S.Ü. MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ HARİTA YAPIMI UYGULAMALARI Prof.Dr. İ. Öztuğ BİLDİRİCİ Bu ders notu 2014-2015 Öğretim Yılından itibaren kullanılacaktır. Uygulamalarda gerekli dosyalar için dersin sayfası: http://atlas.selcuk.edu.tr/1205311 Konya, 2014 web İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: AutoCAD UYGULAMALARI.........................................................................................................................1 1.1. KOORDİNAT SİSTEMİ, ZOOM KAVRAMI ...............................................................................................2 1.2. ÖDEV ŞABLONUNUN ÇİZİMİ ....................................................................................................................4 1.3. PARALEL ÇİZGİ ÇİZME, TABAKA KAVRAMI........................................................................................7 1.4. POLYLINE OBJESİ ve TRIM KOMUTU......................................................................................................9 1.5. CIRCLE ve KAPALI POLYLINE ÇİZMEK ................................................................................................12 1.6. ARC OBJESİ ve YAKALAMA MODLARI ................................................................................................14 1.7. TÜRK BAYRAĞI ÇİZİMİ............................................................................................................................18 1.8. UYGULAMA 8: BLOK KAVRAMI ve EDİTLEME ..................................................................................21 1.9. ORTOGONAL ÇİZİM ..................................................................................................................................24 1.10. ORTOGONAL ÇİZİM ................................................................................................................................26 BÖLÜM 2: EGHAS UYGULAMALARI..........................................................................................................................28 2.1. KOORDİNATLARLA NOKTA GİRİŞİ.......................................................................................................29 2.2. KUTUPSAL ÖLÇÜLERLE HESAPLAMA ve ÇİZİM................................................................................32 2.3. ORTOGONAL ÖLÇÜLERLE HESAPLAMA ve ÇİZİM............................................................................35 2.4. PARSELASYON ...........................................................................................................................................38 2.5. SAYISAL ARAZİ MODELİ .........................................................................................................................41 2.6. TARANMIŞ GÖRÜNTÜLERLE SAYISALLAŞTIRMA ...........................................................................44 BÖLÜM 3: NETCAD UYGULAMALARI.......................................................................................................................46 3.1. KOORDİNATLARLA ÇİZİM ......................................................................................................................47 3.2. KUTUPSAL ve ORTOGONAL KOORDİNATLARLA HESAP ve ÇİZİM ...............................................51 3.3. SAYISAL ARAZİ MODELİ .........................................................................................................................55 3.4. DXF DOSYA ALMA ve İFRAZ...................................................................................................................59 3.5. SAYISALLAŞTIRMA ..................................................................................................................................62 3.6. KESİŞİM HESAPLARI ve KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ ...........................................................................66 3.7. KESİT İŞLEMLERİ ......................................................................................................................................69 3.8. TARANMIŞ GÖRÜNTÜLERDEN MODEL OLUŞTURMA .....................................................................76 3.9. ÇIKTI ALMA ................................................................................................................................................79 3.10. CBS (GIS) UYGULAMALARI ..................................................................................................................83 3.11. UVDF YAZMA VE OKUMA.....................................................................................................................88 BÖLÜM 4: GENEL UYGULAMALAR ...........................................................................................................................98 4.1. ORTOGONAL ÇİZİM ..................................................................................................................................99 4.2. ÇİZİM VE İFRAZ .......................................................................................................................................101 BÖLÜM 1: AutoCAD UYGULAMALARI Bu bölümde yer alan uygulamalar için AutoCAD yazılımı kullanılacaktır. Bu bölümdeki uygulamalar için laboratuar bilgisayarlarında D:\harita\numaranız şeklinde adlandırılmış bir çalışma klasörü hazırlayınız. Buradaki çalışmalarınızı uygun bir yöntemle yedekleyiniz. Uygulamalar laboratuar bilgisayarlarında yüklü AutoCAD yazılımı ile yapılacaktır. Bu AutoCAD versiyonu aşağıdaki uygulamalarda ekran görüntüleri verilen AutoCAD versiyonu ile farklılıklar gösterebilir. Bu tür farklılıklar ders sırasında açıklanacaktır. Olası sorunlarda ders sorumlularına danışabilirsiniz. AutoCAD tüm mühendislik alanlarında kullanılabilecek bir CAD (Computer Aided Design) yazılımıdır. Bu uygulamada yazılımda kullanılan koordinat sistemleri, temel çizim objelerinden line ve zoom (görüntüyü büyütme/küçültme) komutu tanıtılacaktır. AutoCAD iki koordinat sistemine sahiptir. WCS (World Coordinate System) yazılımın temel koordinat sistemidir. Bu sistemde x koordinatı sağa, y koordinatı yukarı yöndedir. Harita Mühendisliğinde kullanılan koordinat sistemi ise bunun tersidir. y sağa, x yukarı koordinatı gösterir. Ancak AutoCAD ile yapılan çalışmalarda x ve y koordinatları yer değiştirerek kullanılırsa istenilen çizim AutoCAD ile kolaylıkla yapılabilir. Y y x UCS Ekranda görünen bölge X WCS WCS koordinat sistemi herhangi bir değişikliğe uğratılmadan, geçici olarak bir kullanıcı tarafından bir koordinat sistemi tanımlanabilir (UCS). UCS de çalışıldıktan sonra, tekrar WCS ye dönülebilir, istenirse başka bir UCS daha tanımlanabilir. WCS koordinat sisteminde, matematikte olduğu gibi, x ve y eksenleri -∞ dan +∞ a doğru giderler. Böylesine geniş bir aralıkta değişen koordinat sisteminin ise ancak bir bölümü ekranda görünür. Ekranda hiç bir şey görünmemesi, hiç bir çizim yapılmadığı anlamına gelmez. O anda ekranda görünmeyen ama koordinat sisteminde başka bir yerde yapılmış bir çizim olabilir. Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.1. KOORDİNAT SİSTEMİ, ZOOM KAVRAMI Çalışma Klasörü ve Dosyası AutoCAD yapılan çizimi uzantısı DWG olan dosyalarda saklar. Ders sorumlularınca belirlenecek bir klasörü çalışma klasörü olarak hazırlayın. Bu uygulama için AutoCAD’i açın ve dosyayı çalışma klasörünüze uyg101.dwg adı ile kaydedin. ZOOM Komutu AutoCAD de bir komut üç yolla uygulanabilir: Üst tarafta bulunan menüler, menülerin alt kısmında bulunan butonlar ve komut satırından giriş. Komut satırından (Command) girişler klavyeden yapılır. Öğretim kolaylığı bakımından uygulamalarda komut satırı kullanılacaktır. Zoom komutu ile ekrandaki görüntü büyütülür ya da küçültülür. Bu büyütme ve küçültme çizimin boyutlarını etkilemez. Sadece değişen ekran görüntüsüdür. Bunu bir gazeteye büyüteç ile bakmaya benzetebiliriz. Gazetedeki yazıları daha büyük görmemize rağmen, gerçekte yazıların boyutunda bir değişiklik olmaz. Zoom komutunun parametreleri: • e: tüm çizimi ekrana getirme • w: kullanıcının tanımladığı pencereyi ekrana getirme • p: bir önceki ekran görüntüsüne dönme • x : ekran ölçeğini verilen oranda değiştirme. Örnek: .5x ekranı %50 küçültür, 1.2x ekranı %20 büyütür. Araç çubukları ve butonlar Menü Komut Satırı AutoCAD Ekranı Ekran görüntüsü ile ilgili diğer bir komut, pan komutudur. Pan ile ekran görüntüsü kaydırılır. Line Objesi AutoCAD çizim objelerinden Line bir doğru parçası tanımlar, line komutu ile çizilir. Line komutunda, doğru parçasının başlangıç ve bitim noktalarının koordinatı tanımlanır. Koordinat girişleri, ekranda nokta işaretleyerek ya da klavyeden koordinat girerek yapılabilir. Klavyeden koordinat girişinde ilk olarak x sonra y koordinatı virgülle ayrılarak girilir. Koordinatların ondalık kısmı nokta ile ayrılır (Örnek 362.55,765.26). Nümerik klavyedeki ondalık nokta, Türkçe sistemlerde genel olarak virgüle karşılık geldiğinden, ondalık nokta girişini klavyeden yapınız! Uygulama AutoCAD’i başlatın yeni açılan dosyayı uyg101 adı vererek çalışma klasörünüze kaydedin. Altta bulunan panelden “Ortho Mode” (F8) ve “Polar Tracking” (F10) modlarını kapatın. Bu modlar fonksiyon tuşlarına bir kez basınca açılır. Bir daha basınca kapanır. 2 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Komut satırına aşağıdaki komutları sıra ile yazınız (↵ :enter tuşu, space tuşu da komut satırında enter gibi çalışır!): line ↵ 1379.31,1243.82 1344.40,1278.73 1344.41,1328.10 1379.31,1363.00 1428.68,1363.00 1463.59,1328.10 1463.58,1278.73 1428.67,1243.82 c ↵ ↵ ↵ ↵ ↵ ↵ ↵ ↵ ↵ Yukarıda koordinatları ile tanımladığınız iki noktadan geçen doğru parçalarını çizdiniz ama göremiyorsunuz. Bunun nedeni ekranınızın doğru parçasını çizdiğiniz bölgeyi göstermemesidir. Ekranın doğru parçasının bulunduğu bölgeyi göstermesi için zoom komutu kullanılmalıdır. Aşağıdaki komutları klavyeden giriniz: Zoom ↵ w ↵ 1340,1240 ↵ 1460,1370 ↵ Şu anda çizdiğiniz doğru parçaları ekranda görünüyor olmalıdır. Bu şekilde ardışık iki doğru parçası çizmiş olduk. Dikkat edilirse birinci doğru parçasının bitim noktası ikincinin başlangıç noktası olduğundan nokta sadece bir kez tanımlandı. İki doğru parçasını da ekranın tümünü kaplayacak şekilde görmek için aşağıdaki komutları girin. Zoom ↵ e ↵ Bir önceki ekrana dönmek için: Zoom ↵ p ↵ Ekranı %50 küçültmek için: Zoom ↵ .5x ↵ Pan komutunun kullanımı için, Pan ↵ Fare ile ekranın ortasında ve sol tarafında birer nokta işaretleyin. Başka denemeler yaparak pan komutunun çalışma mantığını daha iyi kavramaya çalışın. Dosyanızı kaydedin. Neler Öğrendik? • AutoCAD koordinat sistemi • Zoom komutu ve önemli parametreleri • Klavyeden bir noktanın koordinatlarıyla girilmesi • Line komutu ile doğru parçası çizimi Bildirici, 2014 3 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.2. ÖDEV ŞABLONUNUN ÇİZİMİ Önbilgi Uygulama 1.1’de AutoCAD koordinat sistemi tanıtıldı, zoom ve line komutları ile uygulamalar yapıldı. Line AutoCAD çizim objelerinden yalnızca bir tanesidir. Bu derste, ödev şablonu çizimi örneğinde klavyeden koordinat giriş seçenekleri (mutlak-göreceli koordinatlar, dik-kutupsal koordinatlar) ve yazı yazma kavratılmaya çalışılacaktır. Ödev şablonu sonraki uygulamalarda da kullanılacağından, uygun bir yöntemle yedekleyiniz. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Uygulamanın kaydedilmesi için çalışma klasörünüzü hazırlayın. Ders sorumlularınca bu konuda yapılacak uyarıları dikkate alınız. Koordinat Girişleri “Ortho Mode” (F8) ve “Polar Tracking” (F10) modlarını kapatın. Geçen uygulamada yapılan x,y biçimindeki koordinat girişleri mutlak koordinat girişleridir. LINE gibi objelerin çiziminde, ikinci (üçüncü vb) nokta girilirken birinci noktaya göre koordinat farkları ile nokta tanımlanabilir. Göreceli koordinatlar @∆ ∆ x,∆ ∆ y biçiminde girilir (Örneğin @6.5,12.5 ). Dik koordinat girişleri yanında hem mutlak hem de göreceli olarak kutupsal koordinat girişi yapılabilir. Mutlak kutupsal koordinat girişi uzaklık<açı biçimindedir (Örnek: 125.62<90). Açı birimi default olarak derecedir. Göreceli kutupsal koordinatlar ise dik koordinatlara benzer olarak @uzaklık<açı biçiminde girilir. Açıların başlangıç ve artış yönü aşağıda gösterilmiştir. 90° 135° 45° 3.05 48° 180° 0° 8.52 35° 225° 270° 315° 8.52<35 (mutlak koordinat) @3.05<48 (göreceli koordinat) Ödev Şablonu Ödev şablonunun şekli ve ölçüleri aşağıda verilmiştir. İlk olarak AutoCad’ i açarak boş olarak açılan dosyayı “acad_sablon” adı ile çalışma klasörünüze kaydedin. AutoCAD’in bir birimi bu çalışmada 1 mm olarak kabul edilecektir. Şablonun sol alt köşesinin koordinatları 5,5 olarak alınacaktır. Dış çerçevenin çizimi için aşağıdaki komutları girin: line↵ 5,5↵ @200,0↵ @287<90↵ 5,292↵ c↵ Yukarıdaki koordinat girişleri sıra ile mutlak dik koordinat, göreceli dik koordinat, göreceli kutupsal koordinat ve mutlak dik koordinat örnekleridir. c ise close anlamında olup, şeklin kapalı olmasını sağlar. Dış çerçeveyi çizmenin bir diğer yolu ise RECTANGLE komutudur. Çizdiğiniz çerçevenin LINE objelerini fare ile tıklayarak seçin, klavyeden Delete tuşuna basın, ya da ERASE komutunu girin, LINE objelerini seçin. rectangle↵ 5,5↵ 4 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları @200,287↵ Çerçeveyi seçin. Bu kez şeklin tamamının seçildiğine dikkat edin. RECTANGLE komutu ile çoklu doğru olarak Türkçeleştirilebilecek Polyline objesi oluşturulur. Polyline objeleri doğru parçaları ve yaylardan oluşan çigilerdir, kapalı ya da açık olabilirler. Aşağıdaki ölçülerle ödev şablonunu tamamlayın. Çizimi sık sık kaydedin! Bildirici, 2014 5 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı Yazıların Yazılması AutoCAD ortamında yazılar Text objeleri kullanılarak oluşturulur. Text objeleri TEXT komutu ile oluşturulur. Yazı yazmadan önce yazı fontu vb özelliklerin STYLE komutu ile belirlenmesi gerekir. Bu amaçla komut satırından style girin. Font ve yazı yüksekliğini aşağıdaki gibi değiştirin, Apply botununa ve Close butonuna basın. Sol üst kutudaki yazı için aşağıdaki komutları girin text↵ fare ile yazının başlayacağı noktayı işaretleyin 0↵ S.Ü.M.F. ↵↵ Yazının yeri uygun değilse, yazıyı seçin, sol alt köşede beliren mavi kutucuğu seçip sürükleyin. Mavi kutucukların kaybolması için (objeyi seçili durumdan kurtarmak için) iki kez esc tuşuna basın. Yazılarda değişiklik yapmak için, yazıyı seçin fare/sağ tuş/properties seçin, contents satırına tıklayıp yazıyı değiştirin. Neler Öğrendik • Mutlak-göreceli ve dik-kutupsal koordinat kavramları ve bunların çizimde kullanımı • Rectangle komutu ve Polyline objesi • Yazı yazma 6 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları 1.3. PARALEL ÇİZGİ ÇİZME, TABAKA KAVRAMI Önbilgi Bu uygulamada, tabaka kavramı, çizim objelerinin renk, çizgi tipi ve çizgi kalınlıklarının tabakaya bağlı olarak atanması, paralel çizgi çizme uygulamaları yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörünüzü hazırlayın. Bu klasöre daha önceden hazırladığınız sablon.dwg (ödev şablonu) dosyasını kopyalayınız. AutoCAD programını açıp, acad_sablon.dwg dosyasını açınız, uyg103 olarak adlandırıp kaydediniz. Tabakaların (Layer) Hazırlanması Çizim objelerinin belli ortak özelliklere sahip olanlarının birbirlerinden kolayca ayırt edilmesi için tabaka (layer) mantığından yararlanılır. Tabakaları şeffaf altlıklara yapılmış çizimler gibi de düşünebiliriz. Birden çok şeffaf altlıkta yapılmış çizimler üst üste konarak çizimler birlikte ya da tek tek görülebilir. Bilgisayarda yaptığımız çizimi de belli tabakalara ayırırsak, istediğimiz zaman çizimin tümünü, istediğimiz zaman ise çizimin bir kısmını görebilir, değiştirebiliriz. Renk, çizgi tipi ve kalınlığı gibi özellikler de tabaka bazında belirlenebilir. Paralel çizgiler çalışmasında çizgiler dört değişik kalemle çizileceğinden, her kalem için bir tabaka açılacak o tabakadaki tüm çizim objeleri için çizgi kalınlığı ataması yapılacaktır. Tabaka (layer) penceresini açmak için komut satırına layer yazın ya da üst panelde bulunan layer butonuna tıklayın. New botonuna basarak kalem2, kalem3, kalem4 tabakalarını açın, Lineweight’leri (çizgi kalınlığı) 0.2, 0.3 ve 0.4 olarak ayarlayın. kalem2 tabakasını seçin Current butonuna basın. Current layer o andan itibaren üzerinde çizim yapılacak tabaka demektir. Paralel Çizgi Çizimi Çizime başlamadan önce kalem2 tabakasının aktif (current) olduğundan emin olun. Aktif tabaka üst panelde görülmektedir.. Kalem2 tabakasına çizilecek ilk çizgiyi çizmek için aşağıdaki komutları girin. line ↵ 25,47↵ @160,0↵↵ Verilen ölçülere bakarak, yukarıda kullanılan koordinatların nasıl hesaplandığını kavrayın. Bu çizdiğiniz çizgiye paraleller çizgiler çizmek için offset komutu kullanılır. İlk çizgiye paralel almak için aşağıdaki komutları girin. offset Specify offset distance : 1 Select object to offset: fare ile paralel alınacak objeyi seçin Specify point on side to offset: paralel alınacak tarafta fare ile bir herhangi bir yere tıklayın Benzer şekilde 10 defa paralel alma işlemi uygulayın. Her defasında bir önceki çizdiğiniz doğruya paralel alınacaktır. Kalem2 tabakasını tamamladıktan sonra kalem3 tabakasını, sonra kelem4 tabakasını aktif yaparak benzer şekilde verilen ölçülerden yararlanarak çizimi tamamlayın. Aktif tabakayı (current layer) ayarlamak için tabaka penceresine gitmeden sol üst kısımda görülen açılır menüyü kullanabilirsiniz. Bildirici, 2014 7 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı Neler Öğrendik • Tabaka kavramı • Çizgi rengi, tabaka, çizgi kalınlığı özelliklerinin tabaka ile ilişkisi • Paralel çizgi çizmek 8 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları 1.4. POLYLINE OBJESİ ve TRIM KOMUTU Önbilgi Bu uygulamada, tabaka yapısı ve polyline objesi kullanılarak uygulama 1.3’e benzer bir çalışma yapılacaktır. Bu uygulamada trim (kesme) komutu da öğretilecektir. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörünüze önceden hazırladığınız uyg103.dwg (uygulama 1.3) dosyasını kopyalayınız. Dosyayı açıp uyg104 olarak adlandırıp kaydediniz. Dosyada önceden çizmiş olduğunuz paralel çizgileri siliniz. Silmek için objeyi (objeleri) seçin, klavyeden Delete tuşuna basın. Çalıştığınız dosyayı sık sık kaydediniz. Tabaka Yapısı Uygulama 1.3 de hazırladığınız, kalem2, kalem3 ve kalem4 tabakaları bu uygulamada da kullanılacaktır. Polyline Objesi İle Paralel Çizgi Çizimi Çoklu doğru olarak Türkçeleştirilebilecek Polyline objesi, doğru parçalarını ve yayları içeren bir bütünleşik objedir. pline komutu ile çizilir. Çizime başlamadan önce kalem4 tabakasının aktif (current) olduğundan emin olun. Kalem4 tabakasına çizilecek ilk çizgiyi çizmek için aşağıdaki komutları girin. pline↵ 15,257↵ @45,-20↵ @45,20↵ @45,-20↵ @45,20↵↵ Verilen ölçülere bakarak, yukarıda kullanılan koordinatların hesaplama mantığını anlamaya çalışın. Bu çizdiğiniz çizgiye paraleller çizgiler çizmek için offset komutu kullanılır. İlk çizgiye paralel almak için aşağıdaki komutları girin. offset Specify offset distance : 5 Select object to offset: fare ile paralel alınacak objeyi seçin Specify point on side to offset: paralel alınacak tarafta fare ile bir herhangi bir yere tıklayın Benzer şekilde 9 defa paralel alma işlemi uygulayın. Her defasında bir önceki çizdiğiniz doğruya paralel alınacaktır. Kesme İşlemi Bir objenin başka bir obje referans alınarak kesilmesi (kırpılması) işlemi trim komutu ile yapılır. Bu amaçla geçici olarak iki çizgi çizin. line↵ 15,35↵ 15,257↵↵ line↵ 195,257↵ 195,35↵↵ Paralel çizdiğiniz çizgilerin kenarlarını kesmek için aşağıdaki komutları uygulayın. trim↵ Select cutting edges… Geçici çizgileri seçin farenin sağ tuşuna basın Select object to trim … Kesilecek objelerin kesilecek taraflarını seçin, kesilecek objeler bitince esc tuşu ile komutu sona erdirin. Kalem2 tabakasını tamamladıktan sonra kalem3 tabakasını, sonra kalem4 tabakasını aktif yaparak benzer şekilde verilen ölçülerden yararlanarak çizimi tamamlayın. Çizim tamamlanınca çizmiş olduğunuz geçici düşey doğru parçalarını silin. Çalışmanızı sık sık kaydediniz! Bildirici, 2014 9 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı Pedit komutu İle Yumuşatma Polyline kullanarak çizdiğimiz zig zag şeklindeki çizgiler istenirse bir birine paralel eğriler haline getirilebilir. Bu amaçla polyline objeleri üzerinde editleme işlemleri için kullanılan pedit komutundan yararlanılır. Mevcut çizimimizi korumak için File > Save as menüsü ile çizimizi uyg4_1 olarak kaydedin. Klavyeden aşağıdaki komutları girin. pedit↵ Select polyline en üstteki çizgiyi seçin Enter an option … f↵↵ Aynı işlemi sıra ile tüm çizgiler için uygulayın. Çizim aşağıdaki şekle dönüşecektir. 10 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Neler Öğrendik • Polyline objesi ve çizimi • Tabaka kavramı ve kullanımı • Trim komutu ile obje kesme • Pedit ile polyline objeleri üzerinde değişiklik yapma Bildirici, 2014 11 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.5. CIRCLE ve KAPALI POLYLINE ÇİZMEK Önbilgi Bu uygulamada, tabaka yapısı, circle ve polyline objesi kullanılarak bir çalışma yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bir önceki uygulamayı (uyg104.dwg) çalışma klasörünüze kopyalayın. Dosyayı açıp uyg105.dwg olarak kaydedin. Tabaka Yapısı Uygulama 1.4 de kullandığınız, kalem2, kalem3 ve kalem4 tabakaları bu uygulamada da kullanılacaktır. Polyline (çoklu doğru) Objesi İle Kapalı Şekil Çizimi Pline komutu ile çizim yaparken son noktadan sonra c (close) girilirse, ilk nokta ile son nokta birleştirilerek kapalı bir şekil oluşur (closed polyline). Uygulamadaki baklava şeklindeki paralel çizgilerden en dıştaki çizmek için kalem4 tabakası aktif iken (current layer) aşağıdaki komutları uygulayın. pline↵ 30,202↵ @75,50↵ @75,-50↵ @-75,-50↵ c↵ Ölçülerden yararlanarak, önceki uygulamalara benzer şekilde offset komutu ile içteki çizgileri istenen tabakalara çizin. Circle Objesi Circle objesi (daire) circle komutu ile çizilir. Daire çizmenin çeşitli seçenekleri vardır. • Merkezin koordinatı ve yarıçap (radius) ile • Merkezin koordinatı ve çap (diameter) ile • Üç noktadan geçen daire • İki doğruya teğet olan daire Uygulamada en dışta yer alan daireyi çizmek için kalem4 tabakası aktif iken aşağıdaki komutları uygulayın. circle↵ 105,92↵ 50↵ Ölçülerden yararlanarak, önceki uygulamalara benzer şekilde offset komutu ile içteki daireleri istenen tabakalara çizin. Neler Öğrendik • Kapalı Polyline çizimi • Daire Çizimi, offset komutunun daire ile kullanımı 12 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Bildirici, 2014 13 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.6. ARC OBJESİ ve YAKALAMA MODLARI Önbilgi Bu uygulamada, arc objesi ve rectangle çizimi, trim ve mirror komutları üzerinde durulacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörünüze daha önceden hazırladığınız acad_sablon.dwg (uygulama 1.2) dosyasını kopyalayınız. Bu dosyayı açın, uyg106 olarak adlandırıp kaydedin. Tabaka Yapısı Çiziminizi 0 tabakasına yapınız. Rectangle Çizimi Rectangle komutu ile, dikdörtgen biçiminde kapalı bir polyline oluşturulur. rectangle↵ 55,100↵ @100,100↵ Yakalama Modları AutoCAD çizimde kolaylık sağlayan pek çok yakalama moduna sahiptir. Yakalama modlarından bazıları end of Son nokta yakalama (başlangıç ya da bitim noktaları) mid of Orta nokta cen of Circle ve arc objelerinin merkezini yakalama int of Kesişim noktası yakalama per to Dik ayağını yakalama Yakalama modları klavyeden ilk kelimeleri girilip entera basılarak (örneğin end↵ girilince, komut satırında end of görülür) kullanılabilir. Doğal olarak yakalama modunun kullanılabilmesi için bir çizim komutunun aktif olması gerekir. Yakalama modlarından bazılarının sürekli aktif olması ise alt tarafta yer alan butonlardan OSNAP butonunun basılı olması ile sağlanabilir. OSNAP butonunun basılı olması durumunda hangi yakalama modlarının aktif olacağı OSNAP butonunun üzerinde farenin sağ tuşuna basılarak görüntülenen popup menüden Settings e tıklanarak gelen pencereden ayarlanır. Bu pencerede işaretli olan yakalama modları OSNAP butonu basılı iken aktif olur. 14 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Yakalama modlarını yukarıdaki penceredeki gibi seçin. OSNAP butonunu basılı tutun. ARC Çizimi Daire yayları ARC objesi ile çizilir. Daire yayları, • Merkezi, başlangıç ve bitim noktaları ile • Yay üzerinde yer alan üç nokta ile çizilebilir. Şekildeki yaylardan merkezi karenin sol alt köşesi olanı çizmek için aşağıdaki komutları uygulayın arc↵ ↵ Specify start point of arc or [Center]: CE↵ ↵ Karenin sol alt köşesindeki noktayı seçin (nokta civarına yaklaştığınızda sarı kare biçimli bir işaret belirir bu karenin köşesini yakaladığınız anlamındadır) Specify start point of arc: karenin sağ alt köşesini seçin (yakalayarak!) Specify start end of arc:karenin sol üst köşesini seçin. Bu şekilde diğer yayları da çizmek mümkündür. Ancak mirror komutu ile de çizdiğiniz yayın simetriği alınabilir. mirror↵ çizdiğiniz yayı seçin, entera basın. Yansıma doğrusunun ilk noktası olarak karenin sağ alt köşesini yakalayarak seçin. Yansıma doğrusunun ikinci noktası olarak karenin sol üst köşesini yakalayarak seçin. Delete Source Objects:N↵ Benzer şekilde diğer iki yayı da çizin. Trim komutu ile şeklin ortasını boşaltın. HATCH komutu ile tarama Şeklin boşaltılmış kısmını taramak için, hatch komutu kullanılır. Önce kapalı alanı oluşturan yay parçalarını pedit komutu ile polyline objesi haline getirin. pedit↵ yay parçalarından birini seçin. Y↵ J↵ Sıra ile birbirini takip eden yayları seçin. Tümünü seçince iki kez enter’a basın. Kapalı şekiller Hatch komutu kullanılarak taranır. hatch↵ s↵ oluşturduğunuz kapalı polyline’ı seçin. Bildirici, 2014 15 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı Tarama yapılmış durumdadır. Taramayı seçip, farenin sağ tuşu ile properties’i seçin. Properties penceresinde color özelliğini değiştirin (örneğin kırmızı). Neler Öğrendik • Arc ile daire yayı çizimi • Mirror komutu ile simetrik alma • Hatch komutu ile tarama 16 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Bildirici, 2014 17 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.7. TÜRK BAYRAĞI ÇİZİMİ Önbilgi Bu uygulamada, trim ve array komutları kullanılarak Türk Bayrağı çizimi yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörüne daha önceden hazırladığınız acad_sablon.dwg (uygulama 1.2) dosyasını kopyalayınız. AutoCAD programı ile bu dosyayı açınız. File > Save As menü komutları ile dosyayı uyg107 olarak adlandırıp kaydediniz. Tabaka Yapısı Bayrak adlı bir tabaka açarak çiziminizi bu tabakaya yapınız. Çizgi kalınlığı olarak 0.2 mm seçiniz. Rectangle Çizimi Rectangle komutu ile, dikdörtgen biçiminde kapalı bir polyline oluşturulur. Bayrağın beyaz ve kırmızı kısımlarını çizmek için iki dikdörtgen çiziniz. rectangle↵ 30,100↵ @3.33,100↵ rectangle↵ 33.33,100↵ @146.67,100↵ Ay Çizimi Ayı oluşturan iki daireyi çizin. Trim komutu ile daireleri keserek ay şeklini oluşturun. Kesme işlemi iki aşamalı olarak yapılmalıdır. Birinci aşamada dıştaki daire kesen içteki daire kesilen, ikinci aşamada ise içteki daire kesen, dıştaki daire kesilendir. Yıldız Çizimi İlk olarak yıldızın içine çizileceği dairenin merkezinden yatay olarak yarıçap kadar bir doğru çizin. line↵ 115.41,150↵ 102.91,150↵↵ Array komutu ile eşit açılarlarla, dairenin merkezinden çıkan beş doğru parçası oluşturun. array↵ Select objects: çizdiğiniz doğru parçasını seçin, bir kez enter’a basın. Enter type of array [Rectangular/Polar]: P↵ Specify center point of array: 115.41,150↵ Enter the number of items in the array: 5↵ Specify the angle to fill:360↵ Rotate arrayed onjects:y↵ Oluşan şeklin uç noktalarını (end of yakalama modu ile, bkz. Uygulama 6) yakalayarak yıldızı çizin. Bu aşamada yıldızın görünümü aşağıdaki gibidir. Yıldızın içindeki array komutu ile oluşturduğunuz doğru parçalarını (line) silin. Trim komutu ile yıldızın içini tamamen temizleyin. Taramaların Yapılması Bayrağın siyah beyaz kısımlarını taramak için. Daha önceki uygulamada olduğu gibi hatch komutu kullanılır. Draw araç çubuğunda ya da Draw menüsünde bulunan hatch komutu klavyeden kullanılan hatch komutundan daha fazla fonksiyona sahiptir. Draw > Hatch menüsü ile Boundary Hatch penceresinin görüntülenmesini sağlayın. 18 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Pencerenin görünümü farklı ise üstteki quick tabına basın. Pattern kutusunda yukarıdaki gibi solid seçin. Pick points butonuna basın. Bayrağın kırmızı zemini içinde herhangi bir yere tıklayın, enter’a basın. Bu aşamada Boundary Hatch penceresine geri dönmüş olmanız gerekir. OK butonuna basarak taramanın yapılmasını sağlayın. Taramanın rengini değiştirmek için, taramayı seçin, Modify > Properties menüsü ile Properties penceresini açın. Tarma rengi olarak kırmızı seçin. Bayrağın beyaz kısımları için de benzer işlemleri uygulayın. Neler Öğrendik • Trim komutunun daire ve yaylarla kullanımı • Array komutunun açısal olarak kullanımı • Hatch komutu ile tarama Bildirici, 2014 19 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 20 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları 1.8. UYGULAMA 8: BLOK KAVRAMI ve EDİTLEME Önbilgi Bu uygulamada, block, insert, move, copy, rotate, scale komutları ile uygulamalar yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması AutoCAD programını açıp, bir önceki uygulamada hazırladığınız uyg107.dwg dosyasını açınız. Dosyayı uyg108 olarak kaydediniz. Tabaka Yapısı Uygulama 1.7 de hazırlamış olduğunuz bayrak tabakasına çizim yapmaya devam ediniz. Blok Kavramı Sık kullanılan şekiller blok olarak adlandırılan bir obje haline getirilip, istenildiği zaman bir uygulama noktası ile istenilen boyutta ve yönde kullanılabilir. Sık kullanılan semboller ve harita işaretleri bu şekilde tanımlanabilir. Bloklarla çalışmanın bir kısıtlaması bunların çalışılan dosya içinde tanımlı olmasıdır. Başka bir deyişle uyg8 dosyasında tanımladığınız blokları yeni bir çizimde kullanamazsınız. Her dosyada kullanılabilen semboller için bir başka yöntem shape tanımlamaktır. Shape’ler yazı fontları gibi çalışır. Makinenizde yüklüdür. Shape’lerin sakıncası ise çalışılan dosya başka bir bilgisayara taşınırsa ilgili shape dosyasının da taşınmasının gerekmesidir. Uygulama 1.7 de çizmiş olduğunuz bayrağı blok haline getirmeden önce %50 oranında küçültün. Bu amaçla scale komutu kullanılır. Aşağıdaki komutları uygulamadan önce Osnap butonunun basılı olması gerekir. scale↵ Select objects:w↵ bayrağı içine alacak şekilde iki nokta ile bir dikdörtgen oluşturun enter’a basın Specify base point:bayrağın sol alt köşesini yakalayarak seçin. Specify scale factor or …: 0.5↵ • • • • • • Blok tanımlaması için komut satırından block yazın. Gelen pencerede pick points butonuna basarak bayrağın sol alt köşesini yakalayarak seçin. Select objects butonuna basın. Bu sırada komut satırında select objects yazmaktadır. Komut satırına w girin, bayrağı pencere içine alın, enter’a basarak Block Definition penceresine geri dönün. Block name kutusuna bayrak girin. Objects çerçevesi içinde delete seçeneğini işaretleyin. Ok butonuna basın. Bu sırada bayrak kaybolacaktır. Insert komutu Bayrak bloğunu kullanmak için insert komutundan yararlanılır. Klavyeden insert girerek gelen Insert penceresini aşağıdaki gibi doldurun. Bildirici, 2014 21 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı Move Komutu Move komutu ile objeler kaydırılır. Bayrağı x ekseni yönünde 10 birim kaydırmak için aşağıdaki komutları girin. move↵ Select objects: bayrağı seçin, enter’a basın. Specify base point or displacement: bayrağın sol alt köşesini yakalayarak seçin. @10,0↵ Yukarıdaki komutları uygulayarak, bayrağın sol alt köşesini baz alarak, bayrağın x ekseni yönünde 10 birim kaydırılmasını sağladınız. Copy Komutu Copy ile objelerin bir kopyası oluşturulur. copy↵ Select objects: bayrağı seçin, enter’a basın. Specify base point or displacement: bayrağın sol alt köşesini yakalayarak seçin. 110,50↵ Yukarıdaki komutları uygulayarak, bayrağın sol alt köşesini baz alarak, bayrağın sol alt köşe koordinatı 110,50 olan bir kopyasını oluşturdunuz. Rotate Komutu Rotate komutu ile objeler döndürülür. Komutları uygulamadan önce Osnap seçeneklerinde center kutusunun işaretli olması gerekir. Rotate komutunu sağ tarafta oluşturduğunuz bayrakta uygulayınız. rotate↵ bayrağı seçin enter’a basın. Specify base point: dönme merkezi olarak ayı oluşturan, içteki yayın merkezini seçin. Specify rotation angle or …: -90↵ Insert ile Ölçekli ve Açılı Çizim Insert komutu ile girilen bloğun belli bir açıda ve ölçekte girilmesi de mümkündür. Klavyeden insert yazın. Gelen pencerede insertion point koordinatı olarak 30,120 girin. X ve Y yönündeki ölçeklere 0.3 girin. Rotation kutusuna 45 girin. Array Komutunun Uygulaması Son çizmiş olduğunuz bayrağın array komutu ile x ve y yönünde dağılmış kopyaları oluşturulabilir. array↵ Select Objects: son çizdiğiniz bayrağı seçin enter’a basın. Enter the type of array:R↵ Enter the number of rows:2↵ Enter the number of columns:4↵ Enter the distance between rows …: 50↵ Enter the distance between columns …: 50↵ Kutupsal olarak array kullanımı için insert ile 150,210 koordinatına, X ve Y yönünde ölçeği 0.2 , açısı 0 derece olan bir bayrak çiziniz. array↵ Select Objects: son çizdiğiniz bayrağı seçin enter’a basın. Enter the type of array:P↵ 22 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Specify center point of array:105,215↵ Enter the number of items in the array: 5↵ Specify the angle to fill …: 180↵ Rotate arrayed objects: Y↵ Uygulama sonunda aşağıdaki şekil elde edilmiş olacaktır. Bildirici, 2014 23 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.9. ORTOGONAL ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada, ortogonal ölçülerle çizim yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Yeni bir dosya oluşturup uyg109 olarak kaydediniz. Tabaka Yapısı Poligon noktalarını için POLIGON, detay noktaları için ADA adlı tabakalar açınız. Ada kenar çizgisini ADA tabakasında yapınız. Blokların Tanımlanması Çizim ortamında herhangi bir yerde, poligon noktaları için 1.25 yarıçapında, binderler için 1 yarıçapında, ada köşeleri için 0.5 yarıçapında üç adet daire çiziniz. Bu daireleri sırası ile poligon, binder ve nokta adlı blokları tanımlamak için kullanınız. Her üç blok içinde base point olarak daire merkezlerini işaretleyiniz. Bunu otomatik olarak yapabilmek için Osnap seçeneklerinde center kutusu işaretli olmalıdır. Blok tanımlamaları için gerekiyorsa Uygulama 8’deki açıklamaları tekrar okuyunuz. UCS ve WCS Koordinat Sistemleri Uygulama 1.1’de UCS ve WCS koordinat sistemlerine değinilmişti. WCS (World Coordinate System) AutoCAD’in ana koordinat sistemi, UCS (User Coordinate System) ise kullanıcılar tarafından geçici olarak tanımlanabilen koordinat sistemidir. UCS sisteminden dik ayak ve dik boylar ile çizim yaparken yaralanılır. Poligon Noktalarının Girişi Blok tanımlamalarınız yapıldıktan sonra poligon tabakası aktif iken, poligon ve binder bloklarını kullanarak aşağıda koordinatları verilen noktaları girin. Nokta No X Y 21229 31014.83 37107.16 21232 30958.24 37328.04 B1 30910.20 37285.74 B2 31025.24 37299.74 Poligonlar için insert penceresindeki name kutusunda poligon, binderler için binder seçiniz. Tüm girişleri yaptıktan sonra zoom/extends komutu ile noktaları ekrana getiriniz. Style komutu ile yazı fontunu Times New Roman olarak seçin, yazı yüksekliğini ise 2 olarak tanımlayınız. Text komutu ile poligon ve binder numaralarını yazınız. Ada Köşelerinin Çizimi Ada köşelerini dik ayak ve dik boylarla çizmek için, koordinat sisteminin poligon hattına göre döndürülmesi ve ötelenmesi gerekmektedir. Bu durumda dik ayakları x, dik boyları y koordinatı olarak tanımlanmış olur. Bu amaçla UCS komutu kullanılır. ucs↵ n↵ 3↵ poligon 21229 un merkezini yakalayarak seçin B1 in merkezini yakalayarak seçin 21229-B1 hattının sağ tarafında herhangi bir noktaya tıklayın. Bu aşamada koordinat sisteminin döndüğü ve ötelendiği görülür. Ada tabakasını aktif yapın. Ada köşelerini çizmek için blok adı nokta seçerek insert kullanın. Dik ayaklarını x dik boylarını y koordinatı olarak girin. Uyarı: Hattın solunda olan dik boyları negatif işaretli olarak girilir. Diğer hatları da benzer şekilde çalışın. Tüm ada köşeleri oluştuktan sonra, koordinat sistemini WCS ye geri döndürmek için: ucs↵ 24 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları w↵ Pline ile noktaların merkezlerini yakalayarak kapalı bir polyline çizin. Adanın alanını sorgulayın. Ödev Şablonunun Eklenmesi Yaptığınız çizime ödev şablonu da eklenecektir. Bu amaçla insert > block menüsü ile insert penceresini açın. Browse butonuna basarak sablon.dwg dosyasını ilgili klasörden seçin. Insertion point çerçevesinde x=30875, y=37075 girin. OK butonuna basın. 21232 1 10. 18 .8 7 15. 9 .42 80 8.0 12 0 .15 3 . 4 3 3.42 .0 0.0 0 64 46 27 .3 33 .3 2 75 24 2 5 .6 0 .2 .8 46 6 21 0 .7 3 .0 19 .8 21 72. 1 23 0. 3. 9 7 3.8 6 00 B1 04 5. 65 6. 1 7.1 5 .6 4 21.50 43.16 97 6. 20 26.90 23 3. 26 18 . 21 14. 173 82 .05 11. 03 169 . 8.0 164 35 0 .05 6 .8 157 1 .59 152 .07 5.0 0 1 0. 49 5 .6 3.05 29 . 8 4 .9 10 . 5 10 4 4 7 10 4 8. 3. 10 .42 99 130 . 66 124 .56 36.48 4.52 66 6. 13 8. 54 36.50 9 14 7 .9 B2 1 92 .86 30.18 51 2. 76 8. 17. 40 1 7. 40 4 8. 8 89. 5 87. 1 6 87. 9 01 21229 00 0. Bildirici, 2014 0. 00 25 Bilgisayar Destekli Harita Yapımı 1.10. ORTOGONAL ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada, ortogonal ölçülerle (dik ayak, dik boy) çizim yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bu uygulamada uygulama 1.9’da hazırladığınız dosyanın (uyg109.dwg) bir kopyası üzerinde çizim yapılacaktır. Uygulamaya başlamadan önce şablon dosyanızı da hazırladığınız klasöre kopyalayınız. Ancak açmayınız. Uyg109.dwg dosyanızı açarak bu dosyayı uyg110 olarak kaydediniz. Dosyadaki tüm objeleri siliniz. Tabaka Yapısı Aşağıdaki tabaka yapısını oluşturup, buna göre çizim yapınız. Tabaka Adı Renk Çizgi Kalınlığı Kullanımı POLIGON Kırmızı 0.2mm Poligon noktaları NOKTA Sarı 0.2mm Detay noktaları ADA Kırmızı 0.4mm Ada kenarı PARSEL Beyaz 0.2mm Parsel kenarları YAZI Beyaz 0.2mm Poligon numaraları, parsel numaraları Blokların Tanımlanması Uygulama 1.9 da hazırlamış olduğunuz poligon ve nokta bloklarına ek olarak karelaj adlı bir blok tanımlayın. Bu amaçla çizim ortamında herhangi bir yerde, birbirini orta noktalarında dik kesen iki doğru parçası çiziniz. Bu amaçla aşağıdaki komutları da uygulayabilirsiniz. line↵ 5,5↵ 5,10↵↵ line↵ 2.5,7.5↵ 7.5,7.5↵↵ Yukarıdaki komutlarla çizdiğiniz doğru parçalarını görmek için zoom↵ e↵ komutlarını uygulayınız. Blok tanımlamadan önce Osnap ayarlarında intersection seçeneğini işaretleyin. Önceki uygulamalara benzer olarak bloğu iki doğrunun kesişim noktasına göre tanımlayınız. Çizim Aşağıdaki krokiye ve koordinatlara göre uygulama 1.9’a benzer olarak çiziminizi yapınız. NN X Y 707 29344.80 30512.40 708 29339.57 30441.61 709 29458.40 30427.31 710 29475.49 30499.49 Ada kenarı üzerindeki noktaları çizerken dik boyları sıfır alınacaktır! Hattın solunda dik boyları negatiftir! Krokiye göre çizim bitince, 29300,30400 koordinatına insert komutu ile bir karelaj bloğu çiziniz. Array komutu ile karelaj objelerini çoğaltınız. Array↵ Select objects: karelajı seçin, enter a basın. Enter type of array: R↵ Enter number of rows: 2↵ Enter number of columns: 3↵ Enter distance between …: 100↵ Enter distance between …: 100↵ Uygulama 9 a benzer olarak sablon dosyanızı blok olarak 29260,30570 koordinatına –90 açı ile yerleştiriniz. 26 Bildirici, 2014 AutoCAD Uygulamaları Karelajlara Koordinat Yazımı Aşağıda örneğe göre karelaj noktalarına YAZI tabakasında koordinat yazınız. Karelaj bloklarının koordinatlarını objeyi seçip, Modify>Properties menüsü ile sorgulayabilirsiniz. Karelaj bloklarının koordinatlarını kolayca öğrenmek için, objeyi seçin. Bu aşamada mavi bir kutucuk belirir. Fare ile bu kutucuğun üzerine gidin. Kutucuğun rengi sarıya dönüştüğünde ekranın sol alt köşesinde tam olarak kutucuğun koordinatları yazmaktadır. Bildirici, 2014 27 BÖLÜM 2: EGHAS UYGULAMALARI Bu bölümde Eghas yazılımı ile yapılacak uygulamalar yer almaktadır. Graftek şirketi tarafından üretilen yerli bir yazılım olan Eghas yazılımının 500 noktayı aşmayan bir demo sürümü de bulunmaktadır. Bu sürüm için ders sorumlularına başvurunuz. Uygulamalarda verilen ekran görüntüleri EGHAS 6.0 versiyonuna göre verilmiştir. Bazı uygulamalar ile ilgili dosyalar ders web sitesinden alınacaktır (http://atlas.selcuk.edu.tr/1205311). Uygulamaların MBL’de yapılması halinde çalışma klasörü D:\harita\numaranız biçiminde oluşturulacaktır. Yazılım ile ilgili daha fazla bilgi şirket web sayfasından alınabilir (http://www.graftek.com.tr ). EGHAS Uygulamaları 2.1. KOORDİNATLARLA NOKTA GİRİŞİ Önbilgi Koordinatları bilinen noktalar EGHAS da üç sınıfa ayrılmıştır: Nirengiler, poligonlar ve noktalar (detay noktaları). Nokta menüsünde üç tür nokta için ayrı ayrı giriş seçenekleri vardır. Bu uygulamada detay noktaları iki adet ada oluşturmaktadır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bu uygulamada için çalışma klasörünüzde uyg201.ebd5 adlı bir proje (dosya) oluşturun. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki ve Nokta Koordinatları Nokta No P.260091 P.140730 P.260090 P.260094 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 X (m) 4562003.157 4561977.980 4561952.320 4562026.470 4561989.840 4561993.230 4562000.950 4561999.500 4561969.050 4561965.390 4561956.850 4561958.640 4562001.600 4562004.880 4562012.730 4562012.340 4561980.870 4561978.820 4561969.370 4561970.450 Y (m) 394933.645 395028.010 394959.280 395003.570 394942.340 394943.690 394968.050 394972.500 394984.390 394983.040 394958.750 394954.820 394979.190 394980.450 395005.250 395009.350 395022.220 395021.250 394994.370 394991.360 260094 11 12 10 260091 3 9 4 2 1 13 16 15 14 140730 5 6 8 7 260090 Projenin Hazırlanması Yeni bir proje açarak çalışma klasörüne kaydedin. Proje adı olarak "uyg01" seçin, aşağıdaki tabakaları açın. Tabaka No 1 2 Tabaka Adı POLIGON ADA Renk Kırmızı Mavi Çizgi Tipi 0 0 Tuş menülerinden görüntü menüsünün açık olup olmadığını kontrol edin (Proje > Menüler >Tuş Menü Özelleştir). Bildirici, 2014 29 Görüntü menüsü yukarıdakine benzer bir görünümdedir. Tabaka menüsüne ulaşmak için, butonuna basın. Tabaka penceresi aşağıdaki gibidir: Tabaka isimi değiştirmek için tabaka isimlerinin bulunduğu kutuya çift tıklama yapın. Aktif tabakayı ayarlamak için ise taba isminin kutusuna sağ tuş ile tıklayın. Nokta Koordinatlarının Girilmesi • Nokta > Liste >Poligon Liste menüsünü kullanarak, poligon listesine ulaşın. • Poligon koordinatlarını girin. Numaraların önüne "P." yazmayın. Koordinatları girdikten sonra basarak, grafik ekrana geri dönün. • Nokta > Liste >Nokta Liste menüsünü kullanarak, nokta listesine ulaşın. Benzer şekilde nokta koordinatlarını girin. Koordinatları girdikten sonra • butonuna butonuna basarak, grafik ekrana geri dönün Proje > Proje Limitleri menüsünden proje limitlerini hesaplatın. Hesaplamayı yaptırmak için basılmalıdır. OK butonuna basarak grafik ekrana geri dönün. butonuna 26 • Noktaları akranı kaplayacak şekilde görmek için, görüntü menüsünden butonuna basın. Hatların Birleştirilmesi • 30 Ada tabakasını aktif yapın. Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları • Hat çizebilmek için yaklaşım (nokta yakalama) açık olmalıdır. Bunun için görüntü menüsündeki basın. Yaklaşım açık ise farenin imlecinin görünümü değişir. • Hat > Ekle menüsünü kullanarak, hatları çizin. • Dosyanızı ders sorumlularının tarif edeceği şekilde kaydedin. Bildirici, 2014 butonuna 31 2.2. KUTUPSAL ÖLÇÜLERLE HESAPLAMA ve ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada, tabaka kavramının daha iyi anlaşılması için değişik karakterde hatlardan oluşan bir çizim yapılacaktır. Detay noktalarının koordinatları ise kutupsal ölçülerden hesaplanacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı "uyg202" olarak adlandırıp çalışma klasörünüze kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki ve Kutupsal Ölçüler Nokta No 26025 26026 14558 X 4563028.062 4562991.838 4563067.056 Y 392826.899 392892.102 392934.931 DN 26025 14558 26026 32 BN 26026 5 6 7 9 10 11 14 15 16 17 18 20 21 25 27 28 31 26026 1 8 12 13 19 23 24 26 29 30 14558 2 3 4 22 Yatay Açı(g) 0.0000 391.1654 388.3641 367.5624 363.1251 319.3192 329.0910 378.5813 346.8976 313.2951 293.3955 395.1330 296.0412 379.6999 394.6857 0.0606 392.6358 398.3273 0.0000 10.9647 41.1525 69.9363 18.8475 90.7270 10.8270 40.3279 86.2940 89.6452 95.2378 0.0000 349.2015 336.2625 332.5082 308.6988 Yatay Mesafe(m) 74.59 50.64 41.24 36.12 30.91 50.12 56.12 43.35 36.04 58.65 84.94 17.04 87.74 13.91 37.52 40.13 30.60 27.16 86.56 64.60 74.71 59.82 65.40 28.74 9.53 7.62 32.39 39.14 41.50 86.56 16.85 23.83 27.76 10.81 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları 17 20 5-4.5 53 6.S OK AK -3 9 .7 1- 30 26 -4. 29 16 19 26 12 -83.09- 2-4.2 14558 -2 4. 01 - 24 53 3. SO KA K 23 -7 7.1 0- -7 7.3 6- 11 -4.36- 10 15 54 1.S OK AK 8 26025 7 6.8 -4 21 18 -7 6. 23 - 9 13 14 1 4 .2 0 -4 -1 0. 18 - -4 .29 28 31 25 - 27 3 6 5 -23 .82 - 2 22 26026 Projenin Hazırlanması • Yeni bir proje açarak çalışma klasörüne kaydedin. Proje adı olarak "uyg202" seçin, aşağıdaki tabakaları açın. Tabaka No 1 2 3 4 Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA BINA Renk Beyaz Sarı Kırmızı Mavi Çizgi Tipi 0 0 0 0 Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Binalar • Tuş menülerinden Görüntü ve Eghas menülerinin açık olup olmadığını kontrol edin (Proje > Menüler > Tuş Menü Özelleştir). • Tabaka isimi değiştirmek için tabaka isimlerinin bulunduğu kutuya çift tıklama yapın. Aktif tabakayı ayarlamak için ise tabaka isminin kutusuna sağ tuş ile tıklayın. Poligon Koordinatlarının Girilmesi • Nokta > Liste >Poligon Liste menüsünü kullanarak, poligon listesine ulaşın. Bildirici, 2014 33 • Poligon koordinatlarını girin. Numaraların önüne "P." yazmayın. Ondalık nokta olarak klavyeden "." kullanın, "," kullanmayın! Koordinatları girdikten sonra butonuna basarak, grafik ekrana geri dönün. • Proje > Proje Limitleri menüsünden proje limitlerini hesaplatın. • Noktaları akranı kaplayacak şekilde görmek için, görüntü menüsünden butonuna basın. Detay Noktalarının Girilmesi Detay noktalarını girerken sol alt köşede çıkan mesajlara dikkat edin! • Yaklaşımı açın (nokta yakalama). • Nokta tabakasını aktif yapın. (Görüntü > Tabaka, Tabakayı seç sağ tuşla tıkla). • Hesap > Kutupsal menüsünü seçin. Printer Çıkışı isteniyor mu? Sorgu kutusunda "NO" butonuna basın. • Sol alt köşedeki mesaja bakın. Nokta numaralarının sizin tarafınızdan verilmesini sağlamak için klavyeden H girin. • Gelen sorgu kutusunda ölçünün elektronik aletle yapıldığını belirtmek için 0 girin. • Sol alt köşede beliren düşey açı mesajı için klavyeden "H" girin. • Sol alt köşedeki mesajda durulan ve bakılan nokta sorulmaktadır. Fare ile noktaları işaretleyin. • İşaretleme başarılı olmuş ise, durulan ve bakılan nokta geçici bir çizgi ile birleştirilir. Bakılan nokta işaretlendikten sonra ekranda aşağıdaki kutu belirir. • Bu kutuda durulan noktadan bakılan noktaya bakış doğrultusunu girin. Bu uygulama için 0 (sıfır). • Alet yüksekliği olarak 0 (sıfır) girin • Yatay açıyı girin. Bu istasyonda işiniz bittiği zaman yatay açı kutusuna 999 girin. • Reflektör yüksekliği ve kot farkını da sıfır olarak girin. • Yatay mesafeyi girin. • Nokta numarasını girin. • Bir istasyonda işiniz bittiğinde yatay açı kutusuna 999 girin. C tuşuna basın. Hesaplama başarılı olarak bitirilmiş ise, sol alt köşede hiç mesaj olmaması gerekir. Hatların Birleştirilmesi • Yaklaşımın açık olduğundan emin olun. • Ada tabakasını aktif yapın. Hat > Ekle menüsünü kullanarak, adalara ait hatları çizin. • Bina tabakasını aktif yapın. Hat > Ekle ile binalara ait hatları çizin. • Bilgi butunu ile 34 hat özelliklerini sorarak krokideki cepheleri kontrol edin Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları 2.3. ORTOGONAL ÖLÇÜLERLE HESAPLAMA ve ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada ortogonal ölçülere (dik ayak ve dik boy) göre düzenlenmiş bir krokiden yararlanarak çizim yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı "uyg203" olarak adlandırıp çalışma klasörünüze kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! 11 1.4 7 Kroki ve Koordinat Listesi 99 .9 3 96 .85 NOKTA NO 13 .1 3 9 .7 9 23774 23775 32750 32751 OK AK X 392857.908 392822.631 392950.709 392891.714 Z 4563123.510 4563022.252 4563061.755 4562979.348 0.000 0.000 0.000 0.000 -3 9.7 1- 13 .43 10 .46 13 9.62 .33 47 .1 6 44 .15 56 .27 54 .1 6 -4.5 5 AK ÇA S Y -4.26- 10 .7 7 13 .81 20 .1 5 17 .0 3 -4.23-2 4 .00 - -8 3.0 9- 0. 00 23774 10 1 .3 5 -4 .3 6 16 . 55 32750 - -7 7.1 0 -7 7.3 6 86 .96 SO K RA 20 .34 12 .1 9 -10 .1 8- 9 .2 2 17 .46 13 .54 -1 1.2 0- -8 .0 8- KA 6-4.8 -4 .29- 9 0 .3 1 0 .0 12 .18 NF ÝL -7 6. 2 3- AK - 23775 82 22 .89 9.2 2 11 .19 30 .74 27 .6 4 -23 . 32 . 03 20 .1 7 - 41 .64 38 .65 54 .5 1 11 .8 8 20 .8 3 17 .7 6 64 .3 0 10 .74 0. 00 81 .3 2 Bildirici, 2014 32751 35 Projenin Hazırlanması • Yeni bir proje açarak çalışma klasörüne kaydedin. Proje adı olarak "uyg3" seçin, aşağıdaki tabakaları açın. Tabaka No 1 2 3 4 Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA BINA Renk Beyaz Sarı Kırmızı Mavi Çizgi Tipi 0 0 0 0 Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Binalar • Tuş menülerinden Görüntü ve Eghas menülerinin açık olup olmadığını kontrol edin (Proje > Menüler >Tuş Menü Özelleştir). • Tabaka isimi değiştirmek için tabaka isimlerinin bulunduğu kutuya çift tıklama yapın. Aktif tabakayı ayarlamak için ise tabaka isminin kutusunu seçerek sağ tuş ile tıklayın. Poligon Koordinatlarının Girilmesi • Nokta > Liste >Poligon Liste menüsünü kullanarak, poligon listesine ulaşın. • Poligon koordinatlarını girin. Numaraların önüne "P." yazmayın. Ondalık nokta olarak klavyeden "." kullanın, "," kullanmayın! Koordinatları girdikten sonra butonuna basarak, grafik ekrana geri dönün. • Proje > Proje Limitleri menüsünden proje limitlerini hesaplatın. • Noktaları ekranı kaplayacak şekilde görmek için, görüntü menüsünden butonuna basın (tüm görüntü). Detay Noktalarının Girilmesi Detay noktalarını girerken sol alt köşede çıkan mesajlara dikkat edin! • Yaklaşımı açın (nokta yakalama). • Nokta tabakasını aktif yapın. (Görüntü > Tabaka, Tabakayı seç sağ tuşla tıkla). • Hesap > Yan Nokta menüsünü seçin. Printer Çıkışı isteniyor mu? Sorgu kutusunda "NO" butonuna basın. • Sol alt köşedeki mesaja bakın. Nokta numaralarının otomatik verilmesini sağlamak için klavyeden E girin. • Başlangıç numarasını klavyeden E yazarak onaylayın. • Sol alt köşedeki mesajda durulan ve bakılan nokta sorulmaktadır. Fare ile noktaları işaretleyin. • İşaretleme başarılı olmuş ise, durulan ve bakılan nokta geçici bir çizgi ile birleştirilir. Bakılan nokta işaretlendikten sonra ekranda aşağıdaki kutu belirir. 36 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları • Buraya poligonlar arası uzaklığı girin. • Sol alt köşede beliren noktaların hatlarla bağlanması konusundaki soruya klavyeden 3 girerek cevap verin. • Gelen kutuya dik ayağını girin • Dik boyunu girin. (Solda ise negatif!) • Sol alt köşede gördüğünüz koordinat onayına E tuşuna ya da Enter tuşuna basarak cevap verin. • Noktanın grafik ekranda oluşup oluşmadığını kontrol edin. Bir sonraki noktaya geçerek dik ayak ve dik boy girişini tekrar edin. • Son noktanın girişini yaptıktan sonra dik ayak sorgu kutusuna 999 yazarak işlemi bitirin. Bu aşamada yeni bir hesaba geçebilirsiniz. Eğer yan nokta hesabına devam etmeyecekseniz, sol alt köşede beliren mesaj doğrultusunda klavyeden H girerek yan nokta hesabından tamamen çıkın. NOT: Dik ayak ve dik boy girişinden sonra nokta numarası sorulursa kendiniz keyfi olarak numara verebilirsiniz! Hatların Birleştirilmesi • Yaklaşımın açık olduğundan emin olun. • Ada tabakasını aktif yapın. Hat > Ekle menüsünü kullanarak, adalara ait hatları çizin. • Bina tabakasını aktif yapın. Hat > Ekle ile binalara ait hatları çizin. • Bilgi butunu ile hat özelliklerini sorarak krokideki cepheleri kontrol edin Yazıların Yazılması • Proje > Parametreler menüsüne giderek, yazıların görünür olduğundan emin olun. • Yaklaşımı kapatın. Yazı > Doğrultulu menüsünden sokak ismini yazın. Fare ile uygun yerlere tıklayarak yazının doğrultusunu belirleyin. Yazıyı yerleştirin. Bildirici, 2014 37 2.4. PARSELASYON Önbilgi Bu uygulamada, alan tanımlamaları ve ifraz (alanların bölünmesi) uygulamaları yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bu klasöre dersin Internet sayfasından 204.ebd5 dosyasını kopyalayın. Bu dosyanın adını uyg204.ebd5 olarak değiştirip açın. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki 17652 10 11 KA .SO 13 4 13 K F=1921.74 50 1528 12 27 9 F=1400.00 28 6 15 K AK 135.SO 24 8 1529 F=1100.00 7 F=250.00 F=250.00 5 F=250.01 F=168.54 F=250.00 K AK 136.S O 14 4 15752 26 25 15753 • 1528 nolu ada, 8-9 kenarına paralel olarak, 8-9 kenarı tarafında 1400 m2 kalacak şekilde paralel ifraz edilecek. • 1529 nolu ada, 6-7 kenarına paralel olarak, 6-7 kenarı tarafında 1100 m2 kalacak şekilde paralel ifraz edilecek. • 1529 nolu ada 4-25 kenarına dik olarak krokide verilen alanlarda parseller oluşacak şekilde ifraz edilecek. Projenin Hazırlanması • Projenizi açın. (Proje > Aç) • Tuş menülerinden Görüntü ve Çit menülerinin açık olup olmadığını kontrol edin (Proje > Menüler >Tuş Menü Özelleştir). Bina taramalarının yapılması • Bina tabakasının açık olup olmadığını kontrol edin. Açık değilse açın. Bina tabakasını aktif yapın. • Bina tabaka numarasını aklınızda tutun. • Proje > Parametreler menüsünü açıp. Taramaların görünmesi için tarama kutusu işaretleyin. 38 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları • Bölge menüsünden Bölge > Bina > Otomatik Yap seçin. • Bina tabaka numarasını girin. (6) • Binaların taranmış olup olmadığını kontrol edin.. Adaların tanımlanması • Bina tabakasını kapatın. Proje > Parametreler menüsünden binaları kapatın. • İmar tabakasını aktif yapın. • Bölge menüsünden Ada/Parsel > Yazılı seçin. • Altta görünen mesaj uyarınca, kapalı bölgeyi işaretleyin ada numarasını girin. • Gelen mesaj kutusunda sadece ada tanımlamak için 0 girin. • Bir kez daha entera basarak ada tanımını onaylayın bu aşamada ada yazısı görüntülenir. • Başka ada tanımı yapmayacaksanız, Esc tuşuna basın, gelen sorgu kutusuna sıfır girin. Paralel ifraz • Bölge menüsünden İfraz > Paralel seçin. • Yeni oluşacak noktaların otomatik numaralanması için entera basın. • Kapalı alanı gösterin. • Paralel alınacak hattı gösterin. Hesaplar otomatik mi sorusuna (altta beliren) E ile cevap verin. Bildirici, 2014 39 • Alanı girin. Altta beliren yeterli mi mesajına E ile cevap verin. Dik ifraz • Bölge menüsünden İfraz > Dik seçin. • Yeni oluşacak noktaların otomatik numaralanması için entera basın. • Kapalı alanı gösterin. • Dik alınacak hattı gösterin. Hesaplar otomatik mi sorusuna (altta beliren) E ile cevap verin. • Alanı girin. Altta beliren yeterli mi mesajına E ile cevap verin. İfraz ile oluşan noktaların aplikasyon değerlerinin hesaplanması • Eghas tuş menüsünde bulunan çit açıkken, Edit > Çit > Genel Çit seçilerek yeni oluşan noktaları kapalı bir bölge içine alın. (Çiti kapatmak için klavyeden K girmek gerekir.) • Hesap menüsünden Aplikasyon > Çit içinde seçin. • Printer çıkışı isteniyor mu? Sorusuna Yes ile cevap verin. • Dosya adı olarak "1" girin. Bu işlemi birden çok aşamada yaparsanız diğer dosyalara sıra ile numara verin. • Çıkışlarda, Dik Ayak, Dik Boy Yer Alsın mı? Sorusuna Evet (yes) ile cevap verin. • Aplikasyon dosyasını yazı olarak, Yazı > Dosyadan Ekle menüsü ile projenize koyun. (Yazı büyüklüğü 2). • Yeni oluşan parsellerin alanını yazdırmak için Kroki > Kapalı bölgenin alanı yaz seçin. 40 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları 2.5. SAYISAL ARAZİ MODELİ Önbilgi Bu uygulamada, sayısal arazi modeli oluşturma, şev tanımları yol-sayısal arazi modeli ilişkisi konuları işlenecektir. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörüne dersin Internet sayfasından 205.xyz dosyasını indirin (Sol tuşla tıklamayın! Sağ tuş>Farklı Kaydet). Bu çalışma için bir proje açıp, uyg205.ebd5 olarak kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki 156 154 153 159 164 363 362 K 1 392 200 199 202 230 215 231 233 235 228 234 237 227 236 219 223 222 201 206 20542 209 280 208 38 158 163 162 168 167 166 174 173 172 177 178 171 181 180 179 207 210 176 175 393 197 198 508 365 359 394 390 3 155 157 160 170 187 186 185 184 192 190 193 188 240 189 195 194 41 39 40 37 36 191 33 32 29 28 25 24 21 17 16 20 214 213 218 Projenin Hazırlanması • Yeni proje açın. (Proje > Yeni) • Tuş menülerinden Görüntü ve Çit menülerinin açık olup olmadığını kontrol edin (Proje > Menüler > Tuş Menü Özelleştir). • Proje > Ekle seçin, Çalışma klasörünüze gidin, dosya türü olarak (Files of Type kutusu) Nokta seçin. Bu aşamada 205.xyz dosyasını görüyor olmanız gerekir. Bu dosyayı açın. Gelen Proje Ekle kutusunda Noktalar seçilmiş olmalıdır. OK seçin. • Görüntü menüsünden tüm görüntü tuşuna basın. Noktalarınızı görün. Tabakaların Açılması • Aşağıdaki tabakaları açın. (Bir önceki adımda eklediğiniz noktalar 1 nolu tabakaya gelmiş olacaktır.) Tabaka No 1 2 3 4 5 Tabaka Adı NOKTA YOL BINA SEVALTI SEVUSTU Renk Beyaz Sarı Kırmızı Mavi Yeşil Çizgi Tipi 0 0 0 1 1 Açıklama Detay noktaları Yol kenarları Binalar Şev üstü hatlar Şev altı hatlar Hatların çizilmesi • Yaklaşımı açın. İlgili tabakayı aktif yapıp hatları çizin. Bildirici, 2014 41 • Şev üstünde yer alan hatları oluşturan noktalar: 235,233,230,508; 214,215,210,207,202,195; 214,280,205; 186,181,174,173,168,164,160,156; 191,188,184,179,171,170,166,162,158,154,153,155 • Şev altında yer alan hatları oluşturan noktalar: 235,234,231,508; 214,209,201,195; 214,209,206,205; 186,185,180,172,167,163,159,157,156; 157,155; 191,189,185 • Hem şev üstü hem de yol kenarı olan hatlar sadece yol tabakasına çizilecektir. Bina taramalarının yapılması • Bina tabakasının açık olup olmadığını kontrol edin. Açık değilse açın. Bina tabakasını aktif yapın. • Bina tabaka numarasını aklınızda tutun. • Proje > Parametreler menüsünü açıp. Taramaların görünmesi için tarama kutusu işaretleyin. • Bölge menüsünden Bölge > Bina > Otomatik Yap seçin. • Bina tabaka numarasını girin. (3) • Binaların taranmış olup olmadığını kontrol edin. Şev Taramaları • Bölge Menüsünden, Şev > Tip1 seçin. • Altta görünen mesaj uyarınca, kapalı bölgeyi işaretleyin. • Kapalı bölge oluşmuyor ise hatlarınızı kontrol edin. Şev altını ilk noktası sorulursa, şev altı ve şev üstü aynı tabakaya çizilmiş demektir. Hatalarınızı düzeltip yeniden deneyin! Üçgenleme • Projenizi kaydedip, EGHAS 2006 programını kapatın, TGEN 2006 programını açın. • Projenizi açın. Aşağıdaki menüde ayırma tabakalarına 2,3,4,5 girin. Minimum kot olarak 1 girin. 42 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları • İşlemlere devam? Yes tıklayın. İşlemler grafik olarak gözükecek mi? Yes tıklayın. Münhanilerin oluşturulması • EMP 2006 programını açın. Dosyanızı açın (uyg4.ucg). • Üçgen>Kenar uzunluğuna göre üçgenleri iptal seçin. Kenar uzunluğu olarak 100 girin. • Münhani > Spline seçin. • Parametreleri yukarıdaki gibi seçin. Projeyi kaydedip çıkın. • EGHAS 2006 ile projenizi açın. Münhaniler görünmüyorsa, Proje > Parametrelerden Münhaniyi açın. • Münhani menüsünden, Tek Bölge Temizle seçerek, bina ve şev içlerindeki münhanileri silin. Edit > Çit > Genel Çit ile yaklaşım açıkken yolları çit içine alın. Daha sonra Münhani > Münhani Çit Hepsini Temizle ile yolların içini temizleyin. • Görüntü menüsünden 3 boyutlu görünümü seçip, araziyi üç boyutlu görmeyi deneyin. Bildirici, 2014 43 2.6. TARANMIŞ GÖRÜNTÜLERLE SAYISALLAŞTIRMA Önbilgi Tarayıcı (Scanner) kullanılarak analog altlıklar (kağıt vb) üzerinde basılmış ya da çizilmiş olan haritalar bilgisayar ortamına raster veri dosyaları olarak aktarılabilir. Bu amaçla genel olarak standart raster (resim) dosyaları kullanılır (bmp, tif, jpeg, gif vb). Bu dosyalar EGHAS ortamına aktarılarak sayısal veri kazanmak mümkündür. EGHAS'da bu tür raster yapıdaki resim dosyaları Image olarak adlandırılır. Bu amaçla sayısallaştırma öncesi resim dosyasının proje koordinat sistemiyle uygun hale getirilmesi gerekir. Başka bir deyişle resim üzerindeki her noktanın haritanın koordinat sisteminde tanımlı olması gerekir. Bu işlem resim piksel koordinat sistemi ile harita koordinat sistemi arasında uygun bir koordinat dönüşümü ile sağlanır. Dönüşüm yapılabilmesi için resim üzerinde harita koordinat sisteminde koordinatları bilinen noktalara ihtiyaç vardır. Resim Dosyasının Alınması Bu uygulama için 1:25000 ölçekli bir haritanın bir bölgesi taranmıştır. Dosya adı 25.jpg olarak verilmiştir. Çalışma klasörüne dersin Internet sayfasından bu dosyayı kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın sağ tuş>Hedefi Farklı Kaydet) Projenin Hazırlanması Yeni bir proje açarak çalışma klasörüne kaydedin (uyg206). Görüntü üzerinden demiryolu, karayolu, toprak yol, patika, bağ bahçe, bataklık arazi (haritada boz toprak olarak gösterilmiş) objeleri sayısallaştırılacağından bu amaçla aşağıdaki tabakaları açın. Image tabakasını aktif yapın. No 1 2 3 4 5 6 7 Tabaka Adı IMAGE DEMIRYOL KARAYOL TOPRAKYOL PATIKA BAHCE BOZTOPRAK Renk Kırmızı Kırmızı Turuncu Mavi Mor Yeşil Gri Çizgi Tipi 0 1 0 4 8 3 3 Harita üzerindeki çizgi tipleri ile EGHAS'da seçilen çizgi tipleri 1:25000 ölçeği için tanımlı olmadığından birbirinden farklı olacaktır. Haritadaki diğer objeler (yazılar, işaretler, eş yükseklik eğrileri) sayısallaştırılmayacaktır. Proje ölçeği 1:25 000 olarak seçilecektir (Proje > Parametreler > Ayarlar). Resim Dosyasının EGHAS Ortamına Alınması • Proje > Menüler > Tuş Menü Özelleştir ile Tuş Menüleri penceresini açın. Tuş menülerinden Image menüsünü açın. Tuş menüleri penceresini kapatın. Image penceresinde sol üst köşedeki Image ekle ( ) butonuna (tuşuna) basarak Image penceresini aktif hale getirin. Image Dosyası butonuna ( ) tıklayarak resim dosyanızı (25.jpg) yükleyin. Image penceresini resmi iyi görecek şekilde büyütebilirsiniz. Pencerenin üstündeki paneldeki butonlar kullanılarak zoom ve kaydırma yapmak mümkündür. • Image penceresinde 25.jpg dosyasının içeriği görüntülendikten sonra üst paneldeki onay butonuna (soldan ilk buton) basın. Bu aşamada resmin projede nereye yerleştirileceği sorulur (orijin noktası). Grafik ekranın sol üst köşesinde herhangi bir noktaya tıklayın. Resmi net olarak görebilecek şekilde grafik ekranınızı büyütün (zoom yapın). Resmi daha iyi görebilmek için karelajı kapatın (Proje > Parametreler). • 1:25000 ölçekli haritalara yabancı iseniz, metnin sonundaki ek bilgi bölümünü inceleyin. • Resmi harita koordinat sistemine dönüştürmek için image tuş menüsünde afin dönüşüm butonuna basın ( ). Resim üzerinde, kare ağından yararlanarak koordinatları bilinen bir nokta işaretleyin. Bu noktanın olması gereken koordinatlarını girmek için klavyeden bir rakama basın. Çıkan koordinat giriş penceresine önce sağa sonra yukarı değeri virgülle ayırarak yazın. Bu şekilde en az altı nokta tanımladıktan sonra sağ tuşa basın. Bu aşamada afin dönüşüm penceresi görüntülenir. Tanımladığınız noktaları kontrol ederek hesap makinesi butonuna basın. Hesaplanan hata ve dönüklük miktarları mantıklı ise dönüşümü kabul edin. Afin dönüşüm raporunu çalışma klasörünüze herhangi bir ad vererek kaydedin. 44 Bildirici, 2014 EGHAS Uygulamaları • Proje limitlerini hesaplatın. Resmin tekrar ekranda görünmesini sağlayın (F2’ye basarak). Sayısallaştırma Sayısallaştırma ilgili tabaka aktif yapılıp hat kullanılarak yapılacaktır. Çizgisel objeler sayısallaştırılırken eksenleri izlenecektir. Bu şekilde ilgili yol ya da demiryolu eksenlerinden geçen tek çizgi ile sayısallaştırılacaktır. Sayısallaştırma sırasında resim ile uygun kontrast sağlamak amacıyla tabaka renkleri geçici olarak değiştirilebilir. Hatlar var olan noktalardan geçer. Projede ise tanımlı noktalar olmadığından hat eklemeye geçmeden önce yaklaşımın (nokta yakalama modu) kapatılması gerekir. Yaklaşım kapalı ise yeni noktalar ilave edileceği uyarısı yapılır. Bu soruya evet denildikten sonra, yeni noktaların başlangıç numarası sorulur. Enter'a basarak noktaların birden itibaren numaralanması sağlanabilir. Kapalı bölgeler sayısallaştırılırken son noktanın ilk nokta ile birleştirilmesini sağlamak için son hat çizilirken yaklaşımın açılması gerektiği unutulmamalıdır. Haritadaki bahçe gibi, başka objelerle çevrelenen kapalı bölgelerde, hatlar bir kez sayısallaştırılır. Bu bölgede çalışılırken demiryolu ve karayolunun bahçe ile kesişim noktalarına da nokta atılır. Bahçe tabakasında ise demiryolu ve karayolunun noktaları yakalanarak (yaklaşım açılarak) sadece demiryolu ve karayolu ile çevrelenmeyen hatlar çizilir. Yakalamalarda hata yapılmazsa, burada kapalı bir bölge oluşur ve alanı sorulabilir. Alan sormak için Ctrl + F tuşları kullanılır. Sayısallaştırma bitince bataklık bölgenin (Boztoprak) alanını sorgulayın. Alan sorgulanabiliyorsa kapalı bölge oluşmuş demektir. Bu durumda, bölgeyi uygun bir sembol seçerek tarayın (Bölge > Tarama > Tanım). Kapalı alan oluşmamış ise hatlarınızı kontrol edin. Kapalı bölgeler için sembol menüsünü kullanmayın! Bölge menüsünü kullanın. EK BİLGİ: 1:25000 Ölçekli Haritalarda Koordinat Sistemi Pafta kenarlarındaki koordinatlar kısaltılmıştır! Afin dönüşüm için daire içine alınmış noktaları (kare ağının kesişim noktaları) seçebilirsiniz. 65: 465000 (Sağa Değer, Y koordinatı) 04: 4204000 (Yukarı Değer, X Koordinatı) Demiryolu Karayolu Toprak yol Patika 1:25000 ölçekli haritalarda UTM gridi (kare ağı) 1 km aralıklı gösterilmiştir. Afin dönüşüm için en az 6 nokta seçilmelidir! Projeksiyon: UTM Dilim 36 (Orta Meridyen 33°) Datum: ED50 Bildirici, 2014 45 BÖLÜM 3: NETCAD UYGULAMALARI Bu bölümde NETCAD 5.1 yazılımı ile yapılacak uygulamalar yer almaktadır. Uygulamalar laboratuar bilgisayarlarında yüklü olan yazılım ile yapılacaktır. Laboratuarlara yazlım yasal olarak Netcad yazılım şirketi tarafından sağlanmaktadır. Yazılımın öğrencilerin kişisel bilgisayarlarında ücretsiz kullanımı için bir olanak bulunmamaktadır. Uygulamalarda verilen ekran görüntüleri NETCAD GIS 5.0 versiyonuna göre verilmiştir. Bazı uygulamalar ile ilgili dosyalar ders web sitesinden alınacaktır (http://atlas.selcuk.edu.tr/1205311). Uygulamaların MBL’de yapılması halinde çalışma klasörü D:\harita\numaranız biçiminde oluşturulacaktır. Yazılım hakkında ayrıntılı bilgi için şirket web sayfasından yararlanılabilir (http://www.netcad.com.tr) . NETCAD Uygulamaları 3.1. KOORDİNATLARLA ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada, tabaka kavramının daha iyi anlaşılması için değişik karakterde hatlardan oluşan bir çizim yapılacaktır. Detay noktalarının koordinatları ise bir dosyadan alınacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı uyg301 olarak adlandırıp çalışma klasörüne kaydedin. Dersin İnternet sayfasından nokta9.xyz dosyasını çalışma klasörünüze kopyalayın. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki 17 20 5-4.5 53 6.S OK AK -3 9 .7 1- 30 26 -4. 29 16 19 26 12 -83.09- 2-4.2 14558 -2 4. 01 - 24 53 3. SO KA K 23 -7 7.1 0- -7 7.3 6- 11 -4.36- 10 15 54 1.S OK AK 8 26025 7 6.8 -4 21 18 13 14 1 4 .2 0 -4 -1 0. 18 - -4 .29 28 31 25 -7 6. 23 - 9 3 6 5 - 27 -23 .82 - 2 22 26026 Projenin Hazırlanması • Yeni bir proje açarak çalışma klasörüne kaydedin. Proje adı olarak uyg301 seçin. • Projeksiyon tanımı olarak UTM 3°, datum olarak European 1950, D.O.M 33 (Dilim orta meridyeni) olmalıdır. “Tamam” butonuna basın. (Proje > Özellikler > Projeksiyon) Noktaların Projeye eklenmesi • Nokta tabakasını aktif yapın. Proje > Yardımcı İşlemler > Oku > ASCII Dosya Oku seçin. Gelen pencerede “projeye ekle” onay kutusunu işaretleyin. Bildirici, 2014 47 • Dersin web sitesinden almış olduğunuz “nokta7.xyz” dosyasını seçin. • Gelen kutuda aşağıdaki alanları seçin. “Tamam” butonuna basın. • Standart araç çubuğunda (toolbar) bulunan Limitleri Hesapla butonuna basın. Projenizi ekranda görün. Limitleri hesapla • Nokta numaraları görünmüyorsa, alt panelden butonuna basın. Gelen pencerede noktaları seçin. Tabakalar • 48 Grafik ekranın alt kısmında bulunan tabaka butonuna tıklayın, ya da klavyeden T girin. Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Tabaka menüsünün görünümü aşağıdaki gibidir. Seçilmiş durumda olan tabaka (şekilde 0 tabakası) aktif tabakadır. • Aşağıdaki tabakaları açın. Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA BINA Renk Beyaz Sarı Kırmızı Mavi Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Binalar Yakalama Modları • Hatların çizilmesinden önce nokta yakalama modu açık olmalıdır. NETCAD de hatlar (çizgi/doğru) noktalardan geçmek zorunda değildir. Bu nedenle yakalama modları konusunda titizlik göstermek gerekir!. Eksene dik modu Nokta yakala Karelaj modu Son nokta yakala Kesişim noktası yakala Uygulama noktası yakala Orta nokta yakala Hatların Çizilmesi • Hatları çizmeden önce nokta yakalamayı açın İlgili tabakayı aktif yapın. • Çiz > Çizgi çiz ile hatları çizin. (Kısayol: Ctrl+L) Bildirici, 2014 49 Yazı Yazma • Yazı yazmadan önce nokta yakalama modunu kapatın. • Çiz > Yazı > Özellikli Yazı ile yazıları yazın (kısayol Alt+Y). • Yazı yüksekliği 2, açısı sıfır alınacaktır. Yazıları yazdıktan sonra Düzenle > Obje Döndür menüsü ile uygun şekilde döndürebilirsiniz. Cephe Kontrolleri • Krokideki cepheler, kontrol için verilmiştir. Bunları projenize yazdırmaya çalışmayın! • Sorgu > Obje Özelliklerini Sor menüsünü seçin (kısayol Ctrl+O). Hattı (Çizgi/Doğru) seçin. Bu aşamada aşağıdaki pencerenin görünmesi gerekir. • Yukarıdaki pencerede, hat uzunluğu yanında başka bilgiler de görüntülenmektedir. Bu yolla tüm objelerin özellikleri sorulabilir ve değiştirilebilir. 50 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.2. KUTUPSAL ve ORTOGONAL KOORDİNATLARLA HESAP ve ÇİZİM Önbilgi NETCAD programında tüm noktalar eşdeğerlidir. Poligon ve Nirengi noktaları ön ekleri ile diğerlerinden ayırt edilir. Bu uygulamada kutupsal ve ortogonal ölçülerle çizim yapılacaktır. UYARI: NETCAD de sayısal değerlerin girişinde genellikle ondalık nokta yazılamamaktadır. Ondalık nokta sorunu bilgisayarınızın bölgesel ayarlarının Türkçe olmasından kaynaklanmaktadır. Sorunu tamamen ortadan kaldırmak için denetim masasından (control panel) bilgisayarınızın bölgesel ayarlarını (regional settings) İngilizce'ye (Amerika) çevirebilirsiniz. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı uyg302 olarak adlandırıp çalışma klasörüne kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki ve Nokta Koordinatları Nokta No P.260091 P.140730 P.260090 P.260094 X Durulan P.140730 Y 394933.64 395028.01 394959.28 395003.57 Bakılan Yatay Açı(g) Uzaklık (m) P.260090 8 7 6 0.0000 6.3013 3.8965 5.3695 73.36 75.70 72.41 46.70 5 9.8922 44.52 16 9.8473 37.42 15 6.7961 34.72 14 30.6179 6.81 13 52.2204 6.47 12 2- 1.5 -3 .44 --33 5.6 -3 7 13. 5 8 15.8 17 13. 8 12 .9 6 15 .7 7 69. 6 2 67.3 2 9 3 -4.6 4 8- 10 -4. 1 00 55 - 11 .01 -26 - -3 1 . -25 260094 . --3 4 260091 8 15.3 9 12 .5 1 73 .7 7 41.7 1 38. 0 9 30.9 6 .7 8 2 2. 75 0.0 0 4562003.16 4561977.98 4561952.32 4562026.47 2.6 - -2.2 7- 9- 03.6 --3 - -3. 90- --3 --4 .3 2 8 7 - -25 .75 5 16 .4 --2 8 9- 13 140730 14 .2 0 - 15 6 260090 Projenin Hazırlanması • Projeksiyon tanımı olarak UTM 3°, datum olarak European 1950, D.O.M 33 olmalıdır. (Proje > Özellikler > Projeksiyon) Bildirici, 2014 51 • Aşağıdaki tabakaları açın. Tabakalar hakkında yeterli bilginiz yoksa Uygulama 3.1'den yararlanabilirsiniz. Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA Renk Beyaz Sarı Kırmızı Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Poligon Koordinatlarının Girilmesi • Hesap > Nokta Editörü menüsü ile nokta editörü penceresini açın. • F4 tuşuna basın. Listede görünen 1 numaralı noktayı değiştirin. F3 e basın, diğer noktaları girin. • Poligon noktalarını girerken başlarına P. yazın. • Koordinat girişlerinde NETCAD, bilgisayarların bölgesel ayarlarına bağlı olarak ondalık noktayı kabul etmeyebilir. Bu durumda koordinatların tam sayı kısmını yazın, daha sonra ondalık kısma fare ile tıklayarak giriş yapın, ya da bir iki kez space tuşuna basın imleç(kursor) ondalık kısma geçince giriş yapın. Yukarıda açıklanmış olan bölgesel ayarlardaki değişikliği yapmış iseniz bu uyarıyı dikkate almayınız. • Koordinat girişi bitince tamam butonuna basarak nokta editörünü kapatın. • Gelen sorgu penceresinde (yaptığınız değişiklikler saklanacak) tamam butonuna basın. Yan nokta hesabı • Nokta tabakasını aktif yapın. Nokta yakalamayı aktif yapın (Yakalama modları hakkında yeterli bilginiz yoksa Uygulama 3.1 den yararlanabilirsiniz). • Hesap > Yan Nokta menüsü ile hesaba başlayın. • 1. nokta (durulan nokta) ve 2.noktayı (bakılan nokta) işaretleyin. • Kenar kontrol penceresinde ölçülen mesafeyi kontrol edin (73.713 olmalıdır). Buraya krokideki değeri girin (73.71). 52 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Kenar tutmuyorsa, poligon koordinatlarında hata vardır. Nokta editörünü açarak kontrol edin! • Dik ayak ve dik boyunu girin (prizmatik değerler penceresi). Nokta numaraları otomatik kutusu seçilmiş olmadır. Nokta numarasını en alttaki Nokta Adı kutusuna yazmayı unutmayınız! Bu kutuda bir önceki nokta numarası bir artırılarak gösterilir. Sizin hesapladığınız nokta numarası farklı ise değiştirmeniz gerekir. • Tamam butonuna bastıktan sonra nokta numarasını gelen pencerede (nokta bilgisi) yazıp tamam butonuna basın. • Tüm noktalar hesaplandıktan sonra iptal butonuna basın, yan nokta hesabından çıkmak için bir kez de esc tuşuna basın. Kutupsal Koordinat Hesabı • Nokta tabakasının aktif yapın. Nokta yakalamayı açın. • Hesap > Kutupsal Hesaplar > Yatay Kenar-Kot Farkı menüsü ile hesaba başlayın. • Durulan ve bakılan noktayı işaretleyin. • Durulan nokta, bakılan nokta ve kenarı kontrol edin (kenar 73.364 olmalıdır). • Kenar tutmuyorsa, poligon koordinatlarında hata vardır. Nokta editörünü açarak kontrol edin. • İlk açı ve alet yüksekliği sıfır olacaktır. • Kutupsal bilgi penceresinde, yatay açı ve yatay uzaklığı girin. Kot farkı ve reflektör yüksekliğini sıfır olarak bırakın. Nokta numaraları otomatik kutusunu seçmeyin. Nokta numarasını yazmanıza bu pencerede gerek yoktur. Bildirici, 2014 53 • Ondalık nokta girişi, koordinat girişinde olduğu gibi burada da sorun oluşturabilir. Yukarıda açıklandığı şekilde hareket ediniz. • Kutupsal bilgi penceresinde nokta numarasını girin. (Nokta numaraları otomatik kutusunu işaretleyin) • Hesaplamalarınız tamamlandığında, kutupsal bilgi penceresinde iptal butonuna basın, çıkmak için esc tuşuna basın. • 12 nolu noktaya ait verilen tek bilgi komşu noktalara olan cephe uzunluklarıdır. Bu cephe uzunluklarından yararlanarak 12 nolu noktayı Hesap > Kesişim (İki kenar), menüsü yardımıyla 11 ve 13 nolu noktalardan yararlanarak atınız. Bu işlemi yaparken oluşan iki tane daire kesişim noktasından doğru olanı nokta yakalama butonunu kapatarak seçiniz. Hatların birleştirilmesi • Nokta yakalama açık iken ilgili tabakayı aktif yapıp, hatları Çiz > Çizgi Çiz menüsü ile çizin. Kısa yol tuşu: Ctrl+L Cephe kontrolleri • Sorgu > Obje özelliklerini sor menüsü ile hatları seçip, cepheleri kontrol edin. Kısa yol tuşu Alt+O dur. • Krokideki cepheler kontrol amacıyla verilmiştir. Projenize yazdırmaya çalışmayın! 54 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.3. SAYISAL ARAZİ MODELİ Önbilgi Bu uygulamada, NETCAD yazılımı ile sayısal arazi modeli oluşturma, şev tanımları yol-sayısal arazi modeli ilişkisi konuları işlenecektir. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bu klasöre dersin Internet sayfasından 303.ncn dosyasını kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın! Sağ tuş>Farklı Kaydet). PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki 155 156 157 160 154 153 159 164 362 394 390 K 1 392 200 508 230 215 231 233 235 234 228 237 227 236 219 223 222 393 199 363 3 359 365 168 176 175 174 173 177 178 181 180 167 166 170 172 179 187 186 185 197 198 184 192 190 193 188 240 189 194 202 195 41 207 191 201 39 40 205 33 206 42 210 29 37 209 32 280 38 36 28 208 158 163 162 171 25 24 21 17 16 20 214 213 218 Projenin Hazırlanması • Web sitesinden aldığınız 303.ncn dosyasını açın (Proje > Aç). Dosya aç penceresinde dosya türü (files of type) kutusunda nokta dosyalarını seçerek 303.ncn dosyasını görebilirsiniz. • 303.ncn seçildikten sonra ekrana gelen yüklenecek noktalar penceresinde tamam butonu tıklanarak tüm noktaların projeye eklenmesi sağlanır. • İşlem başarılı olmuş ise noktaların ekranda görünmesi gerekir. Görünmüyorsa limitleri hesapla butonuna basarak noktaları görmeye çalışın. • Nokta numaraları görünmüyorsa, tabaka modları butonuna basın, nokta adlarını seçin. Bildirici, 2014 55 • Limitleri hesapla ve tabaka modları butonları sizin için bir anlam ifade etmiyorsa uygulama 3.1’i tekrar okuyun. Tabakaların Açılması • Aşağıdaki tabakaları açın. Nokta dosyasının eklenmesi sırasında otomatik olarak NOK isimli bir tabaka açılır. Bu tabakanın adını NOKTA olarak değiştirin. • Bina kat adedi yazılarını BINA tabakasına yazın. Tabaka Adı NOKTA YOL BINA SEV Renk Beyaz Sarı Kırmızı Mavi Açıklama Detay noktaları Yol kenarları Binalar Şev hatları Noktaların bulunmasında kolaylık • Krokideki noktaları kolayca bulabilmek için, Sorgu > Bul menüsünü seçin. • Gelen pencerede, Bulunacak obje türü kutusunda Nokta seçin, süzgeç kutusuna aradığınız noktanın numarası yazın. butonuna basın. Şevlerin çizilmesi • Nokta yakalamayı açın, SEV tabakasını aktif yapın. • Alt paneldeki Hazır mesajının görüntülendiği kısma dikkat edin buradaki mesajları OKUYUN! • Netsurf >Şev Taramaları > Normal Şev Taraması menüsü ile şev taramasına başlayın. Şev üstü ve şev altı noktaların seçimi tamamlandıktan sonra ekrana gelen sağ yukarıdaki menüde bozuk şev seçin. • Şev üstünün ilk noktası seçin. Şev üstünün diğer noktalarını seçin. Şev üstü bitince farenin sağ tuşuna ya da Esc tuşuna basın. Şev altındaki noktaları seçin. Şev altı bitince farenin sağ tuşuna ya da Esc tuşuna basın. • Şev üstünde yer alan hatları oluşturan noktalar: 235,233,230,508; 214,215,210,207,202,195; 214,280,205; 186,181,174,173,168,164,160,156; 191,188,184,179,171,170,166,162,158,154,153,155 • Şev altında yer alan hatları oluşturan noktalar: 235,234,231,508; 214,209,201,195; 214,209,206,205; 186,185,180,172,167,163,159,157,156; 157,155; 191,189,185 • Noktaların virgül ya da noktalı virgülle ayrılması, şev hatları hakkında bilgi vermek amaçlıdır. Program kullanımı ile ilgisi yoktur. Hatların çizilmesi • 56 Nokta yakalamayı açın, ilgili tabakayı aktif yapın. Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Bina ve yol hatlarını çizin. Üçgenleme • Netsurf > Üçgen oluştur menüsü ile üçgenlemeye başlayın. • Üçgenlemeye esas nokta tipleri olarak noktaları seçin. • Sağ alt köşede beliren birden çok obje seçme seçeneklerine dikkat edin. • Tümünü Seçi (ilk ikon) tıklayın. Farenin sağ tuşuna basın. • Üçgen model parametrelerinde en kısa üçgen kenarı olarak 0, en uzun üçgen kenarı olarak 50 girin. • Üçgenle butonunu tıklayın. Üçgenlerin oluştuğu bu aşamada görülür. • Üçgen kenarları ile, bina, şev ve yol kenarlarının çakışık olması için, Netsurf > Model Düzelt menüsünü seçin, sağ alt köşede beliren birden çok obje seçme seçeneklerinden Tümünü Seçi (ilk ikon) tıklayın. Sağ tuşa basın. Eğrilerin oluşturulması • Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğri Geçir menüsünü seçin. • Sağ alt köşede beliren birden çok obje seçme seçeneklerinden tümünü seçi seçin. Sağ tuşa basın. • Gelen pencerede Z artış olarak 1 girin. Tamam butonuna basın. Eğrilere Kot Yazılması • EGRI_1M ve EGRİ_2M tabakalarını kapatın. • Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğrilere Kotyaz menüsünü seçin. • Boşlukları şekildeki gibi doldurun (aynı ise değiştirmeyin) ve tamam butonuna basın. • EGRI_1M ve EGRİ_2M tabakalarını tekrar açın. Bildirici, 2014 57 • Klavyeden * tuşuna basarak görüntüyü tazeleyin. Bu aşamada eğrilerin görülmesi gerekir. Bu aşamada Bozuk Üçgen ve üçgen_model tabakalarını kapatın. • Bina şev ve yol içini temizlemek için, Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğri Temizle menüsüne gidin. Bina ve şevlerin içinde herhangi bir noktaya tıklayın. • Yol içini temizlemek için, Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğri Temizle (2 doğru) menüsüne gidin. Sağ alt köşede beliren mesajlara dikkat edin! Yol temizlemek için bir kez yolun sol kenarından bir hat, bir kez de yolun sağından bir hat seçilecektir. Bu şekilde başarılı olamazsanız, yolun açık kısımlarını geçici olarak hatlarla kapatın, bina ve şevlerdeki yolu izleyin. Bina taramalarının yapılması • Bina taramalarını üçgenleme ve eğri işlemlerinden sonra yapın! • Bina tabakasının açık olup olmadığını kontrol edin. Açık değilse açın. • Çiz >Tarama>Bina Taraması menüsü ile tarama işlemine başlayın. • Bina taraması seçeneklerini şekildeki gibi doldurun (aynı ise değiştirmeyin). • Bina içinde herhangi yere tıklayın. 58 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.4. DXF DOSYA ALMA ve İFRAZ Önbilgi Bu uygulamada, NETCAD yazılımı ile, DXF formatında hazırlanmış veriler alınarak, ifraz uygulamaları yapılacaktır. DXF dosyaları çeşitli programlarla oluşturulabilir. Bu uygulama kullanılacak dosya AutoCAD yazılımı kullanılarak yapılan bir sayısallaştırma sonucu hazırlanmıştır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Bu klasöre dersin Internet sayfasından 304.dxf dosyasını kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın sağ tuş>Farklı Kaydet). PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki 17652 10 11 KA .SO 13 4 13 K F=1921.74 50 1528 12 27 9 F=1400.00 28 6 15 K AK 135.SO 24 8 1529 F=1100.00 7 F=250.00 F=250.00 5 F=250.01 F=168.54 F=250.00 K AK 136.S O 14 4 15752 26 25 15753 NN P.15752 P.15753 P.17652 Y 395087.51 394984.04 395065.04 X 4562611.42 4562589.66 4562706.38 • 1528 nolu ada, 8-9 kenarına paralel olarak, 8-9 kenarı tarafında 1400 m2 kalacak şekilde paralel ifraz edilecek. • 1529 nolu ada, 6-7 kenarına paralel olarak, 6-7 kenarı tarafında 1100 m2 kalacak şekilde paralel ifraz edilecek. • 1529 nolu ada 4-25 kenarına dik olarak krokide verilen alanlarda parseller oluşacak şekilde ifraz edilecek. Projenin Hazırlanması • Projenizi uyg304.ncz olarak kaydedin (Proje > Kaydet). İnternetten aldığınız 304.dxf dosyasını projenize ekleyin (Proje > Yardımcı İşlemler > Oku). Gelen menüde DXF dosya türünü seçin. Çalışma klasörünüzden 304.dxf dosyasını seçin, gelen font penceresinde F1.NCF seçin. Bildirici, 2014 59 • Dosya ekranda görünür, görünmüyorsa limitleri hesapla butonuna basarak hatları görmeye çalışın. Noktaların üretilmesi • DXF dosyalarından veri alındığında, noktalar oluşmaz. DXF formatı ile hatlar (doğrular), yazılar vb CAD objeleri programlar arasında aktarılabilir. Noktaları oluşturmak için Hesap> Yardımcı İşlemler >Otomatik Nokta Üret seçiniz. • Hesap > Nokta Editörü menüsü poligon noktalarını ilave edin. İfraz • Netmap >Yeni > Ada menüsünü seçin ve her bir adayı nokta yakalama butonu açıkken kapalı alan olarak tanımlayınız ve ada numarasını yazıp imar adası olduğunu belirtiniz. • Netmap > Ayır menüsünü seçiniz. Gelen menüde 1528 numaralı ada seçiliyken tamam butonuna basın. • İfraz penceresinde, dik ya da paralel ifraz seçenekleri ile ifrazı yapın. Daha sonra adanın kalan parçasını da parsel olarak tanımlayın. • Benzer şekilde 1529 adasını da şekildeki gibi ifraz edin. 1529 nolu ada için Netmap > Ayır seçildiğinde listede 1529 nolu ada görülmeyebilir. Bu durumda Adalar Seçilebilsin seçeneği işaretlenerek, Grafikten Seç butonuyla 1529 nolu ada seçilir. 60 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • 1529 nolu ada paralel ifraz edildikten sonra alttaki parsel tekrar ifraz edileceği için ilgili ekranda bu seçenek işaretlenir. • İfrazda hata yaparsanız, Düzenle > Geri Al menüsü ile işlemi geri alabilirsiniz. • İfraz edilen alanları Sorgu > Alan Sor ile kontrol edin (Kısayol Ctrl+A). Aplikasyon değerleri • Hesap > Yazıcı Çıktıları > Aplikasyon Çıktıları menüsünü seçin. • Uygulama değerleri penceresindeki parametreleri aşağıdaki gibi seçin. • Durulan ve bakılan noktaları seçin (uygun poligon noktaları). • Sağ alt köşede beliren çoklu seçme seçeneklerinden Bölgeye Düşenleri tıklayın. F2 çevir ile, aplikasyon değerleri istenen noktaları kapsayan kapalı bir bölge çevirin. Farenin sağ tuşuna iki kere basın. • Başka bir istasyon tanımlamayacaksanız, bir kez daha farenin sağ tuşuna basın. • Tabloyu uygun bir yere yerleştirin. • Yukarıdaki işlemleri bir kez de Prizmatik Aplikasyon menüsü ile uygulayın. Bildirici, 2014 61 3.5. SAYISALLAŞTIRMA Önbilgi Tarayıcı (Scanner) kullanılarak analog altlıklar (kağıt vb) üzerinde basılmış ya da çizilmiş olan haritalar bilgisayar ortamına raster veri dosyaları olarak aktarılabilir. Bu amaçla genel olarak standart raster (resim) dosyaları kullanılır (bmp, tif, jpeg, gif vb). Bu dosyalar Netcad ortamına aktarılarak sayısal veri kazanmak mümkündür. Bu amaçla sayısallaştırma öncesi resim dosyasının proje koordinat sistemiyle uygun hale getirilmesi gerekir. Başka bir deyişle resim üzerindeki her noktanın haritanın koordinat sisteminde tanımlı olması gerekir. Bu işlem resim piksel koordinat sistemi ile harita koordinat sistemi arasında uygun bir koordinat dönüşümü ile sağlanır. Dönüşüm yapılabilmesi için resim üzerinde harita koordinat sisteminde koordinatları bilinen noktalara ihtiyaç vardır. Dönüşüm işlemi "register etme" olarak da ifade edilmektedir. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Uygun bir çalışma klasörü hazırlayın! Bir proje açarak uyg305.ncz olarak kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Resim Dosyasının Alınması Bu uygulama için 1:25000 ölçekli bir haritanın bir bölgesi taranmıştır. Dosya adı 25.jpg olarak verilmiştir. Dosyayı dersin web sitesinden çalışma klasörünüze indirin. 1:25000 ölçekli haritaların koordinat sistemi ve register işlemi için seçilecek noktalar konusunda Uygulama 2.6’dan (Eghas Uygulamaları) yararlanabilirsiniz. (Projeksiyon: UTM Dilim 36 (Orta Meridyen 33°) Datum: ED50) Projenin Hazırlanması Netcad’de açılan boş projeyi çalışma klasörüne kaydedin (Proje > Kaydet). Proje adı uyg11 seçin. Görüntü üzerinden demiryolu, karayolu, toprak yol, patika, bağ bahçe, bataklık arazi (haritada boz toprak olarak gösterilmiş) objeleri sayısallaştırılacağından bu amaçla aşağıdaki tabakaları açın. Tabaka Adı DEMIRYOL KARAYOL TOPRAKYOL PATIKA BAHCE BOZTOPRAK Renk Kırmızı Turuncu Mavi Mor Yeşil Gri Çizgi Tipi Demyol1 Düz Toprakyol Patika Tarla Tarla Harita üzerindeki çizgi tipleri ile Netcad de seçilen çizgi tipleri 1:25000 ölçeği için tanımlı olmadığından birbirinden farklı olacaktır. Haritadaki diğer objeler (yazılar, işaretler, eş yükseklik eğrileri) sayısallaştırılmayacaktır. Çalışma ölçeği 1:25 000 olarak seçilecektir (Proje > Özellikler > Ölçek). Resim Dosyasının Netcad Ortamına Alınması Resim dosyasının projenize register edilerek alınması için aşağıdaki adımları uygulayın: 62 • Raster/ Register (2 Nokta) işlemine girip raster dosyayı seçiniz ve sol alt ile sağ üst noktaları rastgele grafik ekranda göstererek yerleştiriniz. • Aşağıdaki mesajı “hayır” butonuna basarak geçiniz. Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Raster görüntü aşağıdaki gibi otomatik olarak projeye tam ekran olarak eklenecektir. • Daha sonra Raster/ Raster Dönüştür işlemine giriniz • Raster dönüştür adlı bir tablo çıkacaktır. Bildirici, 2014 63 • Dönüşüm Yöntemi bölümünden Affine Dönüşümü seçilir. Enterpolasyon Yöntemi hanesinden Bilineer seçildikten sonra eğer sonuç rasterın boyutları üzerinde bir değişiklik istenmiyorsa Örnekleme Aralığı 1.00 olarak kalmalıdır. Örnekleme aralığında verilen değer kadar sonuç rasterın boyutları küçülür. • Noktalar bölümüne referans noktaların resim ve harita koordinatları eklenmelidir. Bunun için fare sağ tuşa basılması ile çıkan menüden "Nokta Ekle" işlemi seçilir ve grafik ekrana dönülür. Ekranda referans noktaların mevcut noktası ile dönüşmesi gereken harita koordinatları fare ile seçilmelidir. Ya da referans nokta gösterildikten sonra klavyeden boşluk tuşuna basılarak çıkan menüden [xyz] butonuna basılır ve referans noktanın harita koordinatları girilir. Her bir nokta için ayrı ayrı bu işlem yapılmalı ve en az 4 nokta belirlenmelidir. • Nokta ekleme işlemi bittikten sonra fare sağ tuşa basılır ve aşağıdaki gibi görüntü oluşur. Raster Dönüştür tablosunda ortalama hata, m0 değeri hesaplanmış olur. Grafik ekranda da resim koordinatlarından harita koordinatlarına doğru vektörel çizgiler oluşacaktır. 64 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Raster Dönüştür tablosundaki "Dönüştür" butonu aktif konuma geçer. "Dönüştür" butonuna basılır. m0 hata değeri mesajı Tamam ile geçildikten sonra dönüşecek olan dosya için yeni bir isim verilir. Böylece kaynak dosyada herhangi bir değişiklik olmayacaktır. • Projeksiyon tanımı olarak UTM 6°, datum, European 1950, dilim numarası 36 seçin. D.O.M otomatik olarak 33 olmalıdır. “Tamam” butonuna basın. Sayısallaştırma Sayısallaştırma ilgili tabaka aktif yapılıp, ilgili çizgi tipi seçilerek çizgi kullanılarak yapılacaktır. Çizgisel objeler sayısallaştırılırken eksenleri izlenecektir. Bu şekilde ilgili yol ya da demiryolu eksenlerinden geçen tek çizgi ile sayısallaştırılacaktır. Sayısallaştırma sırasında resim ile uygun kontrast sağlamak amacıyla tabaka renkleri geçici olarak değiştirilebilir. Sayısallaştırma sırasında çizgilerin uç noktalarında nokta oluşturulmaz. Bu nedenle birbirini takip eden çizgilerde yakalama modlarından son nokta yakala açık olmalıdır. Sayısallaştırma bitince bataklık bölgenin (Boztoprak) alanını hesaplayın. Noktaların Elde Edilmesi Sayısallaştırmada kullanılan çizgilerin uç noktalarının koordinatları, daha sonra yapılacak hesaplamalarda gereklidir. NetCAD gereken noktaları otomatik olarak üretebilir. Bu amaçla Hesap > Yardımcı İşlemler > Otomatik Nokta Üret menüsünden yararlanılır. Bildirici, 2014 65 3.6. KESİŞİM HESAPLARI ve KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ Önbilgi Bu uygulamada değişik kesişim seçenekleri ile parselasyon yapılacak ve imar koordinat sisteminde yapılan çalışma ülke koordinat sistemine dönüştürülecektir. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Dersin web sitesinden 306.ncz dosyasını çalışma klasörünüze kopyalayın. Bu dosyayı açın, uyg306.ncz adı ile kaydederek çalışmaya başlayın. Kesişim ve Parselasyon Krokide görülen 113 nolu parsel köşesi yolun değişmesi nedeniyle 125-123 doğrusu ile 100-113 doğrularının kesişim noktasına ötelenecektir. • Nokta yakalama açık iken, Hesap > Kesişim (4 nokta) menüsünü seçin. • Sıra ile 125,123,100 ve 113 noktalarını seçin. • Nokta bilgisi penceresinde nokta adı olarak 113 girin (hesaplanan kesişim noktası) • Gelen uyarı penceresinde yenile butonuna basın. • Bu işlem sonunda 125,123, ve 113 noktaları aynı doğru üzerine gelecektir. • Yaptığınız işlem doğru ise 10533 nolu adanın alanı 5359.57 m2, çevresi 306.89m olacaktır. 10533 adayı 114 ve 111 nolu noktalardan geçen bir doğru ile ikiye bölün. • Nokta tabakasını aktif yapın. 4 nokta kesişimi ile 114-111 ve 100-113 doğrularının kesişimine bir nokta atın nokta adı olarak 200 verin, benzer şekilde 114-111 ve 120-102 doğrularının kesişim noktasını oluşturup 201 olarak adlandırın. • 100-113 doğrusunu 200 noktasında ikiye ayırmak için Düzenle > Kır menüsünü seçin. 100-113 doğrusunu seçin, 200 nolu noktayı seçin. Benzer işlemi 120-102 doğrusu için yapın. • Ada kenarı tabakasında 200 ve 201 nolu noktaları birleştirin. Bu şekilde oluşan parselin alanı 2051.75m2 olmalıdır. Koordinat Dönüşümü Projedeki poligon noktalarının ülke sisteminde koordinatları bilinmektedir. Buna göre projeyi imar sisteminden ülke sistemine dönüştürün. NN Sağa (Y) Yukarı (X) 2008 395224.28 4562225.62 2009 395301.47 4562348.81 2010 395407.15 4562289.16 2011 395354.21 4562161.52 Dönüşüm için aşağıdaki adımları uygulayın. 66 • Hesap > Dönüşümler menüsünü seçin. • Dönüşüm penceresindeki seçenekleri şekildeki gibi ayarlayın. • Afin dönüşüm penceresinde nokta adı kolonuna poligon nokta adlarını önlerine P ekleyerek (P.2008) yazın. Bu aşamada Nokta-Y ve Nokta-X kolonlarında poligonun imar koordinatları çıkar. Bu Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları koordinatları kesinlikle değiştirmeyin. Yeni-X ve Yeni-Y kolonlarına yukarıdaki tabloda verilen ülke sistemi koordinatlarını girin. • Kontrol et butonuna basın, ortalama hatanın kabul edilebilir olup olmadığına bakın. • “Tamam” butonuna basın. Tüm objeleri sağ alt köşede beliren seçim aracı ile • Tüm görüntü butonuna • Dönüşüm sonrası bazı noktaların ülke koordinatları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Kontrol ediniz. basın. Üst panelde bu anda ülke koordinatları görülmelidir. NN Sağa (Y) Yukarı (X) 124 395265.21 4562221.95 125 395254.32 4562218.69 200 395337.89 4562307.97 201 395310.32 4562257.93 Bildirici, 2014 seçin. 67 Kroki 68 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.7. KESİT İŞLEMLERİ Önbilgi Bu uygulamada, NETCAD yazılımı ile, sayısal arazi modeli oluşturma, oluşturulan arazi modelinde düzeltmeler yapılması, belirlenen güzergah boyunca enine ve boyuna kesitlerin çıkarılması üzerinde durulacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörüne dersin Internet sayfasından 307.ncn dosyasını kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın sağ tuş>Farklı Kaydet). PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Kroki Projenin Hazırlanması • Web sitesinden aldığınız 307.ncn dosyasını açın (Proje > Aç). Dosya aç penceresinde dosya türü (files of type) kutusunda nokta dosyalarını seçerek 307.ncn adlı dosyayı görebilirsiniz. • İşlem başarılı olmuş ise noktaların ekranda görünmesi gerekir. Görünmüyorsa limitleri hesapla butonuna basarak noktaları görmeye çalışın. • Nokta numaraları görünmüyorsa, tabaka modları butonuna basın, nokta adlarını seçin. Tabakaların Açılması • Aşağıdaki tabakaları açın. Nokta dosyasının eklenmesi sırasında otomatik olarak NOKTA ve POL isimli iki tabaka açılır. Tabaka Adı NOKTA GUZERGAH POL Bildirici, 2014 Renk Beyaz Mavi Sarı Açıklama Detay noktaları Some noktaları Poligon noktaları 69 Some Noktalarının Koordinatlarının Girilmesi • Güzergah tabakası aktifken Hesap > Nokta Editörü yardımıyla some noktalarının koordinatlarını giriniz. NN Y X Z S.1 536115,445 4301437,537 1100,350 S.2 536293,773 4301520,911 1100,340 S.3 536066,810 4301779,139 1106,150 S.4 536173,344 4301921,570 1102,100 Üçgenleme • Netsurf > Üçgen oluştur menüsü ile üçgenlemeye başlayın. • Üçgenlemeye esas nokta tipleri olarak noktaları seçin. • Sağ alt köşede beliren birden çok obje seçme seçeneklerine dikkat edin. • Tümünü Seçi (ilk ikon) tıklayın. Farenin sağ tuşuna basın. • Üçgen model parametrelerinde en kısa üçgen kenarı olarak 0.5 , en uzun üçgen kenarı olarak 100 girin. • Üçgenle butonunu tıklayın. Üçgenlerin oluştuğu bu aşamada görülür. • 6500 numaralı detay noktasının kotu yanlış girildiğinden bu nokta için kot düzeltmesi yapılması gerekmektedir. Bu amaçla Netsurf > Kot Düzelt menüsünü seçin. Nokta yakala butonu açıkken 6500 nolu nokta işaretleyin, gelen pencerede kabulu seçin. Böylece kot hatası düzeltilmiş olur. Eğrilerin oluşturulması • Tabaka menüsünden bozuk üçgen tabakasını kapatın. • Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğri Geçir menüsünü seçin. 70 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Sağ alt köşede beliren birden çok obje seçme seçeneklerinden tümünü seçi seçin. Sağ tuşa basın. • Gelen pencerede Z artış olarak 1 girin. Tamam butonuna basın. • Üçgen_model tabakasını kapatın. Eğrilere Kot Yazılması • EGRI_1M ve EGRİ_2M tabakalarını kapatın. • Netsurf > Eğri İşlemleri > Eğrilere Kotyaz menüsünü seçin. • Boşlukları şekildeki gibi doldurun (aynı ise değiştirmeyin) ve tamam butonuna basın. • EGRI_1M ve EGRİ_2M tabakalarını tekrar açın. Güzergâh Tanımlanması • Güzergah tabakası aktifken S1,S2,S3,S4 noktalarını Çiz > Çizgi Çiz yardımıyla birleştirin. • Düzenle > Yardımcı İşlemler > Köşe Yuvarlat menüsünü seçin. Gelen pencerede yarıçapı 100 girin ve S1-S2, S2S3 doğrularını teğet doğru olarak işaretleyip sağ tuşa basın, bu aşamada S2 noktasında kurp oluşacaktır. Yine yarıçap penceresine bu kez 150 girip, S2-S3 ve S3-S4 doğrularını teğet doğru olarak gösterip sağ tuşa basın. Böylece istenilen kurplar oluşmuş olur. Bildirici, 2014 71 • Netsurf > Enkesit İşlemleri > Güzergah Tanımla menüsünü seçin. • Gelen pencerede yukarıdaki şekilde işaretlenmiş olan butona basarak oluşturulacak güzergah dosyasını guzer.ktb ismiyle çalışma klasörüne kaydedin. Daha sonra menü yukarıdaki gibi doldurulmuşken tamam butonuna basın. Güzergahı oluşturan objeler olarak sırasıyla S1-S4 arasındaki aliyman ve kurpları seçip sağ tuşa basın. Böylece güzergah tanımlama işlemi gerçekleşmiş olur. Proje Özelliklerinin Tanımlanması • Bu aşamada projenin projeksiyon ve datum bilgileri girilecektir. • Bu amaçla Proje > Özellikler menüsünden projeksiyon sekmesini tıklayın. Şekilde gösterilen üç nokta işaretine tıklayarak gelen pencereyi yine aşağıdaki gibi doldurun. Böylece proje özellikleri tanımlanmış olur. Pafta Açılması • Bu aşamada oluşturduğumuz çizim ülke pafta sistemine göre paftalanacaktır. • Bu amaçla Hesap > Stppafta Editörü menüsünü seçin. Gelen pencerede Pafta sekmesinden Pafta İndeksi Oluştur u seçin. 72 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Gelen pencerede dilim orta meridyenini 30 olarak girin. Devam butonuna basıldığında proje alanına giren tüm paftalar listelenir. Bu paftalardan K24-B-19-A-2-A paftasını seçerek yine Pafta menüsünden Tek Tek Pafta Paftala seçeneğini tıklayın. • Gelen pencerede oluşacak pafta dosyasını saklamak için proje klasörünü seçin ve pencereyi aşağıdaki gibi doldurun. Pafta Aç butonuna basarak pafta dosyasını oluşturun. • Bu aşamada çalıştığınız projeyi kaydedip, projeden çıkın fakat NETCAD’i kapatmayın, Proje > Aç ile çalışma klasörümüzde oluşan K24B19A2A.NCZ dosyasını açın. Bu aşamada çizim alanımız paftalanmış olarak ekrana gelecektir. Bildirici, 2014 73 Enkesit ve Profil Oluşturma • Tanımladığımız güzergah üzerinde enkesit oluşturmak amacıyla Netsurf > Enkesit İşlemleri > Enkesit Oluştur menüsünü seçin. Gelen pencerede guzer.ktb güzergah dosyasını seçin ve save butonuna basın. • Gelen pencerede sabit aralıklı seçeneğini onaylayın. kaydedin. Güzergah üzerinde enkesitler oluşacaktır. • Profil çizimi için Netsurf > Enkesit İşlemleri > Profil Çizimi seçin. Gelen pencerede bir önceki aşamada oluşturduğumuz enkesit dosyasını seçip open butonuna basın. 74 Oluacak enkesitleri enkesit ismiyle proje klasörüne Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları • Gelen pencereyi aşağıdaki gibi doldurup tamam butonuna basın. Nokta yakalamayı kapatıp profil çizimini projede uygun yere yerleştirin. Bildirici, 2014 75 3.8. TARANMIŞ GÖRÜNTÜLERDEN MODEL OLUŞTURMA Önbilgi Bu uygulamada raster üzerindeki eğrilerden yararlanarak model oluşturma ve bu model yardımıyla elimizdeki kotu olmayan noktalara kot verme anlatılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörü altında "raster" adı ile bir klasör açılmalıdır. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Resim Dosyasının Alınması Dersin web sayfasından 308.zip dosyasını çalışma klasörüne indiriniz. Bu sıkıştırılmış dosyayı açınız. Bu uygulama için 1:25000 ölçekli bir haritanın bir parçası taranmıştır. Sayısallaştırma uygulamasında anlatıldığı gibi register işlemini yapınız. Projeksiyon tanımı olarak UTM 6°, datum olarak European 1950, dilim numarası 36 seçin. D.O.M otomatik olarak 33 olmalıdır. Projenin Hazırlanması Register ettiğiniz bölgeyi ekrana sığacak şekilde görüntüleyin. EGRI tabakasını oluşturun ve Çiz > Noktadan Geçen Eğri Çiz komutuyla bu bölgeye düşen eğrileri sayısallaştırınız. Bölgeye düşen iki sabit noktanın kotu yardımıyla eğrilerin kotunu tesbit ediniz (25000 ölçekte her 10 metrede bir eğrinin geçtiğini hatırlayınız). Özellikle kalın çizgilerin değerini belirleyiniz. Burada kalın çizgileri farklı renkte bir tabakaya almanız önerilir. Çünkü raster 1 bit derinliğe düşürüldüğünde eğrileri ayırt etmek oldukça zorlaşacaktır. Raster > Renk Derinliği seçiniz. Gelen pencerede raster derinliğini 1 bit olarak belirleyiniz ve daha sonra gelen pencerede raster ismini “uyg16pafta_1.tif” olarak veriniz ve Orijinal Raster Listede Kalsın seçeneğini işaretleyin. 76 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Çiz > Vectory > Eğrilere Kot Ver komutuyla eğrilere kot vermeye başlayınız. Bu pencerede aşağıda olduğu gibi ilk kotu belirledikten sonra ++10 yazılırsa sırayla bütün eğrilere kot vermek mümkündür. Bu aşamada EGRI_10M, EGRI_50M ve EGRI_100M tabakaları otomatik olarak oluşacaktır. “KOTNOKTA” tabakası oluşturun. Yüksekliği bilinen iki noktayı sayısallaştırın ve yüksekliklerini tanımlayın. Netsurf > Üçgen Oluştur menüsünü seçiniz. Üçgenlemeye esas obje olarak çoklu doğruları ve noktaları seçiniz. Nokta tabakası açınız. Bu tabaka aktifken yine dersin web sayfasından alınan 308.ncn dosyasını projeye Proje > Aç menusu yardımıyla aşağıdaki gibi ekleyiniz. Bildirici, 2014 77 Netsurf > Üçgen Oluştur menüsünü seçiniz. Üçgenlemeye esas obje olarak Çoklu Doğruları seçiniz. Üçgenleme tamamlandıktan sonra Nokta Editörünü açınız. Düzenle > Modelden Kot Oku yu seçiniz. Aşağıda görüldüğü gibi z kolonu otomatik olarak dolacaktır. Son durumdaki nokta koordinatlarını nokta editöründe Dosya > Dosyaya Sakla menüsüyle uyg308.ncn olarak çalışma klasörüne kaydedin. 78 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.9. ÇIKTI ALMA Önbilgi Bu uygulamada çıktı alma konusunda bilgi verilecektir. Ön Hazırlık Dersin web sitesini açarak 309.ncz dosyasını çalışma klasörüne indirin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! İndirdiğiniz dosyayı açın, uyg309.ncz olarak kaydedin. Yazı fontunu Times New Roman olarak seçin. Proje>Özellikler menüsünde projeksiyon ve ölçek tanımlarını kontrol edin. (Ölçek 1:1000) Sayısal Arazi Modeli Oluşturma Nokta tabakaları açık iken (N_TAKEOMETRE, N_DETAY vb) üçgenleme yapın, 1m aralıklı eğri geçirin. Bildirici, 2014 79 Yollar, binalar ve şevlerin içini boşaltın, eğrilere 200m aralıklarla (5 ve 10 m eğrilere) kot yazdırın. Yazı yüksekliği 1m seçin. Nokta Kotları ve Poligon Yazılarının Üretilmesi Genel Ayarlar > Birimler ve Görünüm menüsünde kot duyarlılığını 1 yapın. Bu şekilde yükseklikler 1 basamak olarak görüntülenir. Yalnızca N_TAKEOMETRE tabakasını açın. Çiz>Yazı>Nokta Adı Üret menüsünü seçin. Gelen sorgu penceresindeki bilgileri aşağıdaki gibi girin. Projenizde herhangi bir bölgeyi büyüterek yüksekliklerin 1 basamaklı (desimetre duyarlılıkta) olarak yazıldığını kontrol edin. Bu şekilde üretilen yazılar, ekran ölçeğine göre değişmez. Bu tür yükseklik bilgilerinin yazımında ondalık nokta ile noktanın konumunun çakışık olması istenir. Ancak üretilen yazılar noktaların altında olacak şekilde hazırlanmıştır. Yazıları topluca kaydırarak yüksekliklerin ondalık noktası ile nokta konumlarının çakışması sağlanabilir. Bu amaçla, nokta konumlarını daha iyi görebilmek için nokta adlarını görünür hale getirin. Yazıları ve noktaları projenin herhangi bir bölgesini yeterince büyüterek görün. Düzenle> Kaydır menüsünden kaydırma moduna geçin. Boşluk (space) tuşuna basıp, Seçim penceresini görüntüleyin. Burada yalnızca yazıyı işaretleyip kırmızı ok butonuna basarak tabakası o anda açık olan tüm yazıların seçilmesini sağlayın. Sağ tuşa basarak herhangi bir yazının ondalık noktasını seçin, daha sonra noktayı seçin. Bu şekilde tüm yükseklik yazıları ötelenmiş olur. İşlem sonrası nokta adlarını kapatın. N_NIRENGI ve N_POLIGON tabakalarını açın. Poligon ve Nirengi yazılarını da nokta yüksekliklerine benzer şekilde Çiz>Yazı>Nokta Adı Üret menüsü üretin. 80 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları NOT: Bu şekilde üretilen nokta adları ve yükseklikleri (kotları) yazı olup, diğer yazı ve objelerle çakışmalar halinde editlenebilirler. Paftalama UCGEN_MODEL ve BOZUKUCGEN tabakaları hariç diğer tabakaları açın. Projenizi kaydedin. Hesap>StdPafta Editörü menüsünden pafta editörüne geçin. Pafta İndeksi Oluştur seçin. Burada dilim orta meridyeni olarak 39 girin. Paftaların oluştuğunu görün, daha sonra otomatik paftala seçerek, her paftayı ayrı bir dosya halinde oluşturun. Otomatik paftala penceresinde pafta başlığı kutularına ALTINBAŞAK ve ERZİNCAN yazın. Projeyi kaydedip kapatın. Oluşan paftalardan 43D09D2B.NCZ dosyasını açın. Büyütme ve kaydırma yaparak paftayı inceleyin, gerekli hallerde yazılarda döndürme ve kaydırma yapın. Aktif fontu Times New Roman seçin. Koordinat yazılarını Çiz>Yazı>Aktif Fonta Çevir seçerek aktif fonta dönüştürün. Pafta başlık yazılarını değiştirmeyin. Proje>Çizdir menüsünü seçin. Yazıcı butonuna tıklayın. Yazıcı olarak CutePdfWriter seçin. Kağıt olarak ISO B1 seçin. Bildirici, 2014 81 Çizdir penceresinde kağıt sekmesinde, proje ölçeği butonuna tıklayın. Renk seçeneklerinde tek renk seçin. Süzgeç sekmesinde Nokta adlarını ve kotları yazı olarak üretmiş olduğunuzdan seçmeyin. Burada yalnızca sembol kutusu işaretlenmelidir. Ön izleme sekmesini seçin,, sağ üstte bulunan kamera ikonu olan butona basın, kağıdı çizime yerleştirin. Kağıtta oluşan görüntü aşağıdaki gibi olmalıdır. Çiz butonuna basın, kağıda tekrar yerleştirin. Yazıcıyı tekrar seçin. Dosya adını 43D09D2B olarak verin. Oluşan pdf (43D09D2B .pdf) dosyayı açın, inceleyin. Olası eksikliklerde çizim işlemini tekrar edin. 82 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları 3.10. CBS (GIS) UYGULAMALARI Ön Bilgi Bu uygulamada bir CBS (GIS) Projesi gerçekleştirilebilmesi için yapılması gereken işlem adımları anlatılacaktır. Bu kapsamda raster paftaların sayısallaştırılması, NETCAD ortamında hazırlanmış haritaların CBS ortamına nasıl aktarılacağı, objelere CBS özelliklerinin nasıl kazandırılacağı üzerinde durulacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörüne dersin Internet sayfasından 310.zip dosyasını kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın sağ tuş>Farklı Kaydet). Daha sonra bu klasörde uygun bir yazılım ile (winrar, winzip vb) yardımıyla bu dosyayı açınız. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Projenin Hazırlanması Raster > Raster Yöneticisi menüsünü seçiniz. Çalışma klasöründeki ornek.dre dosyasını seçiniz ve tamam diyerek dosyanın Netcad ortamında görüntülenmesini sağlayınız. Veri Tabanının Hazırlanması Araçlar > Bağlantı Yöneticisi sekmesini seçiniz. Gelen ekranda Bağlantılar ifadesine sağ tuşla tıklayarak gelen menüde Veri Tabanı Oluştur u seçiniz. Gelen menüleri aşağıdaki gibi doldurup bitir komutuyla yeni veri tabanı bağlantısını oluşturunuz. Bildirici, 2014 83 Tabloların Hazırlanması Yine Bağlantı Yöneticisinde Tablolar ifadesine sağ tıklayarak Yeni Tablo yu seçiniz. Gelen pencerede sağ tıklayıp Kolon Ekle yi seçiniz. Gelen pencerede kolon adını “id”, kolon tipini “tam sayı” seçip tamam butonuna basınız. Tekrar önceki ekranda sağ tuşa basarak kolon ekleyi seçip kolon adı “adi”, kolon tipi “karakter dizisi” ve uzunlugu “20” seçiniz. Yine aynı şekilde kolon adi “tip”, kolon tipi “tamsayi” olan üçüncü bir kolon daha oluşturunuz. id, adi ve tip olmak üzere üç kolonu oluşturduktan sonra tamam butonuna basiniz ve gelen pencerede tablo adı olarak “CAD_L” giriniz. Benzer şekilde CAD_A ve CAD_P tablolarini da oluşturunuz. Bu üç tablo oluştuğu anda bağlantı yöneticisinde aşağıdaki gibi bir görüntü oluşması gerekir. 84 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Sınıf Tanımlarının Yapılması Bağlantı Yöneticisinde her üç tablonun id kolonuna sağ tıklayarak sınıf ekle sekmesini seçiniz. Gelen pencereleri CAD_L, CAD_A ve CAD_P sınıfları için aşağıdaki gibi doldurunuz. Sayısallaştırma ve Veri Tabanıyla İlişkilendirme Bağlantı yöneticisinde bu işlemleri yaptıktan sonra CAD_L, CAD_A, CAD_P olmak üzere üç tabaka açınız. İlk olarak CAD_L tabakası aktifken çiz > çoklu doğru çiz komutuyla görüntü dosyasındaki (raster) mavi çizgileri sayısallaştırınız. Bu sayısallaştırmayı yaparken çizgilerin başka çizgiyle kesişim noktalarında çoklu doğruyu kesin ve son nokta yakalayı açarak tekrar ikinci çoklu doğru şeklinde sayısallaştırmaya devam edin. Daha sonra CAD_A tabakası aktifken Sorgu > Alan Sor komutuyla sayısallaştırılan çoklu doğruların kapladığı alanları teker teker saklayınız. Bildirici, 2014 85 CAD_P tabakası aktifken krokide uygun gördüğünüz yerlere Çiz > Nokta At/Değiştir komutuyla poligonlar atınız. Bu aşamada sadece CAD_L tabakası açık diğer tabakalar kapalıyken Düzenle > Toplu Obje Değiştir menüsü seçilerek tümünü seç butonu tıklanıp sağ tuşa basıldığında ekrana gelen pencerede GIS SINIFI bölümünü CAD_L olarak ayarlayınız. “Tamam” butonuna bastığınızda grafik objeler veri tabanıyla ilişkilendirilmiş olacaktır. Daha sonra CAD_A tabakası açık diğer tabakalar kapalıyken aynı şekilde tüm objelerin sınıfını CAD_A, CAD_P tabakası açık diğer tabakalar kapalıyken de tüm objelerin sınıfını CAD_P olarak giriniz. Bu aşamada tüm tabakaları açınız. Bağlantı yöneticisinde kırmızı ile işaretli sınıf isimlerden KADASTRO ALANLARI ifadesine çift tıklayınız. Gelen pencerede sağ tuşa basarak GIS İlişki Sihirbazı nı seçiniz. Gelen pencerede hiç bir işaretleme yapmadan sonraki butonuna basınız. Gelen pencerede “Bağlantısız nesneler için sözel kayıt ekle” sekmesini işaretleyerek bitir butonuna basınız. Sınıf tablosunun dolduğunu ve tablo üzerinde üzerine gittiğiniz tüm objelerin grafik olarak da gösterildiğini göreceksiniz. Aynı işlemleri KADASTRO SINIRLARI ve KADASTRO NOKTALARI sınıflarına da yapınız. Çalışmanın sonunda tüm çalışma klasörünü sıkıştırma programı yardımıyla sıkıştırıp ders sorumlularınca tarif edilen ortama kaydediniz. 86 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Bildirici, 2014 87 3.11. UVDF YAZMA VE OKUMA Ön Bilgi Bu uygulamada herhangi bir Netcad dosyasından UVDF (Ulusal Veri Değişim Formatı)’ye uygun bir dosyanın oluşturulması ve oluşturulan bu dosyanın tekrar Netcad ortamına aktarılması anlatılacaktır. Bu sayede BÖHHBÜY (2005 yılında çıkan son teknik yönetmelik) ile günümüzde zorunlu tutulan veri değişim formatına uygun verilerin nasıl oluşturulacağı üzerinde durulacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Çalışma klasörüne dersin Internet sayfasından 311.zip dosyasını kopyalayın (Sol tuşla tıklamayın sağ tuş>Farklı Kaydet). Daha sonra bu dosyayı winrar, winzip vb bir program ile açınız. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Projenin Hazırlanması Proje > Aç menüsünü seçiniz. Çalışma klasöründeki uyg311.ncz dosyasını seçiniz ve tamam diyerek dosyanın Netcad ortamında görüntülenmesini sağlayınız. Proje > Özellikler sekmesinden proje ölçeğini 1:1000, projeksiyonunu UTM (3° lik, dilim orta meridyeni 33) ve datumunu WGS84 olarak ayarlayınız. UVDF Şablonlarının Projeye Yüklenmesi Öncelikle Araçlar > Bağlantı Yöneticisi menüsünden bağlantı yönetici ekranı açılır. Bağlantı yöneticisi ekranında Bağlantılar üzerine gelip sağ tuşa basarak Dosya > Yükle seçiniz. Gelen dosya yükleme ekranında çalışma klasöründeki DOSYALAR klasörünün içindeki UVDF_KADASTRO_YENILEME.NCM dosyasını seçip aç butonuna basınız. KADASTRO ve LOOKUP bağlantıları otomatik olarak Bağlantı Yöneticisine gelecektir. Fakat bu haliyle bağlantılar aktif değildir. Bağlantıları aktif hale 88 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları getirmek için KADASTRO bağlantısı üzerinde sağ tuşa basılarak Özellikler sekmesi seçilir. Aşağıda şekilde işaretli 3 nokta işaretine basılarak, yine çalışma klasöründeki DOSYALAR klasörü içerisindeki UVDF_KADASTRO_YENILEME.MDB dosyası seçilerek açılır. Yine Bağlantı Yöneticisinde LOOKUP bağlantısına sağ tıklanarak Özellikler diyerek UVDF_KADASTRO_YENILEME_LookUp.MDB dosyasını veritabanı dosyası olarak gösteriniz. Daha sonra hem KADASTRO hem de LOOKUP bağlantılarına sağ tıklayarak Bağlan sekmesiyle bağlantıların aktif hale gelmesini sağlayınız. Bildirici, 2014 89 Bağlantı yöneticisine şablon dosyalar yüklendikten sonra Araçlar > Referans Yöneticisi seçilir. Referans yöneticisi ekranında Referanslar ifadesine sağ tıklayarak Dosya > Aç seçiniz. Yine çalışma klasöründeki DOSYALAR klasörünün içindeki UVDF_KADASTRO_YENILEME.sea dosyasını açınız. 90 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Böylece referans yöneticisine de şablon dosya yüklenmiş olur. Son olarak Araçlar > Sayısallaştır menüsünü seçiniz. Gelen sayısallaştır menüsündeki şablon UVDF şablonundan farklıdır. Bu nedenle sayısallaştır penceresi üzerinde sağ tuşa basarak Tanım Dosyası Seç sekmesini seçiniz. Yine çalışma klasörü altındaki DOSYALAR klasöründe bulunan UVDF_KADASTRO_YENILEME.ODF dosyasını yükleyiniz. Gelen sayısallaştırma penceresinde sağ tuşa basarak ToolBar seçerek sayısallaştırma penceresini toolbarlar şeklinde görmek sayısallaştırmada kolaylık sağlayacaktır. UVDF’ye Uygun Sayısallaştırma Buraya kadar olan aşamalarda projemizi UVDF formatına dönüştürebilmemiz için gerekli ayarlar yapılmıştır. Bu aşamada sayısallaştırma işlemleri anlatılacaktır. Sayısallaştırma işlemlerine projemizdeki imar adalarından başlanacaktır. Sayısallaştırma menüsündeki Kadastro sekmesinden Ada_Imar seçiniz. Projedeki her iki ada, nokta yakalama butonu açık iken 4 köşesiyle çoklu doğru şeklinde sayısallaştırınız. Her bir adanın sayısallaştırması bittiğinde ekrana ada özellikler ekranı gelir, bu ekranda ilgili alana ada numaralarını giriniz. Bildirici, 2014 91 UVDF formatında yazılar için de standartlar vardır. Bu nedenle ada numaralarının da bu formata dönüştürülmesi gerekir. Bu amaçla Sayısallaştırma menüsünden Yazı ve Rakam Sembolleri > Ada Numarası seçiniz ve ada numaralarını yazarak yerleştiriniz. Bu aşamada Bağlantı Yöneticinden ada sınıfına çift tıkladığınızda tanımlamış olduğunuz iki adaya ait bilgiler ekrana gelecektir. Bu bilgilerden boş olan ADI_NUMARA kolonunu doldurmak için, bu kolon üzerinde sağ tuşa basarak İçindeki Objeden Bilgi Al seçiniz. Sırasıyla NCZ objelerinden bilgi al, tabakası YAZI_ADA_NUMARASI ve obje özellikleri YAZI seçiniz. Sonraki ve bitir diyerek ADI_NUMARASI kolonunun dolmasını sağlayınız. Elimizdeki veride bulunan parsellerin sayısallaştırılması için Sayısallaştırma menüsünden Kadastro > Parsel_Imar seçiniz ve 4 adet parseli çoklu doğru şeklinde sayısallaştırınız. Yine gelen ekranda parsel adlarını 101/1 şeklinde giriniz. 92 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Yine Yazı ve Rakam Sembolleri > Parsel Numarası seçeneği ile parsel numaralarını 1,2…. şeklinde parseller üzerine yazdırınız. Bu aşamada Bağlantı Yöneticisinden parsel sınıfına çift tıkladığınızda tanımlandığınız parsellere ilişkin metinsel bilgilerin bulunduğu tablo ekrana gelecektir. Bu tabloda ADI_NUMARASI bölümünü İçindeki Objeden Bilgi Al diyerek ve değerlerin alınacağı tabaka olarak YAZI_PARSEL_NUMARASI seçerek doldurunuz. ADANUMARASI ve ADAREF kolonlarını Çevreleyen Objeden Bilgi Al diyerek ve tabaka olarak ADA_IMAR seçerek doldurunuz. Diğer kolonları ise aşağıdaki tabloda olduğu gibi Kolon Doldur seçeneği yardımıyla doldurunuz. Elimizdeki veride bulunan binanın sayısallaştırılması için ise Sayısallaştırma menüsünden Yapılar > Mesken seçiniz ve nokta yakalama butonu açıkken binayı çoklu doğru olarak sayısallaştırınız. Poligon noktalarının sayısallaştırılması için Sayısallaştırma menüsünden Kadastro > Poligon seçiniz ve 4 poligon noktasını sayısallaştırınız. Bu işle m sırasında poligon noktalarının adını doğru vermeye özen gösteriniz (P.2008 gibi). Bu aşamada Bağlantı Yöneticisinden YerKontrol sınıfına çift tıkladığınızda karşınıza gelen tabloyu Kolon Doldur işlemleri ile aşağıdaki gibi doldurunuz. Tanımlamış olduğumuz parsellere ait parsel köşe noktalarını da Kadastro > Parsel Köşe Noktası ile sayısallaştırınız. Parsel köşe noktalarına 101/10 gibi ada numarasıyla ilişkili isimler veriniz. Bildirici, 2014 93 UVDF Yazma Bütün sayısallaştırma işlemleri tamamlandıktan sonra Proje > Yardımcı İşlemler > Yaz seçeneğini seçiniz. Gelen menüde UVDF’yi seçiniz. Gelen ekranda dosya ismi olarak çalışma klasörü içerisinde GEO_uyg311.xml veriniz. UVDF obje kaynağı olarak NCZ seçiniz. Gelen menüde Çevrim Bilgileri sekmesinde Sayısallaştırma Tanım Dosyasını DOSYALAR klasöründeki UVDF_KADASTRO_YENILEME_ODF olarak değiştiriniz. Tabakalar sekmesine Yazılmayacak Tabakalar bölümünde sağ tuşa tıklayıp Tabaka Ekle diyerek DETAY tabakasını yazılmayacak tabaka olarak belirleyiniz. Tamam butonuna bastığınızda aşağıdaki gibi bi rapor ekranı karşınıza gelecektir. 94 Bildirici, 2014 NETCAD Uygulamaları Bu aşamada Netcad tarafından grafik verilerin tutulduğu GEO_uyg311.xml ve tablo verilerinin tutulduğu TABLO_uyg311.xml olmak üzere iki dosya çalışma klasöründe oluşturulmuştur. Netcad projenizi kaydediniz. UVDF Okuma Yeni bir Netcad projesi açınız. Proje > Yardımcı İşlemler > Oku seçiniz. Gelen menüden UVDF seçiniz. Biraz önce oluşturmuş olduğunuz GEO_uyg311.xml dosyasını açın. Bu aşamada karşınıza gelen pencerede tablo dosyası olarak çalışma klasörünüzdeki TABLO_uyg311.xml ve tanım dosyası olarak da UVDF_KADASTRO_YENILEME.ODF dosyalarını seçiniz. Tekrar veri tabanı oluşturmak gerektiği için, gelen ekranda Yeni Veritabanı Oluştur seçerek, önceki CBS uygulamasında olduğu gibi veri tabanı oluşturunuz. Sonuçta oluşturmuş olduğunuz GEO_uyg311.xml ve TABLO_uyg311.xml dosyalarından üretilen GEO_uyg311.NCZ dosyası ekrana gelecektir Bildirici, 2014 95 96 Bildirici, 2014 BÖLÜM 4: GENEL UYGULAMALAR Bu bölümde yazılımlardan bağımsız düzenlenmiş uygulamalar yer almaktadır. Bu uygulamalar hem EGHAS hem de NETCAD yazılımları ile yapılabilir. İfraz yapılması gerekmeyen durumlarda çizimler AutoCAD ile de yapılabilir. Genel Uygulamalar 4.1. ORTOGONAL ÇİZİM Önbilgi Bu uygulamada ortogonal ölçüleri verilen bir krokiden yararlanarak çizim yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı "uyg401" olarak adlandırıp bu klasöre kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Tabakaların Açılması Tabaka No 1 2 3 Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA Renk Beyaz Sarı Kırmızı Çizgi Tipi 0 0 0 Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Sabit Noktaların Girilmesi Nokta No Y X P.21229 331014.83 4137107.16 P.21232 330958.24 4137328.04 P.21233 330910.20 4137285.74 P.21234 331025.24 4137299.74 Krokinin Çizilmesi • Projeksiyon tanımı olarak UTM 3°, datum olarak European 1950, dilim numarası 36 seçin. D.O.M. otomatik olarak 33 olmalıdır. “Tamam” butonuna basın. Krokideki dik ayak ve dik boy değerleri yardımıyla bu krokinin çizimini yapınız. Bildirici, 2014 99 21232 1 10. 18 .8 7 15. 9 .42 80 8.0 12 0 .15 3 . 4 3 3.42 .0 0.0 0 64 46 27 6 2 24 5 .6 0 .2 .8 46 .7 21 0 .75 19 .0 3 72 1 .8 21 00 1 92 .86 3.9 7 3.8 6 97 5. 43.16 6. 20 33 .3 2 .3 23 0. 21233 B1 04 65 6. 1 7 .1 21.50 5.64 6 18. 21 14. 1 73 82 .05 1 1. 03 169 . 8. 0 16 4 35 0 .05 6.8 15 7 1 .59 152 .0 7 5.0 0 10. 49 3.05 9 2 8. 4 .9 10 . 10 5 4 4 7 10 4 8. 3. 10 .42 99 130 .66 124 .5 6 36.48 6 6. 8. 54 4.52 13 26.90 3 2 3. 5 .6 26 36.50 14 97 9. 21234 B2 30.18 51 2. 76 8. 17. 40 17. 40 8. 48 89. 5 8 7. 1 6 87. 9 01 21229 0 0. 100 0 0. 00 Bildirici, 2014 Genel Uygulamalar 4.2. ÇİZİM VE İFRAZ Önbilgi Bu uygulamada kutupsal koordinatlarla çizim ve ifraz işlemleri yapılacaktır. Çalışma Klasörünün Hazırlanması Proje dosyanızı "uyg402" olarak adlandırıp çalışma klasörünüze kaydedin. PROJENİZİ SIK SIK KAYDEDİN! Tabakaların oluşturulması Tabaka No 1 2 3 4 Tabaka Adı POLIGON NOKTA ADA PARSEL Renk Beyaz Sarı Kırmızı Sarı Açıklama Sabit noktalar Detay noktaları Ada sınırları Parsel sınırları Poligon Noktalarının Girilmesi Projeksiyon tanımı olarak UTM 3°, datum olarak European 1950, dilim numarası 36 seçin. D.O.M otomatik olarak 33 olmalıdır. “Tamam” butonuna basın. • NN Y X 707 329344.80 4130512.40 708 329339.57 4130441.61 709 329458.40 4130427.31 710 329475.49 4130499.49 Detay Noktalarının Girilmesi DN 707 Bildirici, 2014 BN 709 1 2 3 4 5 Yatay Açı 0.0000 60.7242 11.5355 399.8884 34.9008 366.9293 Yatay Mesafe 141.93 67.405 98.822 136.083 6.780 124.285 101 Kroki ve Çizim • Adayı 4-5 kenarına paralel üst alan 3500 m2 olacak şekilde ikiye bölünüz. • Daha sonra alttaki parselleri 1-2 kenarına dik olacak şekilde oluşturunuz. 102 Bildirici, 2014
© Copyright 2024 Paperzz