Türk Aile Hek Derg 2002; 6(1): 24-28 Over Tümörlerinin Epidemiyolojik Özellikleri EPIDEMIOLOGICAL FEATURES OF OVARIAN TUMOURS Tamer Edirne1, Ferit Soylu2, Dilek Güldal3, Lütfi Çaml›2 Özet Summary Over kanserlerinin epidemiyolojik özelliklerini araflt›rmak amac› ile yapt›¤›m›z araflt›rmam›zda ‹zmir Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi 2. Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i’ne 1990 ile 1998 y›llar› aras›nda baflvuran 57584 hasta aras›nda over kanseri tan›s› alan 80 hastan›n epidemiyolojik özellikleri retrospektif olarak incelenmifltir. Our study aims to investigate retrospectively the epidemiological features of 80 patients diagnosed with ovarian cancer out of the 57584 patients who applied to the gynecology clinic of the ‹zmir Atatürk Education and Research Hospital between 1990-98 with various complaints. Çal›flmam›zda poliklini¤imize baflvuran hastalar›n %0.1’i over kanseri tan›s› ile takip ve tedavi edilmifl olup, hastalar›n menopoz yafllar› aç›s›ndan over kanseri risk grubunda olduklar› görülmüfl, postmenopozal kad›nlarda daha çok epiteliyal over kanserleri görülerek, ailesinde genital kanser öyküsü olanlarda hastal›¤›n daha genç yafllarda ortaya ç›kt›¤› saptanm›flt›r. Over kanserlerinde risk faktörlerinin ve koruyucu faktörlerin oynad›¤› rol göz önüne al›n›nca bu alanda yap›lacak olan epidemiyolojik çal›flmalar›n artt›r›lmas› halk sa¤l›¤› aç›s›ndan önemli bir gündem maddesi olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Anahtar sözcükler: Over kanseri, kanser epidemiyolojisi, genital kanser ver kanseri Bat› dünyas›nda kad›n üreme organlar›n›n en s›k ölüme neden olan kanser türüdür ve Kuzey Amerika ve Avrupa k›talar›nda kanser ölümlerinin önde gelen sebeplerindendir. Geliflmifl ülkelerdeki kad›nlar›n over kanserine yakalanma riski % 1.4-2 civar›ndad›r.1 Over kanserlerinin ortaya ç›kmas›nda çeflitli risk faktörleri önemli rol oynamaktad›r. Baz› faktörlerin kesin koruyucu etkisi oldu¤u da göz önüne al›n›nca bu alanda ki epidemiyolojik çal›flmalar önem kazanmaktad›r. Ülkemiz genelinde yap›lm›fl over kanseri epidemiyolojisi ile ilgili araflt›rmalar›n yetersizli¤i kad›n sa¤l›¤› aç›s›ndan olumsuz sonuçlara yol açmaktad›r. O 1) 2) 3) Our study reveals that the ratio of ovarian cancer among the patients who applied to our clinic was 0.1%; the cancer patients were in risk groups according to their menopause age, epithelial ovarian cancer was more frequent among the postmenopausal patients and, the patients who had a family history, of gynecologic cancer were younger. Considering the risk and preventive factors of ovarian consers, epidemiological studies must be put in agenda for public health. Key words: Ovarian cancer, cancer epidemiology, gynecologic cancer Çal›flmam›zda hastanemiz Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i’ne baflvuran hastalar araflt›r›larak bu hastalar aras›nda over kanseri tan›s› alan vakalar›n epidemiyolojik özellikleri ve risk faktörleri araflt›r›lm›flt›r. Yöntem ve Gereç 1990 ile 1998 y›llar› aras›nda ‹zmir Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi (‹AEAH) 2. Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Servisi Poliklini¤i’ne baflvuran toplam 57584 (y›ll›k ortalama 7198) hasta retrospektif olarak araflt›r›larak over kanseri tan›s› alan 80 hasta çal›flmam›za dahil edildi. ‹zmir Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Aile Hekimli¤i Uzman› ‹zmir Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Uzman› Dokuz Eylül Üniversitesi T›p Fakültesi, Aile Hekimli¤i Uzman› 2002 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2002 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul. Hastalar›n de¤erlendirilmeye al›nd›¤› süre içerisinde poliklini¤e baflvuran tüm hasta say›lar› ve hastal›k gruplar›na göre s›n›fland›rma yapmak amac› ile hastane arflivindeki dosyalar ve istatistik kay›tlar› incelendi. Tüm hastalardan ayr›nt›l› bir anamnez almak amac› ile klinik taraf›ndan gelifltirilen hasta takip formu; ad, soyad, yafl, menarfl yafl›, do¤um say›s›, infertilite öyküsü, ailede over kanseri öyküsü ve menopoz yafl›n› irdeleyen birinci bölüm ve histopatolojik tan›, evre, tedavi ve takip notlar›ndan oluflan ikinci bölümden oluflmakta idi. Histopatolojik tan›lar hastanemiz patoloji klini¤inden elde edildi. Tümörler epitelyal, nonepitelyal ve metastatik olarak üç gruba ayr›ld›. Ayr›ca epitelyal tümörler seröz, müsinöz, endometroid, Brenner, berrak hücreli, indiferansiye ve mikst olmak üzere yedi, nonepiteliyal olanlar seks kord stromal› ve germ hücreli olarak iki gruba ve di¤erleri metastatik olarak s›n›fland›r›ld›.Ameliyat piyeslerinin patolojik incelenmesi sonucu F‹GO s›n›flamas›na göre evrelendirilme yap›ld›. Veriler ve istatistiksel hesaplamalar bilgisayarda SPSS program› kullan›larak oluflturuldu. Yafl, menarfl yafl›, do¤um say›s›, infertilite öyküsü ve son mens yafl› de¤erleri, tümör patolojisi ve evreleri incelendi ve bu parametreler birbirleri ile karfl›laflt›r›ld›. Tüm parametre- lerin birbiri ile iliflkisini araflt›rmak için Pearson korelasyon testi kullan›ld›. Bulgular Poliklini¤ine baflvuran toplam 57584 hasta aras›ndan genital kanser tan›s› alanlar›n say›s› 264 (% 3.6), over kanseri tan›s› alanlar›n say›s› ise 80 (% 0.1) idi. Bu çal›flmada incelenen 80 over kanseri vakas›n›n yafl ortalamas› 48 (14-71) olarak saptand›. Tan› ald›klar› dönemde vakalar›n %41.2’sinin 45 yafl›n alt›nda, %58.8’inin 45 yafl›n üstünde olduklar› saptand›. ‹lk evlilik yafl› ortalamas› 18.8 olarak saptan›rken (13-32), hastalar›n %76.2’si tan› ald›¤› dönemde evli, % 15’i dul ve %8.8’i bekar olarak kayda geçmifltir. Vakalar›n do¤um say›lar› incelendi¤inde %15 vakada hiç do¤um olmam›flken, %6.3’ü bir do¤um, %25’i iki do¤um, %21.2’si üç do¤um yapm›fl ve %32.5 vakada dört ve üzeri do¤um saptanm›flt›r. Tan› almadan önce herhangi bir zamanda do¤um kontrol yöntemi uygulamas›na baflvuran hastalar›n oran› %23.8, do¤um kontrol yöntemi uygulamayanlar›n oran› % 76.2 olarak saptand›. 50 40 Yüzde 30 20 10 M et as ta tik Se ks str om al› G hü erm cr eli ‹n dif er an siy e M iks t B hü erra cr k eli En do m et ro id M üs inö z Se rö z 0 Tümörlerin Histolojik Da¤›l›m› fiekil 1 Hastalar›n tümör histolojilerine göre da¤›l›m› Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 6 | Say› 1 | 2002 | 25 ‹ncelenen vakalarda infertilite öyküsü veren hasta oran› %5, böyle bir sorunu olmayanlar›n oran› %95 olarak belirlendi. Öyküde ailesinde over kanseri bulunanlar›n oran› %2.5, ailesinde over kanseri olmayanlar›n oran› %97.5 olarak belirlendi. Vakalar›n menopoza girme yafl› araflt›r›ld›¤›nda %16.2’sinin 45 yafl›ndan önce, %38.8’inin 45 yafl›ndan sonra menopoza girdi¤i ve %45 vakan›n premenopozal dönemde bulundu¤u saptand›. Menarfl yafl› esas al›narak yap›lan incelemede vakalar›n %22.5’inde 12 yafl›n alt›nda menarfl görülmüfl iken 12 yafl›ndan sonra menarfl görenlerin yüzdesi 77.5 olarak saptand›. Menarfl yafl› ortalamas› bu hastalarda 13 (1016) idi. Vakalar›n tümör histolojileri incelendi¤inde %77.4 (62 hasta) oran›nda epitelyal over tümörü ve %18.8 (15 hasta) vakada nonepiteliyal over tümörü saptand›. Vakalar›n %3.8’i metastatik tümör idi. Epitelyal tümörlerin %59.6’s› seröz tip, %11.2’si müsinöz tip, %16.2’si endometroid tip, %6.4’ü berrak hücreli, %3.3’ü mikst tip ve %3.3’ü indifferansiye tip olarak belirlendi. Nonepiteliyal tümörlerin histopatolojik da¤›l›m› ise %40 germ hücreli ve %60 seks kord stromal hücreli olarak saptand›. fiekil 1 tümörlerin histolojik yap›lar›na göre da¤›l›m›n› göstermektedir. Vakalar›n %23.8’si (19 hasta) evre I, %22.4’i (18 hasta) evre II, %23.8’i (19 hasta) evre III ve %30’u (24 hasta) evre IV olarak saptand›. Evrelere göre yafl ortalamalar› Tablo 1’de görülmektedir. Tablo 1 Tümör evrelerine göre yafl ortalamalar›n›n da¤›l›m› Evre Yafl ortalamas› I 36 II 48 III 52 IV 53 Epiteliyal over tümörlerinin histolojik tiplerine göre yafl da¤›l›m› Tablo 2’de görülmektedir. Tart›flma Çal›flmam›zda poliklinik baflvurular› aras›nda saptanan over kanseri oran› %0.1’dir. Genital kanser oran› ise %3.6 olarak belirlenmifltir. Klini¤imizde tan› alan over kanserlerinin yüzdesi tüm genital kanser vakalar› içinde %30 olarak hesaplanm›flt›r. 26 | Edirne T ve ark. | Over Tümörlerinin Epidemiyolojik Özellikleri Tablo 2 Hastalar›n tümör histolojilerine göre yafl ortalamalar› Tümör histolojisi Yafl ortalamas› Seröz 51 Müsinöz 44 Brenner – Endometroid 53 Berrak hücreli 51 Mikst 43 ‹ndiferansiye 67 Germ hücreli 20 Seks kord stromal› 44 Metastatik 51 Yaflam boyu over kanserine yakalanma insidans› sanayileflmifl ülke kad›nlar›nda %1.4 ile %2 aras›nda de¤iflmektedir.1 Amerika ve Avrupa gibi sanayileflmifl toplumlarda over kanseri tüm kad›n genital kanserlerin %2025’ini oluflturur. Asya ve Afrika’da over kanseri insidans oranlar› Avrupa ve Kuzey Amerika’dan 10 kat daha düflük olarak bildirilmifltir,2 ama tan› ve kay›t yöntemlerindeki farkl›l›klar da unutulmamal›d›r. Farkl› olarak göze çarpan nispeten düflük insidans ve mortalite oranlar› Japonya, ‹talya ve ‹spanya’da bildirilmifltir.3 Bizim çal›flmam›zda over kanseri insidans›n›n geliflmifl ülkelerden az olmas› literatüre uygunluk göstermekle birlikte genital sisteme ait bir yak›nma nedeni ile hastaneye baflvuranlar aras›nda yap›lmas›, hastanemizin bir e¤itim hastanesi olmas› nedeni ile baz› kanser vakalar›n›n refere edilmifl olmas› gibi nedenlerle bu oran›n toplumda daha düflük olmas› beklenebilir. Göç olaylar›n› inceleyen araflt›rmalar over kanser oranlar›n›n köken ald›klar› ülkelerden ziyade yerleflilen ülkenin oranlar›na yaklaflt›¤›n› göstermifltir4,5 ve bu sonuçlar ulusal farkl›l›klar›n tek bafl›na ›rk veya genetik faktörlerle aç›klanamayaca¤›n› düflündürmektedir. Epiteliyal over kanseri genç kad›nlarda nadir görülür ve yaflla birlikte art›fl gösterdi¤i belirtilmifltir.6-8 Bizim çal›flmam›zda da over kanseri vakalar›n›n yafl ortalamas› 48 (14-71) epiteliyal over kanseri vakalar›n yafl ortalamas› ise 51 (40-62) olarak saptand›. Nonepiteliyal over kanseri vakalar›n›n yafl ortalamas› ise 38 (20-56) idi. Over kanseri vakalar›n›n ailesel boyutu araflt›r›ld›¤›nda ailesinde genital kanser öyküsü olan kad›nlar›n normal populasyona göre üç dört kat daha fazla risk alt›nda oldu¤u ortaya konmufltur.9 Moleküler biyoloji alan›nda elde edilen son geliflmeler ›fl›¤› alt›nda kal›tsal meme ve over kanseri ile ilgili bulunan BRCA 1 ve BRCA 2 onkojenleri tan›mlanm›flt›r.10-11 Bu bulgular her ne kadar bilimsel ve etiyolojik olarak önemli olsalar da, ailesel over kanseri olgular› vakalar›n çok küçük bir bölü- münü oluflturmakta, hastalar›n büyük ço¤unlu¤unda aile öyküsü bildirilmemektedir.10,12 Over kanseri hastalar›n›n %7’sinde ailesel over kanseri öyküsü oldu¤u tahmin edilmektedir ve bu vakalar›n yaflam boyu over kanserine yakalanma riskinin %50’ye kadar yükseldi¤i göz önünde bulunduruldu¤unda proflaktik ooferektomi bu vakalarda en geç 35-40 yafllar›nda uygulanabilir. Çeflitli çal›flmalarda aile öyküsü olanlarda over kanserinin daha erken yafllarda ortaya ç›kt›¤› gösterilmifltir.13,14 ca bir kez gebe kalan bir kad›nda insidans›n yar› yar›ya azald›¤›n› öne sürenler vard›r. Bir do¤um ile yaklafl›k %10’luk risk azalmas› oldu¤u bildirilmifltir. Genel olarak, çal›flmalarda ilk term gebeli¤e ba¤l› olarak %40’l›k bir risk azalmas› bildirilmekte ve bu oran her term gebelik te ortalama %10-15 artmaktad›r.4 Bizim çal›flmam›zda da hastalar›m›z›n yaln›z %2.5’inin ailesinde over kanseri öyküsü olup, bu grubun tan› ald›¤› yafl ortalamas› ise 46 (39-53) olarak belirlendi. Baz› çal›flmalarda 1920’lerden sonra over kanseri oran›nda azalma saptanm›fl ve bunun sebebi olarak da baz› yazarlarca artan do¤um say›s›, baz›lar›nca da oral kontraseptif kullan›mdaki art›fl öne sürülmüfltür.3,7 Üremeye ait faktörlerden menarfl yafl› ele al›nd›¤›nda vakalar›m›z›n %22.5’i 12 yafl›n alt›nda ilk adetini görmüfl iken, %77.5’i 12 yafl›ndan sonra ilk adetini görmüfltür. ABD’de yap›lan bir araflt›rmada2 menarfl yafl›n›n artmas› ile over kanseri riskinde hafif bir azalma, Amerika Kanser Birli¤i’nin prospektif bir çal›flmas›nda ise15 12 yafl›ndan önce adet görenlere göre 12 yafl›ndan sonra adet görenlerde fatal over kanseri riskinde (tüm histolojik tipler) istatistiksel olarak anlaml› bir azalma saptanm›flt›r. Çal›flmam›zda ve ABD’den bildirilen seriler ile uyum göstermemekle birlikte bir çok çal›flmada16-20 menarfl yafl›n›n over kanseri riskini etkilemedi¤i bildirilmifltir. Menopoz yafl› incelendi¤inde Avrupa’da yap›lan derlemede geç yafllarda menopoz ile over kanseri riskinin belirgin olarak artt›¤› saptanm›fl olup,19 buna karfl›l›k Amerika’da yap›lan bir derlemede2 ve Avustralya’da yap›lan bir çal›flmada,16 menopoz yafl› ile over kanseri riski aras›nda bir iliflki saptanamam›flt›r. Çal›flmam›zda vakalar›n %16.2’si 45 yafl›ndan önce, %38.8’i 45 yafl›ndan sonra menopoza girmifl, %45 vakada menopoz olgusu saptanmam›flt›r. Menopozal kad›nlar de¤erlendirildi¤inde erken yaflta menopoza girenlerin geç yafllarda menopoza girenlere oran›n›n yaklafl›k 1 / 2 olmas› geç yafllarda menopoz ile riskin belirgin olarak artt›¤› görüflünü desteklemektedir. Do¤um say›s›n›n artmas› ile over kanseri riskinin azald›¤›n› bildiren bir çok çal›flma mevcuttur.17,18,20 Genel olarak over kanserlerinin sanayileflmifl ülkelerde, özellikle de Avrupa ve ABD’de daha s›k görülmesinin nedeni do¤urganl›ktaki azalma olabilir. Gebeli¤in over kanserine karfl› koruyucu bir rol oynad›¤› bir çok ülke bilim adamlar› taraf›ndan ortaya konmufltur ve over kanserinin etiyolojik faktörleri aras›nda birinci s›rada ovulasyon ile oluflan mini travma yer almaktad›r. Ayr›ca emzirmenin de over kanserine karfl› ayn› nedenlerle koruyucu oldu¤u düflünülmektedir. Bir kez hamile kalan ve çocu¤unu emziren bir kad›n hayat boyu ovulasyon say›s›n› %3 oran›nda azaltm›fl olacakt›r. Ayr›- Bizim çal›flmam›zda saptanan düflük over kanseri oran›n›n bir di¤er sebebi de ortalama do¤um say›s›n›n 3.6 gibi yüksek say›da olmas› olabilir. Oral kontraseptif kullan›m›n over kanseri riskini azaltt›¤›n› bildiren bir çok çal›flma mevcuttur.15, 21-23 Çal›flmam›zda do¤um kontrol yöntemine baflvuran hasta oran› %23.8 iken, do¤um kontrol yöntemi uygulamayanlar›n oran› %61.2 olarak saptanm›flt›r. Bu yöntemlerin %65’i etkin olmayan yöntemlerdir. Etkili do¤um kontrol yöntemlerinden biri olan oral kontraseptif kullan›m› Türkiye’de istenilen düzeylerde olmad›¤›ndan, bu konuya ba¤l› bir risk azalmas› beklenmemelidir. Ayr›ca gebeli¤e ba¤l› anovulasyonun oral kontraseptiflere ba¤l› oluflan anovulasyona oranla over kanserine karfl› daha koruyucu oldu¤u olgusu over kanseri etiyolojisinde di¤er ovulasyon faktörlerinin de etkili olabilece¤ini akla getirmektedir. Türk kad›nlar›nda ortalama do¤um say›s›n›n yüksek olmas› bu olguyu desteklemektedir. ‹nfertilitenin over kanseri epidemiyolojisi üzerindeki etkisi halen belirsizli¤ini korumakla birlikte infertil tan›s› alm›fl kad›nlar üzerinde yap›lan çeflitli çal›flmalarda over kanseri riskinin genel populasyon ile karfl›laflt›r›ld›¤› zaman artm›fl oldu¤u saptanm›fl,24, 25 ayr›ca nedeni saptanm›fl infertil kad›nlar ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, tedavi uygulanmas›ndan ba¤›ms›z, nedeni saptanamayan infertil kad›nlarda daha yüksek oldu¤u belirlenmifltir.26 Bizim çal›flmam›zda infertilite öyküsü veren hasta oran› %5, böyle bir sorunu olmayanlar›n oran› %95 olarak belirlendi. Çal›flmam›zda incelenen over kanseri vakalar›n›n histolojik tiplerine göre da¤›l›mlar› da klasik bilgiler ile uyumlu olarak bulundu. Çal›flmam›zda evre I’de yakalanan hastalar›n yafl ortalamas› 36 iken, yafl ortalamas› yay›lma oran› ile paralel olarak art›fl gösterdi ve evre 4’te 53’e yükseldi. Erken evrelerde yakalanan over kanseri vakalar›n›n yafl ortalamalar› belirgin olarak daha düflük olarak belirlendi.Buna göre over kanserlerinin erken yafllarda daha az yay›lma özelli¤ine sahip oldu¤u, yafl artt›kça yay›lma oran›n›n artt›¤› düflünüldü. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 6 | Say› 1 | 2002 | 27 Vakalar›m›z›n sadece % 23.8’inin evre I’de tan› alm›fl olmas›, over kanserlerinin ilerlemifl dönemlerde yakaland›¤›n› ve bunun prognozu olumsuz etkileyen bir faktör olabilece¤ini düflündürdü. 11. Gayther SA, Mangion J, Russell P ve ark. Variation of risks of breast and ovarian cancer associated with different germline mutations of the BRCA 2 gene. Nat Genet 1997; 15(1): 103-5. 12. Koch M, Gaedke H, Jenkins H. Family history of ovarian cancer patients: a case-control study. Int J Epidemiol 1989; 18(4): 782-5. 13. Franceschi S, La Vecchia C, Mangioni C. Familial ovarian cancer: eight more families. Gynecol Oncol 1982; 13(1): 31-6. Sonuç 14. Lurian JR, Piver MS. Familial ovarian cancer. Gynecol Oncol 1979; 8(2): 185-92. Over kanseri kad›n üreme organlar›n›n en s›k ölüme neden olan kanser türü olmakla birlikte epidemiyolojik özelliklerinin, koruyucu ve risk faktörlerinin tan›mlanmas›, erken tan› ve tedavi ile morbitide ve mortalitesi azalt›labilir. 15. Rodriguez C, Calle EE, Coates RJ, Miracle-McMahill HL, Thun MJ, Heath CW Jr. Estrojen replacement therapy and fatal ovarian cancer. Am J Epidemiol 1995; 141(9): 828-35. Kaynaklar 1. Parkin DM, Muir CS, Whelan SL ve ark. Cancer incidence in five continents. Lyon, IARC Scientific Publications 1992; 770-3. 2. Whittemore AS, Harris R, Itnyre J. The Collaborative Ovarian Cancer Group. Characteristics relating to ovarian cancer risk: collaborative analysis of 12 US case control studies. II. Invasive epithelial ovarian cancers in white women. Am J Epidemiol 1992; 136(10): 1204-11. 3. Mant JWF, Vessey MP. Ovarian and endometrial cancers. Trends in Cancer’de. Ed. Doll R, Fraumeni JF Jr, Muir CS. Incidence and Mortality. Plainview. Cold Spring Harbor Laboratory Press 1994: 287-307. 4. Buell P, Dunn JE. Cancer mortality among Japanese Isseri and Niseri of California. Cancer 1965; 18: 656-64. 5. Kliewer EV, Smith KR. Ovarian cancer mortality among immigrants in Australia and Canada. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1995; 4(5): 453-8. 6. Booth M, Beral V. The epidemiology of ovarian cancer. Ovarian Cancer’de. Ed. Hudson CN. Oxford, Oxford University Press 1985; 22-44. 7. Adami HO, Bergstrom R, Persson I, Sparen P. The incidence of ovarian cancer in Sweden, 1960-1984. Am J Epidemiol 1990; 132(3): 446-52. 8. Ewertz M, Kjaer SK. Ovarian cancer incidence and mortality in Denmark, 1943-1982. Int J Cancer 1988; 42(5): 690-6. 9. Amos CI, Struewing JP. Genetic epidemiology of epithelial ovarian cancer. Cancer 1993; 71(2 Suppl): 566-72. 10. Friedman LS, Ostermeyer EA, Lynch ED. The search for BRCA1. Cancer Res 1994; 54(24): 6374-82. 16. Purdie D, Green A, Bain C ve ark. Reproductive and other factors and risk of epithelial ovarian cancer. Int J Cancer 1995; 62(6): 678-84. 17. Risch HA, Marrett LD, Howe GR. Parity, contraception, infertility, and the risk of epithelial ovarian cancer. Am J Epidemiol 1994; 140(7): 58597. 18. Harlow BL, Weiss NS, Roth GJ, Chu J, Daling JR. Case control study of borderline ovarian tumours: reproductive history and exposure to exogenous female hormones. Cancer Res 1988; 48(20): 5849-52. 19. Franceschi S, La Vecchia C, Booth M ve ark. Pooled analysis of 3 European case-control stuties of ovarian cancer: II. Age at menarche and at menopause. Int J Cancer 1991; 49(1): 57-60. 20. Willett WC, Bain C, Hennekens CH, Rosner B, Speizer FE. Oral contraceptives and risk of ovarian cancer. Cancer 1981; 48(7): 1684-7. 21. Annegers JF, Strom H, Decker DG, Dockerty MB, O’Fallon WM. Ovarian cancer: incidence and case-control study. Cancer 1979; 43(2): 723-9. 22. The Cancer and Steroid Hormone Study of the Centers for Disease Control and the National Institute of Child Health and Human Development. The reduction in risk of ovarian cancer associated with oralcontraceptive use. N Engl J Med 1987; 316(11): 650-5. 23. Weiss NS, Lyon JL, Liff JM, Vollmer WM, Daling JR. Incidence of ovarian cancer in relation to the use of oral contraceptives. Int J Cancer 1981; 28(6): 669-71. 24. Brinton LA, Melton LJ 3rd, Malkasian GD Jr, Bond A, Hoover R. Cancer risk after evaluation for infertility. Am J Epidemiol 1989; 129(4): 712-22. 25. Rossing MA, Daling JR, Weiss NS, Moore DE, Self SG. Ovarian tumors in a cohort of infertile women. N Engl J Med 1994; 331(12): 771-6. 26. Venn A, Watson L, Lumley J, Giles G, King C, Healy D. Breast and ovarian cancer incidence after infertility and in vitro fertilisation. Lancet 1995; 346(8981): 995-1000. Gelifl tarihi: 21.03.2000 Kabul tarihi: 27.05.2000 ‹letiflim adresi: Dr. Dilek Güldal 175 Sokak No: 3/4 Bas›n Sitesi 35360 ‹ZM‹R Tel: (0232) 259 97 15 e-posta: [email protected] 28 | Edirne T ve ark. | Over Tümörlerinin Epidemiyolojik Özellikleri