Posebnu zahvalnost dugujemo Hotelsko edukativnom centru (HEC) iz Miločera i g-dinu
Antonu Bazhdariju (iz hotelskog restorana Colosseo u Skadru) na uspješnoj saradnji.
Një falenderim i veçantë shkon për Qendren e Edukimit të Hoteleve (HEC) në Milocer
dhe për Z.Anton Bazhdari (Hotel Restorant Colosseo nga Shkodra) për bashkëpunimin e tyre.
A special thanks to the Hotel Education Centre (HEC) in Milocer and Mr. Anton Bazhdari
(Hotel Restaurant Colosseofrom Shkoder) for their cooperation.
Izdavači / Botuesit / Publishers /
Centar za inicijative iz oblasti održivog turizma / Pilot projekat za razvoj lokalnih zajednica Skadarskog jezera
Qendra për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm / Projekti Pilot për Zhvillimin Lokal në Liqenin e Shkodrës
Centre for Sustainable Tourism Initiatives / Local Development Pilot Project on Skadar Lake
Za izdavače / Për botuesit / For Publishers
Svetlana Vujičić
Lejla Abdić Đoković
Ukusi jezera
Shijet e Liqenit
Tastes of the Lake
Projekat u Albaniji su implementirali CERAI iz Španije i QBP iz Skadra,
a u Crnoj Gori Centar sa inicijative iz oblasti održivog turizma.
Projekti implementohet nga Qendra për Studime Rurale & Bujqësi Ndërkombëtare (CERAI)
së bashku me partnerin e saj në Shqipëri: Qendra Burimore e Permakulturës (PRC), si dhe në
bashkëpunim me Qendrën për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm (CSTI) në Mal të Zi.
The project is implemented by the Centre for Rural Studies & International Agriculture (CERAI)
with its partner the Permaculture Resource Centre (PRC) in Albania, and the Centre for
Sustainable Tourism Initiatives (CSTI) in Montenegro.
Projekat je ko-finansiralo Ministarstvo kulture
posredstvom Pilot projekta za razvoj lokalnih
zajednica Skadarskog jezera.
Projekti bashkëfinancohet nga Ministria e Kulturës
së Malit të Zi, përmes Projektit Pilot për Zhvillimin
Lokal në Liqenin e Shkodrës.
The project is co-financed by the Ministry of Culture
in Montenegro through the Local Development Pilot
Project on Skadar Lake.
Finansirala Evropska Unija
Crna Gora
Ministarstvo kulture
www.cstimontenegro.org
Ova publikacija je nastala uz pomoć Evropske unije u okviru IPA prekograničnog projekta
„Valorizacija etno-gastronomske baštine u oblasti Skadarskog jezera”. Publikacija ne sadrži
formalno saopštenje i ne predstavlja nužno službeni stav Evropske unije.
Ky publikim është përgatitur me mbështetjen e Bashkimit Europian, në kuadër të Projektit
ndërkufitar IPA „Vlerësimi i trashëgimisë Etno-Gastronomike në Liqenin e Shkodrës“.
Përmbajtja e këtij publikimi jo domosdoshmërisht pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian.
This publication has been produced with the assistance of the European Union under the IPA
cross-border project „Valorisation of the Ethno-Gastronomic Heritage in Shkoder/Skadar Lake”.
The contents of this publication do not necessarily reflect the views of the European Union.
Urednici / Redaktorët / Editors
Lejla Abdić Đoković
Stella Recordati
Bojana Sekulić
Prevod / Përkthimi / Translation
Lindsay Milich
Meri Krivokapić
Eralda Nikshiqi
Grafičko oblikovanje / Dizenjimi grafik / Design
Snežana Pupović
Tehnički urednik / Redaktor teknik / Prepress Editor
Ana Matić
Fotografija / Foto / Photo
Duško Miljanić
Štampa / Botimi /Print
Publikum, Beograd
Tiraž / Tirazhi / Circulation
1300
Podgorica 2012.
ISBN 978-9940-9007-1-7
(Centar za iznicijative iz oblasti održivog turizma)
COBISS.CG-ID 20731920
Posebnu zahvalnost dugujemo Hotelsko edukativnom centru (HEC) iz Miločera i g-dinu
Antonu Bazhdariju (iz hotelskog restorana Colosseo u Skadru) na uspješnoj saradnji.
Një falenderim i veçantë shkon për Qendren e Edukimit të Hoteleve (HEC) në Milocer
dhe për Z.Anton Bazhdari (Hotel Restorant Colosseo nga Shkodra) për bashkëpunimin e tyre.
A special thanks to the Hotel Education Centre (HEC) in Milocer and Mr. Anton Bazhdari
(Hotel Restaurant Colosseofrom Shkoder) for their cooperation.
Izdavači / Botuesit / Publishers /
Centar za inicijative iz oblasti održivog turizma / Pilot projekat za razvoj lokalnih zajednica Skadarskog jezera
Qendra për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm / Projekti Pilot për Zhvillimin Lokal në Liqenin e Shkodrës
Centre for Sustainable Tourism Initiatives / Local Development Pilot Project on Skadar Lake
Za izdavače / Për botuesit / For Publishers
Svetlana Vujičić
Lejla Abdić Đoković
Ukusi jezera
Shijet e Liqenit
Tastes of the Lake
Projekat u Albaniji su implementirali CERAI iz Španije i QBP iz Skadra,
a u Crnoj Gori Centar sa inicijative iz oblasti održivog turizma.
Projekti implementohet nga Qendra për Studime Rurale & Bujqësi Ndërkombëtare (CERAI)
së bashku me partnerin e saj në Shqipëri: Qendra Burimore e Permakulturës (PRC), si dhe në
bashkëpunim me Qendrën për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm (CSTI) në Mal të Zi.
The project is implemented by the Centre for Rural Studies & International Agriculture (CERAI)
with its partner the Permaculture Resource Centre (PRC) in Albania, and the Centre for
Sustainable Tourism Initiatives (CSTI) in Montenegro.
Projekat je ko-finansiralo Ministarstvo kulture
posredstvom Pilot projekta za razvoj lokalnih
zajednica Skadarskog jezera.
Projekti bashkëfinancohet nga Ministria e Kulturës
së Malit të Zi, përmes Projektit Pilot për Zhvillimin
Lokal në Liqenin e Shkodrës.
The project is co-financed by the Ministry of Culture
in Montenegro through the Local Development Pilot
Project on Skadar Lake.
Finansirala Evropska Unija
Crna Gora
Ministarstvo kulture
www.cstimontenegro.org
Ova publikacija je nastala uz pomoć Evropske unije u okviru IPA prekograničnog projekta
„Valorizacija etno-gastronomske baštine u oblasti Skadarskog jezera”. Publikacija ne sadrži
formalno saopštenje i ne predstavlja nužno službeni stav Evropske unije.
Ky publikim është përgatitur me mbështetjen e Bashkimit Europian, në kuadër të Projektit
ndërkufitar IPA „Vlerësimi i trashëgimisë Etno-Gastronomike në Liqenin e Shkodrës“.
Përmbajtja e këtij publikimi jo domosdoshmërisht pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian.
This publication has been produced with the assistance of the European Union under the IPA
cross-border project „Valorisation of the Ethno-Gastronomic Heritage in Shkoder/Skadar Lake”.
The contents of this publication do not necessarily reflect the views of the European Union.
Urednici / Redaktorët / Editors
Lejla Abdić Đoković
Stella Recordati
Bojana Sekulić
Prevod / Përkthimi / Translation
Lindsay Milich
Meri Krivokapić
Eralda Nikshiqi
Grafičko oblikovanje / Dizenjimi grafik / Design
Snežana Pupović
Tehnički urednik / Redaktor teknik / Prepress Editor
Ana Matić
Fotografija / Foto / Photo
Duško Miljanić
Štampa / Botimi /Print
Publikum, Beograd
Tiraž / Tirazhi / Circulation
1300
Podgorica 2012.
ISBN 978-9940-9007-1-7
(Centar za iznicijative iz oblasti održivog turizma)
COBISS.CG-ID 20731920
Ukusi jezera
Shijet e Liqenit
Tastes of the Lake
Umjesto uvoda
Skadarsko jezero, drevna raskrsnica puteva, živopisno područje zadivljujućeg spoja prirode i ljudi. Najveće jezero
na Balkanu koje danas teritorijalno pripada Crnoj Gori i Albaniji, plijeni posebnošću, ne samo zbog ljepote njegovih
pejzaža, već i zbog bogate i dinamične istorije koja je stvorila poseban duh ljudi koji žive na njegovim obalama.
Malo je krajeva, gdje je civilizacija vjekovima silovito krčila sebi put ostavljajući vrijedne tragove, bogatu tradiciju
i kulturnu baštinu. A kako najbolje okusiti uticaj istorijskih promjena i prepletene kulturne sličnosti i različitosti,
slojevite tradicije i običaje, kao i kulturu pokrajvođana, albanskih i crnogorskih, ako ne kušajući slične, a različite
ukuse, bogatih nacionalnih kuhinja sa obje strane Skadarskog jezera.
Uprkos različitim uticajima, gastronomija na ovom području se u velikoj mjeri poistovjećuje sa mediteranskom
ishranom. Ipak, lokalni proizvodi, ovog, multietnički usklađenog područja, nose pečat jednostavnosti i jasnog
teritorijalnog identiteta proizvoda koji su zajednički za sjevernu Albaniju i jug Crne Gore.
Kombinacija priobalja, rijeka, prekograničnog jezera i ravnica, kao i planina omogućiće vam da uživate u zalogajima jednostavnih, a ipak veoma ukusnih jela i to u blizini mjesta iz kojih potiču, a koja bi mnogima bila veliki
izazov i da ih posjete.
Spoj mesa visokog kvaliteta, posebno jagnjećeg i jarećeg, jezerske ribe poput krapa, jegulje, ukljeve i sivog
cipola, skromnih, ali i svježih mliječnih proizvoda, poput kozjeg, kravljeg i ovčjeg sira i jogurta, ukusnog povrća
i voća koje se uzgaja na ovoj teritoriji poput okre, plavog patlidžana, crnog luka, paradajza, smokava, nara,
grožđa i sl., predstavljavljaju nešto što svaki putnik jedva čeka da otkrije!
Mi želimo da Vam dočaramo gastronomske sličnosti obala jezera drugačijih po navikama i religiji, da Vas upoznamo sa bogatstvom varijeteta na prvi pogled identičnih gastronomskih užitaka, da Vas pripremimo za potpune
kontraste od uobičajenog i poznatog. Želimo da Vas uvedemo u jedinstvo i riznicu različitosti etno-gastronomske rute oko Skadarskog jezera koja sve ovo objedinjuje u isti mah, a koju Vam u ovom izdanju prezentiramo u
malom. Jednostavno, želimo da vam dočaramo tek miris krapa iz tave, tek djelić ukusa mariniranog krapa, da
vam otvorimo apetit i odškrinemo vrata gastonomskih užitaka koje Vam ovaj prostor nudi.
Znamo da ćete sigurno poželjeti da i sami istražujete sve ukuse jezera i da čašom dobrog crmničkog vina
Vranac ili albanskog bijelog vina Shesh i Bardhe, nazdravite gastonomskoj baštini ovog regiona.
Në vend të parathënies
Liqeni i Shkodrës, një udhëkryq i lashtë dhe zonë piktoreske e kombinimit mahnitës të natyrës dhe njerëzve. Është liqeni
më i madh në Ballkan i cili sot nga ana territoriale i takon Malit të Zi dhe Shqipërisë. Është shumë i veçantë, jo vetëm
për peisazhet e tij, por edhe për historinë e pasur dhe dinamike e cila krijoi një frymë të veçantë të njerëzve që jetojnë
përgjatë brigjeve të tij.
Nuk ka shumë vende në të cilat qytetërimi ka shtruar rrugën e tij fuqimisht ndër shekuj, duke lënë pas gjurmë të
vlefshme, traditë të pasur dhe trashëgimi kulturore. Dhe si të përjetojmë në mënyrën më të mirë ndikimin e ndryshimeve historike, dallimet dhe ngjashmëritë kulturore të gërshetuara, traditat, zakonet dhe kulturën e popullit
malazez dhe shqiptar që jetojnë në afërsi të ujit, nëse jo duke provuar shije të ngjashme dhe të ndryshme të kuzhinave të pasura kombëtare nga të dyja anët e liqenit të Shkodrës.
Pavarësisht nga ndikimet e ndryshme, gastronomia e kësaj zone identifikohet gjërësisht me gastronominë mesdhetare. Sidoqoftë, produktet dhe kuzhina vendase e kësaj zone multi-etnike njihen për thjeshtësinë dhe identitetin
e qartë territorial të cilat janë të zakonshme si për Shqipërinë e veriut ashtu edhe për jugun e Malit të Zi.
Kombinimi i zonës bregdetare, lumenjve, liqeneve ndër-kufitarë me ujë të pastër, fushave, dhe maleve, do t’ju
japë mundësinë të kënaqeni me shijen e vakteve të thjeshta por tërësisht të shijshme shumë afër me vendin e
origjinës dhe për shumë njerëz, këto vende do të ishin një sfidë për t’u vizituar.
Përzierja e mishit të cilësisë së lartë, veçanërisht e viçit dhe e qingjit; peshkut te liqenit si krapi, ngjala, gjuhëza
dhe barbuni gri; produktet e baxhos të thjeshta por të freskëta si djathi dhe kosi i dhisë, lopës dhe deles; frutat dhe pemet e shijshme që rriten në këtë territor si bamjet, patëllxhanët, qepët dhe fiqtë, shegat, rrushi dhe
të tjera si këto ofrojnë diçka për udhëtarin të cilën ai mezi pret që ta zbulojë! Do të donim t’ju përshkruanim
ngjashmëritë gastronomike të brigjeve të ndryshme të rajonit dhe t’ju prezantonim me pasurinë dhe shumëllojshmërinë e kënaqësive gastronomike që janë identike që në shikimin e parë, dhe t’ju përgatisnim për të
kundërtat e zakonshme dhe të njohura. Do të donim t’ju paraqisnim veçantinë dhe shumëllojshmërinë e
pasur të rrugës etno-gastronomike në zonën e liqenit të Shkodrës e cila kombinon të gjithë këtë përnjëherësh
dhe një pjesë të vogël të së cilës ne po e paraqesim në këtë botim. E thënë thjeshtë, ne duam të përcjellim
aromën e “tavës së krapit”, aromën e krapit të marinuar, për t’ju hapur oreksin dhe për të hapur me ngadalë
derën e kënaqësive gastronomike që ka për të ofruar kjo zonë.
Ne jemi të sigurtë që ju me siguri do të doni të zbuloni të gjitha shijet e liqenit vetë dhe të ngreni një dolli
për trashëgiminë gastronomike të këtij rajoni me një gotë verë nga zona e Crmnicës apo Shesh i Bardhë,
lloje të verës së bardhë nga Shqipëria.
Instead of an introduction
Lake Skadar, an ancient crossroad and picturesque area of stunning combination of nature
and people. It is the largest lake in the Balkans which today territorially belongs to Montenegro and Albania. It is very specific, not only for its landscapes but also for its rich and
dynamic history which created a special spirit of the people living along its shores.
There are not many places which civilization strongly paved its way through centuries, leaving
valuable traces and rich tradition and cultural heritage behind. And how to best experience
the impact of historical changes and intertwined cultural differences and similarities, various
traditions and customs and the culture of both Montenegrin and Albanian people living close
to the water, if not by tasting similar and yet different tastes of rich national cuisines on both
sides of the Skadar Lake.
Despite different influences, the gastronomy of this area is largely identified with the Mediterranean gastronomy. However, the local products of this multiethnic area are known for their simplicity
and clear territorial identity which are common to both northern Albania and south of Montenegro.
The combination of coastal area, rivers, cross-border freshwater lake, plains, as well as mountains,
will allow you to enjoy the taste of simple and yet utterly delicious meals as close as you can get to the
place where they originate from, and to many people, these places would be a challenge to visit.
The mixture of high quality meat, especially veal and lamb; lake fish such as carp, eel, bleak and grey
mullet; humble and yet fresh dairy products such as goat, cow and sheep cheese and yoghurt; delicious fruit and vegetables grown in this territory such as okra, aubergines, onions, tomatoes and figs,
pomegranates, grapes and alike provide something for the traveler to look forward to discovering! We
would like to describe to you the gastronomic similarities of the lakeshores different in their habits and
religion, and to introduce you to the richness and variety of gastronomic pleasures identical only at first
sight, and to prepare you for the complete opposites of common and known. We would like to introduce
you to the uniqueness and rich diversity of an ethno-gastronomic route in the area of the Skadar Lake
which combines all of this at once and which small part we represent to you in this edition. Simply speaking, we want to convey the smell of the “tave krapi”, smell of the marinated carp, to open up your appetite
and yet slowly open the door of gastronomic pleasures that this area has to offer.
We are certain that you will definitely want to explore all the tastes of the lake by yourself and make a
toast to the gastronomic heritage of this region with a glass of good wine from Crmnica region of Shesh and
Bardhe sorts of white wine from Albania.
1h 3
0 mi
n
Supë perimesh me mish
Oprati suvo meso i skuvati. Povrće isjeckati na krupnije komade. Blitvu, raštan, mladi luk i srpulju staviti u zagrijanu šerpu
da omekša. Procijediti, naliti bujonom od suvog mesa i dodati
ostalo povrće.
Začiniti po želji kada je povrće gotovo. Po želji, može se servirati sa suvim mesom ili kao posebno jelo.
600 g
360 g
360 g
240 g
80 g
1 vezica
1 vezica
160 g
40 g
200 g
* Začinsko bilje koje se koristi poput peršuna, karakteristično za primorje.
8
Përbërësit
- Suvo meso
(domaća kobasica, pršut, svinjska rebra)
- Poriluk
- Raštan
- Blitva
- Mladi luk
- Srpulja*
- Peršun
- Šargarepa
- Celer
- Krompir
- So i biber
Mënyra
e gatimit
Sastojci
Masa: 4 racione
Priprema
Količina: 4 porcije
(nga rajoni Crmnica)
- Мish i thatë
(sallam i përgatitur në shtëpi, proshutë, brinjë derri) 600 g
- Pras 360 g
- Raštan (lakër jeshile)360 g
- Pazia 240 g
- Qepë të njoma 80 g
- Srpulja (chives)*1 tufë
- Majdanoz 1 tufë
- Karrota 160 g
- Selino (lloj ereze)40 g
- Patate 200 g
- Kripë dhe piper
Lajeni mishin e thatë dhe gatuajeni në ujë të valuar. Prisni perimet në copa të mëdha. Përzieni paziat, raštan, qepët e njoma
dhe srpulja në një enë të parangrohur për t’u zbutur. Kulloni
lëngun nga ena, hidhni lëngun nga mishi i thatë dhe shtoni perimet e mbetura. Pasi perimet janë gatuar, hidhini erëzat sipas
dëshirës. Gjella mund të shërbehet së bashku me mishin e zier,
ose me mishin në një pjatë tjetër, sipas dëshirës.
* Një lloj barishte, tipike e bregdetit që përdoret si majdanoz.
Vegetable Soup with Meat
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
(from Crmnica Region)
- Dried meat
(homemade sausage, prosciutto, pork ribs)
- Leek
- Raštan (local green cabbage)
- Chard
- Spring onion
- Srpulja*
- Parsley
- Carrot
- Celery
- Potato
- Salt and Pepper
600 g
360 g
360 g
240 g
80 g
1 bunch
1 bunch
160 g
40 g
200 g
Wash the dried meat and cook it in boiling water. Chop vegetables into large pieces. Combine chard, raštan, spring
onion and srpulja/chives in a preheated pot to soften. Drain
the liquid from the pot, pour the broth from the dried meat
and add the remaining vegetables. When the vegetables are
cooked, season to taste. This dish can be served together
with the dry meat, or separately, if preferred.
* Srpulja ‒ a type of herb typical of the coast which is used like parsley.
1 h 30 m
in
Teletina Jahni
10
800 g
250 ml
2 masë mesatare
6 thelb
gjysëm
4 me masë mesatare
2 lugë gjelle
4 lugë gjelle
Skuqni qepët dhe hudhrat me 2 lugë gjelle vaj ulliri. Shtoni
mishin dhe skuqeni për pak minuta derisa të fillojë të bëhet
ngjyrë kafe. Shtoni domatet e freskëta dhe gjysmën e sasisë
së ujit të nxehtë. Mbulojeni me kapak dhe ziejeni butësisht
për 30 minuta. Shtoni mollën e grirë, uthullën e verës së
kuqe, 250 ml ujë të nxehtë dhe erëzat. Vazhdoni ta gatuani
me kapakun të vënë për 50 deri në 60 minuta derisa lëngu
të jetë pakësuar dhe trashur. Mishi duhet të jetë i shijshëm
dhe i butë.
Sastojci
- Shpatull viçi
(E ndarë në 8 copa të baraz-prera) - Ujë - Qepë (të ndara) - Hudher (e prerë në rriska)
- Molle jeshile (e qëruar dhe e grirë)
- Domate t të pjekura
- Uthull nga vera e kuqe - Vaj ulliri - Kripë dhe piper
Količina: 4 porcije
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
- Teletina
(isječena na 8 jednakih komada)
- Topla voda
- Crni luk (isjeckan)
- Bijeli luk (isjeckan)
- Zelena jabuka
(oljuštena i izrendana)
- Zreli paradajz
- Crveno vinsko sirće
- Maslinovo ulje
- So i biber
800 g
250 ml
2 glavice srednje veličine
6 čenova
½ jabuke
4 komada srednje veličine
4 kašike
4 kašike
Izdinstati crni i bijeli luk na 2 kašike maslinovog ulja. Zatim
propržiti meso nekoliko minuta, dok ne dobije braon boju.
Dodati svjež paradajz i 250 ml tople vode. Poklopiti i kuvati na
laganoj vatri 30 minuta. Dodati rendanu jabuku, vinsko sirće,
250 ml tople vode i začiniti. Nastaviti kuvanje u poklopljenoj
posudi još 50 do 60 minuta, dok se sos ne zgusne. Meso treba
da bude meko i sočno.
Veal Jahni
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Veal
(shoulder cut into 8 similarly sized chunks)
- Water
- Onions (chopped)
- Garlic (sliced)
- Green apple (peeled and grated)
- Ripe tomatoes
- Red wine vinegar
- Olive oil
- Salt and Pepper
800 g
250 ml
2 medium sized
6 cloves
½ apple
4 medium sized
4 tablespoons
4 tablespoons
Sauté onions and garlic in 2 tablespoons of olive oil. Add meat
and fry for a few minutes until it starts to brown. Add fresh tomatoes and half the quantity of hot water. Cover with lid and
gently simmer for 30 minutes. Add grated apple, red wine vinegar, 250 ml of hot water and seasoning. Continue to cook
with lid on for 50 to 60 minutes until sauce has reduced and
thickened. The meat should be succulent and tender.
11
1 h 30 min
Raštan me Sallam Shtëpie
U kipuću vodu (oko 5 l) skuvati kobasicu, zatim je izvaditi, a
u vodu od kuvanja dodati opran i očišćen raštan i krompir i
kuvati zajedno. Kada raštan postane mekan začiniti po potrebi, ocijediti jelo i servirati sa kobasicama isjeckanim na
2-3 parčeta.
12
2 kg
800 g
200 g
Përbërësit
- Raštan
- Domaća kobasica
- Krompir (oguljen)
- So i biber
Mënyra
e gatimit
Sastojci
Masa: 4 racione
Priprema
Količina: 4 porcije
- Raštan (lakër jeshile)
- Sallam shtëpie
- Patate (të qëruara)
- Kripë dhe piper
2 kg
800 g
200 g
Gatuani sallamin në ujë të valuar (rreth 5 l). Pasi të jetë gatuar, hiqni sallamin nga ena dhe përdorni të njëjtin ujë për të
gatuar raštan të cilën e keni larë më përpara. Shtoni patatet
dhe gatuajini bashkë derisa raštan të bëhet e butë. Hidhini
erëza sipas shijes, kullojeni dhe shërbejeni së bashku me
sallamin, të prerë në 2-3 copa.
Method
Ingredients
Raštan with
Homemade Sausage
Yield: 4 servings
- Raštan (local green cabbage)
- Homemade sausages
- Potatoes (peeled)
- Salt and Pepper
2 kg
800 g
200 g
Cook the sausages in boiling water (about 5 l). When done,
remove sausages from the pot and use the same water to add
washed and cleaned raštan. Add potatoes and cook together
until raštan becomes soft. Adjust seasoning to taste, drain
and serve together with sausages, sliced into 2-3 pieces.
13
30 min
Teleći kotlet
sa krompirima
14
4 copë
60 g
1 thelb
1 degëza
800 g
40 ml
150 ml
Shkrini 30 g gjalpë në një nxehtësi të ulët dhe shtoni 20 ml vaj.
Pastaj shtoni një thelb hudhre të ndarë me një degëz rozmarine
për t’i dhënë aromë të mirë vajit dhe skuqeni për 1-2 minuta
me temperaturë të ulët. Ngrini temperaturën dhe me shpejtësi skuqni bërxollat për 2 minuta në secilën anë derisa të zbuten. Hiqeni nga zjarri dhe vendosini copat e mishit në një tavë
pjekëse. Shtoni patatet rreth e rrrotull mishit për t’u siguruar
që lëngjet në tigan janë përzier me patatet dhe japin aromë shtesë. Shtoni 150 ml ujë të nxehtë dhe erëza me kripë dhe piper.
Derdhni pjesën e mbetur të gjalpit dhe rozmarinës mbi mishin
dhe patatet. Ngrohni furrën më përpara me 190°C dhe piqeni
derisa patatet të jenë tërësisht të gatuara.
Sastojci
- Bërxolla viçi (rreth 3 cm të trasha) - Gjalpë - Hudhër - Rozmarine të freskëta - Patate - Vaj vegjetal - Ujë i nxehtë - Erëza
Količina: 4 porcije
- Teleći kotlet debljine oko 3 cm
- Puter
- Bijeli luk
- Svježi ruzmarin
- Krompir
- Biljno ulje
- Topla voda
- Začini
Priprema
Mënyra e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
Na laganoj vatri, rastopiti 30 g putera i 20 ml ulja. Zatim dodati čen sjeckanog bijelog luka i grančicu ruzmarina da pusti
aromu. Povećati na visoku temperaturu i brzo zapeći teleće
kotlete 2 minuta sa svake strane, dok ne dobiju karamelizovani izgled. Skinuti sa vatre i premjestiti kotlete u pleh za pečenje. Oko mesa poređati krompir, dodati 150 ml tople vode
i začiniti solju i biberom. Ostatkom maslaca iz tiganja preliti
meso i krompir, dodati grančicu ruzmarina koja se dinstala
sa mesom. Rernu prethodno zagrijati na 190°C i peći 30-35
minuta dok krompiri ne budu gotovi.
4 komada
60 g
1 čen
1 grančica
800 g
40 ml
150 ml
Veal Chops
with Potatoes
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Veal chops (about 3 cm thick)
- Butter
- Garlic
- Fresh rosemary
- Potatoes
- Vegetable oil
- Hot water
- Seasoning
4 pieces
60 g
1 clove
1 spring
800 g
40 ml
150 ml
Melt 30 g of butter over a low heat and add 20 ml of oil.
Then add a clove of chopped garlic with a sprig of rosemary
to perfume the oil and fry for 1-2 minutes at low temperature. Increase to high heat and quickly fry the veal chops for
2 minutes on each side until they become caramelized. Take
off the heat and place chops in a roasting tin. Add potatoes
around the meat to ensure that the pan juices infuse the
potatoes and give extra flavor. Add 150 ml of hot water and
season with salt and pepper. Pour the rest of the butter and
rosemary over the meat and potatoes. Preheat the oven to
190°C and bake until potatoes are cooked through.
15
1 h 1 5 min
Krap i pjekur
i mbushur me ftua
Krapa očistiti i kratko ispržiti sa obje strane. Na istoj masnoći
propržiti crni luk, papriku i šargarepu. Kad povrće omekša,
dodati bijeli luk i bijelo vino. Ubaciti dunje sječene na kriške.
Dodati paradajz pire, pelat i peršun. Posoliti i pobiberiti po
ukusu. Krapa pažljivo napuniti ovom smjesom i položiti u
pleh. Peći na oko 180°C 45 minuta i servirati ucijelo. Za dekoraciju koristiti kriške limuna, paradajz i začinsko bilje.
16
4 kg
100 ml
1 kg
500 g
300 g
5 čenova
½l
1 kg
60 g
300 g
Përbërësit
- Krap
- Ulje
- Crni luk
- Paprika
- Šargarepa
- Bijeli luk
- Bijelo vino
- Dunja
- Paradajz pire
- Pelat
- Peršun
- So i biber
Mënyra
e gatimit
Sastojci
Masa: 10 racione
Priprema
Količina: za 10 osoba
- Krap - Vaj - Qepë - Speca
- Karrota - Hudhër - Verë e bardhë - Ftonj - Pure domatesh - Domate të qëruara
- Majdanoz
- Kripë dhe piper
4 kg
100 ml
1 kg
500 g
300 g
5 thelb
½l
1 kg
60 g
300 g
Pastroni krapin dhe thajeni nga të dyja anët. Hiqeni peshkun nga tigani. Përdorni të njëjtin vaj për të skuqur qepët,
specat dhe karrotat. Kur perimet të bëhen të buta, shtoni
hudhër dhe verë të bardhë. Shtoni ftonjtë e prerë në rriska.
Pas kësaj, shtoni purenë e domateve, domatet e qëruara dhe
majdanozin. Shtoni kripë dhe piper sipas shijes. Me kujdes
mbusheni peshkun me përzierjen e përgatitur, dhe vendoseni krapin e përgatitur në një tepsi. Piqeni me 180˚C për
45 minuta. Shërbejeni të paprerë. Zbukurojeni me rriska të
freskëta limoni, domate dhe erëza.
Baked Carp Stuffed
with Quince
Method
Ingredients
Yield: 10 servings
- Carp
- Oil
- Onion
- Peppers
- Carrots
- Garlic
- White wine
- Quince
- Tomato puree
- Peeled tomatoes
- Parsley
- Salt and Pepper
4 kg
100 ml
1 kg
500 g
300 g
5 cloves
½l
1 kg
60 g
300 g
Clean carp and sear on both sides as a whole. Use the same
oil to sauté onions, peppers and carrots. When vegetables
become soft, add garlic and white wine. Add sliced quinces.
Now add tomato puree, peeled tomatoes, and parsley. Add
salt and pepper to taste. Carefully spoon the stuffing into the
fish, and place the prepared carp in a baking dish. Bake at
180˚C for 45 minutes. Serve as a whole piece. Decorate with
fresh lemon slices, tomatoes, and herbs.
17
6 0 min
Krap na tavi
18
1 kg
4 me masë mesatare
2 me masë mesatare
5 thelbe
2 gjethe
5 lugë gjelle
4 copë
4 lugë gjelle
300 ml
Ngrohni furrën më përpara. Grini domatet në një rende të pastër
duke i hequr lëkurat dhe duke i lënë mënjanë. Vendosni copat e krapit në një tavë (tavë balte ose qeramike) të madhe duke i shtuar
erëza. Në një tigan tjetër, skuqni qepët dhe hudhrat në vaj ulliri por
në një temperaturë të ulët, për të parandaluar që të mos digjen.
Shtoni gjethet e dafinës dhe pastaj lëngun e domateve të freskëta.
Shtoni 200 ml ujë të nxehtë, erëza dhe gatuajeni për 10 minuta në
temperaturë të ulët.
Në tavën e madhe me 8 copa krapi shtoni kumbullat e thata dhe
hidhni uthullën dhe salcën e përgatitur. Piqeni në një furrë të parangrohur me 175°C për 50 minuta. Shtoni ujë të nxehtë gjatë procesit
të gatimit nëse salca e domateve duket sikur është duke u tharë.
Mund të shërbehet në një “tavë” të madhe (tavë balte ose qeramike), ose në tava të vogla individuale.
Sastojci
- Krap (i ndarë në 4 copa) - Domate të pjekura (të grira)
- Qepë (të grira) - Hudhër (të prera trashë) - Dafine - Uthull nga vera e kuqe
- Kumbulla të thata - Vaj ulliri - Ujë i nxehtë - Kripë dhe piper
Količina: 4 porcije
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
- Krap isječen na 4 dijela
- Zreli paradajz (izrendan)
- Crni luk
- Bijeli luk (ugrubo isjeckan)
- Lovor
- Vinsko sirće
- Suve šljive
- Maslinovo ulje
- Topla voda
- So i biber
1 kg
4 komada srednje veličine
2 glavice srednje veličine
5 čenova
2 lista
5 kašika
4 komada
4 kašike
300 ml
Izrendati paradajz bez kore i ostaviti po strani. Začiniti djelove
krapa i staviti u veliku ,,tavu’’ (keramička/glinena rešetkasta
posuda/tiganj). Dodati maslinovo ulje, propržiti crni i bijeli luk,
ali ne dozvoliti da dobije braon boju. Dodati lovorov list i onda
svježe izrendani paradajz. Zatim dodati 200 ml tople vode, začiniti i kuvati 10 minuta na laganoj vatri.
U velikoj tavi ili u četiri male, dodati komade krapa, sirće, suve
šljive i pripremljen sos. Peći u prethodno zagrijanoj rerni 50
min na 175°C. Dodavati toplu vodu tokom procesa kuvanja ako
sos počne da se suši.
Može se služiti u velikoj „tavi“ (keramičkoj posudi) ili u 4 male
pojedinačne posude.
Tave Krapi
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Carp (sliced into 4 fillets)
- Ripe tomatoes (grated)
- Onions (chopped)
- Garlic (roughly chopped)
- Bay leaf
- Red wine vinegar
- Dried plums
- Olive oil
- Hot water
- Salt and Pepper
1 kg
4 medium-sized
2 medium-sized
5 cloves
2 leaves
5 tablespoons
4 pieces
4 tablespoons
300 ml
Grate tomatoes into a fresh passata removing the skins and
leave aside. Season the carp fillets and fit into a large tave (ceramic or clay griddle dish-frying pan). In a separate pan, sauté
the onions and garlic on olive oil, but at a low temperature, to
prevent them from burning. Add bay leaves and then the fresh
tomato passata. Add 200 ml of hot water, season and cook for
10 minutes on low heat.
In the large tave with 8 carp fillets add dried plums and pour
with vinegar and prepared sauce. Bake in a preheated oven
at 175°C for 50 minutes. Add additional hot water during the
cooking process if sauce seems to be drying out.
It can be served in a large “tave” ceramic /clay griddle dish/
frying pan, or in individual small “tavas”.
19
1h 2
0 mi
n
Troftë me kos
400 ml
2 čena
Pastrmku posoliti, uvaljati u brašno i tako pržiti. Isprženu
pastrmku složiti u činiju. Kada se ohladi preliti je sosom od
kisjelog mlijeka (preporučuje se ovčije, ali može i kravlje) u
koji se prethodno doda peršun, mirođija, bijeli luk, so i bibera
po želji. Pastmka se ostavi najmanje 2h da odstoji u frižideru
prije služenja. Dekoriše se lokalnim začinskim biljem (ruzmarin, morač, metvica, bosiljak).
20
Përbërësit
Za preliv
- Kisjelo mlijeko
- Bijeli luk
- Peršun
- Mirođija
- So i biber
- Troftë e freskët
- Miell - Vaj - Kripë
1 kg
100 g
200 ml
Për pjesën
e sipërme
1 kg
100 g
200 ml
Masa: 4 racione
- Kos - Hudhër - Majdanoz
- Kopër
- Kripë dhe piper
400 ml
2 thelb
Mënyra
e gatimit
Sastojci
- Pastrmka
- Brašno
- Ulje
- So
Priprema
Količina: za 4 osobe
Spërkateni peshkun me kripë, lyejeni në miell dhe pastaj
skuqeni atë. Pastaj futeni troftën e skuqur në një enë. Pasi
ajo është ftohur, hidhni kosin (rekomandohet të përdoret
kosi i deles, por mund të përdoret dhe ai i lopës) në të
cilin ju më përpara keni shtuar majdanoz, kopër, hudhër,
dhe kripën dhe piperin sipas shijes. Mbajeni peshkun në
frigorifer për të paktën 2 orë përpara se ta shërbeni. Për
ta shërbyer zbukurojeni me erëza të vendit (rozmarinë,
kopër, nenexhik, borzilok).
Method
For
the topping Ingredients
Trout with Yogurt
Yield: 4 servings
- Fresh trout
- Flour
- Oil
- Salt
1 kg
100 g
200 ml
- Yogurt
- Garlic
- Parsley
- Dill
- Salt and Pepper
400 ml
2 cloves
Sprinkle fish with salt, coat with flour and then fry it. Put the
fried trout in the bowl. Once it is cooled down, pour with yogurt (it is recommended to use yogurt produced from sheep
milk, but cow milk can also be used) in which you have previously added parsley, dill, garlic, and salt and pepper to taste.
Let the fish rest in the refrigerator for at least 2 hours before
serving. To serve, garnish with local herbs (rosemary, fennel,
mint, basil).
21
1h
22
Količina: 4 porcije
- Specë (për mbushje),
Të qëruar dhe të pastruar nga farat 8 copë
- Domate të forta
(Të prera në kubikë të vegjël)
4 copë me masë mesatare
- Majdanoz (i prerë bukur) 1 tufë
- Kopër (i prerë bukur) 1 tufë
- Vaj ulliri 80 ml
- Qepë (të prera bukur) 4 copë me masë mesatare
- Oriz i bardhë 150 g
- Kripë dhe piper
- Paprike za punjenje
(oljuštene i bez sjemenki)
- Tvrdi paradajz
(isječen na kockice)
- Peršun (sitno isjeckan)
- Mirođija (sitno isjeckana)
- Maslinovo ulje
- Crni luk (sitno isjeckan)
- Bijeli pirinač
- So i biber
Në një tas të madh, përzieni domatet e grira, majdanozin, koperin, qepët, orizin dhe 50 ml vaj ulliri. Hidhni kripë dhe piper.
Mbushni specat me përzierjen dhe shtrojeni në mënyrë horizontale në tepsi, shtoni ujë të ftohtë derisa specat të jenë të
mbuluar. Shtoni kripë, piper dhe vaj ulliri. Pjekini për 40 minuta me 140°C. Është e këshillueshme t’i ktheni specat çdo 20
minuta në mënyrë që të gatuhen ne menyre te barabarte nga
të gjitha anët.
Mund të shtoni mish të grirë të gatuar dhe erëza shtesë si psh
mendër dhe/ose rigon.
Sastojci
Masa: 4 racione
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Punjene paprike
8 komada
4 komada srednje veličine
1 veza
1 veza
80 ml
4 glavice srednje veličine
150 g
U velikoj posudi pomiješati isjeckani paradajz, peršun, mirođiju, crni luk, pirinač i 50ml maslinovog ulja. Posuti solju i biberom. Smjesom puniti paprike. Složiti u posudu za pečenje,
pa preliti hladnom vodom dok se ne pokriju paprike. Začiniti
solju, biberom i maslinovim uljem. Peći 40 minuta na 140°C.
Na polovini kuvanja, poželjno je okrenuti paprike kako bi se
ravnomjerno skuvale.
Možete dodati kuvano mljeveno meso i dodatne začine kao što
su nana i/ili origano.
Stuffed Peppers
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Peppers (for stuffing),
peeled and deseeded
- Firm tomatoes
(cut into small cubes)
- Parsley (finely chopped)
- Dill weed (finely chopped)
- Olive oil
- Onions (finely chopped)
- White rice
- Salt and Pepper
8 pieces
4 medium sized
1 bunch
1 bunch
80 ml
4 medium sized
150 g
In a large bowl, mix chopped tomatoes, parsley, dill weed, onions, rice and 50 ml of olive oil. Season with salt and pepper.
Stuff peppers with the mixture and lay down in the baking pan,
add cold water until the peppers are covered. Season with salt
and pepper and olive oil. Bake for 40 minutes at 140°C. It is
desirable to turn the stuffed peppers over after 20 minutes so
that they are evenly cooked.
You can add cooked minced meat and herbs such as mint and/
or oregano to the mixture.
23
m
1 h 30
in
Brodeto nga Liqeni
Masa: 4 racione
24
1,2 kg
150 ml
100 g
600 g
400 g
4 čena
2 supene kašike
1 supena kašika
400 ml
Ribu posoliti, uvaljati u brašno i ispržiti, pa je izvaditi na stranu.
U istom tiganju propržiti luk isjeckan na rebarca, dok ne dobije
zlatno žutu boju. Zatim dodati bijeli luk, paradajz pelat, crveno
vino, peršun i celer list. Posolimo i po želji pobiberimo. Ribu vratimo u sos i sve skupa kuvamo tridesetak minuta na tihoj vatri.
Ukoliko je potrebno dodati malo ribljeg bujona zbog sočnosti
(postoji običaj i da se jelo zapeče).
Jezerski brodeto se servira topao ili hladan. Servira se sa kašom od žutog ili bijelog kukuruznog brašna. Ovo jelo je poželjno
spremiti dan prije služenja, jer se time poboljšava njegov ukus.
Përbërësit
- Jezerska riba – minimum tri vrste
(Krap, Jegulja, Grgeč, Klijen i sl.)
- Ulje
- Brašno
- Crni luk
- Pelat
- Bijeli luk
- Listići peršuna
- Listići celera
- Crveno vino
- So i biber
Mënyra e gatimit
Priprema
Sastojci
Količina: 4 porcije
- Peshk liqeni - së paku 3 lloje
(Krap, Ngjalë, Sharrmak, etj.)
1,2 kg
- Vaj
150 ml
- Miell
100 g
- Qepë
600 g
- Domate
400 g
(të qëruara dhe të prera në kubikë) 4 thelbe
- Hudhër
2 lugë gjelle
- Majdanoz i freskët (i prerë) 1 lugë gjelle
- Gjethe selinoje (lloj erze)
400 ml
- Verë e kuqe
- Kripë dhe piper
Spërkateni peshkun me kripë, lyejeni në miell dhe pastaj skuqeni
atë nga të dyja anët. Përdorni të njëjtën yndyrë për të skuqur qepët e ndara. Pasi të bëhet ngjyrë kafe e çelët, shtoni hudhrat, domatet, verën e kuqe, majdanozin dhe gjethen e selinosë. Shtoni
kripë dhe piper sipas shijes. Hidheni këtë salcë mbi peshkun dhe
gatuajini bashkë në nxehtësi të ulët për rreth 30 minuta. Nëse
është e nevojshme që të njomet dhe të bëhet më me lëng, shtoni
pak nga lëngu i peshkut (Shënim: ka gjithashtu një traditë që kjo
gjellë të piqet në furrë).
Brodeto nga Liqeni shërbehet e ngrohtë ose e ftohët. Shërbejeni
me pure të përgatitur me miell misri të verdhë ose të bardhë.
Është mirë të përgatitet kjo gjellë një ditë më përpara se të shërbehet, sepse kjo do të përmirësojë shijen e saj.
Brodeto from the Lake
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Lake fish - at least 3 types
(Carp, Eeel, Perch, Chub, etc.)
- Oil
- Flour
- Onions
- Tomatoes (peeled and diced)
- Garlic
- Fresh parsley (chopped)
- Celery leaves
- Red wine
- Salt and Pepper
1,2 kg
150 ml
100 g
600 g
400 g
4 cloves
2 tablespoon
1 tablespoon
400 ml
Sprinkle fish with salt, coat with flour and then sear on both
sides. Use the same grease to sauté chopped onions. Once it
becomes golden brown, add garlic, tomatoes, red wine, parsley
and celery leaves. Add salt and pepper to taste. Pour this sauce over the fish and cook together over low heat for about 30
minutes. If necessary, to moisten and make the dish juicier you
may add a little fish broth (Note: there is also a tradition to bake
this dish in the oven).
Brodeto from the Lake is served warm or cold. Serve it with
mash made with either yellow or white cornmeal. It is best to
prepare this dish one day before serving, as this will improve
its taste.
25
1h
Jagnjetina sa mladim
lukom i svježom nanom
26
1 kg
300 g
60 ml
20 g
20 gjethe
1l
Skuqni qepët në vaj ulliri, shtoni mishin dhe përziejeni për pesë
minuta në nxehtësi mesatare. Shtoni ujin dhe erëzat. Skuqeni
edhe për 30-40 minuta të mbuluar me të njëjtën nxehtësi.
Ndërkohë përzieni miellin me 60ml ujë të ftohtë derisa të arrini nja masë kompakte. Hiqni enën nga zjarri dhe shtoni ujë dhe
miell ndërkohë që përzieni në mënyrë konstante. Pastaj vendoseni në nxehtësi dhe gatuajeni edhe për 15 minuta të tjera
– derisa të bëhet disi e trashë. Përpara se ta shërbeni, shtoni
gjethe mendre të prera bukur dhe mbulojeni me një kapak për
5 minuta sa të marrë aromën.
Sastojci
- Mish qingji i prerë në copa të vogla
(psh krahët dhe brinjët)
- Qepë pranvere, të ndara në rriska
(mund të përdoren edhe pras ose qepë të bardha)
- Vaj ulliri - Miell - Mender - Ujë i nxehtë - Kripër dhe Piper
Količina: 4 porcije
- Jagnjetina isjeckana na komadiće
(od plećke ili rebara)
- Mladi luk nasjeckan
(može se koristiti i bijeli luk ili praziluk)
- Maslinovo ulje
- Brašno
- Nana/metvica
- Topla voda
- So i biber
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
Izdinstati luk na maslinovom ulju, dodati meso i dinstati pet
minuta na umjerenoj temperaturi. Dodati vodu i začine po
želji. Kuvati 30-40 minuta u pokrivenoj posudi na umjerenoj
temperaturi.
Pred kraj kuvanja pomiješati brašno sa vodom da se dobije
glatka masa bez grudvica. Skloniti šerpu sa vatre i polako miješajući dodavati brašno. Vratiti šerpu i kuvati još 15 minuta dok
se jelo ne zgusne. Prije služenja u šerpu dodajte svježe listiće
nane i poklopiti jelo na pet minuta da nana pusti aromu, koja
će jagnjetini dati dodatnu svježinu.
1 kg
300 g
60 ml
20 g
20 listića
1l
Lamb with Spring
Onions and Fresh Mint
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Lamb cut into bite-sized chunks
(e.g. shoulder and ribs)
- Spring Onions, sliced
(leek or white onions can also be used)
- Olive oil
- Wheat flour
- Mint
- Hot water
- Salt and Pepper
1 kg
300 g
60 ml
20 g
20 lеаvs
1l
Sauté spring onions in olive oil, add meat and stir for five minutes on a medium heat. Add water, season. Simmer for 30-40
minutes covered over the same heat. In the meantime, mix
flour with 60ml of cold water until you get a compact mass.
Remove pan from heat and gently add water and flour mix
while constantly stirring. Then put back on the heat and cook
for another 15 minutes ‒ until it becomes slightly thick. Before
serving, add finely chopped mint leaves and cover with a lid for
5 minutes to get a mint flavor.
27
1h
20m
in
Supë peshku
Sastojci
Masa: 4 racione
- Jezerska riba (miks više vrsta)
- Povrće za supu
(luk, šargarepa, korijen peršuna)
- Bijelo vino
- Brašno
- Ulje
- List lovora
- So po potrebi
- 10 zrna bibera
Priprema
Količina: 4 porcije
Skuvati ribu u 1 l vode sa svim povrćem i začinima. Propržimo
2 kašike brašna na 80 ml ulja, nalijemo procijeđenim ribljim
bujonom. Povrće propasiramo, očistimo ribu i dodamo u čorbu. Možemo začiniti cijeđenim limunom i kisjelom pavlakom.
Servirati uz bruskete od bijelog luka.
28
Mënyra
e gatimit
200 g
100 ml
2 kašike
80 ml
Përbërësit
500 g
- Peshk liqeni
(kombinim i llojeve të ndryshme) - Perime (qepë, karrotë, majdanoz) - Dafine
- Verë e bardhë
- Miell
- Vaj
- Kripë, sipas nevojës
- Piper rreth 10 kokrra
500 g
200 g
1 gjethe
100 ml
2 lugë gjelle
80 ml
Gatuani peshkun në 1 l ujë me perimet dhe erëzat e lartpërmendura. Në një enë tjetër skuqni 2 lugë gjelle miell në 80
ml vaj. Shtoni lëngun e mishit në këtë përzierje vaji dhe mielli. Bëjini pure perimet e ziera, pastroni peshkun dhe shtoni
këto përbërës në supë. Mund t’i shtoni lëng limoni dhe salcë
kosi. Shërbejeni me brusketa me hudhër.
Fish Soup
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Lake fish
(combination of several types)
- Soup Vegetables
(onion, carrot, parsley root)
- White wine
- Flour
- Oil
- 1 bay leaf
- Salt, as needed
- 10 peppercorns
500 g
200 g
100 ml
2 tablespoons
80 ml
Cook the fish in 1 l of water with all of the above vegetables
and spices. In a separate pot fry 2 tablespoons of flour in 80
ml of oil and add the fish broth. Mash the boiled vegetables,
clean the fish and add these ingredients into the soup. You
may season with a squeeze of lemon and sour cream. Serve
with garlic bruschetta.
29
4 0 min
Sivi cipol “Ne tjegull“
(na glinenom crijepu)
30
Pastroni qefullin dhe vendoseni në një tjegull balte mbi një
shtesë perimesh të prera bukur të shtruara mbi letër alumini.
Spërkatni pak kripë mbi letrën e aluminit. Mbusheni peshkun
me një gjysëm domateje, karrote dhe speci dhe përzierjen e
ullinjve me hudhrën e grirë. Shtoni verë të bardhë, erëza dhe
spërkateni me vaj ulliri. Vendoseni në një furrë të parangrohur
me 210°C për 25 deri 30 minuta. Shtoni pak rriska limoni.
Në rast se nuk keni tjegull balte, mund të përdorni enë balte në vend të saj. Megjithatë, nëse përdorni tjegull balte,
mbështilleni atë me letër alumini për arsye higjenike.
Sastojci
- Qefull 1 copë (oko 300 g)
- Domate e pjekur (e ndarë) 1 copë e vogël
- Hudhër (e ndarë) 2 thelb
- Dafine 1 gjeth
- Verë e bardhë 70 ml
- Vaj ulliri 2 lugë gjelle
- 2 Ullinj të Gjelbër, gjysëm karrote
mesatare dhe gjysëm speci i grirë në mikser
Količina: 1 + porcija
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 1 racion
- Sivi cipol
1 komad (oko 300 g)
- Zreo paradajz (isjeckan)
1 komad srednje veličine
- Bijeli luk (isjeckan)
2 čena
- 1 lovorov list
1 komad
- Bijelo vino
70 ml
- Maslinovo ulje
2 kašike
- 2 zelene masline,
pola šargarepe i pola izmiksane paprike
Ribu očistiti i staviti na folijom obložen crijep po kome ste
rasporedili sitno sjeckano povrće. Posoliti je iznutra, a zatim
u nju dodati pola sjeckanog paradajza i šargarepe, te marinadu od maslinovog ulja i bijelog luka. Preliti bijelim vinom
i maslinovim uljem. Peći u rerni zagrijanoj na 210°C, 25-30
minuta. Servirati na crijepu uz nekoliko kriški limuna.
Ako nemate crijep može se kuvati i u zemljanom loncu. U slučaju da koristite crijep, iz higijenskih razloga dobro ga obložite aluminijumskom folijom.
Grey Mullet “Ne tjegull“
(on a clay tile)
Ingredients
- Grey mullet
- Ripe tomato (chopped)
- Garlic (chopped)
- Bay leaf
- White wine
- Olive oil
- 2 Green Olives, half carrot
and pepper grated into a mix
Method
Yield: 1 serving
Descale and gut fish and put on a clay tile on a bed of finely chopped vegetables lined on the aluminum foil. Sprinkle
salt inside the fish. Stuff the fish with half a tomato, carrot,
pepper and olive mixture with sliced garlic. Add white wine,
season and sprinkle with olive oil. Put in a preheated oven to
210°C for 25 to 30 minutes. Add few slices of lemon.
In case you may not have clay tiles, you can use crock instead. However, if you use a clay tile, wrap it with aluminum foil
for hygienic reasons.
1 piece (about 300 g)
1 medium sized
2 cloves
1 piece
70 ml
2 tablespoons
31
1 h 2 0 min
Gjuhëz (Alburnus)
e Freskët e Marinuar
Masa: 4 racione
Ukljevu posoliti, uvaljati u brašno i ispržiti (ukljeva se može prethodno očistiti). Nakon prženja ukljevu posložiti u posebnom plehu. Na istoj masnoći propržiti luk na rebarca. Šargarepu, celer i
papriku isjeći na rezanca (žilijen) i dodati luku. Kada sve omekša
dodati bijeli luk, paradajz pire, paradajz pelat, bijelo vino, bujon,
sok od limuna i sjeckani peršun. Posoliti i pobiberiti po ukusu.
Ovim preliti već složenu ribu. Dekorisati limunom i zapeći 25 min
na temperaturi od 180°C. Služiti hladno i dekorisano lokalnim začinskim biljem.
32
Mënyra e gatimit
Sastojci
Priprema
1 kg
150 ml
100 g
400 g
120 g
60 g
1 vezica
120 g
1 kašika
120 g
4 čena
100 ml
200 ml (po potrebi i manje)
- Ukljeva
- Ulje
- Brašno
- Crni luk
- Šargarepa
- Korijen celera
- List peršuna
- Paprika
- Paradajz pire
- Pelat
- Bijeli luk
- Bijelo vino
- Riblji bujon
- Sok od jednog limuna
- So i biber
Përbërësit
Količina: za 4 osobe
- Gjuhëz - Vaj
- Miell
- Qepë
- Karrota
- Selino - Majdanoz
- Speca
- Pure domatesh
- Domate (të qëruara)
- Hudhër
- Verë e bardhë
- Lëng mishi
(ose më pak, sipas nevojës)
- Kripë dhe piper
- Lëng limoni
1 kg
150 ml
100 g
400 g
120 g
60 g
1 tufë
120 g
1 lugë gjelle
120 g
4 thelb
100 ml
200 ml
Spërkateni gjuhëzën me kripë, lyejeni në miell dhe pastaj skuqeni
atë nga të dyja anët (ju mund ta pastroni përpara se ta gatuani,
vetëm stomakun ose kokën dhe stomakun, nëse është e nevojshme). Skuqni qepët në të njëjtin vaj. Prisni karrotat, selinonë në
rriska të holla dhe përziejeni me qepët. Kur perimet të jeni zbutur
shtoni hudhër, pure domatesh, domate të qëruara, verë të bardhë,
lëng peshku, lëng limoni, dhe majdanoz të grirë. Hidhni kripë dhe
piper sipas shijes. Vendoseni gjuhëzën e skuqur në një tepsi dhe hidhini sipër përzierjen me perime. Zbukurojeni me rriska limoni dhe
piqeni në furrë për 25 minuta me 180˚C. Shërbejeni të ftohtë, të
zbukuruar me erëza vendase.
Marinated Fresh Bleak
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Bleak
- Oil
- Flour
- Onion
- Carrots
- Celery root
- Parsley
- Peppers
- Tomato puree
- Peeled tomatoes
- Garlic
- White wine
- Fish broth
- Juice of one lemon
- Salt and Pepper
1 kg
150 ml
100 g
400 g
120 g
60 g
1 bunch
120 g
1 tablespoon
120 g
4 cloves
100 ml
200 ml (or less if needed)
Sprinkle the bleak with salt, coat with flour and sear on both sides
(you may clean it before that). Sauté the onions on the same oil.
Cut the carrots, celery and peppers into thin strips and mix with
the onions. When the vegetables are soft, add garlic, tomato puree, peeled tomatoes, white wine, fish broth, lemon juice, and
chopped parsley. Season with salt and pepper to taste. Put the
fried bleak in a baking dish and pour the vegetable mixture over.
Decorate with lemon slices and bake in the oven for 25 minutes
at 180˚C. Serve cold, garnished with local herbs.
33
15m
in
Supa od jaja i limuna
34
800 ml
4 copë
40 g
30 g
2 copë
Në një tenxhere, shkrini gjalpin dhe pastaj shtoni miell derisa të skuqet. Shtonin lëngun e mishit të ftohtë dhe ziejeni
për 10 minuta. Ndërkohë, rrahni vezët në një tas të madh
dhe shtoni lëngun e limonit me erëza dhe kripë. Hiqeni lëngun nga nxehtësia, dhe ndërkohë që e përzieni në mënyrë
konstante shtoni përzierjen e lëngut në tasin me vezë dhe
limon. Lëjeni në nxehtësi të ulët për një minutë ndërkohë që
e përzieni në mënyrë konstante. Zbukurojeni dhe shërbejeni
me gjethe majdanozi.
Količina: za 4 osobe
Sastojci
- Lëng i mishit të viçit apo pulës
- Vezë - Gjalpë
- Miell
- Lëngu i shtrydhur i limonëve
- Kripë dhe piper i bardhë
- Majdanoz
- Teleći ili pileći bujon
- Jaja
- Puter
- Brašno
- So i bijeli biber
- Peršun
- Sok od 2 limuna
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
U loncu rastopiti puter, zatim dodavati brašno dok smjesa
ne zgusne. Lagano dosipati hladni bujon i kuvati 10 minuta.
U drugoj posudi ubutati jaja sa solju i dodati limunov sok.
Bujon skloniti sa vatre i uz stalno miješanje uliti ga u posudu
sa jajima. Supu zatim procijediti i kuvati na tihoj vatri jedan
minut uz stalno miješanje. Servirati u dubokom tanjiru i dekorisati grančicom peršuna.
800 ml
4 komada
40 g
30 g
Egg and Lemon Soup
Ingredients
- Veal or chicken stock
- Eggs
- Lemon juice
- Butter
- Flour
- Salt and white pepper
- Parsley
Method
Yield: 4 servings
Melt butter in a pot and then add flour to make a roux. Add
cold stock and simmer for 10 minutes. In the meantime, beat
eggs in a large bowl and add all of lemon juice and season
with salt. Take the stock off the heat, and while constantly
stirring, add the stock mixture into the bowl with lemon and
eggs. Then sieve the soup and leave on low heat for one minute while stirring constantly. Garnish and serve with parsley leaves.
800 ml
4 pieces
2 lemons - freshly squeezed
40 g
30 g
35
1h
Sallatë me Fasule të Gjelbra
Bob skuvati u slanoj vodi i ocijediti. Po potrebi, možete ga i
oljuštiti. Od sitno sjeckanog bijelog luka, sirćeta i ulja napraviti dresing za salatu, dodati i ostale začine po ukusu. Bob začiniti dresingom. Služiti hladno uz pečeno meso, a može i kao
zasebno jelo. Po želji, može se dodati crni ili mladi luk ili neko
drugo začinsko bilje.
36
1,2 kg
8 čena
100 ml
160 ml
Përbërësit
- Bob
- Bijeli luk
- Vinsko sirće
- Maslinovo ulje
- Sok od jednog limuna
- Bosiljak
- Peršunov list
- So i biber
Mënyra e gatimit
Sastojci
Masa: 4 racione
Priprema
Količina: 4 porcije
- Fasule të gjelbra
- Hudhër
- Uthull
- Vaj ulliri
- Lëng limoni
- Borzilok
- Majdanoz
- Kripë dhe piper
1,2 kg
8 thelb
100 ml
160 ml
Gatuani fasulet në ujë të kripur dhe pastaj kullojini. Nëse
është e nevojshme, mund t’i qëroni fasulet. Për të bërë salcën e sallatës përzieni hudhrën e prerë mirë, vajin, uthullën,
erëzat e freskëta, lëngun e limonit dhe kripën dhe piperin
sipas shijes. Përzieni fasulet me salcën. Shërbejeni të ftohtë
këtë sallatë, vetëm ose si pjatë anësore për mishin e pjekur.
Mund të shtoni qepë ose qepë të njoma dhe erëza ta tjera
sipas shijes.
Fava Bean Salad
Ingredients
- Fava beans
- Garlic
- Vinegar
- Olive oil
- Juice from one lemon
- Basil
- Parsley
- Salt and Pepper
Method
Yield: 4 servings
Cook beans in salted water and then drain. If necessary, you
may peel them. To make the dressing, combine finely chopped garlic, oil, vinegar, fresh herbs, lemon juice and salt and
pepper to taste. Mix the beans and the dressing. Serve this
salad cold, alone or as a side dish for roast meat. You may add
onions or fresh green onions or other herbs to taste.
1,2 kg
8 cloves
100 ml
160 ml
37
30m
in
Jegulje u pikantnom sosu
38
800 g - 1 kg
3 me masë mesatare
1 thelb
4 copë
1 gjethe
2 copë
2 lugë gjelle
4 lugë gjelle
Pastroni ngjalat dhe ndajini. Skuqni qepët dhe hudhrat në vaj
dhe shtoni ngjalat dhe skuqini për 4 minuta. Shtoni gjethe dafine dhe uthull. Pastaj shtoni kumbullat dhe salcën me domate të freskëta. Hidhni kripën dhe piperin. Shtoni 400 ml ujë të
nxehtë. Mbulojeni dhe ziejeni me nxehtësi të ulët për 40-50
minuta. Ngjalat duhet të jenë të buta dhe të shijshme.
Sastojci
- Ngjalë liqeni
(e pastruar dhe e prerë në copëza prej 5 cm)
- Qepë - Hudhër
- Domate të pjekura
- Dafine - Kumbulla të thata - Verë uthull nga vera e kuqe
- Vaj ulliri - Kripë dhe piper
Količina: 4 porcije
- Jezerske jegulje
(očišćene i isječene na komade)
- Crni luk (isjeckan)
- Bijeli luk (isjeckan)
- Zreliji paradajz
- Lovorov list
- Suve šljive
- Crveno vinsko sirće
- Maslinovo ulje
- So i biber
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
Očistiti jegulju i isjeći na komade veličine oko 5 cm. Crni i bijeli
luk izdinstati na ulju, dodati komadiće jegulje i pržiti oko 4 minuta. Dodati lovorov list, sirće, suve šljive, svjež paradajz, so i
biber, pa preliti sa oko pola litre tople vode, poklopiti i kuvati
na laganoj temperaturi 40-50 minuta, dok jegulje ne postanu
sočne i mekane.
800 g - 1 kg
3 glavice srednje veličine
1 čen
4 komada
1 komad
2 komada
2 kašike
4 kašike
Eel in Spicy Sauce
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Lake eels
(cleaned and cut into 5 cm chunks)
- Onions
- Garlic
- Ripe tomatoes
- Bay leaf
- Dried plum
- Red wine vinegar
- Olive oil
- Salt and Pepper
800 g - 1 kg
3 medium sized
1 clove
4 standard sized
1 piece
2 pieces
2 tablespoons
4 tablespoons
Clean eels and chop them into pieces. Sauté onions and garlic in oil and add eels and fry them for 4 minutes. Add bay
leaf and vinegar. Then add plums and fresh tomato passata.
Season with salt and pepper. Pour with 400 ml of hot water.
Cover and simmer on low heat for 40-50 minutes. The eels
should be tender and succulent.
39
1h
Sallatë Luleradhiqe
Žućenicu skuvati u kipućoj vodi. Ocijediti i ohladiti. Mladi luk
isjeckati i dodati žućenici. Na kraju zaliti maslinovim uljem,
dodati bijeli luk, so i biber i sve promiješati. Skuvana jaja oljuštiti i servirati uz salatu.
40
1,2 kg
1 vezica
2 čena
50 ml
4 komada
Përbërësit
- Svježa žućenica
- Mladi luk
- Bijeli luk
- Maslinovo ulje
- Kuvana jaja
- So i biber
Mënyra
e gatimit
Sastojci
Masa: 4 racione
Priprema
Količina: 4 porcije
- Gjethe të freskëta luleradhiqeje 1,2 kg
- Qepë të njoma 1 tufë
- Hudhër
2 thelb
- Vaj ulliri 50 ml
- Vezë të ziera
4 cope
- Kripë dhe piper
Gatuani gjethet e luleradhiqes në ujë të valuar. Kullojini dhe
vendosini mënjanë për t’u freskuar. Ndani qepët e njoma dhe
përzijini ato me gjethet e luleradhiqes ndërkohë që shtoni
vajin e ullirit, hudhrën, kripën dhe piperin. Përziejini të gjithë
përbërësit. Qëroni dhe ndani në rriska vezët e ziera dhe shërbejini bashkë me luleradhiqen.
Dandelion Salad
Ingredients
- Dandelion
- Spring onions
- Garlic
- Olive oil
- Boiled eggs
- Salt and Pepper
Method
Yield: 4 servings
1,2 kg
1 brunch
2 cloves
50 ml
4 pieces
Cook dandelion leaves in boiling water. Drain and set aside
to cool. Chop green onions and add them to dandelion while
gently adding olive oil, garlic, salt and pepper. Mix all ingredients. Peel and slice the boiled eggs and serve together with
dandelion salad.
41
42
Skuqni qepët në vaj, shtoni të brendshmet e prera. Vazhdoni
ta gatuani për 5 minuta me nxehtësi mesatare. Shtoni ujë të
nxehtë dhe ziejeni për 10 minuta. Pastaj shtoni orizin, dhe
gjethet e mullagës pa kërcenjtë. Shtoni erëza sipas dëshirës së bashku me kripën dhe piperin. Vazhdoni ta zieni për
20 minuta të tjera me nxehtësi mesatare. Hidheni në pjata
supe dhe zbukurojeni me gjethe të freskëta mendre të ndara.
Spërkateni me disa pika limoni për një shije më të mirë.
Količina: 4 porcije
Sastojci
Masa: 4 racione
- Të brendshme qingji të ndara në copa
të vogla (mushkëri, mëlqi...)
të ndara në copa të vogla
160 g
- Oriz 80 g
- Qepë (të prera bukur) 4 copë me masë mesatare
- Vaj vegjetal
3 lugë gjelle
- Mendër e freskët 20 g (30 gjethe)
- Ujë (i nxehtë) 1l
- Mullagash (malva sylvestris L.)
hiqen kërcenjtë - Limon sipas dëshirës
- Kripë dhe piper
Skadarska čorba
- Jagnjeće iznutrice sitno sjeckane
(pluća, jetra…)
- Pirinač
- Crni luk (sitno sjeckan)
- Biljno ulje
- Topla voda
- Svježa nana/metvica
- Listovi Mulage (malva sylvestris L.)
(odstraniti stabljiku)
- Limun (po želji)
- So i biber
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
4 0 min
Izdinstati luk na ulju, dodati sitno isjeckane iznutrice i dinstati
na umjerenoj temperature još pet minuta. Preliti toplom vodom i kuvati oko 10 minuta, zatim dodati pirinač i lišće Mulage. Posoliti i pobiberiti po ukusu. Nastaviti lagano kuvanje
na umjerenoj temperaturi još 20 minuta. Poslužiti u dubokim
tanjirima i ukrasiti listovima svježe sjeckane nane i nekoliko
kapi soka od limuna, za bolji ukus.
160 g
80 g
4 glavice srednje velične
3 kašike
1l
20 g (30 listova)
Skadar Stew
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Lamb offal (lungs, liver, etc),
chopped into small chunks
- Rice
- Onions (finely chopped)
- Vegetable oil
- Fresh mint
- Hot water
- Mulaga (malva sylvestris L.)
leaves, stems removed
- Lemon to taste (optional)
- Salt and Pepper
160 g
80 g
4 medium sized
3 tablespoons
20 g (30 leaves)
1l
Sauté the onions in oil, add the chopped offal. Continue to
cook the offal for 5 minutes on medium heat. Add hot water and simmer for 10 minutes. Then add the rice, and the
mulaga leaves without stems. Season to taste with salt and
pepper. Continue simmering gently for another 20 minutes
on medium heat. Ladle into soup plates and garnish with freshly chopped mint leaves. Sprinkle with a few drops of lemon
juice for better taste.
43
Këmbë e pasme e derrit
të egër e zier
2-3 h
44
- Meso vepra (but bez kosti)
- Brašno
- Crni luk (isjeckan)
- Šargarepa (isjeckana)
- Lovor
- Crveno vino
- Senf
- Paradajz pire
- So i biber
1,8-2 kg
100 g
600 g
400 g
3 lista
½l
120 g
100 g
Meso vepra koje je odležalo u hladnoj vodi ocijediti i posušiti.
Posoliti, pobiberiti i uvaljati u brašno. Ispržiti sa svih strana i
prebaciti ga u drugu posudu. Saftu od prženja dodati sjeckano povrće (crni luk, šargarepu, lovor) i izdinstati, zatim dodati
meso, naliti bujonom i dinstati dok ne omekša. Začiniti crvenim
vinom, senfom i paradajz pireom i nastaviti sa dinstanjem. Kada
je meso skoro gotovo prebaciti ga u drugu posudu. Preostali sos
propasirati, začiniti po potrebi i preliti preko mesa. Kratko sve
zajedno kuvati. Meso sjeći i servirati uz dekoraciju od peršuna i
domaćeg džema (npr. džem od kupine na kriški narandže).
Mënyra e gatimit
Priprema
Sastojci
Količina: za 10 osoba
Përbërësit
Masa: 10 racione
1,8-2 kg
- Mish derri të egër (pa kocka) 100 g
- Miell
600 g
- Qepë (të grira)
400 g
- Karrota (të grira)
3 gjethe
- Dafine
½ l - Verë e kuqe
120 g
- Mustardë
100 g
- Pure domatesh
- Kripë dhe piper
Hiqni mishin e derrit të egër nga ena me ujë të ftohtë, thajeni,
dhe lejeni mënjanë. Hidhini mishit kripë dhë piper dhe skuqeni me miell. Silleni mishin nga të gjitha anët dhe lejeni mënjanë. Duke përdorur të njëjtin vaj, shtoni perimet e grira (qepë,
karrota dhe gjethe dafine). Sillini për pak minuta pastaj shtoni
mishin dhe hidhni lëngun dhe ziejeni derisa mishi të bëhet I
butë. Vazhdoni t’a zieni, dhe kur mishi të jetë pothuajse i gatuar, vendoseni në një enë tjetër. Bëjini pure përbërësit e enës
(perimet etj) për të bërë një salcë dhe për t’a hedhur këtë salcë
mbi mishin. Gatuajeni bashkë për pak minuta dhe shtoni erëza
sipas shijes. Priteni mishin në rriska dhe shërbejeni. Për t’a zbukuruar, ju mund të përdorni majdanoz të freskët të prerë, dhe
reçel shtëpie (psh. reçel manaferrash mbi rriska portokalli).
Stewed Haunch
of Wild Boar
Ingredients
- Haunch of wild boar
(without bones)
- Flour
- Onion (chopped)
- Carrot (chopped)
- Bay leaves
- Red wine
- Mustard
- Tomato puree
- Salt and Pepper
Method
Yield: 10 servings
Put the boar meat in pot of cold water to rest for a while, then
remove from water, pat dry, and set aside. Season the meat with
salt and pepper, and coat with flour. Sear the meat on both sides and set aside. Using the same oil, add chopped vegetables
(onion, carrot, and bay leaf). Stear, add the meat and pour in the
stock and stew until the meat is soft. Add red wine, mustard, and
tomato puree. Continue to stew, and when the meat is almost
done, put it in a different pan. Mash the contents of pot to make
a sauce and pour it over the meat. Cook all together for a few
minutes longer and adjust seasoning to taste. Cut the meat into
slices and serve. To garnish, you may decorate with chopped fresh
parsley, and with homemade jam (e.g. blackberry jam on top of
orange slices.)
1,8-2 kg
100 g
600 g
400 g
3 leavs
½l
120 g
100 g
45
15m
in
Hladni umak
od maslina
46
predjelo
Masa: 4 racione
Količina: 4 porcije
- Ullij të gjelbër - Ujë i ftohtë
- Sheqer - Kripë
- Uthull vere të bardhë
apo uthull mushti - Vaj ulliri ekstra i virgjër
200 g
300 ml
30 g
10 g
2 lugë
2 lugë
Ndajini qepët dhe shtojini ato në një përzierje të përgatitur
më përpara me sheqer, uthull, kripë dhe ujë. Shtoni ullinj të
prerë në gjysma, pa bërthamat e tyre. lëjeni për 6 orë në frigorifer përpara se ta shërbeni. Shërbejeni me bukë gruri të
thekur dhe vaj ulliri.
Kjo salcë mund të ruhet në frigorifer për tre ditë.
Sastojci
antipastë
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Jelo nije bogato, ali obiluje emocijama.
- Zelene masline
- Hladna voda
- Šećer
- So
- Bijelo vinsko ili jabukovo sirće
- Ekstra djevičansko maslinovo ulje
200 g
300 ml
30 g
10 g
2 kašike
2 kašike
U posebnoj posudi pomiješati vodu, šećer, so i sirće, a zatim
dodati masline isjeckane na kolutiće, sitno sjeckan luk i ostaviti
šest sati u frižideru da se umak marinira. Servirati uz tost hljeb
i maslinovo ulje.
Ovako pripremljen umak može do tri dana stajati u frižideru.
Cold Olive
Dipping Sauce
This is not a rich meal but is rich in emotions.
appetizer
Ingredients
- Green olives
- Cold water
- Sugar
- Salt
- White wine or cider vinegar
- Extra-virgin olive oil
Method
Yield: 4 servings
Finely chop onions and add to a previously prepared mixture of
sugar, vinegar, salt and water. Add olives cut into halves, no stones. Leave in the fridge for 6 hours before serving. Serve with
the toasted whole-wheat bread and olive oil.
The dip can be stored in the fridge for three days.
200 g
300 ml
30 g
10 g
2 tablespoons
2 tablespoons
47
Ngjalë në Oriz
Masa: 10 racione
48
Očistiti jegulju i ukloniti utrobu i glavu. Jegulja se može ostaviti ucijelo,
a može se razrezati na komade dugačke oko 5 cm. Uvaljati je u mješavinu brašna i soli i pržiti na vrelom ulju. Kada jegulja zarumeni i postane
mekana, ostavite je na krpu po strani, da se upije višak masnoće.
Posebno u tiganj sipati ulje i prodinstati crni i bijeli luk. Dodati šargarepu sječenu na rezance, celer i prethodno skuvan oriz. Dodati biber, lovor, vinsko sirće, a zatim ubaciti i jegulju, pa sve zajedno prodinstati.
Servirati toplo, a za dekoraciju možete koristiti kriške limuna, suvu papriku, peršunov list, suve šljive i sl.
U narodu postoji običaj da se jegulji skine koža, ali nije neophodno jer
mnogi smatraju da je sa kožom ukusnija.
Përbërësit
Količina: za 10 osoba
- Jegulja
1,8-2,2 kg
- Brašno
300 g
- Ulje
350 ml
- Crni luk
1 kg
- Bijeli luk
1 glavica (oko 10 čenova)
- Šargarepa
250 g
- Celer
50 g
- Oriz
200 g
- Vinsko sirće
100 ml
- 10 zrna bibera
- 3 lovorova lista
- Vezica peršuna
- So po potrebi
Mënyra e gatimit
Priprema
Sastojci
1h
- Ngjalë
- Miell
- Vaj
- Qepë
- Hudhër
- Karrota
- Selino
- Oriz
- Uthull
- Piperi rreth
- Dafine
- Majdanoz
- Kripë sipas dëshirës
1,8-2,2 kg
300 g
350 ml
1 kg
10 thelb
250 g
50 g
200 g
100 ml
10 kokrra
3 gjethe
1 tufë
Pastroni ngjalën duke i hequr stomakun dhe kokën. Ngjala mund
të përgatitet e tëra por mund edhe të pritet në copëza me rreth 5
cm gjatësi. Rrotullojeni ngjalën në miell të përzier me kripë. Skuqeni ngjalën në vaj të nxehtë. Kur ngjala të bëhet kafe i çelët dhe e
butë, hiqeni dhe lëreni mënjanë. Në një enë tjetër ngohni vajin
dhe gatuani qepët dhe hudhrat derisa të zbuten. Shtoni karrota
me rriska, selino dhe orizin e paragatuar. Shtoni piperin, gjethet
e dafinës, uthullën, dhe kripën për ta bërë më të ëmbël. Shtojeni
ngjalën në enë dhe zieni gjithçka bashkë derisa të bëhen. Shërbejeni të ngrohtë. Për ta zbukuruar, mund ta dekoroni këtë gjellë me
rriska limoni, specë të thatë, majdanoz, kumbulla të thata etj.
Në disa pjata është tradicionale të qërohet lëkura nga ngjala.
Nuk është e nevojshme të bëhet një gjë e tillë sepse ka të tjerë
që mendojnë se shija është më e mirë kur ngjalës nuk ia kemi
hequr lëkurën.
Eel in Rice
Method
Ingredients
Yield: 10 servings
- Eel
- Flour
- Oil
- Onion
- Garlic
- Carrots
- Celery
- Rice
- Vinegar
- 10 peppercorns
- 3 bay leaves
- 1 bunch of parsley
- Salt to taste
1,8-2,2 kg
300 g
350 ml
1 kg
1 clove
250 g
50 g
200 g
100 ml
Clean eel by removing the stomach and head. Eel can be prepared as a
whole, or it can be cut into pieces of about 5 cm in length. Roll the eel
in the flour mixed with salt. Fry the eel in hot oil. When eel becomes
golden brown and tender, remove from pan and set aside.
In another pan heat oil and cook onions and garlic until soft. Add sliced
carrots, celery, and pre-cooked rice. Add pepper, bay leaf, vinegar, and
salt to taste. Add eel into pot and stew everything together until done.
Serve warm and garnish with lemon slices, dried peppers, parsley, dried plums, etc.
In some places it is traditional to peel the skin from the eel. It is not
necessary to do so because others believe that the taste is better with
the skin on.
49
1h
Pita (burek)
sa zeljem
Byreku është një gatim me shtresa brumi i cili është
tipik në Ballkan; byrekët mbushen me barishte të egra
dhe ndryshojnë nga njëri-tjetri dhe gjithashtu edhe
sipas stinëve.
Burek je vrsta pite katakteristična za balkansko
podneblje, zelje za punjenje varira od oblasti
i sezone u godini.
50
Nëse ka, petat mund të blihen të gatshme dhe kjo do të shkurtonte me 50%
kohën e përgatitjes së këtij vakti.
- Miell
600 g
- Ujë i vakët
200 ml
- Vezë 1 copë
- Kripë 1 lugë çaji
- Barishte të egra*
- Majdanoz (i prerë trashë)
- Qepë pranvere (të prera mirë) - Mendër e freskët (e prerë trashë)
- Kopër i freskët (e prerë trashë)
- Vezë (të rrahura)
- Gjizë e freskët ose djathë me feta
- Vaj ulliri ekstra i virgjër
*Si për shembull hithra, çikore ose pazia
(Mund të përdorni edhe spinaq në vend të këtyre)
500 g
1 tufë
4 copë
20 g
20 g
2 copë
150 g
½ filxhan
Za tijesto
Količina: 6 porcija
Za fil
Për pjesën e
Përbërësit
brendshme(mbushjen) për brumin
Masa: 6 racione
Ako je dostupno, tijesto se već može
kupiti, što upola smanjuje vrijeme
za pripremu jela.
600 g
- Brašno
200 ml
- Mlaka voda
1 komad
- Jaja
1 kašičica
- So
- Divlje zelje*
- Peršun (ugrubo isjeckan)
- Mladi luk (sitno sjeckan)
- Svježa nana/metvica (sjeckana)
- Mirođija (sjeckana)
- Jaja
- Svježa rikota ili feta sira
- Ekstra djevičansko maslinovo ulje
*Divlje zelje (koprive, cikorija i blitva, a može i spanać)
500 g
1 veza
4 struka
20 g
20 g
2 komada
150 g
½ šolje
Pie (Byrek)
with Wild Greens
For the Filling For the dough
A byrek is a filo pastry pie typical of the Balkans;
pies are filled with wild greens varying from one
area to the other and the season of the year.
Yield: 6 servings
If available, the dough can be bought and
that would reduce by half the time necessary
for the preparation of this meal
- Flour
600 g
- Lukewarm water
200 ml
- Egg
1 piece
- Salt
1 tablespoon
- Blanched wild greens*
- Parsley (roughly chopped)
- Spring onions (finely sliced)
- Fresh mint (roughly chopped)
- Dill Weed (roughly chopped)
- Eggs (beaten)
- Fresh ricotta or Feta cheese
- Extra-virgin olive oil
500 g
1 bunch
4 pieces
20 g
20 g
2 medium-sized
150 g
½ cup
*Nettle tops, chicory or chard (you may also use spinach instead)
51
Pita (burek)
sa zeljem
Në një tas të madh, përzieni miellin dhe kripën dhe bëni një vrimë në
mes dhe shtoni ujin dhe pastaj vezët. Përzieni derisa të gjitha të jenë të
përziera mirë. Lejeni mënjanë për 30 minuta në temperaturë dhome
ndërkohë që përgatisni mbushjen me barishte të egra.
Futini barishtet e egra (hithra, çikore dhe paziat) për 5 minuta në ujë të
valuar, kullojini, rifreskojini në ujë të ftohtë akull derisa ti dalë ngjyra,
lejini të ftohen dhe pastaj pritini trashë. Prisni mirë dhe ndani koperin
dhe çikoret. Shtoni një vezë të rrahur, gjizën dhe gjethet e grira të mendrës dhe përziejeni mirë. Me 2 lugë gjelle vaj ulliri, shtoni barishtet e
egra të ndara dhe përziejini mirë.
Pas periudhës së pushimit, formoni 16 topa me masë të njëjtë. Pluhroseni tavolinën e gatimit me miell gruri dhe hilleni secilin top në një fletë
rrumbullake të sheshtë brumi. Lyeni çdo fletë më vaj ulliri. Vendosni
fletën e parë në një tepsi 22 cm të rrumbullakët (anën e fletës me vaj
vendoseni poshtë duke u siguruar që e lini një pjesë mbi majën e tepsisë). Vazhdoni duke përdorur të njëjtën metodë për gjysmën e fletëve
të brumit. Pastaj shtoni barishtet e egra dhe shpërndajini në mënyrë
të barabartë. Vazhdoni duke shtuar shtresat e brumit duke u siguruar
që lyeni secilën prej tyre me vaj ulliri. Palosni anët e brumit brenda
në tepsi dhe jepini një kalim me furçë me vaj ulliri sipër. Ju mund të
përdorni gjithashtu gjalpë të shkrirë. Pjekeni byrekun në furrën të cilën
e keni parangrohur me 180°C për 30 minuta derisa të behët kërcitëse
dhe kafe i çelët.
U velikoj posudi pomiješati brašno i so. Zatim napraviti rupu u sredini i dodati vodu i jaja. Miješati dok se ne sjedini. Ostaviti po strani
30 minuta na sobnoj temparturi. Dok tijesto stoji, možete nastaviti sa
pripremom fila.
Kuvati zelje 5 minuta u ključaloj vodi, procijediti, osvježiti u hladnoj
vodi da zadrži boju, ostaviti da se ohladi, a zatim ugrubo isjeckati. Sitno
isjeći mladi luk, mirođiju i cikoriju (koristan trik sa mirođijom i cikorijom
je da se trljanjem o ravnu površinu napravi oblik cigare i na taj način
isjecka na kriške). Tome dodati umućeno jaje, rikotu i sjeckano lišće
nane, zatim zelje i dvije kašike maslinovog ulja pa dobro promiješati da
se sastojci sjedine.
Nakon što tijesto odstoji, formirati 16 loptica podjednake veličine. Kukuruznim brašnom posuti radnu površinu i razvući lopte u tanke listove.
Svaki list premazati maslinovim uljem. U tepsiju veličine 22 cm postavite
prvu koru tako da je nauljena strana okrenuta ka dolje (vodite računa
da se oblože i strane tepsije). Poređajte na isti način još sedam jufki, a
zatim pripremljeni fil ravnomjerno rasporedite po kori. Nakon toga nastavite da ređate nauljene jufke. Na kraju ivice tijesta koje su vam ostale
na obodu tepsije ubacite unutra i premažite uljem (može se koristiti i
rastopljeni maslac umjesto ulja). Pecite pitu 30 minuta u prethodno zagrijanoj pećnici na 180°C, dok ne bude hrskava i zlatno braon boje.
Priprema
Mënyra e gatimit
52
Byrek me
Barishte të Egra
Method
Pie (Byrek)
with Wild Greens
In a large bowl, mix the flour and the salt and make a hole in the middle to add the water and then eggs. Mix until everything is well incorporated. Leave aside for 30 minutes at room temperature while you
prepare the wild greens filling.
Blanch wild greens (Nettle tops, Chicory and Chard) for 5 minutes in
boiling water, drain, refresh in ice cold water to retain color, leave to
cool and then chop roughly. Finely slice spring onions and chop up the
dill weed and chicory. Add one beaten egg, the ricotta and chopped
mint leaves and mix well. With 2 tbsp of olive oil, add the chopped
blanched wild greens and mix well.
After the resting period, form 16 equally-sized balls. Dust the worktop
with corn flour and roll out each ball into a flat circular sheet of dough.
Brush each sheet with olive oil. Place the first sheet into a 22 cm round
loose bottomed tin (face the oiled side down making sure that it drapes over the rim of tin). Continue using the same method for the half
of the pastry sheets. Then add the wild greens mixture and spread out
evenly. Continue adding the layers of pastry making sure to brush each
sheet with olive oil. Fold in the edges of pastry into the pie dish and
give it one last brush with olive oil on the top. You may also use melted
butter. Bake the pie into a pre-heated oven at 180°C for 30 minutes
until it is crispy and golden brown.
53
25m
in
Predjelo sa povrćem
Boranija
Fasulet e verdha
54
Në tigan, hidhni qepët në vaj. Shtoni fasule të pastruara, patate dhe domaten e grirë. Shtoni kripë dhe piper. Tani shtoni
200 ml ujë të nxehtë. Mbulojeni dhe ziejeni për 25 minuta në
nxehtësi të ulët.
Sastojci
- Fasule të verdha ose te gjelbra
(gjysëm të prera)
600 g
- Vaj ulliri
4 lugë gjelle
- Qepë të reja
(vetëm pjesa e bardhë)
2 copë
- Patate (e prerë në 4 copa) 1 copë
- Domate e pjekur (e grirë) 1 copë
- Kripë dhe piper
Količina: 4 porcije
Priprema
Mënyra
e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
- Očišćena žuta boranija
(može i zelena)
600 g
- Maslinovo ulje
4 kašike
- Svježi crni luk
2 glavice (samo bijeli dio)
- Krompir srednje veličine
sječen na 4 komada
- Jedan zreli narendani paradajz
- So i biber
U tiganju propržiti luk na ulju. Dodati očićenu boraniju isječenu
na polovine, krompir i izrendani paradajz. Posoliti i pobiberiti.
Dodati 200 ml tople vode. Poklopiti i kuvati 25 minuta na laganoj temperaturi.
Vegetable Platter
Yellow Beans
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Yellow or green beans
(trimmed, cut in half)
- Olive oil
- Fresh onions
(only the white part)
- Potato (cut in 4 pieces)
- Ripe tomato
(grated into a fresh passata)
- Salt and Pepper
600 g
4 tablespoons
2 standard sized
1 medium sized
1 medium sized
In the frying pan, sauté the onions in oil. Add cleaned beans,
potatoes and the fresh tomato passata. Season with salt and
pepper. Now add 200 ml of hot water. Cover and simmer for 25
minutes over low heat.
55
2 5 min
Predjelo sa povrćem
Pečeni plavi patlidžan
Patëllxhanë të pjekur
Mënyra e gatimit
Në një tas, shtroni rriskat e patëllxhanëve, spërkatini me kripë dhe lejini për 10 minuta. Pas kësaj, fshijini me letër kuzhine
për të hequr lëngun e tepërt dhe kripën. Vendosini në një tavë
pjekjeje dhe spërkateni me vaj ulliri. Vendoseni në furrë me
180°C për 15 minuta derisa të bëhen ngjyrë kaf i çelët. Sillini patëllxhanët nëse është e nevojshme. Ndërsa ato piqen, përdorni
një tigan me 20 ml vaj ulliri për të marrë aromën e hudhrës dhe
mbulojini me një kapak. Shtoni lëngun e domateve të freskëta,
hidhini erëza për t’i dhënë shije dhe shtoni 300 ml ujë të nxehtë
dhe lejeni të zihen për 10 minuta. Kur patëllxhanët të jenë gati,
menjëherë shtoni uthullën nga vera e kuqe. Hedhni sipër salcën. Vendoseni në furrë përsëri për 15 minuta të tjera.
56
Sastojci
Përbërësit
- Patëllxhanë
4 copë me masë mesatare
(të prerë në rriska 1.5cm)
2 lugë gjelle
- Uthull nga vera e kuqe
2 thelba
- Hudhër (të grirë) 2 copë
- Domate të pjekura (të grira) 80 ml
- Vaj ulliri - Kripë dhe piper
Količina: 4 porcije
- Plavi patlidžan
(isječen na kolutove debljine 1,5 cm)
- Crveno vinsko sirće
- Bijeli luk (sitno sjeckan)
- Zreli paradajz (izrendan)
- Maslinovo ulje
- So i biber
Priprema
Masa: 4 racione
U činiju položiti kolutove plavog patlidžana, posoliti i ostaviti 10
minuta, nakon toga kuhinjskom krpom ukloniti višak tečnosti i
soli. Patlidžan poslagati u tepsiju i politi maslinovim uljem pa
peći dok ne porumeni oko 15 minuta na 180°C. Na sredini pečenja kolutove okrenuti da se fino ispeku i sa druge strane. Dok se
patlidžan peče, u tiganju propržiti luk sa 20 ml maslinovog ulja
i poklopiti. Dodati svjež rendani paradajz, začiniti, zaliti sa 300
ml tople vode i ostaviti da se kuva 10 minuta. Kad je patlidžan
spreman, odmah dodati crveno vinsko sirće. Preliti paradajz sosom i vratiti u rernu još 15 minuta.
4 komada srednje veličine
2 kašike
2 čena
2 komada srednje veličine
80 ml
Vegetable Platter
Baked Aubergines
Ingredients
- Aubergines
(sliced into 1,5 cm discs)
- Red wine vinegar
- Chopped garlic
- Ripe tomatoes
(grated into a fresh passata)
- Olive oil
- Salt and Pepper
Method
Yield: 4 servings
In a bowl, spread the aubergine discs, sprinkle with salt and leave aside for 10 minutes. Afterwards, wipe with kitchen towel to
remove excess liquid and salt. Place in a roasting pan and sprinkle with olive oil. Place into the oven at 180°C for 15 minutes
until golden brown. Roll the aubergines if necessary. While the
aubergines are baking, use a frying pan with 20 ml of olive oil to
sauté garlic and cover with a lid. Add fresh tomato passata, season to taste and add 300 ml of hot water and leave to simmer
for 10 minutes. When the aubergines are ready, immediately
add the red wine vinegar. Pour the tomato sauce over. Put back
into the oven for another 15 minutes.
4 medium sized
2 tablespoons
2 cloves
2 medium sized
80 ml
57
3 0 min
Predjelo sa povrćem
Grilovane tikvice
u sosu od jogurta
Kumbuj zgare
të njomë me kos
Količina: 4 porcije
58
3 copë me masë mesatare
600 g
1 thelb
1 lugë gjelle
5 lugë gjelle
Pjekni rriskat e kungujve me 3 lugë gjelle vaj ulliri, hidhni erëza dhe pjekeni në furrë në një enë fireproof me 180°C për 15
minuta.
Ndërkohë, përzieni kosin natyral me hudhrat e grira dhe një
lugë gjelle vaj ulliri. Hidhni kripë dhe piper dhe futeni në frigorifer. Kur të jenë gati kungujt, spërkatini me lëngun e limonit dhe lejini të ftohen. Pas kësaj shtoni përzierjen e kosit dhe
majdanozin e grirë. Hidhini erëza sipas dëshirës. Kjo shërbehet
si një antipastë ose si një shoqërues për mishin e zgarës “për
të zbutur shijen”.
Sastojci
- Kunguj
(të ndarë në rriska 1.5cm) - Kos natyral - Hudhër (i prerë mire) - Majdanoz i grirë - Vaj ulliri - Gjysëm limoni (lëngun)
- Kripë dhe piper
Priprema
Mënyra e gatimit
Përbërësit
Masa: 4 racione
- Tikvice
(izrezane na kolutove debljine 1,5 cm)
- Jogurt
- Bijeli luk (sitno sjeckan)
- Sjeckani peršun
- Maslinovo ulje
- Sok od pola limuna
- So i biber
3 komada srednje veličine
600 g
1 čen
1 kašika
5 kašika
Preliti tikvice sa 3 kašike maslinovog ulja, začiniti i peći u vatrostalnoj posudi 15 minuta na 180°C.
U međuvremenu, pomiješati jogurt, sjeckani bijeli luk i kašiku
maslinovog ulja, posoliti i pobiberiti i dobijenu smesu držati u
frižideru. Kada tikvice budu gotove, isprskati ih limunovim sokom i ostaviti da se ohlade. Zatim preliti sosom od jogurta i dodati isjeckani peršun. Začiniti po ukusu. Služi se kao predjelo ili
kao osvežavajući prilog mesu sa roštilja „da očisti nepce“.
Vegetable Platter
Grilled Zucchini
in Yogurt Sauce
Method
Ingredients
Yield : 4 servings
- Zucchini
(sliced into 1.5cm discs)
- Natural yoghurt
- Garlic (finely chopped)
- Chopped parsley
- Olive oil
- Half a lemon juice
- Salt and Pepper
3 medium sized
600 g
1 clove
1 tablespoon
5 tablespoons
Coat the zucchini discs with 3 tbsp of olive oil, season and bake
in the oven in a fireproof container at 180°C for 15 minutes.
In the meanwhile, mix natural yoghurt with chopped garlic and
a tbsp of olive oil. Season with salt and pepper and refrigerate.
When the zucchini are ready, sprinkle them with the lemon juice and leave to cool. Afterwards add the yogurt mixture and
chopped parsley. Season to taste. This is served as an appetizer
or as a refreshing grilled meat side dish “to cleanse the palate”.
59
60
61
min
80
60-
Pure Gështenjash
62
- Kesten
- Puter
- Vanilin šećer
- Slatka pavlaka
- Rum
- Šećera po ukusu
700 g
125 g
1 kesica (10 g)
150 ml
20 ml
Kesten zarezati na sredini i staviti u vodu da se kuva oko pola
sata. Kada je kesten skuvan, oljuštiti ga i propasirati. Puter, šećer i vanilin šećer pjenasto ubutati, pa dodati pasirani kesten. U
smjesu zatim dodati već umućenu slatku pavlaku i rum. Lagano
sjediniti i servirati. Dekorisati rendanom čokoladom i šlagom.
Mënyra
e gatimit
Priprema
Sastojci
Količina: 10 porcija
Përbërësit
Masa: 10 racione
- Gështenja
- Gjalpë - Sheqer me vanilje
- Krem i ëmbël
- Rum
- Sheqer sipas shijes
700 g
125 g
1 paketë (10 g)
150 ml
20 ml
Bëni një prerje në mes të çdo gështenje dhe vendoseni në ujë
të nxehtë për t’u gatuar për rreth gjysëm ore. Pasi është gatuar,
hiqini gështenjat nga ena, hiqjani lëkurat dhe bëjini pure. Përzieni gjalpë, sheqer dhe sheqer me vanilje dhe rrahini derisa të
bëhen si shkumë dhe pastaj shtoni purenë e gështenjave. Në
një tas tjetër, rrihni bashkë kremin e ëmbël dhe rumin. Shtoni
purenë e gështenjave në këtë përzierje. Përzieni butësisht të
gjithë përbërësit dhe shërbejeni. Lyejeni përsipër me çokollatë
dhe krem të rrahur.
Chestnut Puree
Method
Ingredients
Yield: 10 servings
- Chestnuts
- Butter
- Vanilla sugar
- Sweet/Sour cream
- Rum
- Sugar to taste
700 g
125 g
1 packet (10 g)
150 ml
20 ml
Make a slit in the middle of each chestnut and place in boiling
water to cook for about half an hour. When cooked, remove
chestnuts from the pot, remove the skins and mash the chestnuts. Combine butter, sugar, and vanilla sugar and whisk until frothy and add mashed chestnuts. Whisk together, add the
already mixed sweet cream and rum. Add the chestnut puree
to this mixture. Gently mix all the ingredients and serve. Top
with chocolate shavings and whipped cream.
63
1 5 min + 6 h
Seltepric sa bademom
i grožđicama
Gatuani orizin për 5 minuta në ujë të valuar me 5 g kripë. Kullojeni orizin dhe pastaj hidheni në një enë ku më përpara keni ngrohur
qumësht me sheqer. Ziejeni për 12 minuta derisa përzierja të jetë
kompakte. Në një enë tjetër përzieni miellin e misrit me kanellën me
50ml qumësht derisa të keni një masë të lëmuar. Hiqeni enën nga
nxehtësia dhe shtoni masën e miellit të misrit dhe kanellës ndërkohë
që përzieni në mënyrë konstante. Vazhdoni të zieni edhe për 3 minuta dhe pastaj hiqeni nga zjarri. Ndajeni në 4 tasa të vegjël dhe lëreni
të ftohet. Mund të shërbehet ose e ngrohtë, në temperaturë dhome,
ose e ftohtë. Përpara se të shërbehet, pluhroseni lehtësisht me kanellë dhe zbukurojeni me bajame dhe rrush të thatë.
64
120 g
500 ml
5g
15 g
120 g
500 ml
1 lugë çaji
2 lugë gjelle
2 lugë gjelle
Sastojci
- Oriz
- Ujë
- Kripë
- Miell misri
- Sheqer - Qumësht
- Ekstrakt vaniljeje
- Bajame (të grimcuara)
- Rrush i thatë
- Pluhur kanelle
- Pirinač
- Voda
- Kukuruzno brašno
- So
- Šećer
- Mlijeko
- Ekstrakt vanile
- Tucani bademi
- Suvo grožđe
- Cimet u prahu
Priprema
Përbërësit
Količina: 4 porcija
Mënyra e gatimit
Masa: 4 racione
120 g
500 ml
15 g
5g
120 g
500 ml
1 kašičica
2 kašike
2 kašike
Kuvajte pirinač u ključaloj vodu sa 5 g soli 5 minuta na visokoj
temperaturi. Ocijediti pirinač, a zatim ponovo dodati u posudu
sa podgrijanim mlijekom. Dodati šećer i nastaviti sa kuvanjem
još 12 minuta dok se smjesa sjedini. Skinuti sa vatre i dodati kukuruzno brašno i cimet pomiješanih sa 50 ml mlijeka. Nastaviti
sa kuvanjem još 3 minuta, a zatim skloniti sa vatre. Podijeliti u
četiri manje činije i ostaviti da se ohladi. Može se služiti toplo
na sobnoj temperaturi ili hladno. Prije služenja posuti sa malo
cimeta i dekorisati bademima i grožđicama.
Seltepric with
Almonds and Raisins
Method
Ingredients
Yield: 4 servings
- Rice
- Water
- Salt
- Corn flour
- Sugar
- Milk
- Vanilla extract
- Crushed almonds
- Raisins
- Cinnamon powder
120 g
500 ml
5g
15 g
120 g
500 ml
1 tablespoon
2 tablespoons
2 tablespoons
Cook rice for 5 minutes in boiling water with 5 g of salt. Drain
rice and then add it into a pan in which you have previously
warmed milk and sugar. Simmer for 12 minutes until the mixture is compact. In a separate pan mix corn flour and cinnamon
with 50 ml of milk until you get a smooth mass. Take the pan
off the heat and gently add the corn flour and cinnamon mass
while constantly stirring. Continue to simmer for another 3 minutes and then take off the heat. Divide into 4 small bowls and
leave to cool. It can be served either warm, at room temperature, or cold. Before serving, lightly dust with cinnamon and
decorate with almonds and raisins.
65
30 40 m
in
Biskota me Mjaltë
Masa: 20-25 biskota
66
- Brašno
- Puter
- Šećer u prahu
- Jaja
- Med
- Vanilin šećer
- Mlijeko
- Kora od pola limuna
- Prstohvat soli
1 kg
200 g
300 g
2 komada
250 g
2 kesice (20 g)
oko 200 ml
- Voda
- Gustin
- Šećer
100 ml
1 kašičica
100 g
Zamijesiti tijesto tako što brašnu dodate omekšali puter, šećer,
jaja, med, so, vanilin šećer i koricu limuna. Tijesto sjediniti
postepeno dodajući mlijeko, a zatim ga ostaviti da odstoji nekih
30 minuta. Za fomiranje medenjaka tijesto razvući na 1 cm debljine, vaditi modlom okrugle medenjake i slagati ih u pleh.
Medenjake pečete 20 minuta - prvo desetak minuta na 180°C,
a onda smanjiti temperaturu na 160°C. Za dekoraciju, prokuvati gustin, vodu i šećer uz stalno miješanje. Ovom smjesom
premazati medenjake i posuti prah šećerom.
Medenjake možete napraviti i sa orasima, tako što ćete tijestu
dodati 300g sjeckanih ili mljevenih oraha.
Mënyra
e gatimit Për dekorimin Për brumin
Priprema Za dekoraciju Za tijesto
Količina: 20-25 komada
- Miell
- Gjalpë
- Sheqer pluhur
- Vezë
- Mjaltë
- Sheqer me vanilje
- Qumësht
- Pak kripë
- Lëkura e një gjysme
limoni e grirë në rende
- Ujë
- Miell misri
- Sheqer
1 kg
200 g
300 g
2 cope
250 g
2 paketa (20 g)
200 ml
100 ml
1 lugë gjelle
100 g
Bëni brumin duke përzier gjalpë të shkrirë, sheqer, vezë, mjaltë,
kripë, sheqer me vanilje, dhe limon së bashku me miellin. Më
pas, gradualisht shtoni qumështin për të bërë brumin. Lëreni
të pushojë për 30 minuta. Rrotullojeni brumin deri në 1 cm
trashësi. Formoni biskota mjalti të rrumbullakëta. Piqini për 20
minuta – së pari 10 minuta me 180˚C, dhe pastaj ulni temperaturën në 160˚C. Për të bërë pjesën e sipërme, përzieni miellin
e misrit, sheqerin dhe ujin dhe ziejini duke i përzier në mënyrë
konstante. Përhapeni këtë lëng mbi biskotat dhe hidhini sipër
sheqerin pluhur.
Për të bërë biskota me mjaltë me arra, përdorni të njëjtën recetë por vetëm shtoni 300 gram arra të prera.
Honey Cookies
Method For decoration For dough
Yield: 20-25 cookies
- Flour
- Butter
- Powdered sugar
- Eggs
- Honey
- Vanilla sugar
- Milk
- Pinch of salt
- Half a lemon zest
1 kg
200 g
300 g
2 pieces
250 g
2 packets (20 g)
about 200 ml
- Water
- Cornstarch
- Sugar
100 ml
1 tablespoon
100 g
Make dough by putting softened butter, sugar, eggs, honey, salt,
vanilla sugar, and lemon to the flour. Next, gradually add milk
to form dough. Let the dough rest for 30 minutes. Roll dough to
about 1 cm thickness. Form round honey cookies. Bake for 20
minutes – first 10 minutes at 180˚C, and then reduce temperature to 160˚C. To make the glaze, combine cornstarch, sugar
and water and bring to a boil by constantly stirring. Spread this
glaze over the cookies and dust with powdered sugar.
To make honey cookies with walnuts, use the same recipe and
add 300 grams of chopped walnuts.
67
Revani sa jogurtom
i medom
3 0 min
68
- Kos natyral
- Mjaltë
- Lajthi (të pjekura
dhe të grimcuara)
- Rrush i thatë
200 g
100 g
1 copë
200 g
2 lugë gjelle
2 lugë gjelle
Ndani të verdhat e vezës nga të bardhat dhe rrahini këto të fundit me
sheqer derisa të bëhen si dëborë. Shtoni të verdhën e vezës me lëkurën e
grirë të limonit, përziejini dhe pastaj shtoni kosin natyral. Në një tas tjetër,
përzieni sodën me miellin. Duke e përzier butësisht, shtoni miell në masën e përgatitur më përpara. Hidheni masën në një tavë të vogël e cila
më përpara është lyer me gjalpë dhe është spërkatur me pak miell. Hidhni gjysmën e arrave sipër. Vendoseni në furrë për 35 minuta me 180°C.
Mos e nxirrni nga furra gjatë 20 minutave të para në mënyrë që të mos
shfryhet. Nxirreni nga furra dhe lëjeni të ftohet. Shërbejeni në një pjatë
ëmbëlsire si më poshtë: vendosni një copë kek në pjatë e cila më përpara
është përzier me kos dhe mjaltë dhe me arra dhe rrush të thatë të grimcuar. Shërbejeni me dy lugë gjelle reçel kumbulle dhe spërkateni pjesën e
mbetur me arra dhe rrush të thatë.
Količina: 4 porcije
Sastojci
4 copë
4 lugë gjelle
3g
4 lugë
Za preliv
- Vezë - Miell
- Sodë
- Sheqer
- Lëkurë limoni
të grirë në rende
- Kos natyral
- Reçel kumbullash
Priprema
Mënyra e gatimit
Për t’u shërbyer
në pjatën
e ëmbëlsirës
Përbërësit
Masa: 4 racione
- Jaja
- Brašno
- Soda bikarbona
- Šećer
- Jogurt
- Džem od šljiva
- Rendana korica
jednog limuna
- Jogurt
- Med
- Pržen i usitnjen lješnik
- Suvo grožđe
4 komada
4 kašike
3g
4 kašike
200 g
200 g
100 g
2 kašike
2 kašike
Odvojite žumanca od bjelanaca i umutiti bjelanca sa šećerom, dok
se ne dobije čvrst šne. Ubutati i žumanca sa rendanom koricom
limuna i sve pomiješati sa šneom od bjelanaca, a zatim dodati jogurt. U posebnoj posudi, pomiješati sodu bikarbonu sa brašnom,
pa lagano miješajući dodajte brašno smjesi od jaja. Manji kalup
za tortu premazati puterom, posuti brašnom i izručiti dobijenu
smjesu za koru. Vrh posuti polovinom pripremljenih lješnjaka.
Peći 35 minuta na 180°C, ali bez otvaranja rerne da biskvit ne
splasne. Nakon pečenja izvaditi iz rerne i ostaviti da se ohladi prije služenja. Za preliv pomiješati jogurt sa medom i dodati ostatak
lješnika i suvog grožđa. Kolač služiti na desertnom tanjiru na koji
se prethodno sipa preliv. Servirati uz dvije kafene kašike džema
od šljiva i posuti lješnicima i grožđicama.
Revani with Yoghurt
and Honey
Method
For serving Ingredients
Yield: 4 servings
- Eggs
- Flour
- Baking soda
- Sugar
- Lemon zest
- Natural yoghurt
- Plum jam
4 pieces
4 tablespoons
3g
4 tablespoons
1 piece
200 g
- Natural yogurt
- Honey
- Hazelnuts (roasted and crushed)
- Raisins
200 g
100 g
2 tablespoons
2 tablespoons
Separate egg yolks from egg whites and beat eggs whites with
sugar until snowy peaks are formed. Add beaten egg yolks with
lemon zest to egg whites, mix and then add the natural yogurt.
In a separate bowl, mix the baking soda with the flour. Gently
stirring, add flour in the previously made mass. Pour the mass in
a smaller mold previously oiled with butter and sprinkle with flour. Sprinkle half of the hazelnuts on top. Place into the oven for
35 minutes at 180°C. Do not take out of oven during the first 20
minutes so that the sponge cake does not sink. Take out of oven
and leave to cool. Serve on a dessert plate as follows: place a piece of cake on the plate which has previously been poured with
the mixture of yogurt and honey sprinkled with roughly crushed
hazelnuts and raisins. Serve with two tablespoons of plum jam
and sprinkle with the rest of the nuts and raisins.
69
3 0 - 4 0 min
Byrek me ftua
70
- Brašno
- Margarin
- Šećer
- Žumance
- Jaja
- Vanilin šećer
1 kg
500 g
250 g
6 komada
2 komada
1 kesica (10 g)
- Dunje
- Šećer
- Vanilin šećer
- Prstohvat cimeta
6 komada
150 g
1 kesica (10 g)
U posudu staviti omekšali margarin i brašno i ručno sjediniti smjesu. Žumanca, jaja, šećer i vanilin šećer ubutati i dodati u prethodno pripremljenu smjesu i ručno mijesiti dok ne dobijete kompaktno tijesto. Ostaviti ga u frižideru da odstoji 15 minuta. Tijestom
obložite manju tepsiju i vodite računa da i ivice tepsije budu prekrivene. Peći 10-15 min na 150°C, zavisno od debljine tijesta.
Za fil:
Dunje oguliti, isjeckati na kockice ili izrendati i sa ostalim sastojcima za fil staviti da se kuvaju dok ne omekšaju. Pred kraj kuvanja
dodati prstohvat cimeta. Fil preliti preko već pečene kore i staviti
u frižider da se pita hladi.
Servirati dekorisano po želji kriškama dunje.
Mënyra e gatimit
Priprema
Sastojci Sastojci
za fil za tijesto
Količina: 10-12 porcija
Për
mbushjen Përbërësit
Masa: 10-12 racione
- Miell
- Margarinë
- Sheqer
- Të verdha vezësh
- Vezë
- Sheqer me vanilje
1 kg
500 g
250 g
6 cope
2 cope
1 paketë (10g)
- Ftonj
- Sheqer
- Sheqer me vanilje
- Pak kanellë
6 cope
150 g
1 paketë (10g)
Shtojini miellit margarinë të shkrirë dhe përziejeni në mënyrë manuale. Përzieni të verdhat e vezës, vezët, sheqerin dhe sheqerin
me vanilje dhe bashkojini me miellin dhe margarinën. Përziejini
ato në mënyrë manuale. Lëreni brumin të pushojë për 15 minuta në frigorifer. Në një tepsi rrumbullake, përhapni brumin për të
mbuluar sipërfaqen dhe pjesët anësore. Piqeni për rreth 10-15
minuta me 150˚C, në varësi të trashësisë së brumit.
Për mbushjen:
Qëroni frutat dhe ndajini në kuba të vegjël ose grijini. Vendosini
ato në një tigan në sobë dhe shtoni përbërësit e tjerë dhe lejini
të gatuhen. Gatuajini ngadalë derisa ftonjtë të jenë të buta, duke
shtuar kanellën në fund.
Shpërndajeni këtë mbushje në ëmbëlsirën e parapërgatitur. Lëreni në frigorifer derisa të ftohet. Shërbejeni secilin porcion me një
rriskë ftua.
Method
For filling Ingredients
Quince Pie
Yield: 10-12 servings
- Flour
- Margarine
- Sugar
- 6 egg yolks
- 2 eggs
- Vanilla sugar
- Quinces
- Sugar
- Vanilla sugar
- Pinch of cinnamon
1 kg
500 g
250 g
1 packet (10 g)
6 fruits
150 g
1 packet (10 g)
Add softened margarine to flour and mix manually. Mix egg
yolks, eggs, sugar and vanilla sugar and add to the flour and
margarine. Mix manually. Let the dough rest for 15 minutes in
the refrigerator. In a round baking dish, spread the dough to cover the surface and the sides. Bake the crust for approximately
10-15 minutes at 150˚C, depending on the dough thickness.
For the filling:
Peel the fruit and chop into small cubes or grate. Put in a pan
on the stove and add other ingredients and leave to cook. Cook
slowly until the quince is soft, adding cinnamon at the end.
Spread this filling onto the prepared crust. Leave pie to rest
in the fridge until cool. To serve, decorate each portion with
a slice of quince.
71
3 0 - 4 0 min
Petulla nga Virpazar
72
300 g
200 g
500 ml
200 ml
4 komada
1 kesica (10 g)
- Puter
- Šećer
- Šljivovica
- Džem od smokava
- Suve smokve
- Sok od 2 pomorandže
20 g
300 g
100 ml
150 g
500 g
- Slatka pavlaka
100 ml
Za smjesu za palačinke umutite jaja, mlijeko, kisjelu vodu, vanilin šećer, so i obje vrste brašna, tako da dobijete glatku masu bez
grudvica. Palačinke ispržiti u standardnom tiganju za palačinke. U
šerpu, na tihoj vatri, stavimo da se šećer karamelizuje na puteru,
zatim sipamo šljivovicu i flambiramo karamel. Lagano miješajući
dodati sok od pomorandže, zatim džem, isjeckane suve smokve
i sve dobro sjediniti. Pripremljenim filom napunimo palačinku i
preklopimo u trokut. Servirati na tanjiru (obično dvije palačinke),
dodatno preliti filom i posuti suvim grožđem i služiti sa oko 10 ml
slatke pavlake. Može se dekorisati i suvim smokvama.
Përbërësit
Količina: 10-12 porcija
- Pšenično brašno
- Kukuruzno brašno
- Kisjela voda
- Mlijeko
- Jaja
- Vanilin šećer
- Prstohvat soli
Mënyra Për zbuku- Për
e gatimit
rimin mbushjen
Za
Priprema dekoraciju Za fil
Sastojci
za palačinke
Masa: 10-12 racione
- Miell gruri
- Miell misri
- Ujë mineral
- Qumësht
- Vezë
- Sheqer me vanilje
- Pak kripë 300 g
200 g
500 ml
200 ml
4 cope
1 paketë (10 g)
- Gjalpë
- Sheqer
- Raki kumbulle
- Reçel kumbullash
- Lëng i freskët portokalli
- Fiq të thatë
20 g
300 g
100 ml
150 g
2 portokalle
500 g
- Krem i ëmbël 100 ml
Bëni një brum petullash duke përzier vezët, qumështin, ujin mineral, sheqerin me vanilje, kripën, dhe të dy llojet e miellit. Skuqini petullat. Në një tigan tjetër, gatuani gjalpin me sheqerin për të
bërë karramel. Hidhni rakinë dhe lejeni në zjarr. Ngadalë shtoni
lëngun e portokallit. Pastaj shtoni reçelin, fiqtë e thatë të ndarë
dhe përziejini të gjithë përbërësit së bashku. Merrni petullën e
përgatitur, lyejeni në salcën e fiqve, paloseni dhe shërbejeni në
një pjatë. Hidhini sipër më shumë mbushës. Shërbeni 2 petulla
për person. Zbukuroni secilin porcion me 10ml krem të bardhë.
Zbukurojini me rrush të thatë, dhe fiq të thatë sipas dëshirës.
Pancakes from Virpazar
For
For
Method garnishing filling
Ingredients
for pancakes
Yield: about 10 portions
- Wheat flour
- Corn flour
- Mineral (gas) water
- Milk
- Vanilla sugar
- Pinch of salt
- 4 eggs
300 g
200 g
500 ml
200 ml
4 pieces
1 packet (10 g)
- Butter
- Sugar
- Plum brandy
- Fig jam
- Orange juice
- Dried figs
20 g
300 g
100 ml
150 g
from 2 oranges
500 g
- Sweet cream
100 ml
Make a thin pancake batter by combining eggs, milk, mineral
water, vanilla sugar, salt, and both flours. Fry the pancakes. In a
separate pan, cook butter and sugar to make the caramel. Pour
brandy and let flame. Slowly add the orange juice. Next add the
jam, chopped dried figs, and stir all ingredients together. Take
prepared pancake, put it in fig sauce, fold and serve on a plate.
Top with more filling. Serve 2 pancakes per person. Decorate
each portion with 10 ml of sweet cream. Garnish with raisins,
and dried figs, if desired.
73
74
75
Muzeu Etnografik “Oso Kuka”
Oso Kuka
Ky muze i cili ndodhet në Shkodër duhet vizitohet patjetër me qëllim për të kuptuar
dhe vlerësuar domethënien kulturore të këtij qyteti historik dhe zonës përreth – ai
zgjidh misterin e stilit shqiptar të jetesës në Veri. Në katin e parë, ka një ekspozitë
arkeologjike të veshjeve tradicionale, dhe në katin e dytë një ekspozitë të gërmimeve
arkeologjike të cilat tregojnë për themelimin dhe zhvillimin e këtij qyteti. Ai ndodhet në
një shtëpi klasike otomane e cila daton në shekullin e 19-të, duke dhënë një reflektim
piktoresk të mënyrës së jetesës së familjeve tregtare të asaj kohe dhe karakterin patriarkal të shoqërisë. Gardhe të larta ndanin pjesën private në të cilën gratë gatuanin,
bënin punime artizanale dhe kujdeseshin për fëmijët e tyre nga jeta publike në të cilën
burrat angazhoheshin në tregti, punime artizanale dhe çështje të tjera.
Etnografski muzej „Oso Kuka”
Ovaj muzej u Skadru predstavlja mjesto koje se apsolutno mora posjetiti kako bi
se mogao razumjeti i cijeniti kulturni značaj ovog istorijskog grada i njegovog
okruženja – on otkriva misteriju načina života na sjeveru Albanije. Na prvom
spratu ovog muzeja je etnografska postavka sa tradicionalnim nošnjama, a na
drugom spratu je izložba arheoloških iskopina koje govore o nastanku i razvoju ovog grada. Muzej se nalazi u klasičnoj otomanskoj kući iz perioda ranog
XIX vijeka, koja slikovito odražava način života tadašnje trgovačke porodice i
patrijarhalni karakter društva. Visoke ograde odvajale su privatni dio u kojem
su žene kuvale, bavile se ručnim radom i brinule o djeci, od javnog života u
kojem su se muškarci bavili trgovinom, zanatima i drugim poslovima.
Ethnographic Museum “Oso Kuka”
This museum in Skadar is an absolute must-see in order to understand and appreciate the cultural
significance of this historic city and its surrounding area – it unravels the mystery of the Albanian
lifestyle in the North. The first floor houses the archeological exhibition of traditional clothes, and
on the second floor there is an exhibition of archeological excavations which tell us about the
founding and the development of this town. It is located in a classic Ottoman house dating back to
the early 19th century giving a picturesque reflection of the way of life of merchant families from
that time and the patriarchal character of the society. High fences separated the private part in which
the women were cooking, doing artisan work and taking care of their children, from the public life
where men were engaged in trade, artisan works and other matters.
76
Kalaja Rozafa
Kjo kala qëndron në majë të një kodre të lartë prej 130 metrash nga e cila ju mund të shijoni pamje të
bukura të qytetit të Shkodrës dhe rrethinave të tij. Lumi Drin dhe Bojana (Buna në Shqip) takohen në
majë të kësaj kodre dhe rrjedhin si një lumë drejt e në Detin Adriatik. Kjo kala e lashtë daton që në
periudhën ilire dhe lidhet me legjendën e tre vëllezërve të cilët kishin vite që po e ndërtonin dhe
çdo gjë që ata ndërtonin gjatë ditës shembej natën nga një zanë. Emri i kalasë e ka origjinën
nga emri i gruas së vëllait të vogël – Rozafa, e cila u muros në kala si një sakrificë.
Ky është version shqiptar i të njëjtës legjendë që njihet në Malin e Zi përmes një kënge epike
“Zidanje Skadra na Bojani” (Ndërtimi i Shkodrës mbi Lumin Buna).
Edhe sot në Shkodër, ka nëna që vijnë në brendësi të kalasë kur kanë probleme me ushqimin
e fëmijve me gji, për shkak se ata besojnë që sakrifica e Rozafës do t’i ndihmojë ata.
Kalaya Rozafa – tvrđava Rozafa
Tvrđava se nalazi na brdu visokom oko 130 m, sa kojeg se pruža divan panoramski pogled
na grad Skadar i okolinu. U podnožju brda, sastaju se Drim i Bojana i odatle kao jedna
rijeka teku ka Jadranskom moru. Ova drevna tvrđava potiče iz vremena Illira i vezuje se za
legendu o tri brata koja su je godinama gradila, a sve što bi preko dana sazidali, preko noći
bi porušila vila. Ime tvrđave potiče od imena žene najmlađeg od trojice braće – Rozafe, koja
je kao žrtva uzidana u tvrđavu.
Ovo je albanska verzija iste legende, u Crnoj Gori poznate kroz staru narodnu pjesmu „Zidanje Skadra na Bojani“. Čak i danas u Skadru postoje majke koje dolaze unutar tvrđave, kada
imaju problema sa dojenjem, jer vjeruju da će im žrtva koju je podnijela Rozafa pomoći.
Kalaya Rozafa – the Fortress of Rozafa
This fortress sits on the top of a 130 m high hill from which you can enjoy beautiful views of the town of Skadar
and its surroundings. Rivers Drim and Bojana (Buna in Albanian) meet at the foot of this hill and flow as one
river directly into the Adriatic Sea. This ancient fortress dates back to the Illyrian times and is connected to the
legend of three brothers who had constructed it for years and everything they would build during the day would
be ruined overnight by a fairy. The name of the fortress originates from the name of the youngest brother’s wife
– Rozafa, who was immured into the fortress as a sacrifice.
This is the Albanian version of the same legend known in Montenegro through an old epic song “Zidanje Skadra
na Bojani” (The Building of Skadar on the Bojana River).
Even today, in Skadar, there are mothers who come to the inside of the fortress when they have breastfeedin
problems, because they believe that the ultimate sacrifice of Rozafa will help them.
Kalaja Rozafa
77
Godinje
Godinje
Godinje je drevna ruralna cjelina koja se vjekovima nalazila na granici između Turskog carstva i Crne
Gore. Nastanak Godinja se vezuje za izgradnju ljetnjikovca dinastije Balšića u XIV vijeku. O načinu
života i burnoj istoriji ovog mjesta govore stare kuće sa konobama pod voltovima gdje su se čuvali
vino i ostali poljoprivredni proizvodi, male kamene terase ispred konoba, stari mlinovi, gumna, tajni
prolazi koji su povezivali kuće i u kojima se stanovništvo u naletima Turaka skrivalo... Godinje je i danas
poznato po autentičnoj arhitekturi, vinskim podrumima i kvalitetnim vinima karakteristične arome.
Godinjskom zalivu pripada i ostrvo-tvrđava Grmožur, koje je u vrijeme knjaza Nikole Petrovića
služilo kao zatvor za teške prestupnike. Iz njega je bio nemoguć svaki bijeg i u narodu je nazvan
„crnogorski Alkatraz”.
Godinje
Godinje është një vendbanim i lashtë rural që për shekuj me radhë ishte në kufirin ndërmjet
Perandorisë Osmane dhe Malit të Zi. Krijimi i Godinje lidhet me ndërtimin e një shtëpie verore
të dinastisë Balšića në shekullin e 14të. Historitë e mënyrës së jetesës dhe historia e trazuar
e këtij vendi tregohen nga shtëpitë e vjetra me bodrume nën volt ku vera dhe produktet e
tjera bujqësore ruheshin, tarraca të vogla guri përballë bodrumeve, mullinj të vjetër, kalime të
fshehta që lidhnin shtëpitë dhe përfaqësonin një strehë për banorët gjatë sulmeve të turqve
etj. Sot, Godinje është gjithashtu e njohur për arkitekturën autentike, bodrumet e verës dhe
verën cilësore me aromë karakteristike. Ishulli Grmožur – kala që i takon Gjirit të Godinje e
përdorur për të shërbyer si burg për shkelësit e rëndë në kohën e Dukës Nikola Petrović.
Ishte e pamundur të largoheshe prej saj, kështu që, njerëzit e zakonshëm filluan ta quanin “Montenegrin Alcatraz”.
Godinje
Godinje is an ancient rural settlement which for centuries was on the border between
the Ottoman Empire and Montenegro. The establishment of Godinje is associated with the
construction of the summer house of the Balšića dynasty in the 14th century. Stories of the way of
life and turbulent history of this place are told by the old houses with cellars under vaults where wine and
other agricultural products were stored, small stone terraces in front of the cellars, old mills, threshing floors,
secret passages that connected the houses and represented a shelter for the inhabitants during the attacks
of the Turks etc. Today, Godinje is also well known for authentic architecture, wine cellars and quality wine of
characteristic aroma. The Grmožur Island – fortress that belongs to Godinje Bay used to serve as a prison for
serious offenders in the times of Duke Nikola Petrović. It was impossible to run away from it, thus, ordinary
people started calling it the “Montenegrin Alcatraz”.
78
78
Rijeka Crnojevića
Rijeka Crnojevića je živopisno mjesto sa bogatom istorijom i divnim pejzažima.
Smješteno je na obalama istoimene rijeke. Nastanak ovog mjesta tokom XV vijeka vezuje se za Ivana Crnojevića, tadašnjeg vladara Zete. Osim što je bilo
značajan trgovački centar, poznato je i po prvoj štampariji „Obod“ u kojoj je
štampana prva knjiga kod Južnih Slovena, „Oktoih prvoglasnik“‘. Prepoznatljivo je po drevnim građevinama kao što su Danilov most i kuća pored mosta,
zvana Mostina, koje je sagradio knjaz Danilo sredinom XIX vijeka.
vića
noje
r
C
a
k
e
j
Ri
Rijeka Crnojevića
Rijeka Crnojevića është një vend piktoresk me histori të pasur dhe peisazhe
të bukura. Ai ndodhet në brigjet e lumit me të njëjtin emër. Krijimi i këtij
vendi gjatë shekullit të 15 lidhet me Ivan Crnojević, kryetar i Zeta në atë
kohë. Përveç se është një qëndër e rëndësishme tregtare, ai është i njohur
gjithashtu për shtypshkronjën e parë të quajtur “Obod” në të cilën libri
i parë në pjesën jugore sllave i titulluar “Oktoih prvoglasnik” u botua.
Ky vend njihet gjithashtu për ndërtesat e lashta si Ura e Danilos dhe
shtëpia afër urës e quajtur Mostina, e ndërtuar nga princi Danilo në
mesin e shekullit të 19.
Rijeka Crnojevića
Rijeka Crnojevića (Crnojević River) is a picturesque place with rich history and beautiful landscapes. It is located on the banks of the river of
the same name. The establishment of this place during the 15th century is associated with Ivan Crnojević, the ruler of Zeta at that time. In addition to being a
significant commercial center, it is also known for the first printing house called “Obod”
where the first book in the South Slavic world called “Oktoih prvoglasnik” was printed.
This place is also recognized for ancient buildings such as Danilo’s Bridge and the house near
the bridge called Mostina, constructed by prince Danilo in the mid 19th century.
79
Ura e Mesit
Ura e Mesit dhe Kalaja e Drishtit
Ura e Mesit, me 13 harqet e saj, me një gjatësi prej 100 metrash dhe gjërësi prej
3 metrash, është një nga urat më të mëdha dhe më të ruajtura në Shqipëri e cila
daton që në periudhën otomane. Ajo u ndërtua në shekullin e 18-të. Ura e Mesit
përfaqësonte lidhjen e kësaj pjese të Shqipërisë me qendra dhe rrugë të tjera tregtare. Kjo urë e lashtë ndodhet afër qytetit të Shkodrës. Duke ecur drejt maleve,
do të gjeni kalanë misterioze të Drishtit. Një fakt interesant në lidhje me kalanë
e Drishtit është që ka akoma një komunitet të vogël që jeton brenda mureve të
kalasë në shtëpi tipike të cilat ofrojnë një pikturë autentike të arkitekturës tradicionale. Në Shqipëri, Drishti njihet gjithashtu për llojin autokton të qepës.
Most Mesi i tvrđava Drisht
Most Mesi, sa svojih 13 lukova, preko 100 m dužine i više od 3 m širine, jedan
je od najvećih i najbolje očuvanih mostova iz doba Otomanskog carstva u
Albaniji. Sagrađen je u XVIII vijeku. Predstavljao je vezu ovog dijela Albanije
sa drugim trgovačkim centrima i putevima. Ovaj drevni kameni most se
nalazi u blizini grada Skadra. Krećući se dalje, prema planinama nailazi se
na misterioznu tvrđavu Drisht. Interesantno je da jedna manja zajednica
i dan danas živi unutar bedema ove tvrđave, u karakterističnim kućama
koje čine jedinstveni prikaz tradicionalne arhitekture. Drisht je u Albaniji
poznat i po svojoj autohtonoj sorti crnog luka.
Mesi Bridge and Castle of Drisht
The Mesi Bridge, with its 13 arches, length of over 100 m and width of 3 m, is one of the largest
and best preserved bridges in Albania dating from the Ottoman period. It was built in 18th century. The Mesi Bridge represented the connection of this part of Albania with other commercial
centers and routes. This ancient wooden bridge is located near the town of Skadar. Moving forward towards the mountains, one will find a mysterious Castle of Drisht. An interesting fact about
the Castle of Drisht is that there is still a small community living within the Castle walls in typical
houses which provide an authentic picture of traditional architecture. In Albania, Drisht is also well
known for its autochthonous sort of onion.
80
Marubi
Koleksioni fotografik Marubi është një nga asetet më të mëdha kulturore të Shkodrës
dhe pse jo edhe të gjithë Shqipërisë. Pietro Marubbi (Pjetër në shqip), një emigrant
nga Piacenza, është themeluesi i fotografisë artistike në shekullin e 19-të në Shqipëri.
Fotografitë e Pjetër Marubit dhe dy brezave të pasardhësve të tij përfaqësojnë kujtime
origjinale të qytetit të Shkodrës dhe jetës në të, rrethinave dhe stilit të jetesës së popullsisë në male. Ato mundësojnë një lidhje të vërtetë vizuale me të kaluarën e Shqipërisë
dhe zhvillimet në Ballkan përsa i përket modernizimit.
Koleksioni fotografik publik Marubi ndodhet në Arkivat e Shtetit në qendër të Shkodrës
dhe listohet në Listën e Trashëgimive Botërore të UNESCO.
Marubi
Zbirka fotografija Marubi predstavlja najvjerovatnije jedno od najvećih skadarskih, ako ne i
albanskih kulturnih bogatstava. Pietro Marubbi (alb.Pjeter), emigrant iz Pjaćence, začetnik
je umjetničke fotografije u Albaniji u XIX vijeku. Fotografije Pjetra Marubija i još dvije generacije njegovih sljedbenika pružaju originalna sjećanja na grad Skadar i gradski život, okolinu i način života stanovništva u planinama. Omogućava istinsku vizuelnu vezu sa albanskom
prošlošću i promjenama na Balkanu u odnosu na tekovine modernizacije. Javna zbirka „Marubi Fototeka“ čuva se u Državnom arhivu u centru Skadra i proglašena je svjetskom baštinom
UNESCO-a.
Marubi
Marubi Photo Collection is possibly one of Skadar’s, if not Albania’s greatest cultural assets.
Pietro Marubbi (Pjeter in Albanian), an emigrant from Piacenza, is the founder of artistic photography in 19th century in Albania. The photographs of Pjeter Marrubi and two generations
of his followers represent original memories of the town of Skadar and the life in it, the surroundings and the lifestyle of the population in the mountains. They enable a true visual connection with the Albanian past and developments in the Balkans in relation to the modernization.
The public Marubi Fototeka Collection is housed in the State Archives in the center of Skadar and
is listed on UNESCO World Heritage List.
Marub
i
81
Vranjina i Lesendro
Vranjina, nekada ostrvo, sada je vještački, povezano sa obalom. Iznad samog ušća rijeke Morače u jezero, nalazi se crkva Sv. Nikole iz XIII vijeka, drevni spomenik koji svjedoči o burnoj istoriji ovog podneblja. Jedinstveni
ambijent ostrva upotpunjuje staro ribarsko mjesto, gdje stare kamene kuće govore o načinu života lokalnog
stanovništva kroz vjekove i sada. Pogled na čunove sa kojih ribari bacaju mreže i vrše čini potpunim doživljaj
života na jezeru. U blizini Vranjine nalazi se Lesendro, tvrđava izgrađena u XVIII vijeku na istoimenom
nekadašnjem ostrvu, koje je danas isto kao i Vranjina povezano sa kopnom. Tvrđavu su izgradili Crnogorci
sa ciljem da bude strateška tačka odbrane od naleta turske vojske prema Rijeci Crnojevića. Kao takva, bila
je poprište mnogih bitaka između Crnogoraca i Turaka.
Vranjina dhe Lesendro
Vranjina, që dikur ishte një ishull, tani lidhet në mënyrë artificiale me bregun. Vetëm mbi bashkimin
e lumit Morača në liqen, është një Kishë e Shën Nikollës nga shekulli i 13të, një monument i lashtë
që dëshmon një histori të trazuar të këtij rajoni. Një ambient unik i këtij ishulli plotësohet nga një
vendbanim i vjetër peshkatarësh ku shtëpitë e vjetra prej guri reflektojnë mënyrën e jetesës së
popullsisë lokale përmes shekujve dhe tani. Pamja e “čun” (varka të vogla lokale) nga i cili peshkatari hidhte rrjetat e tij të peshkimit dhe arkat e plotësonin përvojën e jetës në liqen.
Afër Vranjina është Lesendro, një kala e ndërtuar në shekullin e 18-të në ish-ishullin me të njëjtin
emër që është sot, njësoj si Vranjina, e lidhur me tokën. Kalaja është ndërtuar nga malazezët me
qëllim për të qënë një pikë strategjike mbrojtjeje kundër sulmeve turke ndaj Rijeka Crnojevića.
Duke qënë i tillë, ky ishte vendi i shumë betejave ndërmjet malazezëve dhe turqve.
Vranjina and Lesendro
Vranjina, which once used to be an island, is now artificially connected to the shore. Just above
the confluence of the Morača River into the lake, there is a Church of St. Nikola from the 13th
century, an ancient monument witnessing a turbulent history of this region. A unique ambience of this island is complemented by an old fisherman settlement where old stone houses
reflect the way of life of the local population through the centuries and now. View of the
“čun” (small local boats) from which the fishermen threw their fishing nets and coops make
complete the experience of the life on the lake. Near Vranjina there is Lesendro, a fortress
built in the 18th century on the former island of the same name which is today, the same as
Vranjina, connected to the continent. The fortress was constructed by Montenegrins with the
aim for it to be a strategic defense point against the Turkish attacks on Rijeka Crnojevića. Being as such, is was the site of many battles between the Montenegrins and the Turks.
82
Murići
Murići su živopisno mjesto na obali Skadarskog jezera. Njegova obala sa pješčanim
plažama, mnoštvom ostrva i brojnim maslinjacima, predstavlja jednu od ambijentalnih vrijednosti jezera.
Zetska vladarska vlastela Balšići iz XIV vijeka je na tri ostrva iz ovog Krajinskog arhipelaga izgradila manastire - Starčevo, Beška i Moračnik, koji su odigrali značajnu
ulogu u duhovnom životu Zete. Danas, ovaj veličanstven ambijent ostrva i manastira svojom jedinstvenošću i vjekovnom tišinom ne ostavlja ravnodušnim
posjetioce jezera.
i
ć
i
r
u
M
Murići
Murići është një vend piktoresk i vendosur në brigjet e Liqenit të Shkodrës. Brigjet e tij me plazhe me rërë dhe ishuj të shumtë dhe pemë ulliri përfaqësojnë një
prej vlerave mjedisore të Liqenit të Shkodrës.
Në shekullin e 14të, familja mbretërore Balšić nga Zeta ndërtoi manastire mbi
tre ishujt e arkipelagut të Kranjina – Starčevo, Beška dhe Moračnik, të cilët
luajtën një rol të rëndësishëm në jetën shpirtërore të Zeta. Sot, ky ambient i
mrekullueshëm i ishujve dhe manastireve i lë pa mend vizitorët me veçantinë dhe heshtjen e tij.
Murići
Murići is a picturesque place situated on the banks of the Skadar Lake. Its
shores with sandy beaches and numerous islands and olive groves represent
one of the ambiance values of the Skadar Lake.
In the 14th century, the royal Balšić family from Zeta built monasteries on the three
islands of Kranjina archipelago – Starčevo, Beška i Moračnik, which played a significant role in the spiritual life of Zeta. Today, this magnificent ambiance of the islands and
the monasteries take the lake visitors’ breath away with their uniqueness and silence.
83
Krap iz Skadarskog jezera
Krap, šaran (Cyprinus carpo Linneaus, 1758) može dostići težinu i do 25 kg, ali su rijetki
primjerci preko 15 kg. U narodu je poznat kao ljuskavi šaran i može se naći samo u Skadarskom jezeru pa kao takav predstavlja endemsku vrstu. Kao unešena vrsta prilagodio
se i tzv. kineski šaran (Carassius auratus gibelio) koji se manje upotrebljava u ishrani
zbog većeg broja koščica.
Krap je poznat kao simbol jezera koje dijele Albanija i Crna Gora. Ribari iz malih
sela, od davnina tvrde da je izuzetan ukus ove ribe posljedica cirkulacije jezera
usljed ulivanja vode iz rijeke Morače koja otiče ka rijeci Bojani i na taj način kreira
veoma pogodno i čisto okruženje za opstanak krapa.
Krap kao takav, takođe, prikazuje jezero kao jedinstvenu cjelinu u kojoj postoje zajednički proizvodi i načini života, a ipak različite interpretacije njihove gastronomije i bogatstava na datom području. Primjera radi, u Crnoj Gori postoji
posebna tradicija sušenja jezerske ribe, koja je jednako uspješna kao i mariniranje
krapa, jegulje ili ukljeve – a to je sušenje proizvoda dimljenjem ili na vazduhu što je
vjekovima duga tradicija očuvanja prehrambenih proizvoda. Međutim, na albanskoj strani, proces sušenja je manje poznat, osim kada je u pitanju ukljeva. I dok se u Crnoj Gori od
krapa prave fileti koji se mariniraju, u Albaniji je karakteristično da se isti servira u zemljanim
posudama, preliven bogatim sosom.
Upravo to može biti dvostruko gurmansko iskustvo različitosti koje grade gastronomski identitet
i diverzitet regiona Skadarskog jezera...
84
Krap nga Liqeni i Shkodrës
Carp from the Skadar Lake
Krapi (Cyprinus carpo Linneaus, 1758) mund të arrijë peshën e 25 kg, por peshqit
Carp (Cyprinus carpo Linneaus, 1758) can attain weight of 25 kg, but samprej 15 kg janë disi të rrallë. Njihet gjërësisht si “krapi me luspa” dhe mund të gjinples of over 15 kg are rather rare. It is widely known as “scaly carp” and
det vetëm në Liqenin e Shkodrës, dhe si i tillë ai përfaqëson një specie tipike. I
can be found only in the Skadar Lake, and as such it represents an endemic
ashtu-quajturi Krapi Kinez (Carassius auratus gibeio) është prezantuar në mënyrë
species. The so-called Chinese Carp (Carassius auratus gibeio) was artificially
artificiale dhe është përshtatur mirë, por përdoret më pak në ushqim sepse përmintroduced and has adapted well, but is less used in the diet because it contains
ban shumë kocka të vogla.
many tiny bones.
Krapi është i njohur si simbol i liqenit që ndahet midis Shqipërisë dhe Malit të
Carp is well known as a symbol of the lake shared by Albania and Montenegro.
Zi. Peshkatarët nga fshatrat e vegjël për shekuj me rrallë kanë thënë që shija e
The fishermen from small villages for centuries have claimed that the extraordijashtëzakonshme e këtij peshku lidhet me qarkullimin e ujit në liqen dhe hyrjen
nary taste of this fish is associated with the circulation of the lake and the inflow
e ujit nga lumi Morača i cili derdhet në Lumin Bojana (Buna), duke krijuar një
of water from the Morača river flowing out to the Bojana (Buna) River, creating an
mjedis optimal dhe të pastër për mbijetesën e krapit.
optimum and clean living environment for the survival of carp fish.
Krapi si i tillë, gjithashtu e prezanton liqenin si një territor të tërë që ndan
The carp as such, also presents the lake as one whole territory sharing common
produkte dhe mënyra jetese të përbashkëta duke qenë i shumëllojshëm në
products and ways of life and yet being diverse in the interpretation of gastronomy
interpretimin e gastronomisë dhe aseteve që ekzistojnë në zonë. Për shemand assets existing in the area. For example, in Montenegro, there is a special tradibull, në Mal të Zi, ka një traditë të veçantë të konservimit të produkteve të
tion of curing the lake fish products which is as successful as the marination of the fish
peshkut të liqenit e cila është po aq e suksesshme sa marinimi i peshkut
such as carp, eel and bleak - curing products with smoke or air is an age old tradition
ku përfshihen krapi, ngjala dhe gjuhëza – konservimi i produkteve me tym
of preserving food products. However, in the Albanian part, the curing process is less
ose ajër është një traditë e vjetër e konservimit të produkteve të ushqknown except for the bleak. Whereas the carp is filleted and served dry but flavorfully
imit. Sidoqoftë në Shqipëri, procesi i konservimit është më pak i njohur
marinated in Montenegro, the characteristic dish in Albania is to serve it in a clay ovenpërveç gjuhëzëz. Ndërkohë që krapi ndahet në fileto dhe shërbehet i
ware dish with a rich sauce.
thatë por i marinuar me erëza në Malin e Zi, gatimi karakteristik në
Exactly this can be regarded as a double gourmand experience of varieties that make up
Shqipëri është të shërbehet në një tavë balte me një salcë të pasur.
the gastronomic identity and the diversity of the region of Skadar Lake...
Pikërisht kjo mund të konsiderohet si një përvojë e një shijeje të dyfishtë e varieteteve që përbëjnë identitetin gastronomik dhe diversitetin e rajonit të Liqenit të Shkodrës.
85
Jegulja
Jegulja riba zmijolikog oblika, dužine do 1.5 m i težine do 6 kg. U vodama Skadarskog jezera su rijetki
primjerci preko 2 kg. Jegulja je prilično masna, mesnata riba jakog ukusa koja može biti delikates za
mnoge ljubitelje dobrog zalogaja – tradicionalno, najpogodnije je jesti kada poraste i migrira ka moru.
Najpopularniji način konzumiranja jegulje jeste pripremljena na orizu ili grilovana i servirana u zemljanoj posudi u sosu na bazi paradajza i luka, jer kiselost ovog sosa ublažava njenu masnoću. Znaćete
da je jegulja svježa i dobro spremljena ukoliko se meso lako odvaja od kostiju. Jegulja se nije oduvijek
smatrala popularnom ribom za jelo, ali na ovom području ona je specijalitet jer je, zahvaljujući jedinstvenom ekosistemu i prirodnom okruženju, njeno meso jako ukusno. Hrskava spoljašnjost jegulje,
mekoća i skoro kremasti ukus se moraju probati radi pravog doživljaja lokalne gastronomije.
Ngjala
Ngjala është një peshk si gjarpër, deri në 1.5 m gjatësi dhe peshon deri në 6 kg. Ngjalat mbi 2 kg
gjinden rrallë në ujrat e liqenit të Shkodrës. Ngjala është një peshk i pasur në vaj, me tul, dhe me
një shije të fortë i cili mund të jetë një delikatesë për shumë adhurues të ushqimit të mirë – tradicionalisht koha më e mirë për të ngrënë ngjala është kur ata janë të rritura dhe janë duke migruar
për në det. Mënyra më e njohur e ngrënies së ngjalave është me oriz ose në zgarë e shërbyer në një
tjegull me një domate dhe qepë me salcë për shkak se aciditeti i salcës pakëson yndyrën e ngjalës.
Ju do ta kuptoni nëse një ngjalë ka qenë e freskët dhe e gatuar mirë në momentin që tuli ndahet
me lehtësi nga kocka. Ngjala nuk është konsideruar gjithmonë një peshk i njohur për t’u ngrënë,
por në këtë territor të veçantë, ajo është specialitet për shkak të sistemit unik dhe mjedisit natyror,
mishi i saj është shumë i shijshëm. Pjesa e jashtme kërcitëse e ngjalës, me butësinë dhe shijen e
saj kremoze është një domosdoshmëri për t’u provuar me qëllim për të pasur një eksperiencë të
vërtetë të gastronomisë vendase.
Eel
Eel is a snake-like fish, up to 1.5 m in length and 6 kg in weight. Eels over 2 kg are rarely found in
the waters of the Skadar Lake. The eel is an oil-rich, meaty and strongly flavored fish which can be a
delicacy for many lovers of good food - traditionally the best time to eat them is when they are mature
and migrating to sea. The most popular way of preparing eel is on rice or grilled and served in a clay tile
with a tomato and onion based sauce because the acidity of the sauce cuts through the fattiness of the
eel. You will know when an eel was fresh and well cooked when the meat clearly separates from the
bone. The eel has not always been considered a popular fish to eat, but in this particular territory it is a
specialty because due to the unique ecosystem and natural environment, its meat is very delicious. The
crispy texture of the outside of the eel, with its tender texture and almost creamy flavor must be tasted
in order to have a real experience of the local gastronomy.
86
Ukljeva
Ukljeva je takođe endemska vrsta ribe koja živi u velikim jatima. Vruća ljeta provodi u dubljim
vodama na pučini jezera, a zimi se povlači u podvodne izvore, tzv. ‘oka’, gdje je voda koja izvire
zimi toplija od jezerske. Mrijesti se u priobalnom pojasu na kamenitom i šljunkovitom dnu u periodu od kraja marta do polovine juna. Može narasti do 20 cm dužine i dostići težinu do 40 grama.
Sedamdesetih godina se u Skadarskom jezeru izlovljavalo i do 600 tona ukljeve godišnje. Ukljeva
se uobičajeno može naći sušena i predstavlja popularno predjelo tokom mnogih okupljanja uz
čašu jakog crvenog vina ili rakije. U Albaniji, ukljeva se više konzumira u lokalnim domaćinstvima
nego na javnim mjestima i može se najviše naći u ribarskom selu Zogaj. Na crnogorskoj strani
jezera, tradicija sušenja ukljeve je zadržana u većem broju mjesta, a u njenu čast i čast vina,
početkom svake godine u Virpazaru se organizuje festival ‘Dani vina i ukljeve’.
Gjuhëza
Gjuhëza është gjithashtu një specie tipike që jeton në grupe të mëdha. Gjatë verërave të nxehta,
ajo është në ujrat më të thellë të liqenit, ndërsa gjatë dimrave ajo tërhiqet për të shkuar në burimet nëntokësore, të ashtu-quajturit “sytë” ku uji që buron gjatë dimrit është më i ngrohtë se
sa uji i liqenit. Ajo hedh vezët në zonat anës liqenit në pjesët fundore të gurëve dhe shkëmbinjve,
në periudhën midis fundit të Marsit dhe mesit të Qershorit. Ajo mund të arrijë gjatësinë prej 20
metrash, dhe mund të peshojë deri në 40 g. Rreth viteve 70-të, deri në 600 ton gjuhëza u peshkuan
nga liqeni në vit. Gjuhëza mund të gjindet zakonisht e tymosur dhe përfaqëson një meze për mbledhjet e vogla e shoqëruar me një gotë vere të kuqe të fortë ose raki. Në Shqipëri, gjuhëza konsumohet
më shumë në shtëpi vendase se sa në vende publike, dhe mund të gjindet kryesisht në fshatin Zogaj. Në
anën malazeze të liqenit, tradita e tymosjes së gjuhëzëz është ruajtur në shumicën e vendbanimeve, dhe
në nder të saj dhe të verës, një festival i cili quhet “Ditët e Verës dhe Gjuhëzëz” organizohet në Virpazar
në fillim të çdo viti.
Bleak
Bleak is also an endemic species living in large flocks. During hot summers, it is in deeper lake waters,
while during the winters it retreats to the underground springs, the so-called “eyes” where the springing
water during the winter is warmer than the lake water. It spawns in the lakeside areas on the gravely or
rocky bottoms, in the period between the end of March and mid June. It can reach length of 20 cm, and
weight up to 40 g. In the 1970s, up to 600 tons of bleak were fished from the lake annually. Bleak can most
commonly be found smoked and represents a popular appetizer for small gatherings accompanied with a
glass of robust red wine or brandy. In Albania, bleak is more consumed in local households than in public
places, and can mostly be found in the village of Zogaj. On the Montenegrin side of the lake, the tradition
of smoking the bleak has been preserved in most settlements, and in its honor and the honor of wine, a
festival called “Days of Wine and Bleak” is organized in Virpazar at the beginning of each year.
87
Začinsko i ljekovito bilje
Usljed pogodnih geografsko-klimatskih uslova, područje Skadarskog jezera i na crnogorskoj i na albanskoj strani je bogato začinskim i ljekovitim biljem. Najčešće su prisutni žalfija, majčina dušica,
kleka, bosiljak, origano, divlja nana, kamilica... Na albanskoj strani narodna medicina nesumnjivo
predstavlja važnu tradiciju liječenja, a seosko stanovništvo je očuvalo i nastavilo tradiciju korišćenja
ljekovitog bilja. Interesantno je da se u selu Hot već nekoliko godina unazad koristi lokalno bilje i razni
začini u cilju unapređenja tradicionalne proizvodnje sira. Na crnogorskoj strani, aromatično i ljekovito
bilje se sakuplja i koristi u kućnoj upotrebi kao čajevi i začini. Zanimljiva je i danas poznata tradicija dodavanja ovog bilja domaćoj rakiji, što se sve češće primjenjuje i u spravljanju raznih likera.
Erëzat dhe barërat mjekësore
Për shkak të kushteve të saj gjeo-klimatike të favorshme, zona e Liqenit të Shkodrës në të dyja anët,
malazeze dhe shqiptare, është e pasur me barëra të ndryshme. Gjenden më së shumti sherebela, trumza, dëllinja, borziloku, rigoni, nenexhiku i egër, kamomili... Në anën shqiptare, mjekësia popullore pa dyshim përbën një traditë të rëndësishme, dhe popullsia rurale vazhdon traditën e përdorimit të barërave.
Një fakt interesant është që, në fshatin Hot, për vitet e fundit, ata kanë përdorur barëra lokale dhe erëza
të ndryshme me qëllim për të përmirësuar prodhimin tradicional të djathit. Në anën malazeze, megjithatë,
barërat aromatike dhe mjekësore mblidhen dhe përdoren për qëllime shtëpiake si çaji dhe erëzat. Ajo që
është interesante edhe sot është tradita popullore e shtimit të këtyre barërave me grappa të bërë në shtëpi,
dhe përdorimi gjithnjë e më i shpeshtë i tyre në përgatitjen e likereve të ndryshme.
Spices and Medicinal Herbs
Due to its favorable geo-climatic conditions, the area of the Skadar Lake on both sides, Montenegrin and
Albanian, is abundant in different herbs. Most frequently found are sage, thyme, juniper, basil, oregano, wild
mint, chamomile... On the Albanian side, the folk medicine undoubtedly represents an important tradition,
and the rural population continues the tradition of using herbs. An interesting fact is that, in the village of
Hot, for the past few years, they have been using local herbs and different spices with the aim to improve
the traditional cheese production. On the Montenegrin side, however, aromatic and medicinal herbs are collected and used for home purposes as tea and spices. What is also very interesting even today is the popular
tradition of adding these herbs to the homemade brandy, and their increasingly frequent application in the
preparation of various liqueurs.
88
Specijaliteti od mesa
Obilje pašnjaka i aromatičnog bilja oko Skadarskog jezera i slobodno kretanje stada stoke uz pratnju
čobana, učinili su da ovaj kraj bude poznat po visoko kvalitetnom mesu. Obilježje gastronomije na
albanskoj obali jezera je „ferlik“ – jagnjetina sa ražnja. Na crnogorskoj strani i danas je interesantna
upotreba sača u tradicionalnom načinu pripreme mnogih jela, a kao specijaliteti izuzetno su cijenjeni
jaretina, jagnjetina i teletina „ispod sača“.
Specialitetet e Mishit
Bollëku i kullotave dhe bimëve aromatike rreth Liqenit të Shkodrës, gjithashtu edhe lëvizja e lirë e
kafshëve të shoqëruara nga barinjtë, e kanë bërë këtë zonë të famshme për cilësinë e lartë të mishit.
Tipike për gastronominë në anën shqiptare është “fërliku” – qingj i pjekur në hell. Ajo që është interesante për zonën në anën malazeze të liqenit është që, edhe sot, “sač” (kapak pjekjeje) përdoret për
përgatitjen e shumë gjellëve në mënyrë tradicionale, dhe mishi i kecit, qingjit dhe viçit që përgatiten
në “sač” njihen si gjellët me mish më të vlerësuara.
Meat Specialties
The abundance of pastures and aromatic herbs around the Skadar Lake, as well as the free movement of livestock accompanied by shepherds, made this area famous for the high quality of meat.
Typical of gastronomy on the Albanian side is the “ferlik” - spit roasted lamb. What is interesting for
the area on the Montenegrin side of the lake is that, even today, “sač” (baking lid) is used for the
preparation of many dishes in a traditional way, and kid meat, lamb and veal prepared under “sač” are
highly appreciated meat dishes.
89
Shurupet
Në të gjithë basenin e Liqenit të Shkodrës popullsia vendase përgatit në mënyrë tradicionale shurupe
natyrale të koncentruara të cilat përzihen me ujin e ftohtë dhe shërbehen si pije freskuese. Lëngu i cili
përbëhet nga këto petale është tipik në Shkodër, qytet të cilit i referohen si qyteti i luleve. Një pije tjetër
interesante dhe shumë origjinale është limonada e cila përgatitet nga manaferrat e dëllinjës të cilat gjinden
me bollëk në këtë territor, veçanërisht në malet rreth e rrotull. Mjedisi i liqenit nga të dyja anët, malazez
dhe shqiptar, është i bollshëm në pemë shegësh nga fruti i të cilave përgatitet një shurup i mrekullueshëm, duke përfaqësuar në këtë mënyrë një pije freskuese shumë të mirë për vizitorët. Përsa
i përket anës malazeze, është interesante të përmendet lëngu i thanës (thana është një lloj vezak
mane me një bërthamë të zgjatur brenda shtresës së frutit. Thana është një bimë mjekësore dhe
lulja e saj përdoret për të përgatitur çajin, dhe fruti i saj përdoret në mënyrë tradicionale për të
përgatitur lëng dhe reçel).
Prirodni sokovi
U čitavom basenu Skadarskog jezera, lokalno stanovništvo tradicionalno priprema razne koncentrovane
prirodne sirupe (guste sokove), koji pomiješani sa hladnom vodom služe kao osvježavajući napitak.
Sok od latica ruža je tradicionalno obilježje Skadra, popularno nazvanog Gradom cvijeća. Još jedno
zanimljivo, veoma staro piće jeste i sok od kleke (limunada). Pravi se od bobica kleke koje na ovoj
teritoriji ima u izobilju, posebno po okolnim planinama. Okolina jezera i na albanskoj i na crnogorskoj strani je bogata stablima nara/šipka, od čijih plodova se pravi odličan sok, koji za posjetioce
predstavlja pravo osvježenje. Na crnogorskoj strani, interesantan za izdvojiti je i sok od drenjina.
(Drenjina je bobičasti plod ovalnog oblika koji unutar mesnatog omotača ima duguljastu košticu.
Drenjina je ljekovita, pa se cvijet koristi za čaj, a od ploda se tradicionalno prave sok i džem.)
Squashes
In the whole basin of Skadar Lake the local population traditionally prepares different natural concentrated syrups which are mixed with cold water and served as refreshments. Juice made of rose petals is typical
of Skadar, popularly referred to as the town of flowers. Another interesting and very original drink is lemonade
made out of juniper berries which are abundantly found in the territory, especially in the surrounding mountains.
Lake environment on both sides, Montenegrin and Albanian, is abundant in pomegranate trees out of which fruits
a wonderful syrup is made, representing a great refreshment for the visitors. As far as the Montenegrin side is
concerned, it is interesting to mention the cornelian cherry juice (cornelian cherry is an oval type of berry with the
elongated pit inside the layer of flash. Cornelian cherry is a medical plant and its flower is used to prepare tea, and
its fruit is traditionally used to prepare juice and jam).
90
Kasaronja
U narodu je poznata kao vodeni orah, orašak. Plod je specifičnog „rogastog“ oblika i
jestiv je, bogat skrobom i drugim hranljivim materijama. Može se jesti sirov dok je
sasvim mlad, a kasnije može da se kuva ili peče. Nekada se na Skadarskom jezeru
plod kasaronje, nakon organizovane jesenje „žetve“, čuvao kao zaliha hrane u nepovoljnim uslovima ili se koristio kao stočna hrana.
Gështenja e ujit “kasaronja”
Mes njerëzve është e njohur si gështenja e ujit. Fruti është me formë të veçantë
“brinje” dhe është e ngrënshme, e pasur me niseshte dhe lëndë ushqyese të tjera.
Ajo mund të hahet e papërpunuar, kurse frutat shumë të reja dhe më të vjetra mund
të zihen ose të piqen. Frutat e gështenjës së ujit të Liqenit të Shkodrës janë korrur
kolektivisht në vjeshtë, dhe pastaj janë ruajtur si furnizim me ushqim gjatë viteve të
urisë ose luftës, ose për t’u përdorur si ushqim për bagëtinë.
The “Kasaronja” Water Chestnut
Among people it is known as water chestnut. The fruit is of special “horned” shape and
it is edible, rich in starch and other nutrients. It can be eaten raw, when very young, and
older fruits can be boiled or roasted. Water chestnut fruits of the Skadar Lake have been collectively harvested in the autumn, and then stored as food supply during the famine or war
years, or used as cattle food.
Kasaro
nja
91
Pitomi kesten
Raskošne šume kestena i na albanskoj i na crnogorskoj strani, posjetioce ostavljaju bez daha. U selu Reç u Albaniji
stare su oko pet stotina godina, dok u Crnoj Gori šume vjekovima starih stabala pitomog kestena krase oblast Krajine.
Kesten je po pričama pokrajvođana, odigrao značajnu ulogu za njihovu egzistenciju. Vrijedne domaćice nekada su
pravile čak i hljeb od kestenovog brašna. Danas su na trpezi domaćinstava uglavnom pečeni kesten ili kuvan kao
pire, koji se može servirati uz glavno jelo ili kao dezert, a razni kolači i poslastice su potvrda da je kesten pravo
obilježje gastronomskih običaja žitelja područja kestenovih šuma.
Gështenja
Pyjet e bollshme të gështenjës në të dyja anët, shqiptare dhe malazeze, i lënë pa mend vizitorët. Në fshatin Reç në Shqipëri, ata janë mbi 500 vjeçarë, ndërsa në Mal të Zi, pyje shekullor të vjetër të gështenjës zbukurojnë zonën e Krajinës.
Sipas historive të treguara nga njerëzit që jetojnë në këtë zonë, gështenja ka luajtur një rol
të rëndësishëm në jetët e tyre. Sot, në tavolinat e ngrënies së familjeve ju mund të gjeni më
së shumti gështenjë të pjekur, ose të zier dhe të bërë pure, që mund të shërbehet së bashku
me pjatën kryesore ose si një ëmbëlsirë, dhe kekët dhe ëmbëlsirat e ndryshme vërtetojnë se
gështenja është tipike në gastronominë e njerëzve që jetojnë në zonën e mbuluar me pyjet e
gështenjës.
Chestnut
Abundant chestnut forests on both sides, Albanian and Montenegrin, take the visitors’ breath
away. In the village of Reç in Albania, they are over 500 years old, while in Montenegro, centuries old chestnut forests adorn the area of Krajina.
In accordance with the stories told by the people living in this area, chestnut played a significant
role in their lives. Diligent housewives even used to make bread out of chestnut flour. Today, on
the dining tables of the households you can mostly find roasted chestnut, or boiled and made
into puree, which can be served along with the main course or as a dessert, and various cakes and
sweets verify that the chestnut is typical in the gastronomy of people living in the area covered
with chestnut forests.
92
Smokva
Ovim ukusnim voćem bogata je cijela obala Skadarskog jezera. Osim što se služi svježa
kao sezonsko voće, poznat je i način sušenja smokava kako bi se produžila njihova
upotreba. Tradicionalno u oblasti Skadarskog jezera u Crnoj Gori, smokve se kao
dobrodošlica domaćina služe sa vinom, pršutom, sirom i sušenom ribom. Pored toga,
spravlja se slatko od smokava, a koristi se i kao kandirano voće u medu. Na albanskoj
strani obale, interesantni su posebna vrsta voćnog hljeba spravljenog samo od presovanih suvih smokava i marmelada od cijelih smokava.
Fiku
I gjithë bregu i liqenit të Shkodrës është i pasur me këtë frut të shijshëm sezonal. Metoda e tharjes së fiqve me qëllim për të zgjatur përdorimin e tyre është
gjithashtu e njohur. Tradicionalisht, në zonën rreth Liqenit të Shkodrës në Mal të
Zi, mikëpritësit shërbejnë fiqtë me verë, proshutë, djath ose peshk të thatë për të
mirëpritur të ftuarit e tyre. Përveç kësaj, marmalata e fikut gjithashtu mund të përgatitet ose fiqtë mund të ëmbëlsohen dhe të vendosen në mjaltë. Ajo që është interesante në anën shqiptare të bregut është një lloj i veçantë i bukës së frutit që bëhet
vetëm me fiq të shtypur, si dhe një marmalatë që bëhet e gjitha me fiq.
Fig
The whole Skadar Lake shore is abundant in this delicious seasonal fruit. The method of
drying the figs in order to prolong their use is also well known. Traditionally, in the area
around the Skadar Lake in Montenegro, hosts serve figs with wine, prosciutto, cheese or
dried fish to welcome their guests. In addition, fig marmalade can also be prepared or the
figs can be candied and put in honey. What is interesting on the Albanian side of the shore
is a special kind of fruit bread made only out of pressed figs, as well as a marmalade made
with whole figs.
93
Vinova loza i vinogradarstvo
Tradicija proizvodnje vina sa ponosom se čuva i prenosi generacijama. O svojim vinogradima u kojima
neumorno rade i o posvećenosti proizvodnji vina, vinogradari ovog regiona govore kroz interesantne
porodične priče, a dobrim vinom potvrđuju lični senzibilitet u proizvodnji ovog pića. Poseban doživljaj
daju upravo vina autohtonih sorti grožđa. Na albanskoj strani uzgaja se vinova loza Kallmet (jedna
od najstarijih sorti grožđa) i dobija se istoimeno veoma cijenjeno crveno vino. Značajno mjesto
zauzimaju i sorta bijelog grožđa i vino Shesh i Bardhe. Na crnogorskoj strani, poznato je crveno
vino od autohtone sorte grožđa Vranac i bijelo vino od istoimene sorte Krstač. Jedinstveni
doživljaj uživanja u vinu, daju posjete vinskim podrumima i konobama ovog kraja.
Vreshtat dhe Vitikultura
Tradita e prodhimit të verës është duke u ruajtur me krenari dhe kalohet nëpër breza. Prodhuesit e verës nga ky rajon flasin rreth vreshtave të tyre në të cilat ata punojnë pa pushim
dhe përkushtimin e tyre për prodhimin e verës përmes historive interesante familjare, dhe
ata vërtetojnë ndjeshmërinë e tyre personale në prodhimin e kësaj pijeje duke prodhuar
verë të shkëlqyer. Pikërisht këto verëra të bëra nga varietetet e rrushit autokton ju ofrojnë
ju një përvojë të veçantë. Në anën shqiptare një verë Kallmet bëhet një nga varietetet më të
vjetra të rrushit nga i cili prodhohet verë e kuqe e vlerësuar shumë me të njëjtin emër. Status
i veçantë i jepet gjithashtu varietetit të rrushit të bardhë dhe verës së quajtur Shesh i Bardhë.
Sa për anën e Malit të Zi, e mirënjohur është vera e kuqe që bëhet nga varieteti autokton i
Vranacit, dhe vera e bardhë Krstač që bëhet nga varieteti me të njëjtin emër.
Vineyards and Viticulture
The tradition of wine production is being proudly preserved and passed on for generations. Winegrowers from this region talk about their vineyards in which they tirelessly
work and their dedication to wine growing through interesting family stories, and they
verify their personal sensibility in the production of this drink by producing great wine.
Exactly these wines made of autochthonous grape varieties provide you with a special
experience. On the Albanian side a Kallmet wine is grown, one of the oldest varieties of
grape from which highly appreciated red wine of the same name is produced. Special
status is also given to the variety of white grapes and wine called Shesh and Bardhe. As
for the Montenegrin side, well known is the red wine made from autochthonous variety
of Vranac, and white wine Krstač made from the variety of the same name.
94
Ribarstvo
Usljed povoljnih klimatskih i hidroloških uslova, obilja hrane i zaklona, Skadarsko jezero je prava prirodna oaza
i riznica ribljeg svijeta. Veza sa Jadranskim morem preko rijeke Bojane uticala je da bogatstvo ribe uvećaju i
neke morske vrste (npr. jegulja i cipol), a pritoke i podvodni izvori su razlog postojanja riba iz porodice pastrmki.
Sve ovo je uslovilo da fauna riba, sliva Skadarskog jezera, bude jako brojna. Računa se da ima 48 utvrđenih
vrsta, različito ekonomski i komercijalno interesantnih. Bogatstvo ribe je uticalo da žitelji priobalnog dijela po
tradiciji budu dobri ribari, da riba bude ne samo dio njihove svakodnevne trpeze, već da domaćini u ovoj
oblasti postanu pravi majstori u pripremanju specijaliteta od ribe, kao i da jezero postane interesantna
lokacija mnogim poklonicima sportskog ribolova.
Peshkimi
Për shkak të kushteve të favorshme klimatike dhe hidrologjike, strehimit dhe bollëkut të ushqimit,
Liqeni i Shkodrës është një oaz i vërtetë natyror për peshkun. Lidhja me Detin Adriatik përmes
Lumit Bojana (Buna) ka ndikuar në rritjen e sasisë së peshkut dhe disa specieve detare (p.sh. ngjala
dhe qefulli), dhe bashkërrjedhjet dhe burimet nëntokësore janë arsyet pse aty ka gjithashtu peshq
nga familja e troftës. Të gjitha këto kanë krijuar parakushtet për faunën e peshkut në basenin e
Liqenit të Shkodrës që të jetë e shumtë. Është vlerësuar që janë 48 specie të identifikuara që
janë interesante në mënyra të ndryshme ekonomike dhe tregtare. Bollëku në peshk ka ndikuar
që banorët e bregut të liqenit të bëhen tradicionalisht peshkatarë të mirë, që peshku të jetë jo
vetëm një pjesë e kuzhinës së tyre të përditshme, por që mikpritësit nga kjo zonë të bëhen
mjeshtër të vërtetë në përgatitjen e specialiteteve të peshkut, si dhe që liqeni të bëhet një
vend interesant për shumë fansa të peshkimit sportiv.
Fishing
Due to favorable climatic and hydrological conditions, shelter and food abundance, the
Skadar Lake is a true natural oasis for the fish. The connection to the Adriatic Sea through the
Bojana (Buna) River influenced the increase of abundance in fish and some marine species (e.g. eel
and mullet), and the confluences and underground springs are the reason why there are also fish from the
trout family. All of this created preconditions for the fish fauna in the Skadar Lake basin to be very numerous.
It is estimated that there are 48 identified species that are interesting in different economic and commercial ways.
Abundance in fish influenced the residents of the lake shore to become traditionally good fishermen, that the fish
be not only a part of their everyday cuisine, but that the hosts from this area become true masters in the preparation of fish specialties, as well as that the lake become an interesting location to many fans of sport fishing.
95
95
Maslinarstvo
Maslinjaci u oblasti Krajine potvrđuju bogatstvo različitosti pejzaža i aktivnosti žitelja Skadarskog jezera. Bilo kao ukusan dodatak hrani ili uživanje uz dobro vino sa ovog podneblja, bilo da je riječ o dragocjenom ulju, tek maslina
kao značajno obilježje ovog kraja danas, duboko je ukorijenjena u njegovu
tradiciju. Stari mlinovi, kakvi su u selu Donji Murići i okolini, velikim kamenim
točkom koji su svojom snagom pokretali ljudi, dočaravaju generacijama unazad korišćen postupak cijeđenja maslinovog ulja. Interesantan je i mlin novijeg
datuma, u selu Bes, koji je i danas u funkciji i radi na istom principu.
Prodhimi i ullirit
Pemët e ullirit në rajonin e Krajina konfirmojnë pasurinë e varieteteve dhe
peisazheve, si dhe aktiviteteve të banorëve në Liqenin e Shkodrës. Ose si
një shtesë e shijshme për vaktin, ose të shërbyera me një gotë të mirë vere
nga rajoni, ose edhe në formën e vajit të çmuar, ullinjtë përfaqësojnë një
karakteristikë të rëndësishme të këtij rajoni sot, me rrënjë të thella në
traditën e tij. Mullinjtë e vjetër si ato ekzistues në fshatin Donji Murići
dhe rrethinat e tij, me një rrotë të madhe guri që shtyhet nga forca e
njerëzve, sjell në mendje imazhin e procedurës së bluarjes të aplikuar
për gjenerata. Një mulli i kohëve të fundit që ndodhet në fshatin Bes
është gjithashtu shumë interesant. Ai është në funksionim edhe sot
dhe operon me të njëjtin parim.
Olive Growing
Olive groves in the Krajina region confirm the richness of varieties and landscapes,
as well as the activities of the residents on the Skadar Lake. Either as a tasty addition to the meal, or served with a good glass of wine from the region, or even in
the form of precious oil, olives represent a significant characteristic of this region
today, deeply enrooted in its tradition. Old mills such as those existing in the village
of Donji Murići and its surroundings, with a large stone wheel moved by the strength
of the people, conjure up the image of the milling procedure applied for generations.
Another mill of recent date located in the village of Bes is also very interesting. It is in
function even today and it operates on the same principle.
96
Pčelarstvo
Bogatstvo medonosnog bilja i netaknuta priroda, kao i predani rad domaćina i njihova
ljubav prema pčelama, učinili su da pčelarstvo bude jedno od obilježja ove oblasti.
Pčelari, sve od cvjetnih livada Riječke preko Crmničke nahije, pa do kestenovih šuma
Krajine, ponosni su na svoje uljanike. Svakako, svojim znanjem i iskustvom uspjeli su
da obogate paletu medenih proizvoda, pa danas prave razne poslastice, napitke,
kozmetičke i ljekovite preparate na bazi meda.
Bletaria
Bollëku në bimët millefiori (mijëra lule) dhe natyrën e paprekur, si dhe puna e
zellshme e mikpritësve dhe dashuria që ata kanë për bletarinë, ka kontribuar në
faktin që bletaria të konsiderohet si një nga specialitetet e kësaj zone. Duke filluar
nga livadhet me lule, përmes Crmnička nahija, në pyjet me gështenja të Krajina, të
gjithë bletarët janë krenar për kosheret e tyre të bletëve. Në sajë të njohurive dhe
eksperiencës së tyre, ata kanë arritur të pasurojnë gamën e produkteve modern, dhe
sot ata bëjnë lloje të ndryshme ëmbëlsirash, ilaçesh, dhe produktesh kozmetike dhe
mjekësore që kanë si bazë mjaltën.
Beekeeping
Abundance in melliferous plants and intact nature, as well as diligent work of the hosts and
the love they have for beekeeping, contributed to the fact that beekeeping be regarded
as one of the specificities of this area. Starting from flowery meadows, through Crmnička
nahija, to the chestnut forests of Krajina, all beekeepers are proud of their bee hives. Thanks
to their knowledge and experience, they have managed to enrich the range of modern products, and today they make different kinds of sweets, potions, and honey-based cosmetic and
medical products.
97
Stari zanati
Skadar, osim što je bio trgovački grad i kulturni centar, poznat je i po svom zanatlijskom
nasljeđu. I dan danas postoje zanatlije koje pokušavaju da sačuvaju ovu tradiciju. Nekoliko njih ima radnje u gradu, a turisti osim što mogu kupiti visoko kvalitetne proizvode,
mogu posjetiti i njihove radionice. Pijace i sajmovi koji se organizuju u centru grada, u
pješačkoj zoni, doprinose promociji proizvoda sa tog područja.
Jedan od najpoznatijih skadarskih zanatskih proizvoda je srebrni filigran. Takođe,
tu se ističu: umjetnička obrada drveta, pletenje korpi, tradicionalni i moderni
vezovi, ručna izrada stolnjaka, marama i torbi od pamuka, kao i ćilima od lokalne
vune koje izrađuju grupe žena zanatlija iz sela Zogaj.
Na obalama Skadarskog jezera u Crnoj Gori, interesantni kao stari zanati su: ručna
izrada tradicionalne nošnje i vezova iz Krajine, izrada crepulja - posuđa koje se
pravi od gline i koristi za pripremu tradicionalnih jela ispod sača, pletenje korpi od
pruća, pletenje jezerske trske i izrada raznih predmeta za upotrebu u domaćinstu
i turističkom sektoru, izrada suvenira od bakra, keramike, drveta i sl.
Mjeshtëria Tradicionale
Shkodra, duke qënë një qytet tregtar dhe një qendër kulturore, është gjithashtu e
mirënjohur për trashëgiminë e saj artizanale dhe ende sot ka artizanë që përpiqen
të ruajnë këto tradita. Pak artizanë kanë dyqane në qytet, dhe turistët, përveç se
mund të blejnë produkte me cilësi të lartë, gjithashtu mund të vizitojnë punishtet e
tyre të punës. Tregjet dhe panairet e hapura organizohen në zonën e këmbësorëve
të qendrës së qytetit për të promovuar më tej produktet e rajonit.
Një prej produkteve më të dukshme artizanale nga Shkodra do të ishte ai i filigranit
të argjendtë. Gjithashtu, të njohura janë edhe këto: punimi artistik me dru, endja e
shportave, qëndisjet tradicionale dhe moderne, mbulesat e tavolinës të bëra vetë, shallet dhe çantat e bëra prej pambuku, si dhe qilimat e bërë me lesh vendi të prodhuar nga
grupe të grave nga fshati Zogaj.
Në brigjet e Liqenit të Shkodrës në anën malazeze, mjeshtëri tradicionale interesante janë
këto: prodhimi i veshjeve tradicionale dhe qëndisjeve nga Krajina, prodhimi i “crepulja” –
takëm i bërë me baltë dhe që përdoret për përgatitjen e ushqimeve tradicionale nën “sač” (kapak pjekjeje), thurja e shportave, thurja me thupra dhe prodhimi i objekteve të ndryshme për përdorim në shtëpi ose për sektorin e turizmit, prodhimi i suvenireve prej bakri, qeramike, druri etj.
98
Traditional Crafts
Skadar, having been a trading city and a cultural capital, is also well
known for its artisan heritage and still today there are artisans that try
to maintain these traditions. Few artisans have shops in the city, and the
tourists, in addition to being able to buy high quality products, can also
visit their workshops. Open markets and fairs are organized in the city centre pedestrian zone to further promote the products of the region.
One of the most notable artisan products from Skadar would be that of
the Silver Filigree. Also, standing out are the following: artistic woodwork,
basket weaving, traditional and modern embroideries, handmade table
cloths, scarves and bags made of cotton, as well as kilims made of locally
sourced wool produced by groups of women from the village of Zogaj.
On the shores of the Skadar Lake on Montenegrin side interesting
traditional crafts are the following: production of traditional clothes
and embroideries from Krajina, production of “crepulja” – tableware
made of clay and used for the preparation of traditional meals under
“sač” (baking lid), wicker basket weaving, cane weaving and production of different objects for home use or for the tourism sector,
production of souvenirs made of copper, ceramic, wood etc.
99
Jezerske bruskete
Autentično za region Skadarskog jezera, osnova nadjeva za bruskete može biti marinirani dimljeni krap ili ukljeva, kao i masline, koji se mogu različito kombinovati u zavisnosti od ukusa. Osim
ovih namirnica, za pripremu namaza potrebno je izmiksati majonez, kisjelu pavlaku i peršun,
metvicu, bosiljak, kapar, so i biber po potrebi. Namazom filovati tanke komadiće prepečenog hljeba i servirati. Sve tri vrste namaza (od krapa, ukljeve ili maslinki) možemo sastaviti
i napraviti jedan namaz koji kombinuje sve jezerske ukuse.
Brusketa nga Liqeni
Autentike për rajonin e liqenit të Shkodrës, baza për pjesën e sipërme të brusketave mund të
jetë ose krap ose gjuhëz e tymosur, ose edhe ullinj të cilët mund të kombinohen në mënyra
të ndryshme, në varësi të shijes.
Përveç këtyrë përbërësve, për të bërë pjesën e sipërme, është e nevojshme të përziejmë
majonezën, salcën e kosit me majdanoz, nenexhik, borzilok, caper me kripë dhe piper
sipas shijes. Vendosni masën e përgatitur në fetat e thekura të bukës dhe shërbejeni.
Të tre tipet e pjesës së sipërme (të përgatitura nga krapi, gjuhëza dhe ullinjtë) mund të
përzihen në një dhe të përfaqësojnë një kombinim të të gjitha shijeve të liqenit.
Bruschetta from the Lake
Authentic for the Skadar Lake region, the basis for bruschetta topping can be either
marinated smoked carp or bleak, or even olives which can be combined in different
ways, depending on the taste. Apart from these ingredients, in order to make the topping,
it is necessary to mix the mayonnaise, sour cream and parsley, mint, basil, caper and salt and
pepper to taste. Put the topping on the thin slices of toasted bread and serve. All three types
of topping (made of carp, bleak or olives) can be mixed into one topping which then represents
a combination of all tastes of the lake.
100
101
3 Umjesto uvoda / Në vend të parathënies / Instead of an Introduction
7 Nesto slano / Diçka e kripur / Something Salty
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
Crmničko branje / Supë perimesh me mish / Vegetable Soup with Meat
Mish Jahni / Teletina Jahni / Veal Jahni
Raštan sa domaćom kobasicom / Raštan me Sallam Shtëpie / Raštan with Homemade Sausage
Bërxollë viçi me patate / Teleći kotlet sa krompirima / Veal Chops with Potatoes
Pečeni punjeni krap sa dunjama / Krap i pjekur i mbushur me ftua / Baked Carp Stuffed with Quince
Tavë Krapi / Krap na tavi / Tave Krapi
Pastrmka u kisjelom mlijeku / Troftë me kos / Trout with Yogurt
Speca të Mbushur / Punjene paprike / Stuffed Peppers
Jezerski brodeto / Brodeto nga Liqeni / Brodeto from the Lake
Qingj me qepë pranvere dhe mendër të freskët / Jagnjetina sa mladim lukom i svježom nanom / Lamb with Spring Onions and Fresh Mint
Riblja čorba / Supë peshku / Fish Soup
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
54
56
58
Qefull “Ne tjegull“ (në një tjegull balte) / Sivi cipol “Ne tjegull“ (na glinenom crijepu) / Grey Mullet “Ne tjegull“ (on a clay tile)
Marinirana svježa ukljeva / Gjuhëz (Alburnus) e Freskët e Marinuar / Marinated Fresh Bleak
Supë me vezë dhe limon / Supa od jaja i limuna / Egg and Lemon Soup
Salata od boba / Sallatë me Fasule të Gjelbra / Fava Bean Salad
Ngjalë me salcë pikante / Jegulje u pikantnom sosu / Eels in Spicy Sauce
Salata od žućenice / Sallatë “Luleradhiqe” / Dandelion Salad
Supë Shkodre / Skadarska čorba / Skadar Stew
Dinstani but od vepra / Këmbë e pasme e derrit të egër e zier / Stewed Haunch of Wild Boar
Salcë ullinjsh e ftohtë / Hladni umak od maslina / Cold Olive Dipping Sauce
Jegulja na orizu / Ngjalë në Oriz / Eel in Rice
Byrek me Barishte të Egra / Pita (burek) sa zeljem / Pie (Byrek) with Wild Greens
Pjatë e madhe me perime (Fasulet e verdha) / Predjelo sa povrćem (Boranija) / Vegetable Platter (Yellow beans)
Pjatë e madhe me perime (Patëllxhanë të pjekur) / Predjelo sa povrćem (Pečeni plavi patlidžan) / Vegetable Platter (Baked Aubergines)
Pjatë e madhe me perime (Kumbuj zgare të njomë me kos) / Predjelo sa povrćem (Grilovane tikvice u sosu od jogurta) / Vegetable Platter
(Grilled zucchini in yogurt sauce)
61 A sad, nešto slatko / Dhe tani, diçka e ëmbël / And now, something sweet
62
64
66
68
70
72
Kesten pire / Pure Gështenjash / Chestnut Puree
Seltepriç me bajame dhe rrush të thatë / Seltepric sa bademom i grožđicama / Seltepric with Almonds and Raisins
Medenjaci / Biskota me Mjaltë / Honey Cookies
Revani me kos dhe mjaltë / Revani sa jogurtom i medom / Revani with Yoghurt and Honey
Pita sa dunjama / Byrek me ftua / Quince Pie
Virske palačinke / Petulla nga Virpazar / Pancakes from Virpazar
75 Nešto zanimljivo / Diçka interesante / Something Interesting
76
77
78
79
80
81
82
83
84
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
100
Muzeu Etnografik “Oso Kuka” / Etnografski muzej „Oso Kuka” / Ethnographic Museum “Oso Kuka”
Kalaja Rozafa / Kalaya Rozafa – tvrđava Rozafa / Kalaya Rozafa – the Fortress of Rozafa
Godinje / Godinje / Godinje
Rijeka Crnojevića / Rijeka Crnojevića / Rijeka Crnojevića
Ura e Mesit dhe Kalaja e Drishtit / Most Mesi i tvrđava Drisht / Mesi Bridge and Castle of Drisht
Marubi / Marubi / Marubi
Vranjina i Lesendro / Vranjina dhe Lesendro / Vranjina and Lesendro
Murići / Murići / Murići
Krap iz Skadarskog jezera / Krap nga Liqeni i Shkodrës / Carp from the Skadar Lake
Jegulja / Ngjala / Eel
Ukljeva / Gjuhëza / Bleak
Začinsko i ljekovito bilje / Erëzat dhe barërat mjekësore / Spices and Medicinal Herbs
Specijaliteti od mesa / Specialitetet e Mishit / Meat Specialties
Shurupet / Prirodni sokovi / Squashes
Kasaronja / Gështenja e ujit “kasaronja” / The “kasaronja” Water Chestnut
Pitomi kesten / Gështenja / Chestnut
Smokva / Fiku / Fig
Vinova loza i vinogradarstvo / Vreshtat dhe Vitikultura / Vineyards and Viticulture
Ribarstvo / Peshkimi / Fishing
Maslinarstvo / Prodhimi i ullirit / Olive Growing
Pčelarstvo / Bletaria / Beekeeping
Stari zanati / Mjeshtëria Tradicionale / Traditional Crafts
Jezerske bruskete / Brusketa nga Liqeni / Lake Bruschettes
Posebnu zahvalnost dugujemo Hotelsko edukativnom centru (HEC) iz Miločera i g-dinu
Antonu Bazhdariju (iz hotelskog restorana Colosseo u Skadru) na uspješnoj saradnji.
Një falenderim i veçantë shkon për Qendren e Edukimit të Hoteleve (HEC) në Milocer
dhe për Z.Anton Bazhdari (Hotel Restorant Colosseo nga Shkodra) për bashkëpunimin e tyre.
A special thanks to the Hotel Education Centre (HEC) in Milocer and Mr. Anton Bazhdari
(Hotel Restaurant Colosseofrom Shkoder) for their cooperation.
Izdavači / Botuesit / Publishers /
Centar za inicijative iz oblasti održivog turizma / Pilot projekat za razvoj lokalnih zajednica Skadarskog jezera
Qendra për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm / Projekti Pilot për Zhvillimin Lokal në Liqenin e Shkodrës
Centre for Sustainable Tourism Initiatives / Local Development Pilot Project on Skadar Lake
Za izdavače / Për botuesit / For Publishers
Svetlana Vujičić
Lejla Abdić Đoković
Ukusi jezera
Shijet e Liqenit
Tastes of the Lake
Projekat u Albaniji su implementirali CERAI iz Španije i QBP iz Skadra,
a u Crnoj Gori Centar sa inicijative iz oblasti održivog turizma.
Projekti implementohet nga Qendra për Studime Rurale & Bujqësi Ndërkombëtare (CERAI)
së bashku me partnerin e saj në Shqipëri: Qendra Burimore e Permakulturës (PRC), si dhe në
bashkëpunim me Qendrën për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm (CSTI) në Mal të Zi.
The project is implemented by the Centre for Rural Studies & International Agriculture (CERAI)
with its partner the Permaculture Resource Centre (PRC) in Albania, and the Centre for
Sustainable Tourism Initiatives (CSTI) in Montenegro.
Projekat je ko-finansiralo Ministarstvo kulture
posredstvom Pilot projekta za razvoj lokalnih
zajednica Skadarskog jezera.
Projekti bashkëfinancohet nga Ministria e Kulturës
së Malit të Zi, përmes Projektit Pilot për Zhvillimin
Lokal në Liqenin e Shkodrës.
The project is co-financed by the Ministry of Culture
in Montenegro through the Local Development Pilot
Project on Skadar Lake.
Finansirala Evropska Unija
Crna Gora
Ministarstvo kulture
www.cstimontenegro.org
Ova publikacija je nastala uz pomoć Evropske unije u okviru IPA prekograničnog projekta
„Valorizacija etno-gastronomske baštine u oblasti Skadarskog jezera”. Publikacija ne sadrži
formalno saopštenje i ne predstavlja nužno službeni stav Evropske unije.
Ky publikim është përgatitur me mbështetjen e Bashkimit Europian, në kuadër të Projektit
ndërkufitar IPA „Vlerësimi i trashëgimisë Etno-Gastronomike në Liqenin e Shkodrës“.
Përmbajtja e këtij publikimi jo domosdoshmërisht pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian.
This publication has been produced with the assistance of the European Union under the IPA
cross-border project „Valorisation of the Ethno-Gastronomic Heritage in Shkoder/Skadar Lake”.
The contents of this publication do not necessarily reflect the views of the European Union.
Urednici / Redaktorët / Editors
Lejla Abdić Đoković
Stella Recordati
Bojana Sekulić
Prevod / Përkthimi / Translation
Lindsay Milich
Meri Krivokapić
Eralda Nikshiqi
Grafičko oblikovanje / Dizenjimi grafik / Design
Snežana Pupović
Tehnički urednik / Redaktor teknik / Prepress Editor
Ana Matić
Fotografija / Foto / Photo
Duško Miljanić
Štampa / Botimi /Print
Publikum, Beograd
Tiraž / Tirazhi / Circulation
1300
Podgorica 2012.
ISBN 978-9940-9007-1-7
(Centar za iznicijative iz oblasti održivog turizma)
COBISS.CG-ID 20731920
Posebnu zahvalnost dugujemo Hotelsko edukativnom centru (HEC) iz Miločera i g-dinu
Antonu Bazhdariju (iz hotelskog restorana Colosseo u Skadru) na uspješnoj saradnji.
Një falenderim i veçantë shkon për Qendren e Edukimit të Hoteleve (HEC) në Milocer
dhe për Z.Anton Bazhdari (Hotel Restorant Colosseo nga Shkodra) për bashkëpunimin e tyre.
A special thanks to the Hotel Education Centre (HEC) in Milocer and Mr. Anton Bazhdari
(Hotel Restaurant Colosseofrom Shkoder) for their cooperation.
Izdavači / Botuesit / Publishers /
Centar za inicijative iz oblasti održivog turizma / Pilot projekat za razvoj lokalnih zajednica Skadarskog jezera
Qendra për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm / Projekti Pilot për Zhvillimin Lokal në Liqenin e Shkodrës
Centre for Sustainable Tourism Initiatives / Local Development Pilot Project on Skadar Lake
Za izdavače / Për botuesit / For Publishers
Svetlana Vujičić
Lejla Abdić Đoković
Ukusi jezera
Shijet e Liqenit
Tastes of the Lake
Projekat u Albaniji su implementirali CERAI iz Španije i QBP iz Skadra,
a u Crnoj Gori Centar sa inicijative iz oblasti održivog turizma.
Projekti implementohet nga Qendra për Studime Rurale & Bujqësi Ndërkombëtare (CERAI)
së bashku me partnerin e saj në Shqipëri: Qendra Burimore e Permakulturës (PRC), si dhe në
bashkëpunim me Qendrën për Iniciativat e Turizmit të Qëndrueshëm (CSTI) në Mal të Zi.
The project is implemented by the Centre for Rural Studies & International Agriculture (CERAI)
with its partner the Permaculture Resource Centre (PRC) in Albania, and the Centre for
Sustainable Tourism Initiatives (CSTI) in Montenegro.
Projekat je ko-finansiralo Ministarstvo kulture
posredstvom Pilot projekta za razvoj lokalnih
zajednica Skadarskog jezera.
Projekti bashkëfinancohet nga Ministria e Kulturës
së Malit të Zi, përmes Projektit Pilot për Zhvillimin
Lokal në Liqenin e Shkodrës.
The project is co-financed by the Ministry of Culture
in Montenegro through the Local Development Pilot
Project on Skadar Lake.
Finansirala Evropska Unija
Crna Gora
Ministarstvo kulture
www.cstimontenegro.org
Ova publikacija je nastala uz pomoć Evropske unije u okviru IPA prekograničnog projekta
„Valorizacija etno-gastronomske baštine u oblasti Skadarskog jezera”. Publikacija ne sadrži
formalno saopštenje i ne predstavlja nužno službeni stav Evropske unije.
Ky publikim është përgatitur me mbështetjen e Bashkimit Europian, në kuadër të Projektit
ndërkufitar IPA „Vlerësimi i trashëgimisë Etno-Gastronomike në Liqenin e Shkodrës“.
Përmbajtja e këtij publikimi jo domosdoshmërisht pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian.
This publication has been produced with the assistance of the European Union under the IPA
cross-border project „Valorisation of the Ethno-Gastronomic Heritage in Shkoder/Skadar Lake”.
The contents of this publication do not necessarily reflect the views of the European Union.
Urednici / Redaktorët / Editors
Lejla Abdić Đoković
Stella Recordati
Bojana Sekulić
Prevod / Përkthimi / Translation
Lindsay Milich
Meri Krivokapić
Eralda Nikshiqi
Grafičko oblikovanje / Dizenjimi grafik / Design
Snežana Pupović
Tehnički urednik / Redaktor teknik / Prepress Editor
Ana Matić
Fotografija / Foto / Photo
Duško Miljanić
Štampa / Botimi /Print
Publikum, Beograd
Tiraž / Tirazhi / Circulation
1300
Podgorica 2012.
ISBN 978-9940-9007-1-7
(Centar za iznicijative iz oblasti održivog turizma)
COBISS.CG-ID 20731920

ELIF

Preuzmite časopis u PDF formatu

BM-900 - ПАКОМ Компани > Насловна страна

ELIF - MonteIslam.com

preuzmite casopis u pdf formatu

OM, LC 153-HD, 96131003400, 2013-11, Lawn Mower

ELIF

V-100 V-200 V-300

Untitled - Montenegro Travel

Preuzmite časopis u PDF formatu