Deneysel Olarak Sınanmış
GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA
VE REHBERLİK PROGRAMLARI
III
Editörler:
Prof. Dr. Serdar ERKAN
Prof. Dr. Alim KAYA
4. Baskı
Akademik Destek Programı
Verimli Ders Çalışma Alışkanlıkları
Özsaygı
Sosyal Beceri Eğitimi
Kaygı
Sosyal Kaygı
Problem Çözme Becerileri
Sigara Bırakma Programı
Sınav Kaygısı
Editörler:
Prof. Dr. Serdar ERKAN
Prof. Dr. Alim KAYA
DENEYSEL OLARAK SINANMIŞ
GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK PROGRAMLARI - III
ISBN 978-605-4282-81-4
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2014, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Ağustos 2007, Ankara
4. Baskı: Ekim 2014, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Gamze Dumlupınar
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Yorum Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti
İvedik Organize Sanayi Bölgesi Matbaacılar Sitesi
35.Cadde No: 36 - 38 06370
(0312-395 21 12)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 13651
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet:www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Elinizdeki bu kitap ilk iki cildi daha önce yayımlanan “Deneysel Olarak Sınanmış Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları” serisinin üçüncü cildidir. Daha önce yayımlanan kitaplardan birinci ciltte, ilköğretim öğrencileri için hazırlanmış ve bu yaş grubu öğrenciler üzerinde etkililiği test edilmiş programlar, ikinci ciltte ise
yine aynı yaklaşımla orta ve yükseköğretim öğrencileri için hazırlanmış ve test edilmiş
programlara yer verilmişti. Bu kitapta ise yine orta ve yükseköğretim öğrencileri üzerinde
etkililiği test edilmiş programlar yer almaktadır.
Kitaptaki programlardan üçü doktora tezi, altısı ise yüksek lisans tezidir. Programların tümü deneysel olarak test edilmiş, etkililiği kanıtlanmış çalışmalardır. Bu çalışmalar
bilimsel jüriler tarafından kabul edilmiştir.
Kitapta dokuz program yer almaktadır. Bunlar; akademik güdülenme, problem
çözme, sosyal beceri eğitimi, etkili çalışma alışkanlıkları geliştirme, benlik
saygısı, kaygı, sosyal kaygı, sınav kaygısı ve sigarayı bıraktırma konularında
hazırlanmıştır.
Bu ve daha önceki kitapların hazırlanması için bizi güdüleyen şey, alanımızda yapılmış araştırma sonuçlarını, özellikle psikolojik danışmanların okul ortamında uygulayabilecekleri programları, meslektaşlarımıza ulaştırma ve onlarla paylaşma arzusudur. Đlk iki
cilde özellikle okul ortamında çalışan psikolojik danışmanların göstermiş olduğu ilgi bizi
mutlu etmiştir.
Programların uygulanmasına ilişkin öneriler her programda hatırlatılmış olmakla
birlikte uygulamaya ilişkin bazı noktaların tekrar hatırlatılmasında yarar görülmektedir:
1.
Kitabın hedef kitlesi PDR alanında çalışan ve PDR alanında en az lisans diplomasına sahip meslektaşlarımızdır. Bu niteliği taşımayan kişilerin programları
kullanması “ehliyet” ve “etik” sorunları yaratacaktır.
2.
Uygulamalarda PDR alanının ve grup etkinliklerinin genel ilke ve kurallarının
her zaman dikkate alınması gerekmektedir.
Programları uygulamak isteyen meslektaşlarımızın karşılaşabilecekleri soru ve sorunları doğrudan yazarlarla iletişime geçerek iletmesi mümkündür. Bunun yanında programları uygulayan meslektaşlarımızın uygulamadan elde ettikleri sonuç ve gözlemlerini
yazarlarla ve editörlerle paylaşmaları bizleri mutlu edecektir.
Kitap açık uçlu olarak planlanmıştır; araştırma sonuçları ile yararlı olduğu kanıtlanmış
ama bu seride yer almayan programların yazarlarının da kitaptaki formatta çalışmalarını
editörlere iletmesi durumunda gelecek baskılarda onlara da yer verilmesi bizi mutlu eder.
Tüm yazarlara, danışmanlarına, kitaba dil açısından katkıda bulunan, Yrd. Doç. Dr.
Namık Kemal ŞAHBAZ’a ve kitabı yayımlayan Pegem Akademi ekibine teşekkür ederiz.
Editörler
Prof. Dr. Serdar ERKAN
Prof. Dr. Alim KAYA
Ekim 2014
iii
Kimimizin doğrudan, kimimizin de öğretmenlerinin öğretmenleri olarak yetişmemizde ve ülkemizde Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanının doğup gelişmesinde büyük emekleri olan; alanımızın duayenleri,
Sayın Prof. Dr. Feriha BAYMUR
Sayın Prof. Dr. Hasan TAN
Sayın Prof. Dr. Muharrem KEPÇEOĞLU
Sayın Prof. Dr. İ. Ethem ÖZGÜVEN
Sayın Prof. Dr. Yıldız KUZGUN
Sayın Prof. Dr. Yadigar KILIÇÇI
Merhume Prof. Dr. Gül AYDIN
öğretmenlerimize ithaf olunur.
iv
Bölümler ve Yazarları
1. Bölüm: Akademik Güdülenme Destek Programı
Yrd. Doç. Dr. Đhsan Bozanoğlu, Abant Đzzet Baysal Üniversitesi
2. Bölüm: Sosyal Kaygıyla Başaçıkma Programının Lise Öğrencilerinin Sosyal Kaygı
Düzeylerine Etkisi
Azra Koçak Yazgı, Ankara, Tevfik Đleri Ortaokulu
3. Bölüm: Lise I. Sınıf Öğrencilerine Verimli Ders Çalışma Alışkanlıkları Kazandırmaya
Dönük Bir Grup Rehberliği Programı
Mesude Kaya Zengin, Malatya, Derme Đlkokulu
4. Bölüm: Ergenlerde Problem Çözme Becerisini Geliştirmeye Yönelik Bir Grup Çalışması
Sebahat Söylemez, Özel Đtalyan Lisesi
5. Bölüm: Özsaygı Geliştirme Programının Lise Birinci Sınıf Öğrencilerinin Özsaygı
Düzeylerine Etkisi
Naime Doğru, Bursa, Yıldırım Yunus Emre Đlkokulu
6. Bölüm: Bilişsel–Davranışçı Sigara Đçmeyi Bıraktırma Programının Depresyonlu Sosyal
Anksiyeteli ve Normal Đçicilerden Oluşan Gruplardaki Etkisi
Doç. Dr. Hikmet Yazıcı, Karadeniz Teknik Üniversitesi
7. Bölüm: Sosyal Beceri Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Beceri Düzeylerine
Etkisi
Prof. Dr. Galip Yüksel, Gazi Üniversitesi
8. Bölüm: Sınav Kaygısını Azaltmaya Dönük Bir Grup Rehberliği Programı
Yrd. Doç. Dr. Zülal Erkan, Mersin Üniversitesi
9. Bölüm: Grup Rehberliği Programının Lise I. Sınıflarda Sınıf Tekrarı Yapan Öğrencilerin
Kaygı Düzeylerinin Azaltılmasındaki Etkisi
Erkan Sezer, Malatya, 20 Mayıs Vakfı Turgut Özal Lisesi
Prof. Dr. Mustafa Kılıç, Đnönü Üniversitesi
v
İÇİNDEKİLER
Önsöz..........................................................................................................................iii
Bölümler ve Yazarları.................................................................................................. v
İçindekiler...................................................................................................................vii
1. BÖLÜM
AKADEMİK GÜDÜLENME DESTEK PROGRAMI
İhsan Bozanoğlu
(ss: 1-64)
Özet ............................................................................................................................ 1
Giriş............................................................................................................................. 2
Kuramsal Çerçeve ...................................................................................................... 4
Genel Psikoloji Kuramlarında Güdülenme .................................................................. 4
Koşullama Kuramları .................................................................................................. 4
İhtiyaç Kuramları ......................................................................................................... 5
Akademik Güdülenme, Benlik Saygısı, Başarı, Sınav Kaygısı ve
Bilişsel Davranışçı Uygulamalar.................................................................................. 7
Programın Genel Amacı............................................................................................ 12
Gruba Üye Seçimi ..................................................................................................... 12
Hedef Grup ............................................................................................................... 12
Kullanılan/Kullanılabilecek Ölçme Araçları................................................................ 13
Oturum Sayısı ........................................................................................................... 14
Oturumların Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklardan Bazıları........................... 14
Uygulayıcılara Öneriler.............................................................................................. 15
Kaynaklar .................................................................................................................. 16
Oturumlar .................................................................................................................. 19
1. OTURUM...................................................................................................... 20
2. OTURUM...................................................................................................... 23
3. OTURUM...................................................................................................... 25
4. OTURUM...................................................................................................... 28
5. OTURUM...................................................................................................... 30
6. OTURUM...................................................................................................... 32
7. OTURUM...................................................................................................... 36
8. OTURUM...................................................................................................... 38
9. OTURUM...................................................................................................... 44
10. OTURUM.................................................................................................... 48
11. OTURUM.................................................................................................... 51
12. OTURUM ................................................................................................... 53
13. OTURUM.................................................................................................... 55
14. OTURUM.................................................................................................... 61
15. OTURUM ................................................................................................... 63
vii
2. BÖLÜM
SOSYAL KAYGIYLA BAŞA ÇIKMA PROGRAMININ LİSE
ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL KAYGI DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Azra Koçak Yazgı
(ss: 65-147)
Özet .......................................................................................................................... 65
Giriş........................................................................................................................... 66
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................... 66
Grubun Amaçları ....................................................................................................... 72
Gruba Üye Seçimi ve Diğer İlkeler ............................................................................ 72
Hedef Grup ............................................................................................................... 73
Kullanılan-Kullanılabilecek Ölçme Araçları ............................................................... 73
Oturum Sayısı ........................................................................................................... 75
Oturumların Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar .............................................. 75
Kaynaklar .................................................................................................................. 76
Oturumlar .................................................................................................................. 77
1. OTURUM...................................................................................................... 78
2. OTURUM...................................................................................................... 83
3. OTURUM ..................................................................................................... 86
4. OTURUM...................................................................................................... 89
5. OTURUM.................................................................................................... 103
6. OTURUM ................................................................................................... 108
7. OTURUM.................................................................................................... 121
8. OTURUM.................................................................................................... 129
9. OTURUM.................................................................................................... 137
10. OTURUM.................................................................................................. 145
viii
3. BÖLÜM
LİSE I. SINIF ÖĞRENCİLERİNE VERİMLİ DERS ÇALIŞMA
ALIŞKANLIKLARI KAZANDIRMAYA DÖNÜK BİR GRUP
REHBERLİĞİ PROGRAMI
Mesude Kaya Zengin
(ss: 149-205)
Özet ........................................................................................................................ 149
Giriş......................................................................................................................... 150
Kuramsal Çerçeve ................................................................................................. 150
Programın Amacı .................................................................................................... 158
Hedef Grup ............................................................................................................. 158
Kullanılan/Kullanılabilecek Ölçme Araçları ............................................................. 159
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 159
Programın Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar .............................................. 160
Kaynaklar ................................................................................................................ 161
Oturumlar ................................................................................................................ 165
1. OTURUM.................................................................................................... 166
2. OTURUM.................................................................................................... 171
3. OTURUM.................................................................................................... 176
4. OTURUM.................................................................................................... 178
5. OTURUM.................................................................................................... 180
6. OTURUM ................................................................................................... 184
7. OTURUM.................................................................................................... 188
8. OTURUM.................................................................................................... 192
9. OTURUM.................................................................................................... 195
10. OTURUM.................................................................................................. 199
11. OTURUM.................................................................................................. 202
12. OTURUM.................................................................................................. 205
ix
4. BÖLÜM
ERGENLERDE PROBLEM ÇÖZME BECERİSİNİ
GELİŞTİRMEYE YÖNELİK BİR GRUP ÇALIŞMASI
Sebahat Söylemez
(ss: 207-259)
Özet ........................................................................................................................ 207
Giriş......................................................................................................................... 208
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................. 208
Programın Genel Amacı.......................................................................................... 217
Gruba Üye Seçimi ................................................................................................... 217
Hedef Grup ............................................................................................................. 218
Kullanılan Ölçme Araçları........................................................................................ 218
Problem Çözme Envanteri ...................................................................................... 218
Çalışmayı Değerlendirme Anketi............................................................................. 218
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 219
Oturumların Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar ............................................ 219
Uygulayıcıya Öneriler.............................................................................................. 219
Kaynaklar ................................................................................................................ 220
Oturumlar ................................................................................................................ 223
1. OTURUM.................................................................................................... 224
2. OTURUM.................................................................................................... 228
3. OTURUM.................................................................................................... 230
4. OTURUM.................................................................................................... 235
5. OTURUM.................................................................................................... 243
6. OTURUM.................................................................................................... 246
7. OTURUM.................................................................................................... 250
8. OTURUM.................................................................................................... 253
5. BÖLÜM
ÖZSAYGI GELİŞTİRME PROGRAMININ LİSE BİRİNCİ SINIF
ÖĞRENCİLERİNİN ÖSZAYGI DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Naime Doğru
(ss: 261-313)
Özet ........................................................................................................................ 261
Giriş......................................................................................................................... 262
Kuramsal Çerçeve ................................................................................................. 262
x
Grubun Amaçları .................................................................................................... 272
Gruba Üye Seçimi ve Diğer İlkeler .......................................................................... 273
Hedef Grup ............................................................................................................. 273
Kullanılan-Kullanılabilecek Ölçme Araçları.............................................................. 273
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 274
Oturumların Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar ............................................ 274
Kaynaklar ................................................................................................................ 275
Oturumlar ................................................................................................................ 279
1. OTURUM.................................................................................................... 280
2. OTURUM.................................................................................................... 282
3. OTURUM.................................................................................................... 285
4. OTURUM.................................................................................................... 287
5. OTURUM.................................................................................................... 292
6. OTURUM.................................................................................................... 295
7. OTURUM.................................................................................................... 299
8. OTURUM.................................................................................................... 305
9. OTURUM.................................................................................................... 310
10. OTURUM.................................................................................................. 313
6. BÖLÜM
BİLİŞSEL–DAVRANIŞÇI SİGARA İÇMEYİ BIRAKTIRMA
PROGRAMININ DEPRESYONLU SOSYAL ANKSİYETELİ VE
NORMAL İÇİCİLERDEN OLUŞAN GRUPLARDAKİ ETKİSİ
Hikmet Yazıcı
(ss: 317-367)
Özet ........................................................................................................................ 317
Giriş......................................................................................................................... 318
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................. 318
Bilişsel-Davranışçı Yaklaşımın Grupta Uygulanması ............................................. 320
Bilişsel-Davranışçı Terapilerin Kullanıldığı Problem Alanları................................... 320
Bilişsel-Davranışçı Sigara Bırakma Programı ......................................................... 321
Bilişsel-Davranışçı Sigara Bırakma Programının Etkililiği ....................................... 328
Programın Amaçları ................................................................................................ 329
Gruba Üye Seçimi ve Diğer İlkeler .......................................................................... 329
Hedef Grup ............................................................................................................. 330
Kullanılan-Kullanılabilecek Ölçme Araçları.............................................................. 330
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 332
Programın Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar .............................................. 332
Uygulayıcılara Öneriler............................................................................................ 332
xi
Kaynaklar ................................................................................................................ 333
Oturumlar ................................................................................................................ 339
1. OTURUM.................................................................................................... 340
2. OTURUM.................................................................................................... 344
3. OTURUM.................................................................................................... 348
4. OTURUM.................................................................................................... 352
5. OTURUM.................................................................................................... 355
6. OTURUM.................................................................................................... 357
7. OTURUM.................................................................................................... 360
8. OTURUM.................................................................................................... 362
7. BÖLÜM
SOSYAL BECERİ EĞİTİMİNİN ÜNİVERSİTE
ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BECERİ DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Galip Yüksel
(ss: 369-418)
Özet ........................................................................................................................ 369
Giriş......................................................................................................................... 370
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................. 370
Sosyal Zekâ ............................................................................................................ 371
Sosyal Beceriler ...................................................................................................... 372
Sosyal Beceri Eksikliğinin Nedenleri ....................................................................... 373
Sosyal Beceri Analizi .............................................................................................. 373
Sosyal Becerilerin Ölçülmesi .................................................................................. 374
Sosyal Beceri Eğitiminin Etkisi ............................................................................... 376
Programın Amaçları ............................................................................................... 378
Gruba Üye Seçimi .................................................................................................. 379
Hedef Grup ............................................................................................................. 380
Kullanılan-Kullanılabilecek Ölçme Araçları ............................................................. 380
Alt Ölçekleri Tanımlama .......................................................................................... 381
Sosyal Beceri Alt Ölçekleri ...................................................................................... 381
Sosyal Beceri Envanterinin Uygulama Alanları ...................................................... 384
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 384
Programın Hazırlanması ve Yararlanılan Kaynaklar ............................................... 384
Kaynaklar ................................................................................................................ 386
Oturumlar ................................................................................................................ 389
1. OTURUM.................................................................................................... 390
2. OTURUM.................................................................................................... 392
3. OTURUM.................................................................................................... 395
xii
4. OTURUM.................................................................................................... 399
5. OTURUM.................................................................................................... 403
6. OTURUM.................................................................................................... 407
7. OTURUM.................................................................................................... 410
8. OTURUM.................................................................................................... 413
9. OTURUM.................................................................................................... 417
8. BÖLÜM
SINAV KAYGISINI AZALTMAYA DÖNÜK BİR GRUP
REHBERLİĞİ PROGRAMI
Zülal Erkan
(ss: 419-451)
Özet ........................................................................................................................ 419
Giriş......................................................................................................................... 420
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................. 420
Sınav Kaygısı ......................................................................................................... 421
Sınav Kaygısının Boyutları...................................................................................... 422
Kuruntu Boyutu ....................................................................................................... 422
Duyuşsallık Boyutu ................................................................................................. 422
Sınav Kaygısının Performansa Etkisi ..................................................................... 423
Sınav Kaygısının Azaltılmasıyla İlgili Yaklaşımlar ................................................... 424
Grubun Amaçları .................................................................................................... 425
Gruba Üye Seçimi ve İlkeler.................................................................................... 425
Hedef Grup ............................................................................................................. 426
Kullanılan Ölçme Aracı............................................................................................ 426
Sınav Kaygısı Envanteri ......................................................................................... 426
Sınav Kaygısı Envanterinin Güvenirliği .................................................................. 427
Sınav Kaygısı Envanterinin Geçerliği ..................................................................... 427
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 427
Programın Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar .............................................. 428
Kaynaklar ................................................................................................................ 429
Oturumlar ................................................................................................................ 431
1. OTURUM.................................................................................................... 432
2 OTURUM..................................................................................................... 435
3. OTURUM.................................................................................................... 440
4. OTURUM.................................................................................................... 441
5. OTURUM.................................................................................................... 445
6. OTURUM.................................................................................................... 446
7. OTURUM.................................................................................................... 448
8. OTURUM.................................................................................................... 451
xiii
9. BÖLÜM
GRUP REHBERLİĞİ PROGRAMININ LİSE I. SINIFLARDA
SINIF TEKRARI YAPAN ÖĞRENCİLERİN KAYGI
DÜZEYLERİNİN AZALTILMASINDAKİ ETKİSİ
Erkan Sezer – Mustafa Kılıç
(ss: 453-492)
Özet ........................................................................................................................ 453
Giriş......................................................................................................................... 454
Kuramsal Çerçeve .................................................................................................. 454
Bazı Psikolojik Kuramlara Göre Kaygı .................................................................... 461
Programın Genel Amacı.......................................................................................... 465
Hedef Grup ............................................................................................................. 466
Kullanılan-Kullanılabilecek Ölçme Araçları.............................................................. 466
Oturum Sayısı ........................................................................................................ 468
Oturumların Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar ............................................ 468
Kaynaklar ................................................................................................................ 468
Oturumlar ................................................................................................................ 471
1. OTURUM.................................................................................................... 472
2. OTURUM.................................................................................................... 474
3. OTURUM.................................................................................................... 476
4. OTURUM.................................................................................................... 478
5. OTURUM.................................................................................................... 480
6. OTURUM.................................................................................................... 483
7. OTURUM.................................................................................................... 485
8. OTURUM.................................................................................................... 487
9. OTURUM.................................................................................................... 490
10. OTURUM.................................................................................................. 492
xiv
Akademik Güdülenme Destek Program×
1
1. BÖLÜM
AKADEMāK GÜDÜLENME DESTEK
PROGRAMI*
1
úhsan BOZANOøLU**2
ÖZET
Bu Akademik Destek Program× yazar taraf×ndan güdülenme, benlik sayg×s×,
s×nav kayg×s× ve akademik baüar× alan×ndaki kuramsal bilgiler ile biliüsel davran×üç× yaklaü×mlar×n eùitimde uygulamas×na iliükin örneklerin incelenmesi sonucu
haz×rlanm×üt×r. Program, y×l tekrar× yap×p baüar×s×zl×k nedeniyle okuldan at×lma
riski alt×nda olan bir grup öùrenci üzerinde kontrol grubuyla k×yaslamal× olarak
s×nanm×üt×r. Sonuçlar Çifte Çok Deùiükenli Varyans Analizi ile (Doubly
Multivariate Analysis) incelenmiü ve program×n söz konusu deùiükenlerin bileükesi bak×m×ndan deney ve kontrol gruplar× aras×nda zaman içinde meydana gelen farkl×laümada istatistiksel olarak anlaml× düzeyde etkili olduùu gözlenmiütir.
Sonuçlar, deney ve kontrol grubu aras×ndaki zaman boyutundaki farkl×laümaya
güdülenme, benlik sayg×s× ve s×nav kayg×s× deùiükenlerinin anlaml× ve kal×c× bir
etkisi olduùunu göstermiütir.
Yazar×n 2004 y×l×nda Ankara Üniversitesi Eùitim Bilimleri Enstitüsünde Prof. Dr. Üstün DÖKMEN dan×ümanl×ù×nda haz×rlad×ù× doktora tezi temelinde haz×rlanm×üt×r.
Yrd. Doç. Dr., Abant úzzet Baysal Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Psikoloji
Bölümü, [email protected]
2
Deneysel Olarak S×nanm×ü Grupla Psikolojik Dan×üma ve Rehberlik Programlar× - III
GøRøù
Normal zekâya sahip öùrencilerin kendilerinden beklenildiùi kadar ve bunlardan baz×lar×n×n da kendi akranlar× kadar bile baüar×l× olamamas×, zekâ d×ü×nda
baüar×y× etkileyebilecek baüka faktörlerin varl×ù×n× düüündürür. Zekâ faktörü
d×üar×da tutulduùunda, bu faktörlerin baü×nda güdülenme gelir. Öùrencinin akademik yaüam×n gerektirdiùi temel etkinliklere iliükin güdülenme düzeyi yeteri
kadar yüksek olmal×d×r. Güdülenme, baüar× için gerekli biliüsel ve davran×üsal
etkinliklere ayr×lan enerjinin miktar×n× belirler. Öùrencinin baüar×l× olma gereksinimi, okumaya ve öùrenmeye olan ilgisi, kendisine bir amaç belirleyip belirlemediùi, amaçlar×n×n gerçekçiliùi ve iülevselliùi, geçmiü baüar× ve baüar×s×zl×ù×n×
hangi deùiükenlere yüklediùi, öùrenebilme konusunda kendine iliükin yeterlilik
alg×s× ve neden öùreniyor oluüuna iliükin biliülerinin tümü onun “Güdülenme
düzeyini” etkiler.
Güdülenme düzeyini etkileyen önemli bir faktör olan ilgi, Kuzgun (2000)
taraf×ndan ikincil ç×karlar olmaks×z×n faaliyetin özünden al×nan zevk olarak görülmektedir. úlgi, o faaliyet için gerekli asgari beceriye sahip olmay× da gerektirir. Öùrencilerimizin ikincil ç×karlar olmaks×z×n öùrenme ve ders çal×ümaya ilgi
duymalar×n× bekleriz. Oysa bunun her zaman böyle olmad×ù×n× bildiùimiz gibi
araüt×rmalar, öùrenme için gerekli ilgi ve temel beceriler bak×m×ndan öùrencilerimizin durumunun hiç de iç aç×c× olmad×ù×na iüaret etmektedir. Dökmen
(1994) okuma becerisi, okuma ilgisi ve okuma al×ükanl×ù× üzerine yapt×ù× kapsaml× bir araüt×rmada, bu deùiükenlerin birbirleriyle oldukça iliükili olduùunu
göstermiütir. Araüt×rmada hem lise hem de üniversite öùrencilerinin okuma becerilerinin oldukça düüük olduùu görülmüütür. Öùrencilerin okuma h×zlar× düüük, anlayarak okuma h×zlar× ise daha da düüük bulunmuütur. Öyle ki, lise öùrencilerinin %48.6’s× ve üniversite öùrencilerinin %17’si verilen metne uygun
baül×k belirleyememiülerdir. Ayn× üekilde, metnin yazar× öùrencilere verilmemiü
olmas×na raùmen lise öùrencilerinin %64.7’si ve üniversite öùrencilerinin
%64.3’ü metnin içinde geçen ve yazarla iliükisi olmayan bir ismi makalenin yazar× olarak bildirmiülerdir. Dökmen’in (1994) araüt×rmas×nda okuma ilgisi dikkate al×nd×ù×nda lise öùrencilerinin okumaya olan ilgisinin üniversite öùrencilerine k×yasla anlaml× derecede düüük olduùu görülmüütür. Bu sonuç, bize okuma
ilgisinin asl×nda üniversiteye giriü için önemli kriterlerden biri olabileceùi ve okuma ilgisi düüük olan öùrencilerin üniversiteye girememiü olabileceùini düüündürmektedir. Dökmen’in (1994) araüt×rmas×ndan elde edilen bulgular, okumaya
güdülenme ile okuma becerileri aras×ndaki iliükinin önemini vurgulamaktad×r.
Güdüler genel olarak biyolojik ve sosyal ya da öùrenilmiü güdüler olarak ikiye ayr×lmaktad×r. Biyolojik güdüler olarak bilinen açl×k, susuzluk, cinsellik gibi
güdüler birincil güdüler üeklinde de adland×r×lmaktad×r. Diùer taraftan baüar×
güdüsü sosyal ya da öùrenilmiü güdü olarak görülmektedir. Güdü, potansiyel bir
Akademik Güdülenme Destek Program×
3
enerjiyi tan×mlarken, güdülenme bu enerjinin performans× ortaya ç×karma sürecini ifade etmektedir.
Bir davran×üa iliükin güdülenme farkl× boyutlarda da ele al×nm×üt×r. Huitt
(2004) kaynaklar× bak×m×nda güdülenmeyi alt× boyutta aüaù×da verilen tablodaki
üekliyle deùerlendirmektedir.
Tablo-1: Güdüsel úhtiyaçlar×n Kaynaklar× (Huitt 2004)
x
Uyaranlardaki artma/azalma (uyar×lma)
x
Duyumlar×n etkinleümesi
x
Açl×ù×n, susuzluùun, rahats×zl×ù×n, vb. artmas×
x
Homeostatik dengenin devam ettirilmesi
x
Duygusal tutars×zl×ù×n artmas×/azalmas×
x
úyi hissetmenin azalmas×
x
Kötü hissetmenin artmas×
x
Özsayg×n×n güvenliùinin tehlikeye düümesi
x
úyimserlik düzeyinin korunmas×
x
úlginç ya da tehlikeli uyaranlara iliükin dikkatin sürdürülmesi
x
Anlama ve anlam üretmenin geliümesi
x
Biliüsel belirsizliùin artmas× ya da azalmas×
x
Problem çözmek ve karar vermek
x
Keüfetmek
x
Tehlike ve riskleri azalmak
úrade
x
Kiüisel amaçlara ulaüma
(Conative)
x
Hayallerini gerçekleütirme
x
Hayat×n×n kontrolünü ele almak
x
Amaçlar×n×n önündeki engellerden kurtulup rüyalar×n× gerçekleütirmek
x
Hayat×nda baükalar×n×n kontrolünü azaltmak
x
Tercih edilen , hoüa giden sonuçlara ulaümak
x
Olumlu modelleri taklit etmek
x
Hayat×n×n amac×n× anlamak
x
Benliùi ile nihai bilinmez aras×nda baùlant× kurmak
Biyolojik
Duygusal
Biliüsel
Davran×üsal
Ruhsal
(Spiritial)
4
Deneysel Olarak S×nanm×ü Grupla Psikolojik Dan×üma ve Rehberlik Programlar× - III
Bu çal×ümada, güdülenme “eùitim” uygulamalar×na yans×mas×yla ele al×nm×ü
ve bu konuda biliüsel kuramlar×n uygulanabilirliùiyle s×n×rland×r×lm×üt×r. Bununla
birlikte, gerek bu çal×üman×n kapsam×nda geçerli ve güvenilir bir Akademik Güdülenme Ölçeùinin geliütirilmesi, gerekse güdülenme konusundaki anlay×ü farkl×l×klar×n×n daha belirgin ortaya konmas× amac×yla biliüsel kuramlarda güdülenme konusuna geçmeden önce, genel psikoloji kuramlar×nda güdülenmenin nas×l
deùerlendirildiùine k×saca deùinilmiütir.
Kuramsal Çerçeve
Genel Psikoloji KuramlarÕnda Güdülenme
Psikanalitik Kuram, insan davran×ülar×n× biyolojik terimlerle, içgüdülerle aç×klamaya çal×üm×üt×r. Güdülenme konusunda insan× hedonistik olarak deùerlendirmektedir. únsanlar hazza ulaüma ya da ac×dan kaç×nmaya güdülenmiülerdir. Davran×üa güdülenme, kiüilik kuram×nda tan×mlanan organizman×n biyolojik ihtiyac×n× psikolojik enerjiye çeviren ve sadece haz ilkesine göre çal×üan id, gerçeklik ilkesine göre hareket eden ego ve toplumsal deùerleri dikkate alan süperego aras×ndaki enerji ak×ü×yla aç×klanmaktad×r. Kurama göre
bütün duygu, düüünce ve davran×ülar×m×z×n amac× hazza ulaümak ve ac×dan
kaç×nmakt×r. Psikanalitik kuram×n güdülenmeye iliükin görüülerinin öùrenme ortamlar×nda uygulanabilirliùi düüüktür. Freud’un kuram× (Pintrich ve
Schunk,1996) öùretim yöntemlerinin nas×l düzenleneceùi veya öùrencileri
güdülemek için ne yapabileceùine iliükin yeteri kadar bilgi sunmamaktad×r.
Koúullama KuramlarÕ
Klasik koüullama Rus fizyolog úvan úlyiç Pavlov taraf×ndan geliütirilmiütir.
Kurama göre doùal biyolojik tepkilerimizi ortaya ç×karan uyaranlar (koüulsuz)
ve bu uyaranlarla eüleümiü uyaranlar (koüullu uyaran) bizim davran×ülar×m×z×
yönlendirmektedir. Kuramda biliülere yer verilmeyip, koüulsuz uyaranla koüullu
uyaran×n tekrarlanan eüleümelerinin davran×ü× ortaya ç×karmak için yeterli olduùu savunulmaktad×r. Oysa kiüi koüullu ve koüulsuz uyaran aras×ndaki baù× kuramam×üsa, koüullama gerçekleümemektedir (Pintrich ve Schunk,1996). Diùer taraftan, Klasik koüullama özünde kiüi için nötr olan “üey”lere iliükin duygular×hoülan×p hoülanmama, korkup korkmama gibi, durumlar× oldukça iyi aç×klamaktad×r.
Edimsel koüullamaya göre davran×ü×n tekrarlanma olas×l×ù×n× o davran×ü×n
sonucu belirlemektedir. Bir davran×ü×n sonucu o davran×ü için ya pekiütireç ya
da ceza olmaktad×r. Pekiütireçler davran×ü×n tekrarlanma olas×l×ù×n× artt×r×rken,
cezalar bu olas×l×ù× azaltmaktad×r. Eùitimde özellikle güdülenme konusunda koüullama kuramlar× önemlidir. Klasik koüullama okul korkusunun nas×l geliümiü
Akademik Güdülenme Destek Program×
5
olabileceùine iliükin doyurucu bilgiler sunmaktad×r. Ancak bu bilgiler, yukar×daki s×n×rl×l×ù× gözard× etmeksizin, bireyin biliüsel kat×l×m× dikkate al×narak kullan×labilir. Bireyin biliüsel kat×l×m× da dikkate al×nd×ù×nda, özsayg×s×n×n tehdit
alt×nda olmad×ù× bir s×n×f ortam× ve kendini iyi hissetme hâli, en az×ndan güdülenmenin duygusal boyutunda katk× saùlayacakt×r. Edimsel koüullaman×n ilkeleri uygulamaya daha elveriülidir. Öte yandan koüullama kuramlar× birer öùrenme
kuramlar×d×r. Öùrenmenin kurallar×yla güdülemeyi aç×klamaya çal×ü×rlar. Güdülenmiü davran×ü sadece etkili pekiütireçlerle davran×ü s×kl×ù×nda meydana gelen
artma olarak görülür. Benzer kurallar geçerli olsa da öùrenme ve güdülenme
birbirinden farkl×d×r ve birbiri yerine kullan×lamaz. Koüullama kuramlar×nda
tepkiye eülik eden içsel süreçler (örn; úhtiyaçlar, biliüler, duygular), gözlenemedikleri için davran×ü× aç×klamada dikkate al×nmaz. Çevresel uyaranlar düzenlenerek, gerek öùrenme gerekse güdülenme düzeyinde deùiüiklik olmas× beklenir.
Diùer taraftan insanc×l kuramlar güdülenmede öncelikle bireyin temel içsel ihtiyaçlar×n× dikkate almaktad×rlar.
øhtiyaç KuramlarÕ
úhtiyaç kuramlar×n×n temelinde insanlar×n muhtemelen biyolojik kökenli
olan psikolojik ihtiyaçlar× olduùu ve bu ihtiyaçlar×n insan davran×ülar×n×n
arkas×ndaki gücü oluüturduùu görüüü bulunmaktad×r. Bir baüka deyiüle, insanlar
ihtiyaçlar×n× doyurmak için davran×üta bulunurlar. Davran×ülar×n ihtiyaçlara
dayand×r×l×p bunlar×n listelenmesi Murray’in (1938;Akt;Arnold, Cooper ve
Robertson, 1995) “kiüilik analizine” dayanmaktad×r. Murray’in ihtiyaçlar×
s×ralama giriüiminden sonra Maslow da ihtiyaçlar× s×n×flama yoluna gitmiütir.
Maslow’a göre insan davran×ülar× bir dizi ihtiyaçlarca güdülenmektedir. Hangi
ihtiyac×n davran×ü× belirlediùinde temel iki ilke geçerlidir (Heylighen, 1992):
1.
Doyuma ulaüan ihtiyaç art×k aktif deùildir; doyum ne kadar fazlaysa
ihtiyaç o kadar az aktiftir (sadece kendini gerçekleütirme düzeyinde bu
ilke geçersizdir).
2.
úhtiyaçlar hiyerarüik bir üekilde s×ralanabilir. Bu s×ralamada
doyurulmam×ü ihtiyaçlar×n en altta olan× en aktif olan×d×r. Alt düzeyde
ihtiyaçlar daha acildir. Bu ihtiyaçlar giderilmeden daha üst düzeydeki
ihtiyaçlar davran×ü× kontrol edemez.
Maslow’un temel ihtiyaçlar kuram×n×n belirgin özelliùi alt düzey ihtiyaçlar×n
karü×lanmad×ù× sürece bir üst basamaktaki ihtiyaçlar×n ortaya ç×kmayacaù×
görüüüdür. Bu görüüe göre, fiziksel ve psikolojik çevre bak×m×ndan güvenlik
ihtiyac×n× yeteri kadar karü×lamam×ü bir bireyin ait olma ihtiyac× ortaya
ç×kmayacak ve bir grubun üyesi olmak için çaba harcamayacakt×r. Maslow bu
konuda eleütirilmiü ve görüülerini sadece Bat× kültüründeki tan×nm×ü insanlara
dayand×rd×ù× için yöntemsel bir sorunun varl×ù× da gündeme getirilmiütir. Baz×
araüt×rmalar Doùu kültürlerinde, özellikle ekonomik bak×mda geride
6
Deneysel Olarak S×nanm×ü Grupla Psikolojik Dan×üma ve Rehberlik Programlar× - III
adland×r×labilecek ülkelerde, bu s×ralaman×n geçerli olmad×ù×n× ortaya
koymaktad×r (Arnold, Cooper ve Robertson,1995).
Bununla birlikte araüt×rmac×lar, Maslow’un Kendini Gerçekleütiren únsan
tan×mlamas×yla güdülenme konusuna yapt×ù× katk×n×n oldukça önemli olduùunu
kabul etmektedirler. Son y×llarda yay×nlanan bir makale (Kiel, 1999),
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarüisini gösteren klasik kapal× piramidin, kuram×n
önemli bir özelliùini tam olarak yans×tamad×ù×n× öne sürmüütür. Araüt×rmac×
kendini gerçekleütirme ihtiyac×n×n yap×s× bak×m×ndan, diùer ihtiyaçlardan farkl×
olarak doyuruldukça artmas×n×n klasik kapal× piramitte yeteri kadar
yans×t×lmad×ù×na inanmakta ve bunun yerine aüaù×daki üekli önermektedir. Bu
gösterim öùrenmeye güdülenmeyi diùer gösterime göre çok daha iyi
aç×klamaktad×r.
KENDøNø
GERÇEKLEùTøRME
SAYGI
AøT OLMA
GÜVENLøK
FøZYOLOJøK
ûekil 1: Kiel’in Gösterimiyle úhtiyaçlar Hiyerarüisi
Rogers da kendini gerçekleütirme eùiliminin temel ve tek güdü olduùuna
inanmaktad×r. Kendini gerçekleütirme eùilimi organizman×n doùas×ndan gelen
aktif bir süreçtir. Diùer bütün güdüler (açl×k, susuzluk, vb) bu güdüden ortaya
ç×kar. Rogers, Maslow’un kendini gerçekleütiren insan tan×mlamas×na benzer
bir üekilde “Tam úülevsel Birey” (fully functioning individual) tan×mlamas×n×
yapm×üt×r. Tam iülevsel birey, kendi kapasite ve gizil güçlerini tam olarak kullanabilen, potansiyelinin fark×nda olan ve kendine ve deneyimlerinin s×n×rlar×na
iliükin sahip olduùu bilgileri sürekli olarak art×ran kiüidir (Patterson ve Watkins,
1996).
Akademik Güdülenme Destek Program×
7
Akademik Güdülenme, Benlik SaygÕsÕ, BaúarÕ, SÕnav KaygÕsÕ
ve Biliúsel DavranÕúçÕ Uygulamalar
Güdülenmeye iliükin yap×lan çal×ümalar bize göstermektedir ki, güdülenmenin, özelde akademik güdülenmenin, büyük bir varyans× biliüsel süreçlerle
aç×klanmaktad×r. Beklenti-deùer kuram×nda güdülenme düzeyini belirleyen, bireyin performansa ve performans sonunda elde edeceklerine yüklediùi anlamd×r. Amaç kuramlar× tamamen biliüsel özellikler bar×nd×r×r ve bu biliülerin nas×l
düzenlendiùi, güdülenme düzeyini belirlemektedir. Yetkinlik alg×s×, kiüinin kendi performans×n×n olas× sonucuna iliükin beklentisinden oluümaktad×r. Benzer
üekilde yükleme kuram× ve biliüsel deùerlendirme kuram×, farkl× bak×ü aç×lar×ndan da olsa bireyin biliüsel süreçleri ile güdülenmeyi aç×klamaktad×r.
Bilimsel literatürde akademik güdülenme s×kl×kla akademik benlik sayg×s×,
akademik baüar× ve s×nav kayg×s× ile birlikte an×lmaktad×r. Gerek kuramsal aç×klamalar gerekse iliükisel ve deneysel araüt×rmalar bunlar×n birbirleriyle olan karü×l×kl× iliükilerine vurgu yapmaktad×r. Bu karü×l×kl× iliüki ayn× zamanda sözkonusu
deùiükenlerin biliüsel, duygusal ve davran×üsal etkilerinde ortak bir varyans×n olabileceùini düüündürmektedir.
Benlik sayg×s× kiüinin kendi benliùine iliükin olumlu veya olumsuz tutumlar×
(Rosenberg 1979) olarak tan×mlanmakta ve araüt×rmalar genel olarak benlik
sayg×s× ile güdülenme aras×nda doùrusal bir iliükinin varl×ù×n× göstermektedir
(Yun Dai, 2001). Yüksek benlik sayg×s× yüksek güdülenme ile birlikte an×l×rken
düüük benlik sayg×s× düüük güdülenme ile birlikte an×lmaktad×r (Campell, 1990;
Campell ve Fairley, 1985). Yüksek benlik sayg×s×na sahip bireyler olaylar× kendi
kontrollerinde alg×larken, düüük benlik sayg×s×na sahip bireyler kendilerinin olaylar taraf×ndan kontrol edildiklerine inanmaktad×rlar (Turner, 1998). Ayn× üekilde akademik baüar×lar× düüük bireyler daha düüük akademik benlik sayg×s×na
sahipken, akademik baüar×lar× yüksek bireylerin akademik benlik sayg×lar×n×n
daha yüksek olduùu bilinmektedir (Carr, Borkowski ve Maxwell, 1991).
Akademik baüar×lar× düüük öùrencilerin akademik güdülenme ve akademik
benlik sayg×s× düzeylerinin düüük, s×nav kayg×s× düzeylerinin yüksek olduùu bilinir. S×nav kayg×s× ve benlik sayg×s× aras×nda güçlü bir iliüki vard×r ve her ikisinin
temelinde bireyin biliüleri yer al×r. S×nav kayg×s×n× aç×klayan kar×üt×r×c× deùiükenler modeli kayg×n×n s×nav an×nda öùrencinin akl×ndan geçen kontrolü güç, olumsuz deùerlendirmelerin hat×rlamay× güçleütirmesi sonucunda ortaya ç×kt×ù×n× savunur. Araüt×rmalar× toplu deùerlendirdiùimizde s×nav kayg×lar× yüksek olan öùrencilerin akademik güdülenme, akademik benlik sayg×s× ve akademik baüar×
düzeylerinin düüük olduùunu söyleyebiliriz.
Gerek güdülenme gerekse diùer deùiükenler olan, akademik benlik sayg×s×,
akademik baüar× ve s×nav kayg×s× konular×n× ele al×rken at×fta bulunulan birçok
araüt×rma sonuçlar×ndan hareketle, bu deùiükenlerin birbirleriyle karü×l×kl× iliüki
8
Deneysel Olarak S×nanm×ü Grupla Psikolojik Dan×üma ve Rehberlik Programlar× - III
içinde olduùunu söylemek mümkündür. Bu araüt×rmalar ve görüülere dayanarak, makro düzeyde ifade edilen güdülenme, s×nav kayg×s× ve akademik benlik
sayg×s× kavramlar×n×n asl×nda mikro düzeyde farkl× biliülerden oluütuùu öne sürülebilir. Biliüsel-davran×üç× terapi yaklaü×mlar× da, bir dizi davran×üsal stratejiler
ve biliüsel süreçleri birlikte ele alarak bireyde, biliüsel, duygusal ve davran×üsal
deùiüiklikler gerçekleütirmeyi amaçlamaktad×r. Hem bu psikolojik kavramlar
aras×ndaki karü×l×kl× iliükiler, hem de bu kavramlardaki biliülerin yeri, biliülere
uygun müdahale yap×ld×ù×nda, kavramlarda bir deùiüikliùin olmas×n× gerekli
k×lmaktad×r. Literatürde bu beklentimize temel oluüturabilecek önemli deneysel
çal×ümalar bulunmaktad×r. Söz konusu çal×ümalardan baz×lar×na burada deùinmek, gerek program×n mant×ù×n×n gerekse içeriùinin anlaü×lmas×na katk× saùlayacakt×r.
Jegede, Jegede ve Ugodulunwa (1997) n×n deneysel çal×ümalar× baüar×y×
artt×rmak için haz×rlanan etkili ders çal×üma programlar×n×n güdülenmeyi
artt×r×c× programlarla desteklenmediùi takdirde, iülevsel olamayacaù×n×
göstermektedir.
Biliüsel-davran×üç× grupla psikolojik dan×üman×n düüük akademik
güdülenme ve s×n×f içi davran×ü problemleri olduùu belirlenen 153 ilkokul
öùrencisine katk× saùlay×p saùlamayacaù× Richardson (2001) taraf×ndan
araüt×r×lm×üt×r. Bu öùrenciler 5 kiüilik gruplarda, 6 hafta biliüsel davran×üç× eùitim
alm×ü ve sonuçlar bu öùrencilerin öùretmenleri taraf×ndan yap×lan haftal×k
deùerlendirmeler (notlar) üzerinden hesaplanm×üt×r. Araüt×rmada kontrol grubu
kullan×lmam×üt×r. Öùrenciler program için özel eùitim alm×ü grup liderleri ile 6
hafta boyunca haftada bir kez bir araya gelmiülerdir. Alt× hafta boyunca bir
taraftan öùretmenleri taraf×ndan deùerlendirilen öùrenciler, bir taraftan da o
hafta için kendilerini “en iyisini yapt×m”, “iyi yapt×m” ve “biraz daha
çabalamam gerek” üeklinde deùerlendirmiü ve deùerlendirmelerine göre, farkl×
ödül kutular×ndan ödüllerini seçmiülerdir. úlkokul bir ve ikinci s×n×f öùrenciler
ise yukar×daki deùerlendirmeyi kâù×t kalem yerine gülen yüz, normal yüz, üzgün
yüz resimlerini göstererek yapm×ülard×r. Program boyunca biliüsel davran×üç×
yaklaü×m kapsam×nda aüaù×daki konular her bir grupta öùrencinin seviyesine
göre farkl× düzeylerde ele al×nm×üt×r:
1.
Davran×ü×n iülevi ve davran×ü deùiütirme tart×ümalar×: Öùrenciler “neyi
baüarmak istiyorsun?”, “Bunlar× yaparak gerçekten ulaümak istediùin
üeye ulaüabilir misin?” ve “ústediùin üeye ulaüman×n baüka hangi yollar×
olabilir?” sorular× üzerinde tart×üm×ülard×r.
2.
úçsel Konuüma (Self-talk): Öùrencilere kendilerine neler söylediklerini
fark etme ve bu söylediklerini kendilerini baüar×l×, mutlu k×lacak
üekilde nas×l deùiütirebilecekleri öùretilmiütir.
Akademik Güdülenme Destek Program×
9
3.
Kendini únceleme (Self Reflection): Bu yöntemle öùrenciler,
amaçlar×na hizmet edebilecek farkl× olas×l×klar× görebilme ve geçmiüte
farkl× durumlarda seçtikleri doùru davran×ülar× farkl× oyunlarla ifade
etmiülerdir.
4.
Baüar× için doùru davran×ülar: Baüar× için gerekli doùru davran×ülar×
tart×üma ve bu davran×ülarda kiüinin kontrolü üzerinde durma.
5.
Duygular× ifade etme: Hoü olan ve hoü olmayan durumlarda ortaya
ç×kan farkl× duygular× ifade etme.
6.
Sosyal takdir: Öùrencilerin birbirlerini takdir etmesi.
7.
Alg×lama: Öùrencilerin herhangi bir olaya farkl× pencerelerden
bakt×kça, duygular×nda meydana gelebilecek deùiüiklikleri fark etme.
“Okuldan nefret ediyorum” düüüncesi ile “Öùrenmek eùlenceli”
düüüncesinin ortaya ç×karabileceùi duygu ve davran×ülar× tart×üma.
8.
Problem Çözme: Öùrencilerin “Problem ne?”, “Olas× çözüm yollar×
neler olabilir?” tart×ümas×n× saùlay×p, “Çözümlerden birini seçip
deneme” ve “Kendini takdir” etmesini öùretmek.
9.
Rol Yapma ve Model Olma: Kuklalarla okula yeni baülayan bir
öùrencinin rolüne girerek, nas×l doùru davran×ülar× yapabileceùi, nas×l
arkadaü seçebileceùinin fark edilmesini saùlama.
Bu araüt×rman×n sonuçlar×, öùretmenler taraf×ndan haftal×k yap×lan davran×ü
deùerlendirmelerinin, alt× hafta boyunca anlaml× düzeyde deùiüim saùlad×ù×n×
göstermektedir. Öùretmenlerin davran×ü deùerlendirme notlar× ortalamas×
D’den, alt× hafta sonunda B ortalamas×na ulaüm×üt×r ve bu deùiüim istatistiksel
olarak anlaml× bulunmuütur. Araüt×rmac×, yap×land×r×lm×ü biliüsel davran×üç×
eùitimin alt× hafta gibi k×sa bir sürede, s×n×f düzeyinden baù×ms×z olarak okulla
ilgili davran×ülarda anlaml× bir geliümeyi saùlad×ù×n× belirtmektedir.
Shannon ve Allen (1998), Ak×lc× Duygusal Davran×ü Terapisi temelli beceri
eùitiminin, matematik baüar×s× üzerine etkisini araüt×rm×ülard×r. Matematik
baüar×s× bak×m×ndan zay×f olan 56 öùrenci, tesadüfi olarak deney ve kontrol
grubuna atanm×ü ve deney grubuna 8 hafta boyunca ak×lc× duygusal eùitim
verilirken, kontrol grubuna ayn× süre boyunca farkl× filmler izlettirip, bunlar
üzerinde tart×üma yap×lm×üt×r. Deney grubundaki öùrencilere öncelikle, çeüitli
etkinliklerle içsel konuüman×n önemi gösterilmiü ve matematiùe iliükin içsel
konuümalar×n× gözleyip kaydetmeleri istenmiütir. Bunun yan×nda, öùrencilerin
durumun nesnel deùerlendirilmesi ve öznel deùerlendirilmesi aras×ndaki fark×
görebilmeleri saùlanm×üt×r. Sekiz oturum olumlu içsel konuüma ve ödevlerle
desteklenmiütir. Araüt×rma sonuçlar×, ak×lc× duygusal eùitimi alan öùrencilerin
standart matematik testinden program öncesine ve kontrol grubuna k×yasla,
istatistiksel olarak anlaml× düzeyde daha yüksek puanlar ald×klar×n×

MATEMATİKSEL ZORLUKLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

İndir - Türkiye Aile Platformu