. Ne kadar yararlanırlarsa yararlansınlar ne ödeyeceklerini bilirler. Kredi Kartı •Para ödemek acı bir ilaçsa, kredi kartı tatlandırıcıdır. •Ödeme tutarı ve zamanını erteleyerek satın almanın keyfini arttırır. •Borç ve harcama arasındaki ilişkiyi koparır. •İdeal ödeme sistemi ödeme ve tüketim arasındaki ilişkiyi koparandır. •Ödeme, Satın almanın zevkini azaltmamalıdır. •Ödemenin yaratacağı “acı” stoklanmamalıdır.
© Copyright 2024 Paperzz
