MS HASTALIĞI Bir MS hastası, MS'i şu örnekle tanımlıyor. "Elektrik kablolarını düşünün. Tellerin üzeri, yalıtımı sağlayan plastikle kaplıdır. Bir sebepten kabloların üzerindeki plastik sıyrılır veya yer yer açılır. Bu durumda çıplak teller birbirine değer ve kısa devre olur. İnsan vücudunda da binlerce kilometre sinir vardır ve bu sinirlerin üzeri miyelin denen yağlı bir madde ile çevrelidir. MS te bu miyelin yer yer yok olur ve vücutta kısa devre oluşur." MS hastalığı, diğer bir adıyla multiple skleroz, beyin ve omurilik (merkezi sinir sistemi) hastalığıdır. Bu hastalığa multiple skleroz denmesinin nedeni hastalık beyin ve omuriliğin bir çok yerinde sertleşmiş dokular oluşturur. Merkezi sinir sistemi sinirler boyunca vücudumuzun farklı yerlerinde elektriksel mesajlar gönderen bir telefon santrali gibidir. Bu mesajlar bilinçli ve bilinçsiz tüm hareketlerimizi kontrol eder. MS hastalığı da bu mesajların düzgün bir şekilde iletilmesini bozar. Sağlıklı sinir liflerinin çoğu mesajların iletilmesini kolaylaştıran miyelin denen yağlı bir madde ile çevrelenmiştir. Bu doku sinir liflerinin elektrik uyarılarını iletmelerine yardımcı olur. MS hastalığında miyelin parçalanır ve miyelinin yerini sertleşmiş dokular alır. Böylece mesajın geçişi engellenir yada sapar. Sonuçta vücut fonksiyonları kontrol edilemez hale gelir, çünkü mesajlar yanlış yere gittiği için gerektiği şekilde iletilemez. MS HASTALIĞININ NEDENİ Ne yazık ki tıp henüz bu hastalığın tam olarak nedenini saptayamamıştır fakat bununla ilgili bir takım teoriler ortaya koymuştur. Virüs saldırısı: Vücudumuza giren virüsler hücrelerde hızla çoğalır ve bir hastalığa sebep olur fakat bazı virüsler vücutta yavaşça aylar yada yıllar içinde vücutta kalarak yeni hastalıklar oluşturabilir. MS bu yavaş virüsler sonucunda ortaya çıkabilir. Bağışıklık Sistemi: Vücudumuzun savunma yani bağışıklık sistemi zaman içinde zayıflayıp geri tepebilir ve bunun sonucunda kendi hücrelerine saldırır. Buna Oto-İmmun Reaksiyon denir. MS hastalığı vücudun kendi dokusuna saldırdığı reaksiyon sonucunda da ortaya çıkıyor olabilir. MS HASTALIĞININ BELİRTİLERİ Hastalığın belirtileri merkezi sinir sisteminin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak değişebilir. Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterdiği gibi aynı kişide zaman içinde farklı belirtiler de gösterebilmektedir. En yaygın belirtisi hissizliktir. Bununla birlikte MS halsizlik, karıncalanma, koordinasyon zayıflığı, titreme, kas sertleşmesi, konuşma bozukluğu, yorgunluk, görme bozukluğu, denge problemleri, bağırsak yada mesane sorunları, istemsiz hızlı görme (nistagmus), yürümede bozukluk, cinsel işlev bozuklukları, hafıza kaybı, ısıya hassasiyet gibi belirtilerle de ortaya çıkabilir. MS hastaları bu belirtilerin tamamını yaşamaz ama her hastada farklı belirtilerle ortaya çıkar. MS HASTALIĞININ TEDAVİSİ MS merkezi sinir sisteminde iltihabi değişikliklere neden olabilen bir hastalıktır. Hastalık çoğunlukla ataklarla ve düzelmelerle seyreder, bazılarında ise sürekli ilerleyen (yavaş veya hızlı) bir durum gösterir. Hastalık beynin beyaz cevherinde ve merkezi sinir sisteminde hızlı iletimi sağlayan sinirsel yapıları kaplayan kılıflarda (myelin) hasar meydana getirir. Hastalığın gelişiminde bağışıklık sisteminin myelin kılıfını yanlışlıkla yabancı gibi tanıyarak savunma mekanizmasını çalıştırmasının etkili olabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte genetik olarak hastalığa yatkın kişilerde virüslerle bu hastalığın meydana gelebileceği üzerinde de durulmaktadır. Farklı zamanlarda ortaya çıkabilen bu iltihabi durum ve kılıf hasarı, beyin ve omuriliğin herhangi bir seviyesinde gelişebileceğinden, hastada ortaya çıkan belirtiler son derece değişken ve çeşitlidir. MS bulaşıcı veya kalıtsal (anne-babadan geçen) bir hastalık değildir. MS HASTALIĞININ BELİRTİLERİ Hastalığın EvreleriHer hangi bir hastada, MSin seyrini - semptomların ne zaman, ne kadar süreyle ortaya çıkacağını- tahmin edebilmek mümkün değildir. Bir çok hastaya birlikte bakıldığında bir pattern vardır. Bir çok uzman 4 tip MS varlığını kabul etmektedir ancak bunların kesin ve hızlı ayrımını yapabilecek kriterler yoktur ve terminoloji değişiklikler gösterebilir. Tüm MS ilaçlarının bu durumla ilgisi şöyledir. Bu ilaçlar (en azından şimdilik) yalnızca Relapsing Remitting (R-R) MSte endikedirler. Benign MS Benign MS - Tüm Vakaların Yaklaşık % 10u Benign MSte izole ataklardan sonra tamamen iyileşme söz konusudur ve özürlülükte artış ve birikim söz konusu değildir. Ataklar 10 yıl ya da daha uzun aralarla görülebilirler. Bu tür MS, belirgin nedenlerden dolayı, hastanın yaşamı boyunca tanı konamadan geçirilirler ve genellikle tanı post mortem olarak konulabilir. Relapsing Remitting MS Relapsing Remitting MS - Tüm Vakaların Yaklaşık % 40ı Benign MSte olduğu gibi, her ataktan sonra tam ya da tama yakın iyileşme gözlenir ve kalıcı özürlülüğün ilerlemesi ya çok hafiftir veya hiç görülmez. Benign MSten farkı atakların daha sık görülmesidir. Atakların sıklık ve ciddiyeti hastalar arasında veya aynı hastada değişik zamanlardaki ataklar arasında farklılık gösterir (atak, relaps, alevlenme, parlama gibi terimler hepsi aynı anlama gelmektedir). Hastaların yaklaşık % 50sinde yıllar içerisinde hastalık sekonder progresif forma dönüşür. Sekonder Profresif MS Sekonder Profresif MS - Tüm Vakaların Yaklaşık % 40ı R-R MSdeki gibi belirgin ataklar vardır ancak, a) Tam iyileşme olmaz b) Ataklar arasında özürlülüğün ilerlemiş söz konusudur. Yıllar içerisinde hastalar orta ya da ileri derecede özürlü hale gelirler. Alternatif terminoloji: Kronik relapsing, Relapsing - Progresif, sekonder kronik progresif MS Primer Progresif MS Primer Progresif MS - Tüm Vakaların Yaklaşık % 10u Belirlenebilir relaps ve remisyonlar olmaz aksine hızla ve sürekli olarak özürlülük artarak ilerler. MS HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜR Türkiye ' de yaklaşık 35-40 bin kişide, A.B.D ' de 350.000 kişide,bütün dünyada bir milyonun üzerinde MS ' li bulunmaktadır. MS ' i olanların çoğunluğu ilk belirtilerı 15-50 yaşları arasında yaşarlar. Hastalığın yeryüzünde gelişigüzel dağılmadığına ilişkin ipuçları mevcuttur. MS kadınlarda daha sık görülür (2:1) . Her iki yarım kürenin ılıman kuşağında hastalık daha sıktır. Kuzey Amerika, Kuzey Avrupa , Kuzey Avusturalya' da hastalık daha sık görülürken,Ekvator,kutuplar gibi bölgelerde seyrektir. Enlemlere göre değişen bir sıklığa dikkat çekilir. Ülkemiz orta derecede riskli bir bölgede yer alır. MS bulaşıcı ve kalıtsal değidir,fakat MS 'e yatkınlık MS'li kişilerin aile bireylerinde artar. Diğer önemli nedenler cinsiyet ve sigara kullanımı gibi görünür. Ailesinde MS'li bireyler bulunanlar değişik oranlarda MS geliştirme riskine sahiptirler. MS'li bir bireyin tek yumurta ikizi % 31 , çift yumurta ikizi % 5 , çocuk,kardeş gibi birinci derece akrabaları % 3-4 oranında MS geliştirme riski taşır. MS TEDAVİSİNDEKİ SON GELİŞMELER Erken Dönem MS hastalarının İnterferon beta ile anında tedavisinin, kalıcı özürlülük durumunu anlamlı derecede geciktirdiği ortaya çıktı. 3 yıllık izlem çalışmasının sonuçlarına göre, Multipl Skleroz’u düşündüren ilk olayı olan hastalarda anında interferon beta başlanması, gecikmiş tedaviyle karşılaştırıldığında özürlülükte ilerleme riskini yüzde 40 oranında azaltıyor. Araştırma sonuçları, MS Bilgilendirme Toplantısı’nda paylaşıldı. MS’i düşündüren ilk olayı olan hastalarda Interferon beta tedavisinin etkinliğinin değerlendirildiği 3 yıllık izlem çalışmasının sonuçları, MS Haftası’nda düzenlenen, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı'ndan Prof Dr. Mefkure Eraksoy ve Türkiye MS Derneği Başkanı Şule Özkaner’in katıldığı MS Basın Bilgilendirme Toplantısı’nda paylaşıldı. Geçtiğimiz hafta Amerikan Nöroloji Akademisi Kongresi’nde açıklanan 3 yıllık izlem çalışmasının sonuçlarını değerlendiren İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Mefkure Eraksoy, “Uygun hastalarda erken tedavinin özürlülükteki ilerlemeyi yavaşlattığının ortaya konulması hastalarımız açısından mutlaka değerlendirilmesi gereken bir seçenek olacaktır” dedi. Türkiye MS Derneği Başkanı Şule Özkaner, çalışmanın sonuçlarının MS Haftası’nda açıklamasının anlamlı olduğunu ifade etti. Özkaner, Türkiye MS Derneği çalışmalarının ana hedefinin hastaların yaşam kalitesini artırmak olduğunu belirterek, bu amaca hizmetle MS’i topluma tanıtmaya çalıştıklarını söyledi. Hem MS’in daha iyi anlaşılması hem de hastalara ve yakınlarına danışma ve rehabilitasyon hizmeti vermek amacıyla İstanbul’da inşaatına devam edilen MS Rehabilitasyon ve Rekreasyon Merkezi’ne kaynak sağlayan “MS için SMS” kampanyasına da değinen Özkaner, “Duyarlı kesimleri her üç cep telefonu servisi için de geçerli olan 5776’ya SMS atarak bu hastalıktan muzdarip olan hasta ve yakınlarına destek olmaya davet ediyoruz” dedi. MS’te Erken Tedavi Çalışması Araştırmacısı Prof. Dr. Mark S. Freedman: “Erken tedavinin önemi ortaya çıktı” MS’te erken tedavi çalışmasının araştırmacısı ve Ottawa Üniversitesi Nöroloji Profösörü Dr. Mark. S. Freedman ise araştırma sonuçlarıyla ilgili Amerikan Nöroloji Akademisi Kongresi’nde yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Bazı hastalar MS bulgularını ilk defa gösterdiklerinde yaşamın ileriki dönemlerinde birikmiş özürlülüğe yol açabilecek önemli nörolojik hasarları çoktan geliştirmişlerdir. Bu çalışmanın sonuçları; ilk klinik olaydan sonra anında başlanan interferon beta tedavisinin hastaların MS’in geliştirebileceği hasarı anlamlı derecede azaltabileceğini açıkça göstermektedir.” Araştırma sonuçlarının şimdiye kadar başka hiçbir immünomodülatuar (bağışıklığı düzenleyici) MS tedavisi için ortaya konmamış gerçekten yeni bir bulgu olduğunu vurgulayan Freedman, MS’in başka bulgularının gelişmesini beklemektense hastaları erken tedavi etmek konusundaki acil gerekliliğin altının çizildiğini belirtiyor. Freedman, “Hekimler ve hastalar tedaviye ilişkin kararlar verirken şimdiye kadar görülmemiş bu bulguları göz önüne almalıdırlar” diyor. MS’te Erken Tedavi Çalışması Hakkında... 20 ülkede 98 merkezde yürütülen ve MS düşündüren tek bir bulgusu olan hastaların dahil edildiği çok-merkezli bir çalışmadır. MS düşündüren ve ilk kez görülen bir demiyelinizan olayı ve tipik MRG bulguları olan toplam 468 hasta çift-kör bir biçimde gün aşırı olarak cilt altı enjeksiyon yoluyla 250 mikrogram interferon beta veya plasebo alacak şekilde rasgele seçildi. Plasebokontrollü tedavi dönemi 24 aya kadar veya hastalara klinik olarak kesinleşmiş MS tanısı konana kadar devam etti. İnterferon beta ile anında başlanan tedaviyle, gecikerek başlayan tedavinin hastalığın uzun dönemdeki seyri üzerine etkisini toplam 5 yıllık bir gözlem süresince prospektif (ileriye dönük) olarak değerlendirmek için çalışmaya katılanların tümü interferon beta ile yapılacak bir izlem çalışmasına davet edildiler. Çalışma sonuçları MS düşündüren ilk olaydan sonra interferon beta ile anında tedavinin gecikmiş tedaviye oranla 3 yıl içinde özürlülükteki ilerleme riskini yüzde 40 oranında azalttığını gösterdi. Üç yılın sonunda, interferon beta tedavisine anında başlanan hastalar tedaviye sonradan başlananlarla karşılaştırıldığında klinik olarak kesin MS’e ilerleme riski yüzde 41 daha azdı. Bu sonuçlar plasebokontrollü çalışmanın bulgularını doğrulamaktadır. Üç yılın sonunda, MS düşündüren ilk olaydan sonra hastaların yüzde 73’ü interferon beta tedavisi alıyordu. İnterferon beta Hakkında... İnterferon beta, MS için piyasaya çıkarılan, hastalık seyrini değiştiren ilk ilaçtı ve artık tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir tedavidir. ABD’de, Avrupa’da ve Japonya’da interferon beta, MS’in ataklarla seyreden tüm formları için onaylanmıştır. MS ataklarının sayısını üçte bir oranında ve orta ile şiddetli atakların sıklığını yüzde 50’ye kadar çıkan oranda azaltabilmektedir. İnterferon beta ile tedavi edilen kişilerde yapılan 16 yıllık izleme bu ilacın emniyetli olduğunu ve iyi tolere edildiğini göstermiştir. Interferon beta, geçtiğimiz yıl MS bulguları olan hastalarda kullanılmak için ülkemizde de onay almıştır. MS VE RAHABİLİTASYON MS etyolojisi kesin olarak bilinmeyen sıklıkla genç ve orta yaş yetişkinlerde görülen, santral sinir sisteminin, beyaz cevher ve subkortikal yapılarını etkileyen kronik, progresif, demyelinizan bir hastalığıdır. Beyin ve spinal kordun beyaz maddesine yayılan skar dokusuna benzer dağılım formasyonu sebebiyle Multiple Sclerosis adını almaktadır. Kısaca MS’in santral sinir sistemini etkileyen otoimmün bir hastalık olduğu söylenebilir. MS hastalığının başlangıç yaşı genel olarak 20-50 yaşlar arasındadır. Kadınlarda erkeklerden 3 kat fazla görülmektedir. Ayrıca beyaz ırkta, sarı ırktan-sarı ırkta ise siyah ırktan daha fazla görülmektedir. ETYOLOJİ 1-Viral Etmenler: Yeryüzünde yaygın olarak bulunan virüsler (Rubella, Canine distemper v.b.) araştırılmaktadır. Viral enfeksyon MS’li hastaların %65-95 inde BOS sıvısında otoimmün bir cevap oluşturur. Bu cevabın viral kaynaklı olduğunun kanıdı ise İmmünglobülin-G nin artışıdır. 2-Genetik: MS’li hastaların %15’inde aile hikayesi mevcuttur. Yapılan araştırmalar eğer yakın akrabalarda MS varsa riskin 10-15 kat arttığını göstermektedir. Bireyler hastalık geçirmese bile bir sonraki nesilde immün sistem disfonksiyonu şüphesi bulunur. MS’li hastalarda majör histokompatibilite komplex(MHC) antijenlerinin, T hücre reseptör genlerinden daha yoğundur. (6.kromozomun kodlanmasında bir problem vardır.) 3-Çevre: MS’in Dünya üzerinde dağılım frekansı farklıdır. -Yüksek Frekans Alanları: (100.000/30-80) Kuzey Amerika, İskandinav ülkeleri, Kuzey Avrupa, Güney Kanada, Yeni Zelanda ve Güney Avustralya’da görülür. -Orta Frekans Alanları: (100.000/10-15) Güney Amerika, Güney Avrupa ve Avustralya’nın geri kalan kesimlerinde görülür. -Düşük Frekans Alanları: (100.000/5 ve daha az) Asya ve Afrika’da görülür. Ayrıca Amerika’nın yerlilerinde (kızıl derililer) bu frekans alanındadır. Bütün bunlara rağmen çevre MS’de 15 yaşına kadar etkili bir faktördür. Yani ilk 15 yılını yüksek frekanslı bir bölgede geçiren birey sonra düşük frekanslı bölgeye göç etsede hastalığa yakalanabilir. Yapılan araştırmalarda MS’li hastaların hemen hepsinin kültür düzeyi yüksek, IQ düzeyleri yüksek, kente yaşayan ve sosyo-ekonomik durumları oldukça iyi olan hastalar olduğu görülmüştür. MS’in değişik coğrafi bölgelerde farklı insidanslarda görülmesi hastalığın diyet ve evcil hayvanlarla ilişkisi konusunda şüpheler doğurmakta ancak hiçbir şey kanıtlanamamaktadır. Etyolojisi kesin olarak bilinmeyen MS’in en iyi etyolojik açıklaması sayılan faktörlerin hepsinin bulunmasıdır. MS HASTALIĞI VE YORGUNLUK Yorgunluk MS’in doğal sonucu mudur? Yorgunluk derken öncelikle hepimizin zaman zaman kendimizde gözlemlediğimiz aşırı aktivitenin sonucunda ortaya çıkan yorulma hali ile patolojik yorgunluğu birbirinden ayırt etmek gerekir. Bu ikinci duruma, yani patolojik yorgunluk İngilizce’de “fatigue” olarak adlandırılır. MS’li hastaların çoğu hastalığın çeşitli dönemlerinde kolay yorulmaktan yakınır. Bazen bu atak dönemlerinde görülebilir, ve herhangi bir anormal nörolojik bulgu eşlik etmeksizin sadece yorgunluk yakınması şeklinde karşımıza gelebilir. Bazen de, kas güçsüzlüğüne bağlı olarak ortaya çıkan kapasite azalması kendini kolay yorulmak şeklinde gösterebilir. Ancak bu durumda genellikle nörolojik muayenede kas güçsüzlüğü veya aşırı kas kasılması (spastisite) saptanabilir. Buna karşın hiç yorgunluk hissetmeyen MS hastaları da vardır. -Yorgunluktan kurtulmak için neler yapabilirim? Öncelikle MS’li bir kişi, enerjisini etkin ve idareli kullanmalıdır. Günün belli saatlerinde çok aşırı yorgunluk ortaya çıkıyorsa o saatlere kısa dinlenme molaları veya gün ortasına küçük şekerleme araları koymak yararlı olabilir. Herhangi bir işi yaparken özellikle ayakta durmak zorunlu değilse, oturarak yapmak önemli bir enerji tasarrufuna yol açar. Zor ve yorucu işleri dinlenmiş olduğumuz günün ilk saatlerine koymak veya öğle uykusunun ardına koymak yararlı olabilir. Bir de aşırı sıcak ortam yorgunluk hissini arttıracağından, serin ortamda çalışmak ve aşırı sıcak havalarda vücudu serinletici önlemler almak yararlı olabilir. -Daha mı çok uyumalıyım? İyi bir uyku herkes için olduğu gibi MS hastaları için de büyük önem taşır. Ancak ideal uyku süresi kişiden kişiye değişir. Önemli olan mümkün olduğunca kesintisiz bir uyku uyumak ve sabah kalktığımızda zinde ve dinlenmiş hissetmektir. Uyku bozukluğunun çok çeşitli nedenleri olabilir. Doktorunuzla görüşerek bunun nedenlerini araştırmanızda yarar olabilir. MS dışında kişide bulunabilecek depresyon, tiroid hastalıkları, gibi ek bazı hastalıklar uyku düzenini bozabilir. Aldığınız bazı ilaçlar uyku kaçırıyor olabilir veya tam tersi gün içinde aldığınız bazı ilaçlar sizi fazla uyutarak geceyi uykusuz geçirmenize yol açabilir. Sıkça kullanmak zorunda kaldığınız kortizonlu ilaçlar da uyku kaçırabilir. Bu nedenle kortizon tedavisinin mümkünse sabah erken saatlerde yapılması önerilir. MS hastalarında uyku bozukluğunun önemli bir nedeni de mesane sorunlarıdır. Gece çok sık idrara çıkmak da kaliteli bir uyku uyunmasına engel olabilir. Benzer şekilde spastisite veya huzursuz bacak sendromu gibi durumlar da uyku kalitesini bozabilir. Önemli olan daha çok uyku değil daha kaliteli uykudur. Bunu sağlamak için doktorunuzdan yardım alabilirsiniz. -Dinlenme süremi ne kadar tutmalıyım? Bu da kişiden kişiye değişiklik gösterir. İdeal olan dinlenme sürenizi ihtiyacınıza göre belirlemenizdir. Ancak önemli olan nokta kişinin ihtiyacı olan dinlenme sürelerini gün içine serpiştirmesi ve bunlardan etkin bir biçimde yararlanmasıdır. Günlük yaşam koşullarınız, iş ortamınız elverdiğince küçük dinlenme molaları yaratabilirseniz enerjinizi daha etkin bir şekilde kullanmış olursunuz. -Spor yapmam yararlı olur mu? Özellikle germe eksersizlerinin ve aerobik (oksijen tüketimini arttıran) eksersizlerin MS’li hastalarda yorgunluk üzerine olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. Bu nedenle düzenli eksersiz yapmak aşırı yorgunluktan yakınan MS hastalarına önerilmektedir. Ancak burada önemli olan eksersiz yapılan ortamın aşırı sıcak olmaması ve kişinin kendi sınırlarını aşırı zorlamamasıdır. Bu da kişiden kişiye çok büyük farklılıklar gösterir. -Yaşam düzenimin yorgunlukla ilgisi var mı? Elbette var. Özellikle geceleri geç yatmak, düzensiz bir uyku düzenine sahip olmak, çalışma saatlerinin belirli bir düzen içermemesi, gün içinde dinlenmeye ayrılan zamanların yetersiz olması yorgunluğu etkileyen faktörlerdir. Yemek aralarının da düzenli olması, öğün atlanmaması kan şekerinde ani düşmelerin yol açacağı ek yorgunluklardan kaçınılması için önemlidir. -Çalışma düzenim nasıl olmalı? Kişinin yaşam düzeni ne kadar düzenli olursa o kadar iyi olur. Çalışma saatleriniz araya ufak dinlenme araları konacak şekilde düzenlenmeli, çalışma ortamınızdan ekstra yorucu faktörler uzaklaştırılmalı, aşırı sıcak ortamlar önlenmeli. Zor işler daha dinlenilmiş olan erken saatlere alınmalı. Düzensiz mesai saatlerinden ve düzensiz yemek saatlerinden kaçınılmalı. -Başka nelere dikkat edilmeli? Yorgunluğa yol açabilecek diğer nedenler varsa bunlar araştırılıp tedavi edilmeli. Özellikle tiroid hastalıkları, depresyon, kansızlık, vitamin eksikliği, karaciğer hastalıkları, kronik enfeksiyonlar, akciğer hastalıkları yorgunluğa yol açabileceğinden, bunların araştırılması ve tedavi edilmesi MS dışı diğer yorgunluk nedenlerinin ortadan kaldırılmasını sağlayacaktır. Sigara içilmemesi de (içiliyorsa bırakılması veya sigara içilen ortamlarda bulunmamak), havasız ortamlardan kaçınmak, yorgunlukla mücadelede yararlı olabilir. MS TEDAVİSİNDE KÖK HÜCRE NAKLİ Multipl skleroz tedavisinde kök hücre nakli Prof. Dr. Gülşen Akman-Demir 27 Mayıs 2009, İstanbul Tıp Fakültesi MS Hasta Okulu Multipl sklerozda kök hücre nakli dediğimiz zaman aslında üç farklı yöntemden söz ediyoruz. -Kök hücre nakli ile hasarlı sinir dokusunun onarımı: Mevcut nörolojik bozuklukları düzeltmeye yönelik -Otolog kan kaynaklı kök hücre desteği ile yoğun kemoterapi: Hastalık ilerlemesini durdurmaya yönelik -Mezenkimal kök hücre nakli: henüz çok erken araştırma safhasındadır Kök hücre nakli ile hasarlı sinir dokusunun onarımı: Sinir dokusu kök hücrelerinin iki kaynağı vardır: -Embriyonik kök hücreler 1. -Erişkinlerde kök hücreler Sinir dokusu kök hücrelerle sıçanlarda geliştirilen MS hastalığı modelinde (EAE) hasarlı sinir hücrelerinin ve miyelinin yenilenmesi mümkün oldu. İnsanda da Faz I/II çalışmalar başlıyor. Ancak, hala aşılması gereken bazı sorunlar vardır: -Nakledilen hücreler istenilen şekilde gelişmeyip tümör oluşumuna dönüşebilir 1. -Bağışıklık sistemi tarafından doku reddi ortaya çıkabilir 2. -MS hastalık süreci nakledilen yeni dokuyu da etkileyebilir 3. -Bu kök hücrelerin insanda yaşam süresi kısa Otolog kan kaynaklı kök hücre ile yoğun kemoterapi: MS hastalarında daha sık uygulanmakta olan kök hücre tedavisi budur. Burada amaç hastadan kandaki kök hücreleri ayırdıktan sonra çok yoğun kemoterapi ile bağışıklık sistemini “SIFIRLAMAK” ve ardından kök hücreleri hastaya geri vererek kan hücrelerinin yeniden oluşmasını sağlamaktır. Otolog kaynaklı kök hücre ile yoğun kemoterapinin MS’teki etkileri ilk kez 1997 yılında lösemi nedeniyle kök hücre destekli kemoterapi uygulanan bir MS’li hastanın tedavi sonrası MS’inin de ilerlemesinin durması sonucu dikkati çekmiştir. Bugüne kadar yaklaşık 400 MS’lide uygulanmış. 2009 yılında Faz I/II çalışma sonuçları yayınlandı. Biz kendi merkezimizde toplam 3 hastamızda uyguladık. Otolog kaynaklı kök hücre ile yoğun kemoterapinin çok zorlu bir süreçtir: 1. Uygun hasta seçimi -Hızlı ilerleyen (son bir yıl içinde en az bir atak ve özürlülük puanında en az bir puanlık artış) -Görece genç (40 yaş altında daha başarılı) -Başka sağlık sorunu bulunmayan -Hareket yetenekleri tamamen kısıtlanmamış 2. Hastanın infeksiyondan tamamen arındırılması -Bütün gizli infeksiyon odaklarının araştırılıp tedavi edilmesi -Diş tedavilerinin tamamlanması, dişlerdeki kaplamaların sökülmesi (altta gizli infeksiyon olabileceği için 3. Kemik iliği transplantasyon merkezinin bulunması -Böyle bir tedavi sıradan hasta servisinde gerçekleştirilemez -Tam steril bir ortam şart -Hasta tedavi süresince dış dünyadan izole edilmeli 4. Tedavi yan etkileri ile başa çıkma -Kan hücrelerinin sıfırlanması: infeksiyon riski, ciddi kanama riski -Kemoterapiye bağlı bulantı, ishal, saç dökülmesi, vs. -Tedavi sırasında MS belirtilerinin geçici olarak kötüleşmesi 2009 yılında açıklanan Faz I/II araştırma sonuçları: 21 yineleyici MS’li hastada otolog kaynaklı kök hücre ile yoğun kemoterapi uygulanmış. Hastalarda hastalık süresi 2-10 yıl arasındaydı (çoğu ilk 5 yılda). Klasik tedavilere cevapsız ve son 1 yıl içinde en az 2 ciddi atak yaşamış hastalar seçilmişti. Bu hastalar tedaviden sonrada yaklaşık 3 yıl izlenmişti. 17 hastada nörolojik tablo en az 1 puanlık iyileşme göstermişti. Ancak, 5 hasta tedavinin hemen ardından atak geçirmişti. Sonraki 3 yıl içinde bu 21 hastanın hiçbirinde ilerleme görülmemişti, 16 hastada hiç atak görülmemişti. Sadece bir hastada yeni MR lezyonları görülmüştü. Faz I/II araştırmada görülen yan etkiler: 11 hastada ciddi bir yan etki görülmemişken, 5 hastada ağır nötropenik ateş görülmüş, tedavi ile düzelmiş. 2 hastada zona gelişmiş, 2 hastada trombosit düşüklüğüne bağlı kanama eğilimi görülmüş, tedavi ile düzelmiş, 1 hastada karaciğer testleri bozulmuş, 1 hastada döküntü olmuştu. Faz I/II araştırma sonuçlarına dayanılarak uluslar arası geniş katılımlı bir araştırma başlatılmış.Standart MS tedavilerine cevapsız hastalarda kan kaynaklı kök hücre nakli halen araştırılıyor. http://www.mshastaligi.com/
© Copyright 2024 Paperzz
