Yaslar va Vayahlar, ahalaylar / A tlar Farsça bir söz oldu u söylenen "yas" n kelime manas "üzüntü"dür. Bu kelime bütün Türk, Arap ve %ran dillerinde kullan l r. "Vayah" ve "&ahalay" kelimeleri Türkçe kökenli olmal d r. Bunlar n birincisi "vay" ve "ah" ünlemlerden yap lm &, ikincisi ise "ba rmak, hayk rmak, a lamak, ac ac a lamak" manalar nda kullan lm & bir sözdür. Gerçekten de, Kuzey Kumuklarmdaki "vayah" da, Güney Kumuklarmdaki "&ahalay" da &öyle düzenlenirdi: Genç veya hürmetli bir ki&i ölse, bir kad n ba& na torba koyup yas söylüyor, ba&ka kad nlar da "vöv", "vöv" diye hayk r p, dövünerek avluda dairevî bir &ekilde dönüyorlard . Bazen ölen ki&inin at n da birlikte döndürürlermi&. %crasmdaki hareketlerin farkl klar olsa da, bu âdet, önceleri bütün Kumuklara has bir ritüel imi&; onun köklerinin pek eski devirlere, inançlara, merasim oyunlar na dayand anla& l yor. Kumuk a tlar nda, yaslar nda kadimli in daha pek çok alâmetleri var: %nsan n öldükten sonra öbür dünyada da ya&ayaca na ve orada da mal mülk gerekece i inanc yla, ölüye at ithaf edilmesi, kap kaçak ve ba&ka &eylerin yanma b rak lmas ; Ay ve Güne&e secde etme vb. Yaslarda, günlük dilde kullan mdan kalkm & eski sözlerin geçmesi da bo&una de il: geyikler, k sraklar, dullamak vb. Kom&u da l halklarla benzerlikleri çok olsa da, Kumuk yaslar n n derin kökleri eski Türk âdetlerine daha yak nd r. Kumuk yaslar n ve a tlar n âdet oldu u üzere kad nlar yaratm & ve sanat de eri bak m ndan erkekerin yaratt Kazak y rlar ndan (kahramanl k y rlar ) geri kalmayan yüksek derecelere yeti&tirmi&lerdir. %nce yürekli kad nlar; hiç ya&amam & gibi olan aziz e&ini; ta&a yaz lm & kaderini; sönen oca n ; kaybolan büyük umutlar n ; derin hislerini; irkilen, titreyen sesini; fevkalâde güzel sat rlara döküp, herkesin yüre ine tesir edebilecek yüksek sanat de eri olan mücevherler yaratmay ba&arabilmi&. Konular ve ithaf edildikleri ki&iler bak mlar ndan yaslar biz çe&itli gruplara ay rabiliriz: k z çocu un annesine, babas na; k zkarde&in erkek karde&ine söyledi i yaslar vb. Ama kad nlar her a t söyleyi&lerinde ço u a tlar , yaslar biraz de i&tirmekte, türlü türlü ki&ilere ithaf edebilmektedirler. VAYAH AÛT Vuya, vuya, vuya gündür, Vöv, vöv! Vuya, vuya, vuyd\ gündür, Vöv, vöv!2 Vuya ile durulan gündür, Vöv, vöv! Ar n yanld gündür, Vöv, vöv! Bütün halklar bakm yüzümüze, Vöv, vöv! Allan n gerçek gazab ç km bize, Vöv, vöv! Vuya haray, haray3 m idi? Vöv, vöv! Senmi sin y k lan, Vöv, vöv! Bak p niye, vay, dururuz?! Vöv, vöv! Kabul niye, vay, ederiz?! Vöv, vöv! Keserek al nan yere, heyler, et gelir, Vöv, vöv! Vuya bulan turar gündür, Vöv, vöv! Ar& yar l p baqgan gündür! Vöv, vöv! Bar xalqlar baqgan eken yüzübüzge, Vöv, vöv! Allah mm gerti açuvu ç qgan eken özübüzge, Vöv, vöv! Vuya haray, haraymedi? Vöv, vöv! Sen ekensen y g lgan. Vöv, vöv! Qarap nege vay türab z?! Vöv, vöv Qabul nege vay, bolab z?! Vöv, vöv! C d r p algan yerge: heyler, et gelir, Vöv, vöv! 1 Vuya : Üzüntüyü bildiren ünlem. 2 A t bir kad n söyler, üzüntü bildiren "Vöv, vöv" sözlerini orada bulunan ba&ka kad nlar nakarat olarak koro hâlinde tekrarlar. 3 Haray : Üzüntüyü bildiren ünlem. Yulqup algan yerge heyler çaç gelir, Vöv, vöv! Meni anamn vay ulam Vöv, vöv! Da tuvmas da ölmes! Vöv, vöv! Dün'yalaga da aylanmas! Vöv, vöv! Anamn bal qursag bo&ald , Vöv, vöv! Seni qarap vay, görgende, Vöv, vöv! Kökürey edim kök yimik, . Vöv, vöv! Köklege at lad m oq yimik, Vöv, vöv! Ya&nay edim ya& yimik, Vöv, vöv! Naziray edim ot yimik, Vöv, vöv! Enniden sofi, senden sofi, -Vöv, vöv! Yasmay m dün'yalarda yok yimik! Vöv, vöv! %ssili günler gelgende yay p qoygan yamuçum, Vöv, vöv! Yavunlu günler gelgende yay p qoygan çat r m, Vöv, vöv! Quvunlu günler gelgende q s p tutgan qamuçum, Vöv, vöv! Amallar m içinde saylap algan bat r m! Vöv, vöv! Qa&lar qara qaban m, Vöv, vöv! Qaburgalar bitev arslan m, Vöv, vöv! Qaburgalar fi seni bugün sögüldü, Vöv, vöv! Qara qamn qara yerge tögüldü! Vöv, vöv! Göz'ya&lar n urtlap, enni toyay m! Vöv, vöv! Artdag lan oylap, enni qoyay m, Vöv, vöv! ANA ULANINA AYTAGAN YASLAR, VAYAHLAR -1Ulan deme ulanm ? Ulanlaga tefilep qoyar yimik dürmedi? Azireyil arp edi, At götermes nart edi! Sa a nege az-az ayt p qoyaman? Astaraq bulan y lap nege tmaman?! Sa a ç neler aytsa da köp tügül, Ba& n gesip al p qoysa da, Seni de en q zlaga da ep tügül! Yolup al nan yere, heyler, saç gelir, Vöv, vöv! Benim anam n, vay, o lu Vöv, vöv! Daha do maz, daha ölmez! Vöv, vöv! Dünyalara daha dönmez! Vöv, vöv! Anam n bal karn bo ald , Vöv, vöv! Sana bak p, vay, gördü ünde, Vöv, vöv! Gürler idim gök gibi, Vöv, vöv! Göklere at l rd m ok gibi, Vöv, vöv! Canlan rd m çocuk gibi, Vöv, vöv! .yile irdim ot gibi, Vöv, vöv! /imdiden sonra, senden sonra, Vöv, vöv! Gizleneyim dünyalarda yok gibi! Vöv, vöv! S cak günler geldi inde yay p koydu um yamç m, Vöv, vöv! Ya l günler geldi inde yay p koydu um çad r m, Vöv, vöv! Tehlikeli günler geldi inde, k s p tuttu um kamç m, Vöv, vöv! A alar m içinde seçip ald m bahrim! Vöv, vöv! Ka lar kara yaban domuzum, Vöv, vöv! Kaburgalar s k aslan m! Vöv, vöv! Kaburgalar n senin bugün söküldü, Vöv, vöv! Kara kan n kara yere döküldü! Vöv, vöv! Göz ya lar n yudumlayarak imdi doyay m, Vöv, vöv! Arkada kalanlar dü ünerek imdi b rakay m! Vöv, vöv! ANNEN N O LUNA SÖYLED A ITLARDAN -1O ul deme e o ul mu? O lanlara denk tutulabilir miydi? Azrail gibi güçlü idi, At ta yamaz gibi bat r idi! Sana niye az söyleyerek b rak r m? Sessiz a layarak niye dururum? Sana neler söylense de, çok de il, Ba n kesip b raksa da, Seni anan k zlar az de il! Tepsefv temir qapulan terbetdin, Söylesen özündey erleni terletdifi. "Sen" dese sagala& p bolagan, Qaytar p cavap bergenni yagas ndan alagan. Ar& nday aq bilekli, Arslan bolat yürekli! Can na q y n gelgende, Çarx fidan gerti umut üzgende, Ar& nday aq bile in yan-yan na ta&lad n. Arslan bolat yüre in, Azuv tisin bulan a&ad n! Anan ölüp qalsm seni uçun, Dün'yalarda sen görmey, Getip kalgan gün uçun! Etegi-eni gen, Er ulanlar bulan ba& tefi, Töbe çaç n seni balam, yal edi, Avzundan ç qgan sözün bal edi. Töbe çaç n seni xunduzday, Çjaragan eki gözün yulduzday. Köklerden tü&gen qay pday, Eltip qara yerge sal p qoyma ay pday! Söylesen, kendin gibi erleri terletirdin. "Sen " dese, tart abilen, Kar l k vereni yakas ndan alan, Ar n gibi ak bilekli, Aslan çelik yürekli! Can na zorluk geldi inde, Gövdenden gerçekten umut kesti inde, Ar n gibi bile ini yana sald n, Aslan çelik yüre ini, Az di inle yedin. Anan ölüp kals n seni için, Dünyalarda seni görmeden, Geçip giden gün içini Ete inin eni geni , Er o lanlara ba denk, Tepe saç n senin, çocu um, yele idi, A z ndan ç kan sözün bal idi, Tepe saç n senin kunduz gibi. Bakan iki gözün y ld z gibi. Göklerden inen melek gibi, Götürüp kara yere koymak ay p gibi! -2- -2- Ulan dep sa a nege aytaman, Ulanlaga tenlep seni nege y layman? Ulan deme ulanm d n, Ulanlaga tenlep qoyar yimik dürmedin?! Qariler boylamaygan yelkeli, Burulgan alt n lapekeli Vay anan yar ls n ya& m! Çjaragay boylu xan soylu, Qarç ga gözlü nür yüzlü! Karç galar qonmas yimik qaragay, S y rtq çlar qonma nege ta& boldun?! Seni de en canlaga Altmu& alt y llaga, Ax ratga bar p ba& girgençe, Ayt p y lay turar yas boldun! Sen esime tü&gende, Seni görme e gönü süygende, Algasap yetip sa a geledi. Ayag n-qolun at etip, Yüregin-gönün &at etip. Gelip qarap, törlerde seni göredi. Törlerde qarap seni görgende, Töbesinden aylar-günler ötedi, O yerlerde seni bulan yüre ini har murad bitedi. Olturup, oylar da etedi, Oyla& p, ariv s rlar da çeçip, getedi. Gönündegin gölek etip çeçedi, Gözündegin göz'ya& etip, Yanurlar etip, sebip getedi. Valalay qulum valalay! Sendey ulanlan , Sendey bir arslanlan yo undan, Qaralay söngen otlar bar, Qaram bolup qalgan yurtlar bar. O ul diye sana niye söylüyorum? O lanlarla seni denk görüp, niye a l yorum? O ul deme e o ul mu idin, O lanlara denk gibi mi idin? Ölçülere gelmeyen enseli, K vr lm alt n perçemli, Vay, anan yar ls n, çocu um! Çama aç boylu, han görünü lü, Alado an gözlü, nur yüzlü. Alado anlar konmaz gibi çama ac , Niye s rc klar n kondu u ta oldun?! Seni seven canlara, Altm alt y llara, Ahirete var p girmeden, A lan p söylenen yas oldun! Sen akl ma dü tü ünde, Seni görmeyi gönül istedi inde, .vip yeti ip gelirdi, Aya n kolunu at edip, Yüre ini gönlünü ad edip. Gelip bak p törlerde seni görürdü, Törlerde seni görünce, Ba ndan aylar günler geçerdi. Oralarda seninle yüre inin her murad biterdi. Oturup dü ünürdü, Dü ünüp, güzel s rlar da çözüp giderdi. Gönlündekini gömlek gibi açard , Gözündekini göz ya edip, Ya murlar edip serpip giderdi. Valalay, o lum, valalay! Sen gibi o lanlar n, Senin gibi bir aslan n yoklu undan, Karar p sönen ate ler var, Harap olup kalan köyler var. Tepsen, demir kap lar y kard n, -3- -3- Karagay boylum, xan soylum, Qarç ga gözlüm, nür yüzlüm, Quvluma daray irenklim, Adamlam har i&ine gereklim. Yasl gelgen ya vlu gün, Allah m art q süygen q l ql m, Alt n galqa ay yavluq, %lip qoydun çüyüme. Sa a dep ayt p qoygan q zlam, Nege qoydun öz üyünde? Qan quyulsun qara yerni bavruna Qara günler tuvup qals n Qanl ölümnü özüne! Suv ornuna qan n içsen toymad n. Bu dünyaga yara& vlu bitgen, Adamlara heç birisin qoymad n. Sadaql lar onda bar p saylangan. Sand q salgan yerlerim meni oyulgan. Ariv bitgen anada& bulan q zlar m, Qara yerni bavuruna s ymgan. Giyev beller onda bar p çeçilgen, Gelin betler onda bar p aç lgan. Qara yer, sa a ay p etme hal m yoq: Mundan onda köpdür meni xalqlar m. Terikler yimik gen edim Asxar tavlar bulan ten edim Asxar tavlar yemirilip yar bolgan Gök denizler meni ald mda köl bolgan Acdahaday er ulanlar ölgende Abaylan y lay turup geçe-günü tefi bolgan Erenler tonlar giyip taziyatga gelgende o tonlara ma a tügül giymedi Qat nlar ba&maq giyip ç qganda o ba&maqn ma a tügül çeçmedi Bazarlarda qumaçlan ölçese Gebinleni ma a tügül biçmedi Adamlar ma a ay p etme iz Taban mda meni olturup s q yatgan Y laygan tavusumdan el yalqgan Haman öldüm men öldüm. Öle turup bu dünyada xalqlar m Allahga ullu bolup barmasm Adamlar ma a ay p etmesin At çaynagan azuvdur Allah m azalda yaz p qoygan yaz vdur Adamlar m bir-bir etip alma a Ma a da olan ar ndan Y lay turup qalmaga Çama ac boylum, han görünü lüm, Alado an gözlüm, nur yüzlüm, Parlak ipek renklim, insanlar n her i ine gereklim. Yasl gelen dü manl gün, Allah m'in çok sevdi i ahlâkl m! Alt n halka, ay örtü, As p koydun ask ma. Sana diye sözlenen k zlar , Niye b rakt n kendi evinde? Kan dökülsün kara yerin ba r na, Kara günler do up kals n Kanl ölümün kendine! Su yerine kan n içsen, doymad n. Bu dünyaya yara kl biten, Adamlar n hiç birisini b rakmad n. Sadakl lar oraya gidip seçilmi , Sand k koydu um yerlerim benim oyulmu . Güzel yeti en karde lerimle k zlar m, Kara yerin ba r na s nm . Güvey belleri oraya gidip çözülmü , Gelin yüzleri oraya gidip aç lm . Kara yer, seni ay plamaya hâlim yok: Buradan orada çoktur benim halklar m. Terik rma gibi geni idim, Ashartav da lar yla denk idim. Ashartav da lar çöküp, yar olmu , Gök denizler benim önümde göl olmu , Ejderha gibi er o lanlar öldü ünde Analar n, a layarak, gece günü bir olmu . Erkekler, kürkler giyip, taziyete geldi inde, /u kürkleri bana giymedi; Kad nlar kundura giyip ç kt nda, /u kunduray bana ç karmad ; Pazarlarda kuma lar ölçse, Kefenleri bana biçmedi. Adamlar, beni ay plamay n z. Yan mda benim kalabal k oturan, A layan sesimdan el âlem incinmi , Hep öldüm, ben öldüm. Öle durup bu dünyada halklar m, Allah'a büyük olup varmas n, .nsanlar beni ay plamas n. At n çi nedi i az d r, Allah m n ezelde yazd yaz d r: Adamlar m birer birer alma a, Bana da onlar n ard ndan, A layadurup kalma a. -4- -4- Ax&amdan sofi gün tuvmas, Agargan saqallar qaralmas, Ömürlege özek yalganmas, Ölgenlege darman tabulmas. Ak amdan sonra gün do maz, A arm sakallar kararmaz, Ömürlere öz eklenmez, Ölenlere derman bulunmaz. Ölgenifie, nege öldün dep. aytmayman, Ölümüne bir hökünçlük etmeymen. Seni çi s ypap giygen i&imin, S rtlap yar p, kim ald ? Göterip, körge seni kim sald ? Körde belin kim çeçdi? Meni çi ölme ça m yetgende, Bu günden sofi köp ömürüm bitgende, Meni çi aq tastar m qan etdifi, Allahga yar q betim qara etdifi! Aranlarda yans n ç ra n, Ayl q yoldan qaytsm seni qonagm! Ala&a macigitler, gen oçar, Asta oyulup, bek çöksün! Seni bulan birge oxugan ulanlar Kirpikleri say n ya& töksün! Dars oxuygan mad rasan buzulsun, Kitaplar n har ya na tozulsun, Qalamtar n qara özenge a ls n, Qalamlar n q zg n otga ya ls n! Sa a de en sala özdenni balas Bala çaç bile ine baylans n! Sa a iy bolgan ulanlan börkleri, Betlerine, tuman bolup, aylans n! Öldü üne, niye öldün demiyorum, Ölümüne hiç isyan etmiyorum. Senin ki s vazlayarak giydi in tozlu unu, S rtlay p yar p kim ald ? Kald r p, mezara seni kim koydu? Mezarda belini kim çözdü? Benim de ölme vaktim geldi inde, Bu günden sonra çok ömrüm bitti inde, Benim ki ak örtümü kan ettin, Allah 'a ak yüzümü kara ettin. A llarda yans n ç ran, Ayl k yoldan dönsün senin konu un! Alçak mescitler, geni oçarlar, Yava ça oyulup, pek çöksün! Seninle birlikte okuyan o lanlar Kirpikleri kadar ya döksün! Ders okudu un medresen y k ls n, Kitaplar n her yana da ls n, Kalemli in kara rma a aks n, Kalemlerin k zg n ate te yans n! Sana denen soylular n yavrusu, Çocuk saç bile ine ba lans n! Sana dost olan o lanlar n kalpaklar , Yüzlerine duman olup dolans n! ANA CIZINA AYTA AN YASLAR ANNEN N KIZINA SÖYLED -1Ölümleni otu gömülsün, Qara yerni qapular begilsin! Barma yuvuq, gelme arek, Aylanas qara tegenek, E&i i busa, törü yoq, Ç g p gelme yeri yoq. Qaramda qorqasand r, Yan z yerde yalqasand r! -1Ölümlerin ate i gömülsün, Kara yerin kap lan kapans n. Gitmeye yak n, gelmeye uzak, Çevresi kara diken, Kap s varsa, törü yok, Ç k p gelmeye yeri yok. Karanl kta korkars nd r, Yaln z yerde b kars nd r! -2- -2- Etegifini eni gen, Eretursa, inci nartday göbegen, Olturganda nar tüyedey çögegen, Gülem tüslü, gül yüzlü, Külemey, gi&ige baqmagan, Gülden avur cavapn Bir gi&ige de qatmagan, Açuvlansa, küleygen, Külegende gündey yar qlarm beregen Yaqut edifî, nar edin, Nece de yara& vlu bitip qalgan can edin! Yara& vlu boyun yallad , Yanmagan bir yerin seni qalmad , Vay, anan yar ls n, ya& m! Quvluma daraylarday irenkli, Quyumlaga quygan yimik bilekli, Anada& q zlar n içinde Aras nda atba&l day yürekli! Ete inin eni geni , Aya a kalksa, güçlü bat r gibi i en, Oturdu unda nar deve gibi çöken, Güzel renkli, gül yüzlü, Gülmeden ki iye bakmam , Gülden a r cevab Hiç kimseye vermemi , Öfkelense gülen, Güldü ünde güne gibi nlar n veren, Yakut idin, nar idin, Ne kadar yak kl büyümü can idin! Yak kl boyun yand , Yanmayan bir yerin senin kalmad , Vay, anan yar ls n, çocu um! Parlak ipekler gibi renkli, Gümü lere konmu gibi bilekli, Karde k zlar n n içinde Aras nda bir büyük yürekli. A ITLARDAN Atba& yimik yüre in Bitdi seni - iridi! Haykelinni bavu bugün ciridi, Valalay, q z m, valalay! Alt san n avruv qur&ad , Onmay qalganlaga ba&m o&ad ! Sa a gelgen q y nga, Sa a qobup qalgan ax rga Yatlan yat yaz gelerdey, %çleni içi güyüp ölerdey! Bir büyük yüre in Bitti senin, eridi. Muskalar n n ba bugün çürüdü, Valalay, k z m, valalay, Alt uzvunu hastal k ku att , Onmay p kalanlara ba m benzedi. Sana gelen belâya, Senin ba na gelen sona, Yabanc lar n ac mas gelir gibi, Yak nlar n içi yan p ölür gibi! QIZ ANASINA AYTAGAN YASLAR KIZIN ANNES.NE SÖYLED.E. AEITLARDAN -1- -- Ayavlu anam, can anam, Can m-çarx m bulan ten anam! Anas z qozular marqad r, Anas z q zlar bu dün'yada turma yalqad r, Valalay, ayavlu anam! Gele busam sa a, yollardan qaytay m, Sa a aytagan q y n m-t nç m Enni kimge aytay m? Vay, anam, ayavlu Kaba anam! Analar barda at üydür, Analardan son yat üydür. Bu günden son, senden sofi, Sen dünyalardan getgen son, Anamn on ulam bolsa da, Otba&lar sari alt ndan tolsa da, Olan biri bulan i&im yoq, Dünyalarda sa a ten gelgen gi&im yoq! Aziz anam, can anam, Can m gövdem ile denk anam! Anas z kuzular çamurdur, Anas z k zlar bu dünyada durma a s k l r, Valalay, aziz anam! Gelirsem sana, yollardan döneyim, Sana söyledi im ac m sevincimi, /imdi kime söyleyim? Vay anam, aziz Kabe anam! Analar varsa çad r da evdir, Analardan sonra (saray da) yabanc evidir. Bugünden sonra, senden sonra, Sen dünyalardan gittikten sonra, Anam n on o lu olsa da, Ocaklar san alt ndan dolsa da, Onlar n biriyle i im yok, Dünyalarda sana denk kimsem yok. -2- Yaz g mdan yanaman, Yanganl qdan sa a y layman. Ayagm-qolun baylangan, Dün'yalar senden bugün aylangan. Bu dün'yada bitdi seni yürüsün, O dün'yada cennet bolsun turusun! Yav yürekge ot tü&se, Yal n ç qmay eken t &ma. Yar l p ölüp bolmayman .. Allah mm süyüp etgen i&ine. Tuvgan günden yaratgan m sa a &ulay yazgand r. Yaratgan m yazgan yaz vlan kim buzgan? Yaratgan m etgen i&den kim ozgan? Yara& vlu boyun seni yallad , Yallamagan sa a bir de gi&i qalmad . Sen esime tü&gende, Seni görme süygende, Arqalaga minip, qararman; Arqalardan, minip, seni görmesem, Oytanlaga tü&üp, avnarman! Batg ç yoq o yerleni, minip seni görme e, Açg ç yoq o yerleni, aç p seni görme e! Ac mdan yanar m, Yanmaktan sana a lar m. Elin aya n ba lanm , Dünyalar bugün senden dönmü . Bu dünyada bitti senin yürüyü ün, O dünyada cennet olsun yerin. Can yüre e od dü se, Alevi ç kmazm d na. Yar l p ölemiyorum, Allah m n dileyip etti i i ine. Do an günden Yaradan m sana öyle yazm , Yaradantm n yazd yaz lar kim bozmu ? Yaradamm n etti i i ten kim kurtulmu ? Yara kl senin boyun yand , Yanmayan sana bir ki i de kalmad . Sen akl ma dü tü ünde, Seni görmek istedi imde, Tepelere ç k p bakar m, Tepelere ç k p seni görmesem, Çukurlara dü üp, yuvarlan r m! Merdiveni yok o yerlerin, ç k p seni görme e. Anahtar yok o yerlerin, aç p seni görme e! Açç laga bitgen otdan Angan atlaga a& bolam ? Yamuçular yapgan bulan qoyçulaga qo& bolam ? Anan q z bolup etmegen yasdan sa a yas bolam ? Ana de en Kabad r, Analan bizdey q zlar q d r p, qaydan tabad r?! Analar ç yürekleni gülüdür, Anas ndan son görgen günler q zlaga q yamatn günüdür! Arqa tayad m Asxarl tavga yimik, Asxartavum bugün avgan, Sa a yürüygen ariv yollar m buzulgan, Sa a c ygan ülü&lerim ç r ba&larda çiricek, Ogar qarap, meni yürek maylar m iricek! Sa a etgenge Haq etsin, Haq tenirim özü etsin! Aç içegi aya na ç rmals n, Toq içegi toqsan yerden buvnals n, Erkekleri bavrun tutup bozlarday, Qat nlar gücük bala qozlas n! Ullular yax& bolad , Onar p, on yollaga salma a. Seni yimik kim bolur? Sendey bolup, göftübüznü kim al r? Ayda aylan p gelsek de, Ay ç qganday boladm, Günde aylan p gelsek de, Gün ç qganday bolad n. Topurag nn tozmay m, Toguz gününden ozmay m Bazarlaga bargan say n bal da ald n, Baxçalaga bargan say n nar da ald ig, Almalarday açç ma a aytmadm, Gertmelerdey qatt yürek tutmad n, Bir aytganda at mn eki ayt p, Alt nlar bulan ba& mn ten tart p, Ari-beri süyreldin, Çiy tereklerdey iylendin. Yagalardan gelgen avruvnu, Yaman na yoluqdufi. Qaburgadan gelgen avruvnu, Qatt s na yoluqdun. Ol avruvlar sa a netmedi? Ax r da, ba& n yutmay germedi. Az-az ayt p qoyaman, Astaraq y lay sa a turamanMen y lagan y lavlar sa a günah bolmasm. Günahlan götermege halm yoq, Dün'yalarda görgen seni günün yoq. "Ah" demeyli, ayag nn basmayd n, Küstünmeyli, gözlerinni açmayd n! Sa a y lap bolmaygan Aylangan meni tilim tutulsun, Qarap seni görmecek Ala gözüm sitilsin! Ac yerlere bilen ottan Yorulmu atlara a olur mu? Yamç lar örtmekle çobanlara çad r olur mu? Anan n k z olup etmedi i yastan sana yas olur mu? Ana dedi in Kâbedir, Analar n bizim gibi k zlar arayarak nereden bulur? Analar ki yüreklerin gülüdür, Anas ndan sonra gördü ü günler k zlara k yametin günüdür! Arkam dayad m Asharl da lara gibi, Ashar da lar m bugün y k ld , Sana giden güzel yollar m bozuldu, Sana toplad m hisselerim çal ba lar nda çürüyecek, Ona bak p, benim yürek ya lar m eriyecek! Sana edene Hak etsin, Hak Tanr m kendi etsin! .nce ba rsa aya na dolans n, Kal n ba rsa doksan yerden bo umlans n, Erkekleri ba r n tutup a las n, Kad nlar köpek yavrusu do ursun! Büyükleri iyi olurdu, Onar p, düz yollara salma a. Senin gibi kim olur? Sen gibi olup, gönlümüzü kim al r? Ayda bir dolan p gelsek de, Ay ç km gibi olurdun, Günde bir dolan p gelsek de, Güne ç km gibi olurdun. Topra n da tmayay m, Dokuz gününden geçmeyim. Pazarlara her vard nda bal da ald n, Bahçelere her vard nda nar da ald n, Elmalar gibi ac bana söylemedin, Armutlar gibi kat yürek tutmad n, Bir söyledi inde ad m iki söyleyerek, Alt nlarla ba m denk tutup, Öte beri sürüklendin, Ya a açlar gibi ezildin. Yakalardan gelen hastal n, Yaman na rastlad n. Kaburgadan gelen hastal n, Kat s na rastlad n. O hastal klar sana ne yapmad ? Sonunda ba n yemeden gitmedi. Az az söyleyip b rak yorum, Sessizce sana a l yorum. Benim etti im yaslar sana günah olmas n. Günahlar kald rmaya hâlin yok, Dünyada senin gördü ün gün yok, "Ah" demeden aya n basm yordun, Ah çekmeden gözlerini açm yordun! Sana a lamadan D ola na n be ni m dili m tut ul su n, Bak p seni görmeyecek Ala gözüm kör olsun! QIZ ATASINA AYTAGAN YASLARDAN KIZIN BABASINA SÖYLED.E. AEITLARDAN Ana de en Kabad r, Anam q zlar qaydan tabad r? Atalar ayda geler qonaqd r, Analar törde yanar ç raqd r. Atalar bu dün'yan devleti, Analar - balalan cenneti. Atalar sav q zlan Ülü&ü-pay aslanad r, Atalar balalaga dün'yalarda arsland r. Ayavlu atam, can atam, Can m-çarx m bulan ten atam! Avrusan da, sen dür edin bizge sav yimik; Orununda görünedifi tav yimik. Sen esime tü&gende, ayavlu atam, Seni görme gönüm süygende, Ayag m-qolum at etip, Yüregim-gönüm &at etip, Algasap, çab p sa a geledim, Gelip, qarap, seni törlerde göredim. Törlerde seni qarap görgende, Töbemden aylar-günler ötedi, O yerlerde seni bulan har murad m bitedi. Ana demek, Kabe demek, Anay k zlar nereden bulur? Babalar ayda gelen konuktur, Analar törde yanan çera d r. Babalar bu dünyan n devleti, Analar - çocuklar n cenneti. Babalan sa k zlar n Hissesi pay zengindir, Babalar çocuklara dünyalarda asland r. Aziz babam, can babam, Can m gövdem ile bir babam. Hasta olsan da, sen idin bize sa gibi, Yerinde görünürdün da gibi. Sen hat r ma dü tü ünde, aziz atam, Gönlüm seni görmek istedi inde, Aya m kolumu at ederek, Yüre imi gönlümü ad ederek, .verek, ko arak sana gelirdim. Gelip, bak p, seni törlerde görürdüm. Törlerde seni bak p gördü ümde, Ba mdan aylar günler geçerdi, O yerlerde seninle her murad m biterdi. QIZQARDA ULANQARDA INA AYTAGAN YASLARDAN KIZIN ERKEK KARDE/.NE SÖYLED.E. Dörtünde dört yesirge bermegen, Be&inde be&ev tutup yerlegen, Alt s nda adam tilin üyrengen, Yettisinde yetmi& türlü yol tapgan, Segizinde seksen türlü nal qaqgan, Toguzunda toqsan türlü çul yapgan, Onunda oq y landay at lgan, On birinde asavluqga ayt lgan Asavum, amal mn al p nege açmad n? Ol hayvanga küllü ay p etme iz, Ol hayvann qaçmaql g toqluqdan. Ol hayvann qaburgas nda qara igit aylangan. Amal mn yüre inden qara gülle yol algan. Sen hayvann ornuna emen terek ornals n, Emen terek tamurundan qurusun, Ol du&mann ata yurtu ulusun! Yav yüreklege ot tü&e, Yal nlar ç qmay eken t s na. Yar l p ölüp bolmayman Xuday mn süyüp etgen i&ine. Aytmay aytmay tur sam da, Sen aytd rmay meni qoysan da, Y laganlar m meni azm d ? Seni de ayt p y lama AEITLARDAN Dördünde dört köleye verilmemi , Be inde be ki i tutup eyerlemi , Alt s nda insan dilini ö renmi , Yedisinde yetmi türlü yol bulmu , Sekizinde seksen türlü nal kakm , Dokuzunda doksan türlü çul kapam , Onunda ok y lan gibi at lm , On birinde yamanltkla tan nm , K r at m, karde imi al p niye kaçmad n? O hayvan hepten ay plamay n z, O hayvan n kaçmas tokluktan. O hayvan n kaburgas nda (yan nda) kara yi it dolanm , Karde imin yüre inden kara kur un yol alm . Sen hayvan n yerinde me e a ac dikilsin, Me e a ac köklerinden kurusun, O dü man n atayurdu ulusun! Can yüreklere od dü se, Alevleri ç kmazm d na. Yar l p ölemiyorum Hüdam n dileyip etti i i ine, Söylemeyip dursam da, Sen söyletmeyip beni koysan da, A lad m benim az m idi? Seni de söyleyip a lama a Meni hal m-günüm barm d ? Benim halim gücüm var m idi? Ay aylanmay ma a ç , y l getmey, Aras ndan bir de gün ötmey. Yaygan yavluqlar m kepgençe, Gele en adamlar m bitgençe Qaysm-birin sa a aytay m? Qays n-birin ayt p sa a bugün y lay m? Azm aytsam sa a, köbü bar, Köbün aytay m desem, bar bar. Yanaman da sa a ç , güyemen, Otla a tü&gendey bolup turaman! Yanmas edim sa a &unçaq , Yan p ölmes edim otçaq Günlerinni seni çola göremen, Çola günlerine yan p ölemen! Ata deme sa a ata yoq, Y lay turma sa a ana yoq, Amalim dep, sa a y lama Anan tabip getgen sa a q z da yoq! Yaz ç qganlar sa a bugün y las n, Yaz qs nganlar sa a bugün bozlas n! Yanaman da sa a, güyemen, Yal nlar m q rga ç qmay turaman. Almalar çaq açç aytmagan, Gertmeler çaq yik de tutmagan, Oçarlaga qavga salmagan, Ba& na bir de qavga almaganQays n-birin sa a aytay m? Qays n-birin sa a ayt p bugün y lay m! Sen de, men de bir qursaqda ya&agan, Tart & p, bavur etler a&agan, Anamn ba&lap tuvgan balas , Gözümnüag bulanqaras ! Yagalaga yan z terek bitmesin, Bitse de, iyelmesin, s nmas n. Analaga yan z ulan tuvmas n, Tuvsa da, avrumas n, ölmesin. ulay q ym busurmanga gelmesin! S d r v üyleni süyevü, S r v ya&lan amali! S d r v üyler qald süyevsüz, S r v ya&lar qald amals z! Ay geçmiyor bana ki, y l gitmiyor, Aras ndan bir gün de geçmiyor. Yayda m örtüler kurumadan, Gelen adamlar m bitmeden Hangi birini sana söyleyim? Hangi birini sana söyleyerek bugün a layay m? Az n söylesem sana, ço u var. Ço unu söyleyim desem, hepsi var. Yan yorum da sana ki, göyüyorum, Ate lere dü mü gibi oluyorum. Yanmaz idim sana u kadar, Yan p ölmez idim ate gibi. Günlerini senin f rsat görüyorum, Bo günlerine yan p ölüyorum! Baba deme e sana baba yok, A lama a sana ana yok, Karde im diye sana a lamaya, Annenin do urdu u sana k z da yok. Ac yanlar sana bugün a las n, Merhameti gelenler sana bugün ac ac a las n! Yan yorum sana, göyüyorum, Alevleri d a ç kmaz duruyorum. Elmalar kadar ac söylememi , Armutlar kadar kat tutmam , Oçarlara kavga salmam , Ba na hiç kavga almam , Hangi birini sana söyleyeyim ? Hangi birini sana söyleyip bugün a lay m! Sen de, ben de bir kar nda ya ad k, Tart p, ci er etleri yedik, Anam n ba ta do mu balas , Gözümün a yla karas . Yakalara yaln z a aç bitmesin, Bitse de, e ilmesin, k r lmas n. Analara yaln z o ul do mas n, Do sa da, hastalanmas n, ölmesin, Böyle ac Müslümanlara gelmesin! Güzel evlerin dire i, Sürülü çocuklar n karde i! Güzel evler kald direksiz, Sürülü çocuklar kald karde siz. Hali tügül haman da, Senden ald n yerli zamanda Atafi-anan tutgan üylerde, Nasipsiz ba& n tuvgan yerlerde Sen aytd rmay tursan da, Sen y latmay qoysan da, Ta&day talavlar m bar edi, Tarqalmaygan q y nlar m köp edi! Bir ocaqda y lay uluy ya& qald , Bir ocaqda qara bilev ta& qald ! Bu günden sofi, senden son, Sen dünyadan getgen sofi, . /imdi de il, her zaman da, Senden önce olan zamanda Anan baban n tuttu u evlerde, Nasipsiz ba n n do du u yerlerde Sen söyletmeyip dursan da, Sen a latmasan da, Ta gibi kederlerim var idi, Azalmayan kederlerim çok idi! Bir ocakta a lay p inleyen çocuk kald , Bir ocakta kara bile i ta kald ! Bu günden sonra, senden sonra, Sen dünyadan gittikten sonra, Sa a anada& q zlan Avrusa ba& n kim tutar, Avnasa, yerden kim al r? Boqças m bavun yel çeçer, Sand n avzun suv açar! San a karde k zlar n A r sa, ba n kim tutar? Dü&se, yerden kim al r? Bohças n n ba n yel çözer, Sand n n a z n su açar! QATIN ER NE AYTAGAN YASLARDAN KADININ KOCASINA SÖYLED A ITLARDAN -1Sen etgensen ma a eterni, Men bilmeymen büyün sa a neterni. E&igimni törlege baqd rdm, Törlerimden qan bulaqlar aqd rd fi! ' Qalq mm te&ip, qan quydun, Qabag mm s r p, ot sald n! Qalq mn te&ip, quygan qanma yüzeyim, Qabag mm s r p, salgan otuna bi&eyim! Sen etgenni ma a bugün kim eter? Seni yimik ülgüsüz, Ullu q y n sal p, kim geter? Qalq yan nda buz da yoq, Ulan tügül sa a q z da yoq. Oçarlarda oçar ta& n bo& qals n, C ymlarda bal ayagm gi&i als n. Bar b zn da ba& dm, Arab zda bar dep aytma yax& dm! Qoy içinde qoçgar m, Y lq içinde tulpar m! Anamn on ulam bolsa da, Otba& sari alt ndan tolsa da, Süygenim, seni yimik bolmaslar, Seni borcun ma a bermesler. Sen edin meni amalim, Sensiz yoq edi meni murad m! Amali yoq q zlan amali bolur, Ba& girgen üylerde, Ba&ma n çeçgen yerlerde. Sen etmi sin bana edece ini, Ben bilmiyorum bugün sana ne edece imi. Kap m törlere bakt rd n, Törlerimden kan bulaklar akt rd n. Çat m de ip, kan döktün, Avlumu bozup, ate& koydun! Çat m de&ip, döktü ün kan nda yüzeyim, Avlumu bozup, yakt n ate&te pi&eyim! Senin etti ini bana bugün kim eder? Senin gibi örneksiz, Büyük ac koyup, kim gider? Çat yan nda buz da yok, O lan de il sana k z da yok. Oçarlarda oçar ta& n bo& kals n, Meclislerde bal kadehini yabanc lar als n. Hepimizin de ba& idin, Aram zda var diye söyleme e iyi idin. Koyun içinde koçkar m, Y lk içinde tulpar nû Anam n on o lu olsa da, Oca san alt ndan dolsa da, Sevdi im, senin gibi olmazlar, Senin görevini bana görmezler. Sen idin benim umudum, Sensiz yok idi benim murad m! A abeyi yok k zlar n a abeyi olur, Ba giren evlerde, Kunduras n ç kard yerlerde. Otavuma ot tü&gen, Otlama a qoy girgen. Batg çlar bulan tizgen otavum, Baltalar al p, buzar gün tuvdu. Obalar m orunlaga tögüldü, Güzgülerim otba&laga uvald Sadaq &ar&av ilgen çüylerim suvuruldu! Sand q salgan yerlerim oyulgan, Sand q tübüm sarnagan, Qayç gözüm ma a y lagan. Üç günlege üy tutdum, Uçgunlar q sga ot yaqd m. Burulup ç qgan tütünüm, Bulutlaga yetmey, üzüldü; Çabar ma çan qonmay, Tutgan üyüm buzuldu. Merdivenle düzülmü odam. Baltalar al p, y k lacak gün do du. Kremlerim yataklara döküldü, Aynalar m ocaklara uf ald , Sadak çar af tak lan çivilerim savruldu! Sand k konan yerlerim oyuldu, Sand k dibim y rlam , Makas gözüm bana a lam . Üç günlere ev tuttum, K v lc mlar k sa ate yakt m. Burulup ç kan duman m, Bulutlara yeti meden da ld ; Dö ememe toz konmuyor, Tuttu um evim bozuldu. Al m-&al m onmad , Ete ime tatli kirler qonmad . Ma a etgenge haq etsin, Haq tenirim özü etsin! Qarilerden tili tutulsun, Qar &lardan qolu gesilsin, Aç içegi aya na ç rmals n, Toq içegi toqsan toguz tuvralsm, Otba& nda qara y lan qozlas n, Qat n-q z bizin yimik bozlas n, Qaqgan qaz gm qara qarga biylesin, E&gen çubu un yetgen birev süyresin! Çar na tiymes ulanga Çarxm nege biyletdin? %&imma tiymes ulanga %&inni nege bitdirtdin? Netgen edin ol du&mann özüne, Oq urganmedin ol du&mann gözüne? Tullang r ala&asm mindinmi? Tul qalg r olcasma girdifimi? Q y nda& m, qurda& m, Q yml günler gelgende tabulgan yolda& m! Ere tursaq, tefüe&dik, Olturgandaoyla&d q, , Tenle&gende ten tartd q. Oyla&ganda gerti aytd q. Sa a inangan meni ba& m qalmas n, süygenim! Al m al m onmad Ete ime tatl kirler konmad . Bana edene Hak etsin, Hak Tanr m kendi etsin! Endazelerden dili tutulsun, Kar lardan kolu kesilsin, .nce ba rsa aya na dolans n, Kal n ba rsa doksan dokuz do rans n, Oca nda kara y lan yavrulas n, Kad n k z bizim gibi a las n. Çakt kaz n kara karga zaptetsin, Ördü ü çitini birisi sürüsün! Çar na ç kmaz o lana Kendini niye zaptettirdin? Tozluklar na ç kmaz o lana . ini niye bitirttin? Ne etmi idin o dü man n kendine, Ok mu vurmu tun o dü man n gözüne? Y k las atma m bindin? Dul olas kad n na m girdin? K y nda m1, yolda m, S k nt l günlerde yan mda bulunan yolda m! Aya a kalksak, denkle tik (e olduk), Oturdu umuzda dü ündük, Denkle ince denk çektik. Dü ününce (dan nca) gerçe i söyledik. Sana inanan benim ba m (sa ) kalmas n, sevdi im! GELINGEAYTAGAN YASLARDAN KAYNANANIN GEL N NE SÖYLED A ITLARDAN Gelinim dep sa a nege aytaman, Gelinime seni nege ten etemen?! Gelinim tügül, meni gere im, Gerekli can m sa a bugün bereyim! Bar q y mma ortaqç bolagan, Bar q y n mn bölüp-yar p alagan, Aytmay halinim bilegen, Soramay gönümnü göregen, Anan ölüp qalay m seni uçun! Sen dün'yalarda görmey getip qalgan gün uçun, Xarap bolup turagan seni ya&lar n n gönü uçun, Yüregi-gönü buzulgan olcan uçun! Ölemen desem de, yalganman, Ölegen köp yerlerden qalganmanAccals z ölümler bolmacaq, Bolcals z bizden canlar ç qmacaq. Az-az ayt p sa a qoyaman, Astaraq y lap sa a, t namanAytmaga süymey sa a turmayman, Y lamaga süymey sa a qoymayman; Dün'yalan yaman ça dep, Har gün de bizge &ulay i&ler bolup tura dep, Art n-ald n oylayman, Art ndan qalgan az-az canlar nn oylayman. Yaramas busa, bolsun yamanga, Yamanl g busa, bolsun du&manga! Gelinim diye sana niye söylüyorum, . Niye seni gelin gibi görüyorum?! Gelinim de il, benim gere im, Gerekli can m sana bugün vereyim. Her s k nt ma ortak olan, Her s k nt m bölüp alan, Söylemeden hâlimi bilen, Sormadan gönlümü gören, Anan, ölüp kalay m senin için. Senin dünyada görmeden gitti in gün için, harap olan senin çocuklar n n gönlü için, Yüre i-gönlü bozulan e in için! Ölürüm desem de yaland r, Ölecek çok yerlerden kalm m, Ecelsiz ölümler olmayacak, Vakitsiz bizden canlar ç kmayacak. Az az söyleyip sana b rak yorum, Sessizce a layarak sana, susuyorum, Söylemek istemeyip sana durmam; A lamak istemeyip sana b rakmam; Dünyalar n yaman ça diye, Her gün de bize böyle i ler olup durur diye, Önünü sonunu dü ünüyorum Arkanda kalan canlar n dü ünüyorum. Dertleri ise olsun yamana, Yamanl g ise olsun dü mana! 1 K ymda&: Birlikte s k nt çekmi& kimse. ER ÖLGEN QATINGA BAÇDIRILÎP AYTILGAN YASLA RDA N Seni çi inangan n, bazgan n Bu gününde onsuzuna y g lgan, Ar &larda an ç aziz can q y lgan! Bu gününe qabul nege bolasan, Onu art ndan qarap nege turasan? Q ymda& m, qurda& m, Q yml gün gelgende Yan mda tabulagan yolda& m! Q zlay can n nege q ymaysan? Q zlaga ülgü-töre nege qoymaysan? Hali tügül- ba& günde, Olturup, oylar da etgende, Oyla& p, ariv s rlar çeçgende Seni etgen ariv antm yoqmudu? Senden artga qalman dep, Sa a q yamatlar qopganda, An yan z gömme qoyman dep? Can ma q y n da gelgende, Çarx ndan gerti umut üzgende, Selpinip nege ç qd fi arekge? Q y n nda nege ortaq bolmad fi, Q ym n eki bölüp-yar p nege almad n? Ba& n girgen üylerde, Ba&ma n çeçip ç qgan- törlerde, Q ymda& n, qurda& n, Yan nda tabulagan yolda& n Batg çlar bulan tizgen otavga Ba&maqlar n bulan haran girgensen! Törden aqgan qan fvdan Ba&maqlar n bulan-haran ç qgansan. Törüfiden aqgan qan bulaq Töbeninde köl boldu. Seni qayda süymegenler bar busa, Bu gününe qarap al boldu. Seni çi mingen at n gök edi, Seni art ndan "ah!" de enler köp edi. "Ah!" de enler bolsa da, . Betine ç g p bolar yoq edi! Yamuçular yaygan bulan qo& bolmas, Seni yimik arslan da erlege olay olcalar etgen uçun da yas bolmas. Tuxumlarda tulpar tuvganlar qalmasa, ulay yax& -yaman i& bolsa, Oçarlarda erenleni aytgan sözü heç bolar. Aybat tuvganlar bolmasa, ulay günler gelgende Uzun tamlar orunlar bo& qalar. Qarç galar bolup, ömür sürse de, Ax&rdag& günlerde talip qanatlar&, talpmsa, Qaytara tü2gen yeri saz bolar. Seni yimik arslan da erlege ulay y lavlar-yaslar da az bolar. Bugün seni anadas&n bolsad&, Q&rdag& erenleni y&lat&p, KOCA SI Ö LEN KAD INA SÖYLENE N A ITLARDAN Senin ki inand n, umdu un Bu gününde kötü yerden y k lm , Ar larda onu aziz can k y lm ! Bu gününe niye raz olursun, Onun ard ndan bak p niye duruyorsun? K y nda m, yolda m. S k nt l gün geldi inde Yan mda bulunan yolda m. K z gibi can na niye k ym yorsun? K zlara örnek töre niye koymuyorsun? /imdi de il, ba günde, Oturup, dü ündü ünde (dü ünceli gününde), Dan p, s rlar açt nda Senin etti in iyi and n yok mu idi? Senden arkada kalmam diye, Sana k yametler koptu u zaman, Onu yaln z gömme e b rakmam diye? Can na s k nt geldi i zaman, Gövdesinden gerçek umut kesti in zaman, Çekilip niye ç kt n bir kenara? S k nt s nda niye ortak olmad n, S k nt s n ikiye bölüp niye almad n? Ba n n girdi i evlerde, Potinini ç kard n törlerde, K y ndas n, yolda n, Yan nda bulunan yolda n Merdivenle yap lm odaya Potinlerinle güç belâ girmi sin! Törden akan kan ndan Potinlerinle güdükle ç km s n. Töründen akan kan p nar Tepende göl oldu. Seni nerede sevmeyenler varsa, Bu gününe bak p rahatlad . . Senin ki bindi in at n gök idi, Senin ard ndan "ah " diyenler çok idi. "Ah" diyenler olsa da, Önüne ç kabilen yok idi! Yamç lar yaymakla çad r olmaz, Senin gibi aslan erlere Böyle e lerin tuttu u yas olmaz. Kavimlerde tulpar do anlar kalmasa, /öyle iyi kötü bir i olsa, Meydanlarda erkeklerin söledi i söz hiç olur. .yi do anlar olmasa, Böyle günler geldi i zaman Uzun duvarlar n yerleri bo kolu Alado anlar olup ömür sürse de, Son günlerinde yorulup, kanatlar ezilse, Dönüp dü ece i yer sazl k olur. Senin gibi aslan erkeklere /öyle a tlar yaslar da az olur. Bugün senin k zkarde in olsayd , D ardaki erkekleri a lat p, Üydegi qat nlan münretip, Aq bilekden s gan p, Ayr tizden yügünüp, Eter edi sa a bugün qatt yas, Qurpalan p, giyer edi q l palas, Ulanlaga ülgü de salma a, O yerlerde q zlaga töre gesip de qoymaga. Ak bile ini s vay p, Ayr dizden çöküp, Eder idi sana bugün kat yas, Üzüntülü giyer idi k l palas, O ullara örnek de olma a, O yerlerde k zlara töre koyma a. EGEÇ S AYTAGAN YAS TEYZES N N SÖYLED Tavlan teli ta&gm suvu edin, Tüzleni öküregen buvu edin! Erenleni er murad erkeçdir, Solan görmey getse, hökünçdür. Olan birisi de sende yoq, Sa a yimik ax r qopgan bir de yoq! Qolyavlugun suvga aqd , On yaz vun ters baqd ! Ne bileyim sa a bulayn , Ters ya ndan aylar tuvarn ! Anada& mn balas , Bavur etleni aras , Yard rman, yavrarman, Salam qo&lar yimik qavrarman! Qaragan görmes yimik Qaramanlar biter üstüne; %zlegende tapmas yimik Yebelekler biter boyuna. Otavunnu art buzulsun, Xomuzunnu q l üzülsün, Otav tüzer üy güysün, Sa a olca bolur q z ölsün! Yamuçun, otav bolup, tuvralsm, Qamuçun, olca bolup, tüyünsün! Qayda seni süymeygenler bar busa, u gününnü görüp seni, süyünsün. Da lar n deli ta k n suyu idin, Ovalar n u ddayan yeli idin. Erkeklerin er murad erkeçtir. /unlar görmeyip gitse, üzüntüdür. Onlar n hiç biri sen de yok, Senin ba na gelen gibi kimsede yok. Mendilin suya akt , Kaderin tersine döndü. Ne bilirdim sana böylesini, Ters yan ndan ay n do aca n . K zkarde imin balas , Ci er etlerinin aras , Yar l r m, bozulurum, Saman çad rlar gibi kururum! Bakan görmez gibi Gürgenler biter üstüne; Aran nca bulunmaz gibi K r otlar biter üstünde. Odan n ard bozulsun, Kopuzunun teli, k l kopsun, Gelin odas olan ev yans n, Sana e olur k z ölsün. Yamç n gelin odas olup do rans n, Kamç n e olup dö ünsün. Nerede seni sevmeyenler varsa, /u gününü görüp senin, sevinsin. Evdeki kad nlar bö ürtüp, A IT QURDA INI ER ÖLGENDE AYTAGAN YAS ARKADA ININ KOCASI ÖLDÜ ÜNDE SÖYLENEN YAS Anann q z bolup öleyim! ogar ax rlar qopgan de ende, Sa a tarl q gün tü&gen de ende Sirq lad m, s zlad m, Meni de ölgenlerimni ayt p y lad m! Üç olturdum, üç turdum, Uçar qu&lar yimik talpmd m, Qatgaqlaga süründüm, Çurpulaga ilindim, Soqmaqlar tapsam, yol tapmay, Yürüme e küy tapmay! %yeleri ölgen qatmlan hal n men aytsam, Yalganlar aytmay, gerti aytsam, Yamavlu bola göle i, Yatlaga da yalmçl bola yüre i, Tensizlege ten bola, Annenin k z olup öleyim! /unun ba na ecel gelmi dendi inde, Sana zor gün gelmi dendi inde, Hastaland m, inledim, Kendi ölülerime de a lad m! Üç oturdum, üç kalkt m, Uçan ku lar gibi ileri at ld m, Donmu keseklere sürçtüm, Çal lara tak ld m, Patikalar buldumsa da yol bulamay p, Yürüme e hâl bulamay p. Sahipleri ölmemi kad nlar n hâlini ben söylesem, Yalanlar söylemeyip, do ru söylesem, Yamal olur gömle i, Yadlara da yalvan l olur yüre i, Denksizlere denk olur, Teri tonlaga yen bola, Üy-e&ikleri çuv bola, Görgen günleri duv bola. %yesizlege aya yasl at teber, Avzu qanl it xabar! %yeleri ölgen qat&nlan& hal&n men aytsam, Eki aya n at ete, Eki qolun qamuçu ete, Geçeler yerlerinde yatmaylar, Gündüzler yal n tapmaylar! Deri kürklere yen olur, Evi bark sakin olur, Gördü ü günler bayram olur, Sahipsizlere aya iri at teper, A z kanl it s r r! Sahipleri ölen kad nlar n hâlini ben söylesem, %ki aya n at eder, îki elini kamç eder, Geceleri yerlerinde yatmazlar, Gündüzleri rahat yüzü görmezler! YASLAYIN ÖLGENLEGE AYTILAGAN YASLAR GENÇ YA TA ÖLENLERE SÖYLENEN A ITLAR -1- -1- Çeltirli terezeler çertmegen, Tenline giyev bolup girmegen, Tegenek caliler basmagan, Cjmal barmaqlar q smagan, Çubulduruqlar buzmagan, Q z qoynuna girmegenSaga otav bolar yer güysün, Olca bolur q z da ölsün! Tullanmaga otavsuz, Tulün q rqma olcas z! Hali sa a xon&u q zlar olca bolup y las n, Seni anaftm qonaq üyü otav bolup tullans n! Qofvuravlu qomuzufinu qolga al p, Qozularday yolda&lar n sa a iy de etip, Girmessen olca î tutgan üylege, %lmessen savutlarm çüylege! Seni maqtay aytmayman, Men aytmay m- seni halm el aytsm, Seni bulan birge tuvgan er aytsm! Bir tügül- eki edin, Cj lavlangan beki edin, Salqml qda bi&gen nar edin, Toylan sen tösü edin, %git ulanlan ba& edin! Kafesli pencereler görmemi , Dengine güvey olup girmemi , Dikenli çal lara basmam , K nal parmaklar tutmam , Duvak açmam , K z koynuna girmemi ; Sana gelin odas olacak yer yans n, E olacak k z da ölsün! Bozulacak gelin odas yok, Saç n ba n yolacak e i yok. /imdi sana kom u k zlar han m n gibi a las n, Senin annenin konuk odas gelin odas olup bozulsun! Ç nhyan kopuzunu ele al p, Kuzular gibi yolda lar n sana ahbapl k edip, Girmezsin e inin tuttu u evlere, A mazs n silâhlar n çivilere! Seni överek söylemiyorum, Ben söylemeyeyim, senin hâlini el söylesin, Seninle birlikte do an er söylesin! Bir de il, iki idin, K la lanm çak idin, Serinlikte olgunla m nar idin, Toylar n sen dö ü idin, Yi it o lanlar n ba idin! -2Sen tuvgan gecede Sarasan sand qlar aç ld , Uvuçlap aqçalar çaç ld Sarasanlar tizgen üyler buzuldu, Sari alt nlar ilgen çüyler üzüldü! -3Otavlarm orda bolmad , Otba& fi külden tolmad , Burulup ç qgan tütünün, Bulutlaga yete-yetmey, üzülgen! Otba&laga &ancal salmagan, Otla a bavrun açmagan, Ya&ay m de ende ya&mgan, Göreyim de ende gömülgen, Basa turup, yeri oyulgan. -2Sen do du un gece Kunduz sand klar aç ld , Avuç avuç akçeler saç ld , Kunduzlar dizilen evler bozuldu, San alt nlar as l çiviler koptu! Odalar n saray olmad , Oca n külle dolmad , Burulup ç kan duman n, Bulutlara yeti emeden da ld ! Ocak ba lar na sandalye koymam , Ate lere ba r n açmam , Ya ayay m dedi inde gizlenmi , Göreyim dedi inde gömülmü , Basarken yeri oyulmu . Görüp getgen günlerin Kömürler bolsun, kül bolsun! Bas p getgen yerlerin, Devdüzler bolup, oyulsun! Aranlarda yans n ç ra n, Ayl q yoldan qayts n qonag n! Bu günden son, senden son, Sen dep gi&i kabaq alga gelmesin. Gemegül teregidey geli&in, Gere qulaç edi seni yavrunun. Gemegül tereginni yel y qgan, Gere qulaç yavrununnu yer yapgan, Ala gözlerinni de av bas p, Ariv betinni de xum yapgan. Aytma ariv at nn Aytmay neçik turarlar? Görme gökçek betinni Görmey neçik turarlar?! Görüp geçirdi in günler, Kömürler olsun, kül olsun! Bas p gitti in yerler, Çöl bozk r olup oyulsun! A llarda yans n ç ran, Ayl k yoldan dönsün konu un! Bu günden sonra, senden sonra, Sen diye kimse kap önüne gelmesin. Fidan gibi idi boyun po un, Kulaç idi senin omuzun. Fidan a ac n yel y km , Kulaç omzunu yer örtmü , Ela gözlerini de a bas p, Güzel benzini de kum örtmü . Söylemesi iyi ad n Söylemeden nas l dururlar? Görmesi güzel benzini Görmeden nas l durarlar?! UZAK AVRUVDAN ÖLGENGE YAS MÜZM.N HASTALIKTAN ÖLENE SÖYLENEN AEIT Tenirden gelgen yar qn Terezeden tügül görmedin, Tereklege bitgen yemi&ni Tepsilerden tügü% almad n. Beren avruvlar sa a netmedi? Ba& nn almay turup getmedi! Tanr dan gelen Pencereden görmedin, A açlarda biten yemi i Tepsilerden almad n, Kötü hastal klar sana ne etmedi? Ba n almadan gitmedi! SABANCI ÖLGENDE AYTILAGANLARI Ç.FTÇ. ÖLDÜEÜNDE SÖYLENEN AELT Balç q buday indiril, Marmar ta&dan balbulu, Ç nar a aç kürekli, Giyik müyüz senekli, Salpanlan teren salagan, Yerleni qomurup alagan, Sans z a&l qlar gele en, Sabulap seketler beregen, Oçarlarda olturu&u biy yimik, Avlaqlarda saban qo&u üy yimik, Suray l boylu, biy soylu, Oçarlarda qavga salmagan, Boyuna nalatlar almagan, Sen mingen dögerek tuyaq, biz qulaq Köpürlege yetemeden at ls n, Süyüp algan seni ya& olcan Bu günden son qara yerge bat ls n! Balç k bu day harmanl , Mermer ta düvenli. Ç nar a ac kürekli, Geyik boynuzu yabal , Saban demirlerini derin salan, Yerleri kopar p alan, Say s z hububat gelen, Torbalarla zekât veren, Oçarlarda oturu u bey gibi, Tarlalarda alac ev gibi, Sürahi boylu, bey soylu, Oçarlarda kavga ç karmayan, Üstüne lanet almayan, Sen binmi yuvarlak t rnak, biz kulak, Köprülere yetemeden at ls n, Sevip ald n senin genç e in Bu günden sonra kara yere bats n! TÜRLÜ-TÜRLÜ YASLAR ÇE/.TL. YASLAR -1Ölümleni otu gömülsün, Qara yemi qarn& cuvulsun Qayda barn& qoymaygan, Qanlan& suvlay içgen bulan toymagan, Sadaql&lar busa onda sayralgan, Sand&ql& aybatlar bar&p üyrengen. -1Ölümlerin otu gömülsün, Kara yerin karn yuyulsun Nerede var olsa da koymayan, Kanlar sulay n içse de doymayan. Sadakl lar ise orada uzanm , Sand kl güzeller gidip evlenmi , Sadaql lar barsa da, sadaq ilme çüyü yoq, Sand ql aybatlar girse de, Sand qlar n salma çaq da yeri yoq Sadaq iler çüyleri suvurulgan, Sand q salar yerleri oyulgan, Giyev beller onda çeçilgen. Sadakt lar varsa da, sadak ilme e çivi yok, Sand kl güzeller girse de, Sand klar n koyma a yeri de yok Sadak iler çivileri savurulmu , Sand k koyar yerleri oyulmu , Güvey beller orada soyulmu ... -2- -2- Biçimleri q sga biyedey, Etekleri uzun boldu tuyedey, Omunda on ulam bolsa da, Bolmacaq ba& baqgan iyedey. %yesiz qalgan it bolur, %tden ba& xor bolur, Aya ullu at teber, Avzu ullu it xabar, Avzu ullulaga söz bolur, Arbalaga yol bolur, At s yl s argumaq, Qu& s yl s -biydayaq Bulutlarda tügül q &lamas, Analardan arslan tuvgan ulanlar Dün'yalarda art q uzaq ya&amas. Ala&a meciyit, qar& oçar, Asta oyulup bek çöksün, Sa a qarda& bolgan ulanlar, Kirpikleri say n ya& töksün! Aranlarda yans n ç ra n, Seni &u xabar n bilgende Ayl q yoldan qayts n qonag fi, Gürenlerde yans n ç ra n, Seni &u xabarm bilgende Günlük yoldan qaytsm qonag fi. Adar&ay, qaralay söngen otuna, Qarap qalgan yurtufia! Qaralay söngen orun qayda eltip ya ay m, Qaranç s z qalgan yurtufia Qaranç qaydan tabay m? Bu dün'yada senden sofi, Sen dün'yadan getgen son, Seni de en canlan Mahrum pa&man etgen son, Ernevleri biyik aq üyler Etekleri salam qo& bolgan, %çi tolgan köp xalq n Arqas ndan yat p tas bolgan. Allah bergen günlerde Bizde neler yoq edi, Gen asgerlerden köp edik, Teren edik say bolduq, Deniz edik köl bolduq, Xan tü&egen abzar fi, Xal'yar arbalaga yol boldu. Allahga ullu bolup barmas n, Qaytara qodular n almas n, Qaytara qodulann alsa yam and r, Q ynala getgen günlerim tamand r. Biçimleri k sa k srak gibi, Etekleri uzun oldu deve gibi, Yerinde on o lu olsa da, Olmacak ba bakm iye gibi. îyesiz kalm it olur, îtten ba hor olur, Aya büyük at teper, A z büyük it s r r, A z büyüklere söz olur, Arabalara yol olur, At say n - çabuk at, Ku say n - alado an Bulutlarda de il k lamaz, Analardan aslan do mu o ullar Dünyalarda art k uzak ya amaz. Alçak mescit, kar er toplan , Yava oyulup pek çöksün, Sana kar olan o lanlar Kirpiklerine dek ya döksün. A llarda yans n ç ra n, /u senin haberini bildi i zaman, Ayl k yoldan dönsün konu un, A llarda yans n ç ra n, Senin u haberini bildi i zaman, Günlük yoldan dönsün konu un, Vay, belâd r karalay n sönmü oduna, Karap - bak p kalm yurduna. Karalay n sönmü odunu nereye iletip yakay m, . aret kaz ks z kalm yurduna . aret kaz k nereden bulay m? Bu dünyada senden sonra, Sen dünyadan gittikten sonra, Senin gibi canlar Üzüntü keder ettikten sonra, K raklarda yüksek ak evler Etekleri saman çad r olmu , .çi dolmu çok halk n Arkas ndan yat p yok olmu , Allah vermi günlerde Bizde neler yok idi, Geni askerlerden çok idik, Derin idik - s olduk, Deniz idik göl olduk... Han dü en avlun, Çöp otlara, arabalara yol oldu. Allaha büyük olup varmas n, Geriye yasaklar n almas n, Geriye yasaklar n alsa - yamand r, K y nda gitmi günlerim tamamd r. -3- -3- Gögerip ç qgan m y g n Köküregirte tögülsün, Köküregin tolgan negetifi Körde seni bulan çiri&in! Qurulgan xonçalan c yd r p, Tizilgen otavlan büzdürüp, Sizdeyler qara yerge girmesin, Biz görgen q y nlam heç bir adam görmesin! Gö erip ç kan b y n, Gö süne dökülsün, Kalbine dolan hayallerin, Mezarda seninle gürüsün! Kurulu sofralar toplat p, Dö eli odalar bozdurup, Sizin gibiler kara yere girmesin, Bizim gördü ümüz s k nt lar kimse görmesin! -4- -4- Quvun dese quvandm, Defüz yimik duvladm, Temir yimik çm qdm! Atlanganda Ali yimik yollu edin, Urganda peri yimik qollu edin! Qalqan n bulan qar kürep, Qamuçun bulan buz oydun, Buznu üstünde ot yaqd n, Savlas na nal qaqdm. Araqlar boyun tutup q d rdm, Arekden qarap dü&man görgende, Qurmanl q qoylar yimik s d rdm. Ay p edi sen Dalhatga ölme e, Ya& rtgmlap canlar bermege. Tuvlar tuvga urulmay, Tuv tübünde ya& murzalar q r lmay, Qapulam tübün qan da almay, Gavur asger gelip senden mal da almay. Tehlike dense sevindin, Deniz gibi co tun, Demir gibi sa lamla t n! Atland n zaman Ali gibi yollu idin! Vurdu un zaman peri gibi kollu idin! Kalkan nla kar kürüyüp, Kamç nla buz oydun, Buzun üstünde ate yakt n, Par lt s na nal çakt n. Tepeler boyu gezdin, Uzaktan bak p dü man gördü ün zaman, Kurbanl k koyunlar gibi derisini soydun. Yak mad sen Dalhat'a ölmek, Gizlice canlar vermek, Bayraklar göndere vurulmuyor, Bayrak dibinde genç beyler k r lm yor, Kap lar n önünü kan da alm yor, Gâvur asker gelip senden mal da alm yor. -5- Qonagma xatirlim, Abzar al çat rl m, Günde saym üyken qonaq gele en, Piyalas na alt n qaplangan, Piyalas ki&men suvdan yaz vlu, Özü de o ay denizdey azuvlu, Biyiklerde üy etgen, Biyden nöger c y lgan, Qonag gelse, qoy soygan, Qonar tü&se, bal quygan, Yalganç namart dün'yada, Barakalla bulan ya&agan. Orus bulan Çerkesni, Tili bulan utgan. Art ndan "ah" de enler busa da, Betine senden ba&ga tuvra ç gar bolmagan. Aq tüyedey qurmamn. Al aml eline, Altm & türlü xalq fia, Taman edi avzundan, Yan z ç qgan bir sözün! Sen öle de en ne xabar, Ölgen de en ne sözdür, Konu una sayg l m, Avlusu al çad rl m, Her gün büyük konuk gelen, Fincan na alt n kaplanm , Fincan alt n suyu yaz l , Kendi de o ay deniz gibi az l , Yükseklerde ev etmi , Beyden nöker toplanm , Konu u gelse, koyun kesmi , Konan dü se, bal koymu , Yalanc namert dünyada, Ma allahla ya am . Rusla Çerkezi, Dili ile yenmi , Ard ndan "ah" diyenler olsa da, Yüzüne senden ba ka do ru ç kan olmam , Ak deve gibi kurban n. Alernli iline, Altm türlü halk na, Tamam idi a z ndan, Yaln z ç kan bir sözün! Sen ölüyorsun denen ne haberdir, Ölmü denen ne sözdür?! Ellege at ayavlug ba& b z, Ölme e azlar ay p, köp namus, Günç gar bulan günbatarda Etgen seni sadagan Aqsaqlan aya , Soqurlan tayag , Öksüzleni göle i, Aç qalganlan çöre i. i&a qalalan batg ç , Xazna sand qlam açg ç , Ç n xabalan qulag , Ç n paçalan ulam, Tüvenk q rg ylan quyrugu, Tüvengen paçalan urlu u. Artm-ald n seni bugündür, Bugünden sofi seni günün tügüldür, unca sa a qarap turgan xalq ndan Ay r l p bitgen günüfi bugündür. Halklara ad aziz, ba m z, Ölme e azlar ay p, çok namus, Do ulular ile bat l lara, Etti in senin yard m n, Aksaklar n uya , -Körlerin bastonu, Öksüzlerin gömle i, Aç kalanlar n çöre i, Cam saraylar n merdiveni, Hazine sand klar n n anahtar , Çini ma rapalar n kula , Çin padi ahlar n n o lu, Soylu alado anlar n kuyru u, Asil padi ahlar n soyu. Önün sonun, senin bugündür, Bugünden sonra senin günün de ildir. /u kadar sana ba l halk ndan Ay r l p gitti in günün bugündür. -6- Bulutlar göterilmey, çan ç qmay, Buyuruqlar yetmev &olay can ç qmay. Bulutlar göterilgen bugün örlege, Buyuruqlar yetgen sendey erlege Erenlege er buyru u yetgende, Uzay t p sala eken körlege; Süyegine süyek taqta tizeken, Üstüne bir üç topuraq tögeken. Bu dün'yada gün görmegen erleni Analar köp q ynal p tabaken. Qaralar giygen aq giyer, Qayg görgen kep de eter. %nanma z itge çaq zamanga! Bu zamanda, mal dey turup, can geçer, Erenlege emsiz avruv em bolar, Ulanlaga &ulay i&ler köp bolar. Köklege batg ç salsa, yetermi? Gök denizge q l ç ursa, ötermi? Bürlengen tereklerdey butaqs z, Bir yel qaqgan tarilerdey urluqsuz Qurda& na namart ç qgan erleni Cahannemde can güysün buyruqsuz! Avlaqlan 'avdan qurar çat n, Ulanlan arslan tuvgan bat n! Bulutlar kalkm yor, toz ç km yor, Buyruklar yetmeden öyle can ç km yor. Bulutlar kalkm bugün yükseklere, Buyruklar yetmi senin gibi erlere. Erkeklere er buyru u yetti i zaman, Uzat l p konurmu mezarlara. Cesedine cenaze tahtas dizerlermi , Üstüne bir üç toprak dökerlermi . Bu dünyada gün görmeyen erlerin Analar çok zahmetle do ururmu . Karalar giyen ak giyer, Kayg gören keyif de eder. .nanmay n z ite kadar zamana! Bu zamanda, mal diyerek, can gider, Erkeklere dermans z hasta derman olur, O lanlara öyle i ler çok olur. Göklere merdiven konsa, yeter mi? Gök denizine k l ç vurulsa, keser mi? Tomurcuklu a açlar gibi budakstz, Bir yel vurmu dar lar gibi tohumsuz Yolda na namert ç kan erlerin Cehennemde can yans n buyruksuz! K rlar n avdan kurulan çad r , O lanlar n aslan do mu bat n.
© Copyright 2024 Paperzz
