erişkin enüretiklerde uyku örüntülerinin incelenmesi

Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2 :3,1992
ERİŞKİN
ENÜRETİKLERDE UYKU ÖRÜNTÜLERİNİN
İN C ELEN M ESİ
Dr. İsmail AK*, Dr. Fuat ÖZGEN*, Dr. Cengiz ERDEN*, Dr. Aytekin ÖZŞAHİN*
GİRİŞ
ÖZET
Ç a lış m a d a erişkin p rim er enuresis n o k tu m a olgularında
uyku örûntüsünün tan ım lan m ası am açlanm ıştır. Bu a m a ç la
e n ü re tik o lg u la rla sağlıklı d e n e k le rin
uyku örûntCıleri
karşılaştırmıştır. Enüretikierde d ö n e m değişikliğinin v e 2.
dönem
yûzdesinin d a h a
az
(p <.0.
1),
4. d ö n e m
değişikliğinin (p < 0 .0 T) ve REM d ö n e m yûzdesinin (p <.05)
d a h a fa z la o ld u ğ u o rta y a çıkmıştır. G e n e l o la ra k enüretik
erişkinlerin n o rm a lle rd en d a h a derin uyudukları v e d a h a
uzun süre REM gösterdikleri dikkat çekm ektedir.
A nahtar Sözcükler: Enüresis Nokturna, Uyku
Örüntüsü.
Kin.». ('•“" ‘«/ırmakoloii Bülteni. 2: 3 (39-42V 1002
SUMMARY
A Study on The Sleep Patterns of The Adult
Primary Enuretics
in this study, th e desciption o f sleep p atterns o f prim ary
enuresis n o c tu m a w as a im e d . For this p urpo se sleep p a t
terns o f p rim a ry enuresis n o c tu rn a w e re c o m p a r e d with
h e a lth y controls. The s ta g e c h a n g e a n d the p e rs e n ta g e o f
s e c o n d s ta g e is m u c h less (p <.01), th e p e r c e n ta g e o f 4 th
s ta g e (p < 01) a n d REM s ta g e (p <.05) as m u c h m o re w ere
found. In brief, results in d ic a te d th a t e n u re tic individuals
sleep d e e p e r, a n d h a v e longer REM stage than normals.
Key Words: Enuresis Nocturna, Sleep Patterns.
Bull. Clin. Psychopharm. 2 : 3
( 39-42 ), 1992
Enüresis nokturna 5 yaşından sonra, organik bir
hastalığa bağlı olmaksızın uykuda yineleyen, istem
dışı idrar boşaltmayla karakterize bir bozukluktur.
Erişkinlerde prevalansı % 1-3 arasında olduğu ileri
sürülmektedir (1,2,3.).
Enüresis noktuma gerçekte bir hastalıktan ziyade;
mesane kapasitesi yetersizliği, SSS'de gelişimin gecik
mesi, psikolojik sorunlar veya uyku bozukluğunun bir
semptomu olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenle
enüresisin e t y o i o j i s l ve e ty o p a to g e n e z in i
açıklayacak tek bir hipotez ortaya atılamamaktadır.
(2,3)
Enüresiste mesane kapasitesinin yetersiz olabi
leceğinin belirtilmesine rağmen, Troup ve Hodgoson
(1971) genel anestezi altında inceledikleri enüretik
çocukların mesane kapasitelerinin normallerden
farklı olmadığını bulmuşlardır (3). Gelişim gecikmesi
iddiası; anatomik bir gecikmeden ziyade, fonksiyonel
bir gecikme anlamında ele alınmaktadır. Yürümede
ve konuşmada yaşıtlarına göre gecikmiş çocuklarda
daha fazla enüresis görülmesi de bu görüşü destekler
niteliktedir (2, 3, 4). Psikolojik açıdan enüresis noktur
na; kardeş doğumu, ebeveynden ayrılma, şehir ve
okul değiştirme gibi kaygı yaratıcı, bireyi regressif sa
vunmalar kurmaya yöneltebilecek durumlarla ilişkili
bir semptom olarak ele alınabilir. Bu yaklaşım sekonder enüresis noktumayı anlam aya ışık tutuyorsa da
primer enüresis noktumayı açıklayamamaktadır (2,3,
5).
Enüresis nokturnada etyoloji organik de, psikojenik de olsa uykuda ortaya çıkmaktadır. Enüresis nok
tuma ile uyku ilişkisinin araştırılmasına 1955 yılında Ditman ve Blinn tarafından başlanmıştır. (Uyku çalışmala-
* Psikiyatri Yardım cı Doçenti, GATA Psikiyatri ABD, Ankara
39
Erişkin Enüretiklerde Uyku Örüntülerinin İncelenmesi/AK ve ark
nnın başlamasından bu yana enüresis uyku tarafından
başlanmıştır). Uyku çalışmalarının başlamasından bu
yana enüresis uyku ilişkisini açıklamak için değişik
görüşler ileri sürülmüştür. Broughton (1968), Lowy
(1970), Andersen ve Weinstain (1972), Kales ve Kales
(1974) çalışmalarında bazı enüretiklerin uykularının
derin olduğunu ve enüresisin derin uyku sonucu
olduğunu ileri sürmüşlerdir (2,6, 7) Kales ve ark. (1977),
Mikkelsen ve ark. (1980) enüresisle derin uykunun
ilişkisi olmadığını ileri sürerlerken (8, 9, 10), Norgaard
ve ark. (1985) ise enüresisin daha çok uykunun ilk 2
saati içinde, 3. ve 4. dönemde olduğuna dikkati
çekmişlerdir (11).
Uyku çalışmaları daha çok çocuk deneklerde
gerçekleştirilmiş olmakla birlikte henüz uyku enüresis
ilişkisi açıklığa kavuşturulamamıştır. Çalışmada, erişkin
primer enüresis nokturnalı olguların uyku örüntülerinin
tanımlanması amaçlanmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırma 1987-1991 yılları arasında GATA Psikiya
tri ABD. Uyku Fizyolojisi ve Araştırma Laboratuvarında
20-22 (21 ± 1) yaşları arasındaki 20 primer enüresis
nokturna ve aynı yaş grubunda 9 normal kontrol ol
mak üzere 29 denekle yapılmıştır. Uyku kayıtlan ve
değerlendirmeleri Reenchtschaffen ve Kales'in
(1969) belirlediği standartlara göre yapılmıştır (12).
Polisomnografi verilerinden aşağıdaki değişkenler
araştırma için esas alınmıştır:
1. Yatakta Geçen Süre: Kayıtın başlatılması ile
sonlandınlması arasında geçen zaman (Dakika
olarak).
2. Uyku Dönemi Süresi: Uykunun başlaması ile en
son uyanma arasında geçen zaman (Dakika
olarak).
3. Toplam Uyku Süresi: Kayıt süresindeki uyanıklık
çıkarıldıktan sonraki 1 + 2 + 3 + 4 + REM dönem
uyku sürelerinin toplamı (Dakika olarak).
4. Uyku İndeksi: Toplam uyku süresinin yatakta
geçen süreye oranı (% olarak).
5. Dönem Değişiklik Sayısı: Tüm kayıt süresinde
dönem değişikliklerinin sayısı.
6. Uyanma Sayısı: Uykunun başlamasından son
uyanm aya kadar kayıt süresince görülen
uyanıklık sayısı.
7. Dönem Sıklığı: O dönemin kayıt boyunca
görülme sayısı.
8. Dönem Yüzdesi: O dönemin kayıt boyunca
görüldüğü zaman toplamının uyku dönemi
süresine oranı (% olarak).
9. Uyku Latensi: Kayıtın başlamasından uykunun
başlaması arasındaki süre (Dakika olarak).
İstatistik işlemlerde 'Mann Whitney U Testi' kul
lanılmıştır. Anlamlılık .05 düzeyinde kontrol edilmiştir
(13).
40
BULGULAR
Deneklerin ve kontrol grubunun polisomnografik
çalışmasından elde edilen bulgular Tablo l'de
gösterilmiştir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Tablo'da görüldüğü gibi, erişkin enüretik hastalar
da; toplam uyku süresi (p <.01), yatakta geçen süre (p
<.05) ve uyku dönemi süresi (p <.01) normallerden
daha kısa bulunmuştur. Bu veriler enüretiklerin normal
lerden daha kısa süre uyuduklarını ve yatakta
geçirdikleri sürenin daha kısa olduğunu göstermek
tedir.
Enüretik çocuklarda çalışan Kales (1977) ve Mik
kelsen (1980), uyku latenslerinin normallerden daha
uzun olduğunu bulmuşlardır (8, 9). Bu çalışmada ise
normallerle enüretikler arasında uyku latensinde fark
bulunmamıştır. Uyku latenslerinin literatürle uyumsuz
luğunun kaynağı çalışmada yer alan deneklerin uyku
latenslerinin yaş ilerledikçe normale yaklaştığına
işaret etmektedir.
2.
dönem yüzdesi; normallerde (ort: % 60.88),
enüretiklerden (ort: % 50.25) anlamlı düzeyde fazla
bulunmuştur (p < .01). Buna karşın enüre tiklerde; 4.
dönem latensinin kısa (p <.05), 4. dönem yüzdesinin (p
<.01) ve REM dönemi yüzdesinin (p <.05) daha fazla
olduğu dikkati çekmiştir.
C r » ü r o + ily lö r in
A
H n n f im
In t o n c lo ı - i r ^ s . - .
ı ı ıv j ıif c ? r a © n
anlamlı düzeyde daha kısa olması ve aynı dönemin
daha fazla yaşanması, Norgaard ve arkadaşların
(1985), enüresisin uykunun başlangıç döneminde ve
derin uykuda olduğunu belirten bulgularıyla (11) uy
umludur. Enüretiklerin, genellikle uyuduktan sonra 1-2
saat içinde enürezisin ortaya çıktığı şeklindeki
yakınmaları, enürezisin derin uyku dönem inde
g ö rü ld ü ğ ü yö n ü n d e ki lite ra tü r bilgisi ve
çalışmamızdan elde ettiğimiz verileri desteklemekte
dir.
Enüretiklerin 4. dönem ve REM dönemlerinin nor
mallerden daha uzun olduğu dikkati çekmektedir.
Uykunun derin uyudukları şeklindeki gözlemleri de
steklemektedir (2,5,6,8,14,15). REM döneminin daha
fazla oluşunun enürezis nokturna ile bağlantısı
doğrudan kurulamamıştır. Ancak, çalışmada yer alan
enüretik olguların d aha az dönem değişikliği
göstermeleri, bir diğer anlamda, daha kesintisiz uyu
maları, REM yüzdesinin fazla olmasına yol açtığı
şeklinde yorumlanabilir.
Sonuç olarak, enüretiklerin uyku yapısı normallere
benzerlik göstermekle birlikte, daha erken derin uyku
dönemine girdikleri ve daha fazla miktarda derin uy
kuda kaldıkları görülmektedir. Bu da enürezis nokturmanın bir derin uyku fenom eni olabileceğini
düşündürmektedir.
Tablo 1 : Uyku Değişkenlerinin Sınır, Ortalama ve U Değerleri
NORMAL ( n= 9)
DEĞİŞKEN
En
Düşük
En
Yüksek
Enüretik (n= 20)
Ortalama
En
Düşük
En
Yüksek
Ortalama
U
Yatakta geçen süre
453
-
483
472.8 ± 14.05
354
-
502
423.0 ± 34.34
135.5*
Uyku Dönem süresi
429
-
486
457.3 ± 20.21
333
-
482
406.0 ± 36.52
164.0*
Toplam uyku süresi
388
-
470
427.8 ± 29.58
328
-
454
386.1
152.0*
Uyku İndeksi
86
-
97
90.44 ± 4.53
77
-
99
91.35 ± 5.23
103.0
Uyku latensi
2
-
23
14.33 ± 7.56
2
-
49
15.55 ± 12.48
96.5
Uyanma sayısı
4
-
21
12.44 ± 5.05
1 -
19
6.95 ± 4.16
132.5*
26
-
61
50.22 ± 10.19
19 -
67
38.65 ± 11.69
145.0*
1 Dönem sıklığı
1 -
9
3.88 ± 2.93
1 -
11
3.65 ± 2.53
92.5
REM dönem sıklığı
6
-
13
9.11
± 2.61
1 -
9
5.05 ± 2.13
161.0*
0. Dönem % si
2
-
12
6.66 ± 3.57
1 -
20
4.80 ± 4.84
124.0
1. Dönem % si
1 -
5
3.55 ±
1 -
9
3.15 ± 2.53
109.0
39
-
60
50.25 ± 8.03
153.0*
1.64
3
-
7
6.60 ± 2.85
114.5
Dönem değ. sayısı
1.74
± 30.37
2. Dönem % si
52
-
70
3. Dönem % si
2
-
12
4.77 ±
4. Dönem % sİ
2
-
17
7.11
± 4.98
4
-
27
13.00 ± 6.95
142.0*
DEM Dönemi % si
12
-
20
17.11
± 2.61
7
-
34
22.30 ± 6.97
134.0*
1. Dönem latensi
2
-
23
11.33 ± 7.56
2
-
200
31.25 ± 51.15
90.5
2. Dönem latensi
2
-
18
8.88 ± 6.23
1
-
20
7.25 ± 6.91
127.0*
3. Dönem latensi
21
-
66
29.66 ± 14.46
9
-
87
26.25 ± 18.04
117.0
4. Dönem latensi
27
-
253
64.33 ± 72.84
11
-
91
31.95 ± 18.40
134.0*
Rem Dönemi latensi
73
-
176
99.55 ± 36.30
52
254
112.70 ± 66.19
60.88 ± 5.73
.
97.5
p p r-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2 :3 ,1992
KAYNAKLAR
1. AMERICAN PSYCHIATRY ASSOCIATION: Functional
Enuresis, in Diagnostic and Statistical Manual of Mental Dis
orders (DSM lll-R) 1987.84-85.
2. PIERCE, C.M.: Enuresis in Comprehensive Textbook of
Psychiatry / IV Ed.by Harold I. KAPLAN, Benjamin V. SADOCK. Baltimore / London, williams and Wilkinson, 1985,
1842-1847.
3. Koff, S.A.: Enuresis in Champbell's UROLOGY, Ed. by
WALSH. P. C „ GİTTES, R. F. PELMUTTER, A. D, STAMEY, T. A. W.
B. Saunders C o m p an y. Philadelphia / London / Mexico
City, 1986,2179-2192.
4. ÇETİN ,M., AK, i.. Enüresisli çocukların sosyodemografik
özellikleri ve primer enüretiklerde organisite araştırması XXV
Psikiyatri v e Nörolojik Bilimler Kongresi Kitabı. İzmir 1990. 53-
66
5. AYDINALP. K. SÖHMEN G. : Enuresiste Etyolojik Etken
ler, GATA Bülteni 25: 787-796. 1983.
6. RILEY, T. L..: Normal Sleep Patterns; Clinical Aspects of
Sleep, Sleep Disturbance. Ed. by Terrence T. Riley, Boston /
butterworh. Publisher 1985,61-77.
7. AYDINALP. K.: Çocukta ve Ergende Uyku ve Uyku bo
zuklukları, El Kitapçığı Ankara 1983.
8. KALES, A. KALES. J. D. JACOPSON + A. HUMPUREYII, F.
J. SOLDAROS, C. R.: Effects of Imipramine on Enuretic Fre
quency and sleep Stage. Pediatrics: 431-436,1977.
9. MİKKELSEN, E. J., RAPOPORT, J. L. NEE. L : Childhood
Enuresis, Sleep Patterns and Psychopathology, Arch. Gen.
Psychiatry 37: 1139-114-1980.
10. KALES, A, SOLDAROS. C. R.. KALES J. D.: Sleep Disordes: Insomnia, Sleep walking Night Terrors, Nightmares
and Enuresis annals of Internal Medicine 107: 582-592,1987.
11. NORGAARD, J. P, HANSEN. J. B, PETERSEN B. S.
KNUBSEN, N. DJUHUUS, J. C.: Smiltaneous Registation of
Sleep Stage and Bladder Activity in Enuresis. Urolojy / 3:316319,1985.
12. Rechtschaffen, a.. KALES. A.:A manuel of standard
ized terminology Tecniques and scorinc System for sleep
stages of Human subjects. National enstitvies of Health puclication No. 204 Washington, D. C. united Station Goverm ent Printing office, 1968.
13. Saraçoğlu, O.. Karaağaçoğlu, E. Sata, O., Basic Proglam la v e istatistiksel yöntemler, ÜNALAN OFSET. Ankara
1986. 151-153.
14. Fisher, BE., M C Guire K.: do diagnostic patterns exist
in th e sleep behaviors of normal children? J. Abnorm.
Child. Psychol. 18(2). 179-186, 1990.
15. FERBER, R.: Sleep Disorders in Infands an d Childen:
Clinical Aspects of Sleep / Sleep Disturbance, Ed. By Ter
rence L. Riley Boston / butterworth Publisher. 1985,143-145
42

Download Report