Çukurova Bölgesinde Oluşan Tarımsal ve Hayvansal Atıklardan Biyogaz Yoluyla Enerji Üretimi Doç.Dr. N.Altınay Perendeci Dr. Aslı Seyhan Çığgın Akdeniz Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Hüseyin Karışlı Erka EVD. Müh. Müş. Ltd. Şti. Endüstriyel Simbiyoz Konferansı, 19-20 Şubat 2014 Ankara HiltonSA PROJENİN GEREKÇESİ Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Şirketi tarafından desteklenen “İskenderun Körfezinde Endüstriyel Simbiyoz” projesi kapsamında Bölgede tarımsal ve hayvansal üretim sonucunda ortaya çıkan atıklardan biyogaz yoluyla enerji üretilmesine yönelik olarak sektörler arasında işbirliğinin başarılı bir şekilde kurulabileceği ortaya çıkmıştır. PROJENİN AMACI  İskenderun Bölgesinde oluşan tarımsal ve hayvansal atık üreten endüstriyel komplekslerde ortaya çıkan atık miktarlarının tespit edilmesi,  Atıkların karakterizasyon analizlerinin yapılması,  Atıkların biyogaz üretimi amacıyla kullanılması durumunda bu atıklardan elde edilebilecek potansiyelinin belirlenmesi, pratik biyokimyasal metan PROJENİN AMACI  İskenderun Bölgesinde oluşan hayvansal ve tarımsal atıklardan üretilebilecek biyogaz ve eşdeğer elektrik enerjisi miktarının hesaplanması, 1 MW kurulu güç kapasiteli biyogaz tesisine ait ön fizibilitenin (teknik ve maliyet hesapları) hazırlanması,  Tarımsal ve hayvansal atıklardan biyogaz üretimi sonrasında kalan materyalin tarım alanlarında organik gübre ve /veya toprak iyileştirici olarak kullanımın araştırılması ve gübre değerinin tespit edilmesidir. PROJENİN KAZANIM HEDEFLERİ  Atıkların biyogaz ve enerji üretimi yoluyla değerlendirilmesi sonucunda Bölge ekonomisine olabilecek pozitif katkıların ortaya çıkarılması,  Sürdürülebilir atık yönetiminin benimsenmesi ve uygulanması ile elde edilebilecek çevresel kazanımların belirlenmesidir. PROJEYİ BESLEYEN ARKA PLAN ÇALIŞMALARI Türkiye ve Dünya’da enerjinin durumu, Türkiye’nin enerji ihtiyacı, Anaerobik parçalanma prosesinin esasları, Biyogaz sektörünü etkileyen Avrupa ve Türkiye’deki yasal düzenlemeler incelenmiştir. Anaerobik Parçalanma Nedir? Yeşil Enerji Biyogaz 1.15 litre Benzin 9.7 kW.h Elektrik 1 m3 metan = 8570 kcal 1.3 kg Kömür 0.94 m3 Doğal gaz Anaerobik Parçalanmanın (AP) Sunduğu Önemli Kazanımlar Sera Gazı Emisyonunu Düşürme Hedefi; İklim Değişikliği Yasası 2008, 2050'ye kadar CO2 emisyonunun 1990 düzeyine kıyasla %80 azaltılmasını gerektirmektedir. AP’nin kullanımı; sıvı gübre, zirai kalıntı, yiyecek ve bahçe atıklarının depolanmasıyla oluşan sera gazı CH4 emisyonunu düşürebilme potansiyeli sunmaktadır.  Yenilenebilir Enerji için Hedefler; AB Yenilenebilir Enerji Yönergesi'ni uygulamaktadır. Yönerge, 2020 yılına kadar enerjinin % 20'sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilmesini gerektirmektedir. AP; ısınma, elektrik ve ulaşım için CH4 saflaştırılabilen biyogaz üretmektedir. Biyogaz yenilenebilir atıklardan elde edilmektedir ve fosil yakıtlardan üretilen enerjinin yerini alabilme potansiyeli sunmaktadır. Anaerobik Parçalanmanın (AP) Sunduğu Önemli Kazanımlar AB Deponi Yönetmeliği’nde Belirlenen Hedefler; 2020 yılına kadar deponi alanında depolanacak biyolojik olarak çözünebilen evsel atığın 1995 yılında üretilene kıyasla %35'e düşürülmesini gerektirmektedir. AP kullanılması deponi alanına gönderilecek atıkların enerji üretimi ile geri kazanımı konusunda çok önemli bir rol oynayabilme potansiyeline sahiptir. Organik Gübre Hedefleri; AP, mineral gübrelerin yerini alacak biyogübre üretme avantajına sahiptir. Arıtılmış materyalin organik toprak iyileştirici ya da gübre olarak kullanılabilecek olması önemlidir. Bu pozitif sonuçları ekonomiye kazandırmak için bazı ülkelerde hükümetler, biyogaz teknolojilerinin yatırımcıları için teşvik olarak devlet yardımları ya da mali enstrümanlar oluşturmuşlardır. Biyogaz Sektörünü Etkileyen Avrupa Mevzuatı Avrupa Birliği her türlü organik atığın anaerobik olarak parçalanarak enerji potansiyelinden yararlanılmasına özel olarak önem vermekte ve bu konu hakkında pek çok direktif yayınlamaktadır. Bu direktiflerin ortak amacı; Avrupa çapında uyumlu bir organik atık yönetimi oluşturabilmek, Organik atıklardan doğacak olumsuz çevresel etkilerin önüne geçmek, En önemlisi de organik atıkların geri dönüşümünden sağlanabilecek AB ülkelerinde 2009 yılında ton eşdeğer petrol cinsinden kişi tarımsal uygulama ve enerji eldesi başına üretilen biyogaz miktarları (EurObserv’ER 2010) avantajları ile ekonomik olarak gelişme sağlamaktır. Biyogaz Sektörünü Etkileyen Avrupa Mevzuatı Atık Hakkındaki 75/442/EEC Sayılı ve 15 Temmuz Konsey Yönetmeliği Arıtma Çamuru Yönetmeliği 1986/278/EEC Su Çerçeve Yönetmeliği 2000/60/EC Atığın Düzenli Depolanması Hakkında 1999/31/EC Sayılı Konsey Yönetmeliği Toprak Koruması için Tematik bir Stratejiye Doğru –COM (2002) 179 Final Ulusal Elektrik Pazarında Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Üretilmiş Elektriğin Teşvik Edilmesi Hakkındaki 2001/77/EC Sayılı Yönetmelik Biyoatıkların Biyolojik Olarak Arıtılması Hakkındaki Çalışma Belgesi Hayvansal Yan Ürünler Düzenlemesi EC 1774/2002 gibi yönetmeliklerin proje konusu ile ilgili bölümleri özetlenmiştir. Ayrıca, Avusturya, Belçika, Danimarka, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Hollanda, Norveç, Portekiz, İsveç, İsviçre, İngiltere, Fransa gibi AB Ülkelerindeki biyogaz tesisi kurulumu konusundaki mevzuatlar incelenmiştir. Biyogaz Sektörünü Etkileyen Türkiye Mevzuatı Türkiye’de, Ülkenin hidrolik, rüzgâr, jeotermal, güneş, biyokütle ve diğer yenilenebilir enerji kaynakları öncelikli olmak üzere tüm enerji kaynaklarının değerlendirilmesi konusundaki uygulamalar TC. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığına bağlı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından organize edilmektedir. Kanun – Yönetmelik Adı Kabul Ediliş Tarihi Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımına ilişkin kanun (Kanun No: 5346) (RG: 25819) 10 .05. 2005 Değişik: 12.07.2012 Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten tesislerde kullanılan aksamın yurt içinde imalatı hakkında yönetmelik (RG: 27969) 10.06.2011 Değişik: 04.09 2013 Yenilenebilir enerji kaynaklarının belgelendirilmesi ve desteklenmesine ilişkin yönetmelik (RG: 28001) 21.07.2011 Yenilenebilir enerji kaynak belgesi verilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik (RG: 25956) Elektrik Piyasası Kanunu (Kanun No: 6446) (RG:28603) Enerji Verimliliği Kanunu (Kanun No: 5627) (RG:26510) İnsani tüketim amacı ile kullanılmayan hayvansan yan ürünlere dair yönetmelik (RG: 28152) Tarımsal kaynaklardan gelen nitrat kirliliğine karşı su kaynaklarının korunması yönetmeliği (RG:26377) Atıkların düzenli depolanmasına dair yönetmelik (RG: 27533) Katı atıkların kontrolü yönetmeliği (RG: 20814) Atık yönetimi genel esaslarına ilişkin yönetmelik (RG:26927) Çevre Kanunu (Kanun No: 2872) (RG: 18132) 04.10.2005 14.03.2013 18.04.2007 24.12.2011 18.02.2004 26.03.2010 14.03.1991 Değişik: 05.04.2010 05.07.2008 09.08.1983 Değişik: 26.04.2006 Tarımda kullanılan organik, organomineral gübreler ve toprak düzenleyiciler ile mikrobiyal, enzim içerikli ve diğer ürünlerin üretimi, ithalatı ve piyasaya arzına dair yönetmelik (RG: 27601) 04.06.2010 Evsel ve kentsel arıtma çamurlarının toprakta kullanılmasına dair yönetmelik (RG:27661) 30.08.2010 Kokuya sebep olan emisyonların kontrolü yönetmeliği (RG:27692) 04.09.2010 Adana İlinde Oluşan Tarımsal ve Hayvansal Atıkların Karakterizasyonu Adana ilinde mısır silajı, mısır atıkları, büyük baş hayvan gübresi ve tavuk gübresi atıklarının yoğun olarak oluştuğu ERKA – EVD tarafından tespit edilmiştir. Adana ilinde oluşan tarımsal ve hayvansal atıklardan üretilebilecek metan ve eşdeğer elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi öncesinde atıkların birlikte fermentasyonu (codigestion) için seçilecek atıkların ve oranlarının tespit edilmesi amacıyla atıkların atık karakterizasyon ve elementel analizleri yapılmıştır. Atık Karakterizasyon Analiz Sonuçları Parametre Mısır Silajı Mısır Atıkları Tavuk İnek (Nemli) (Kuru) Gübresi Gübresi Toplam Katı Madde (g TKM/kg Numune) 305,92 908,57 930,65 186,01 Uçucu Katı Madde (g UKM/kg Numune) 270,98 758,63 706,82 141,32 Toplam Karbon (mg TK/ g UKM) 1682,07 502,00 571,90 3036,46 Toplam Organik Karbon (mg TOK/g UKM) 1678,43 490,46 561,51 3003,15 3,64 11,53 10,38 33,31 4226,98 1166,42 1412,29 7933,54 749,15 233,97 343,79 1241,84 0,20 0,10 0,70 0,40 167,93 57,36 193,76 188,74 27,18 35,11 30,69 27,01 Hemiselüloz (%) 14,96 23,97 2,34 1,53 Lignin (%) 0,09 0,61 0,26 0,42 57,77 40,31 66,71 71,04 İnorganik Karbon (mg IK/g UKM) Toplam Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg tKOİ/g UKM) Çözünmüş Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg çKOİ/g UKM) Toplam Kjeldahl Azotu (%) Toplam Fosfor (mg TP/g UKM) Van Soest Fraksiyonu Selüloz (%) Çözünür Fraksiyon (%) %28,5 - %58 Atık Karakterizasyon Analiz Sonuçları Elementel Analiz Sonuçları Parametre Mısır Silajı Mısır Atıkları Tavuk İnek (Nemli) (Kuru) Gübresi Gübresi Karbon (% C) 43,31 40,97 38,40 38,27 Hidrojen (% H) 5,68 5,57 5,29 5,38 Azot (% N) 1,08 1,34 4,65 1,94 0 0 0,59 0 Kükürt (% S) Mısır silajı, mısır atıkları, büyük baş hayvan gübresi ve tavuk gübresi karakterizasyon analiz sonuçları ve elementel analiz sonuçları literatür ile karşılaştırılmış ve genel olarak elde edilen sonuçlar literatür ile uyumlu bulunmuştur. Atıkların Teorik Metan Potansiyelleri ve Üst Isıl Değerleri BMP testi atıkların metan üretim miktarlarının tespitinde en yaygın uygulanan yöntem olup, biyogaz tesislerinin tasarım ve işletilmesine esas teşkil etmektedir. Ancak, BMP testi zaman alıcı ve uzmanlık isteyen bir test olduğu için atıkların biyogaz üretim potansiyelinin tespitinde farklı teorik metotlar da kullanılabilmektedir. Atık Teorik Metan Miktarı- Buswell Eşitliği (BU) Mısır Mısır Tavuk İnek Silajı Atıkları Gübresi Gübresi 382,03 347,89 301,65 305,75 413,14 396,20 631,75 380,66 3305,45 2988,27 2762,28 2612, 62 (mL CH4/g UKM) Teorik Metan Miktarı – Modifiye Dulong Eşitliği (mL CH4/g UKM) Üst Isıl Değer – Dulong Eşitliği (kcal/kg) Browne and Murphy, 2013 Biyokimyasal Metan Potansiyel (BMP) Test Sonuçları Gerçek ölçekli uygulama için atıkların 30 gün süren Standart BMP testleri yapılmıştır. Biyokimyasal Metan Potansiyel (BMP) Test Sonuçları Yüksek biyogaz verimi elde edebilmek ve atıkların birlikte değerlendirilmesi için biyogaz tesisleri hayvan gübresi, hasat kalıntıları ve enerji bitkilerini birlikte anaerobik parçalanma prosesi ile işlemektedir. Bu proje kapsamında karakterizasyon analiz sonuçları, elementel analiz sonuçları ve bölgede oluşan toplam atık miktarları dikkate alınarak farklı atık karışım oranlarının BMP testleri yapılmıştır . Bölgede Oluşan Toplam Atık ve Bu Atıklardan Üretilebilecek Metan Miktarı Adana ilinde büyükbaş hayvan ve tavuk yetiştiriciliği yapılan bütün işletmelerde mevcut büyükbaş hayvan ve tavuk sayıları tespit edilmiştir. İşletmelerin toplam ve fiili kapasiteleri ile kapasite kullanım oranları ERKA EVD tarafından belirlenmiştir. Literatürde tespit edilen büyükbaş ve küçük baş hayvan atık miktarları temel alınarak hesaplar yapılmıştır. Mısır silajı ve mısır atıklarına ait ekilen ve hasat edilen alan bilgileri Türkiye İstatistik Kurumu’ndan temin edilmiştir (TUİK, 2012). Üretim Oluşan Atık Atık Miktarı (KM bazında) Atık Miktarı (UKM bazında) Üretilebilecek CH4 Miktarı (%100 CH4) Üretilebilecek CH4 Miktarı (%95 CH4)* Mısır Silajı 42,68 (Ton/ha. Yıl) Mısır Atıkları 12,50 (Ton/ha. Yıl) Tavuk Gübresi 618.648 (kg/gün) İnek Gübresi 1.302.150 (kg/gün) 13,06 (Ton KM/ha.yıl) 11,57 (Ton UKM/ha.yıl) 3.369 3 (m CH4/ha.yıl) 3.200 3 (m CH4/ha.yıl) 11,36 (Ton KM/ha.yıl) 9,48 (Ton UKM/ha.yıl) 2.450 3 (m CH4/ha.yıl) 2.328 3 (m CH4/ha.yıl) 247.459 (kgKM/gün) 119.770 (kgUKM/gün) 24.993 3 (m CH4/gün) 23.744 3 (m CH4/gün) 242.213 (kgKM/gün) 184.020 (kgUKM/gün) 33.076 3 (m CH4/gün) 31.422 3 (m CH4/gün) *Saflaştırılmış biyogaz (biyometan) içinde metan içeriği %95 alınarak hesaplama yapılmıştır. DigiCalc O Paul Haris, March 4 – 2010 - KWS Program – Teorik Hesaplama ile yapılmıştır. Atıklardan Üretilebilecek Metan Eşdeğeri Yakıt Miktarları Adana ilinde oluşan tarımsal ve hayvansal atıklardan üretilebileceği hesaplanan metan miktarlarının eşdeğeri benzin, etanol, kalsiyum karbid, petrol gazı, doğal gaz, odun kömürü, elektrik ve taş kömürü gibi yakıtların miktarları hesaplanmıştır. Saflaştırılmış Biyogaz Mısır Silajı Mısır Atıkları Tavuk Gübresi İnek Gübresi Eşdeğeri (1/ha.yıl) (1/ha.yıl) (1/gün) (1/gün) Benzin (L) 3.521 2.561 26.118 34.564 Etanol (L) 5.441 3.958 40.365 53.417 Petrol Gazı (L) 3.200 2.328 23.744 31.422 Doğalgaz (m3) 2.976 2.165 22.082 29.222 Odun Kömürü (kg) 6.081 4.423 45.114 59.702 Elektrik (kWh) 30.085 21.884 9.300 12.307 Taş Kömürü (kg) 4.000 2.910 29.680 39.277 Martins das Neves vd. (2009) Atıklardan Üretilebilecek Metan Eşdeğeri Elektrik Miktarları Ton UKM/Yıl MWe/Yıl %100 Mısır Silajı 62.758 57.135 %100 Mısır Atıkları (kuru) 751.317 606.856 %100 Tavuk Gübresi 50.771 1.180 %100 İnek Gübresi 116.179 1.572 % 55 Mısır Atıkları (kuru) + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi 455.694 349.834 76.986 61.973 %70 Mısır Atıkları (kuru) + %30 İnek Gübresi 560.776 464.047 %70 Mısır Atıkları (kuru) + %20 İnek Gübresi + %10 Tavuk Gübresi 554.235 458.466 %70 Mısır Silajı + %30 İnek Gübresi 78.784 67.550 % 50 Mısır Atıkları (kuru) + %25 İnek Gübresi + %25 Tavuk Gübresi 417.396 328.093 Atık İçeriği % 55 Mısır Silajı + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi Üretilen metandan elde edilebilecek elektrik enerjisi miktarları hesaplanmış olup, hesaplamalarda elektrik motoru dönüşüm verimi %35 kabul edilmiştir. Tarımsal ve Hayvansal Atıklar için 1 MW Kapasiteli Biyogaz Tesisi Ön Fizibilite Hesapları Bölgede oluşan atıkların tamamının toplanarak biyogaz üretimi için değerlendirilmesi uygulamada kolay olmayacağı için BC Practical Excel Tool for Biogas Calculation v0 Tarımsal ve Hayvansal Atıklar için 1 MW Kapasiteli Biyogaz Tesisi Ön Fizibilite Hesapları Parametre Birim Mısır Mısır Tavuk İnek Atıkları 11.515 Gübresi 55.869 Gübresi 88.871 24.347 BAP* Atık Girişi Ton/yıl Silajı 28.601 Silaj Hacmi Bölme Sayısı Silo Uzunluğu m³/yıl m 2.239 1 28 901 1 11 4.373 1 55 6.957 1 87 1.906 1 24 m³ 1 20 1 20 1 20 2 20 1 20 2.488 1.106 2.488 3.387 2.091 24 16 24 28 22 1 1 2 2 1 962 285 962 1528 741 Substrat Depolama Silo Boyutları (Yaklaşık) Katı Besleyici Tahmini Boyutu (Yaklaşık) Tank Sayısı Silo Boyutu Birincil Çürütücü (Yaklaşık) Çürütücü hacmi m³ Net İç Çap (d) m Digester Sayısı Gaz Tutucu hacmi m³ Depolama Tankı (Yaklaşık) Depolama Hacmi m³ Net 1.106 1.106 1.106 3.888 1.106 İç Yükseklik (h) m 6 - 6 6 6 İç Çap (d) m 16 - 16 30 16 1 - 1 1 1 Digester Sayısı *: %70 Mısır Atıkları + %20 İnek Gübresi + %10 Tavuk Gübresi 1 MW Kapasiteli Biyogaz Tesisi Maliyet Hesapları - Giderler Mısır Mısır Maliyet Tavuk Silajı Atıkları Gübresi Gübresi 10.0000 335.000 1.140.000 500.000 10.000 265.000 1.138.000 500.000 10.000 465.000 1.155.000 500.000 10.000 625.000 1.159.000 500.000 10.000 325.000 1.140.000 500.000 Teknik Danışmanlık, Denetim (€) 244.100 229.780 262.800 292.640 233.500 Toplam (€) İşletme Giderleri Separator İşletim Giderleri (€) 2.229.100 2.142.780 2.392.800 2.586.640 2.208.500 10.000 - 20.000 20.000 10.000 35.000 33.000 38.000 42.000 34.000 79.000 79.000 79.000 79.000 79.000 GİDERLER Yatırım Giderleri Planlama İzin/lisans (€) İnşaat İşleri (€) Ekipman/Teçhizat (€) Gübre Üretimi (€) Biyogaz Tesisi Bakım/Onarım (€) Kojenerasyon Tesisi Bakım/ Onarım Maliyeti (€) Personel Giderleri (€) Biyolojik Gestek (€) İş Yönetimi (€) Sigorta (€) Toplam (€) Toplam Maliyet (€) 58.400 3.360 20.000 9.000 214.760 2.443.860 58.400 3.360 20.000 8.000 201.760 2.344.540 *: %70 Mısır Atıkları + %20 İnek Gübresi + %10 Tavuk Gübresi 58.400 3.360 20.000 9.000 227.760 2.620.560 İnek 58.400 3.360 20.000 10.000 232.760 2.819.400 BAP* 58.400 3.360 20.000 9.000 213.760 2.422.260 1 MW Kapasiteli Biyogaz Tesisi Maliyet Hesapları - Gelirler Yıllık Gelirler Açıklama Besleme Tarifesi (€cent/kWsa)* Biyogaz için şebekeye besleme tarifesi 1 MW elektrik enerjisini karşılık yıllık elektrik 1 MW elektrik enerjisi üretimi için harcanan güç 1 MW elektrik enerjisi üretimi sırasında kayıplar Harcanan güç ve kayıplar sonrası kalan elektrik Besleme tarifesine göre elde edilecek kazanç Toprak İyileştirici Birim Fiyatı 90 €/ton için Toplam Elektrik (kWsa/yıl) Yerinde Harcanan Güç (kWsa/yıl) Dönüşüm ve Besleme Kayıpları (kWsa/yıl) Besleme Tarifesi (kWsa/yıl) Besleme Tarifesi (€) Gübre Satışı (€)** Toplam Gelir (€) Maliyet 10 7.900.000 -632.000 -79.000 7.189.000 718.900 500.000 1.218.900 *“Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun” kapsamında besleme tarifesi 13,3 ABD Dolar cent/kWsa olarak uygulanmakta olup, maliyet hesapları ile uyum açısından besleme tarifesi 10 €cent/kWsa olarak kabul edilmiştir. **Biyogaz tesisinden elde edilecek atık olan digestatın toprak iyileştirici olarak satışı planlanmıştır. Bu kapsamda, günde 15-20 ton gübre üretileceği kabulü ile yıllık gübre geliri hesaplanmıştır. 1 MW Kapasiteli Biyogaz Tesisi Maliyet Hesapları Yıllık Gelir/Gider Toplam Maliyet (€) Toplam Gelir (€) Amortisman Süresi (yıl) Mısır Mısır Maliyet Tavuk Silajı 2.443.860 1.218.900 2,00 Atıkları 2.344.540 1.218.900 1,92 Gübresi 2.620.560 1.218.900 2,15 İnek Gübresi 2.819.400 1.218.900 2,31 BAP 2.422.260 1.218.900 1,99  Biyogaz tesisi kurulumu için hesaplanan yıllık giderler ve elektrik enerjisi satışı ile elde edilecek yıllık kazanç değerlendirildiğinde, atıkların birlikte anaerobik parçalanması için planlanacak bir biyogaz tesisi için öngörülen yatırımların 2 sene içinde amorti edilebileceği görülmektedir.  Ayrıca, atık ısıdan bölgesel ısıtma, seracılık, endüstriyel tesislere ısı enerji satışından edilecek kar hesaba katılmamıştır. Anaerobik Parçalanma Sonucu Elde Edilen Ürünün Organik Gübre ve /veya Toprak Düzenleyici Olarak Değerlendirilmesi Organik gübrelere ilişkin yönetmelik 4 Haziran 2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak “Tarımda Kullanılan Organik, Organomineral Gübreler ve Toprak Düzenleyiciler ile Mikrobiyal, Enzim İçerikli ve diğer Ürünlerin Üretimi, İthalatı ve Piyasaya Arzına dair Yönetmelik” olarak revize edilmiştir. EK – 3. DİĞER ÜRÜNLER Ürünün Tip İsmi Ürünün elde ediliş şekli ve ana bileşenlerine ait bilgiler Ürünün hammadde muhtevası, miktarı ile bünyesinde bulunması gereken bitki besin maddesi içeriği ve diğer kriterler Fermantasyon Sonucu Evsel atıkların ve/veya hayvan dışkılarının tekli veya Elde Edilen Organik karışımlarının anaerobik parçalanması ve aerobik Organik madde en az: % 15 Gübre hijyenizasyonu sonucu elde edilen ürün. EK – 4. TOPRAK DÜZENLEYİCİLER A-Organik Toprak Düzenleyiciler Ürünün Tip İsmi Ürünün elde ediliş şekli ve ana Ürünün hammadde muhtevası, miktarı ile bünyesinde bulunması bileşenlerine ait bilgiler gereken bitki besin maddesi içeriği ve diğer kriterler Bitkisel Menşeli Kompost Bitkisel menşeli organik atıkların Organik madde en az: % 35 fermantasyonuyla elde edilen Maksimum nem: % 20 ürün. 10 mm’lik elekten ürünün % 90’ı geçecektir. Tarımsal atıklar ve hayvansal atıkların birlikte anaerobik parçalanması (fermantasyonu) sonrası kalan materyalin değerlendirme kriterleri Yönetmelikte tanımlı değildir. Ayrıca, ağır metaller ve mikrobiyolojik kriterlerde tanımlanmıştır. Anaerobik Parçalanma Sonrasında Kalan Materyalin Karakterizasyon Analiz Sonuçları EC TKM UKM TOC (mS/cm) (g/kg) (g/kg) (mgC/g UKM) 7,17 7,07 7,07 7,10 4,54 4,49 3,95 4,02 7,03 7,41 6,40 6,97 2,53 3,25 3,16 3,98 7,07 4,43 5,99 7,05 4,00 7,06 %30 İnek Gübresi %70 Mısır Atıkları (kuru) + %20 İnek Gübresi + %10 7,08 Tavuk Gübresi %70 Mısır Silajı + %30 İnek 7,04 Gübresi % 60 Mısır Atıkları (kuru) + %25 İnek Gübresi + %25 7,12 Tavuk Gübresi Numune İçeriği Mısır Silajı Mısır Atıkları (kuru) Tavuk Gübresi İnek Gübresi % 55 Mısır Atıkları (kuru) + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi % 55 Mısır Silajı + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi %70 Mısır Atıkları (kuru) + pH çTOC TP N (%) 590,16 476,31 674,57 484,72 (mgC/g UKM) 114,03 99,03 115,73 74,58 0,007 0,004 0,005 0,005 (mg P/g UKM) 159,99 105,78 144,14 110,55 3,50 463,85 125,48 0,007 142,07 7,50 3,59 474,77 113,12 0,008 146,30 4,40 5,91 2,54 782,04 169,84 0,007 220,13 4,37 6,08 2,95 598,71 153,86 0,008 198,74 4,43 6,34 3,16 542,29 147,48 0,006 99,20 4,20 6,44 3,19 685,12 140,24 0,006 114,11 Anaerobik Parçalanma Sonucu Elde Edilen Ürünün Organik Gübre ve /veya Toprak Düzenleyici Olarak Değerlendirilmesi Elde edilen sonuçlar Yönetmelikte tanımlanmış değerler (% Organik Madde) ile karşılaştırıldığında, organik madde içeriklerinin Yönetmelikte belirtilen değerlerden düşük olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, literatürde, fermentasyon sonucu elde edilen maddelerin tarım alanlarında kullanımına yönelik çalışmalarda, kalan materyalin organik içeriğinin anaerobik parçalanmada kullanılan atığa bağlı olarak kuru maddenin %40-85’i arasında olduğu belirlenmiştir. Fermentasyon sonucu elde edilen materyalde belirlenmiş olan 36-59 (%KM) uçucu katı madde içerikleri literatür verileri ile karşılaştırıldığında belirlenen UKM konsantrasyonlarının benzer olduğu görülmektedir. Anaerobik Parçalanma Sonrasında Kalan Materyalin Elementel Analiz Sonuçları ve C/N Oranları Numune İçeriği Mısır Silajı Mısır Atıkları (kuru) Tavuk Gübresi İnek Gübresi %C 26,14 26,13 28,85 28,63 %H 3,85 3,91 4,34 4,25 %N 2,73 2,71 3,25 2,81 %S 0,7 0,71 1 0,88 C/N 9,58 9,64 8,88 10,19 % 55 Mısır Atıkları (kuru) + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi 26,73 3,93 2,82 0,73 9,48 % 55 Mısır Silajı + %30 İnek Gübresi + %15 Tavuk Gübresi 28,36 4,1 2,95 0,88 9,61 %70 Mısır Atıkları (kuru) + %30 İnek Gübresi 26,55 3,91 2,85 0,82 9,32 %70 Mısır Atıkları (kuru) + %20 İnek Gübresi + %10 Tavuk Gübresi 25,76 3,8 2,75 0,79 9,37 28,4 4,18 2,93 0,86 9,69 26,95 3,89 3,02 0,68 8,92 %70 Mısır Silajı + %30 İnek Gübresi % 60 Mısır Atıkları (kuru) + %25 İnek Gübresi + %25 Tavuk Gübresi C/N oranlarının 8,88-10,19 arasında olduğu belirlenmiştir. Bulunan C/N oranları bu husustaki tek standart olan Fransa’da talep edilen C/N> 8 oranını sağlanmaktadır. Diğer karakterizasyon analiz sonuçları da literatürle karşılaştırılmış ve uyumlu olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ağır metaller ve mikrobiyolojik kriterler proje kapsamında değerlendirilmemiştir. PROJE SONUNDA ELDE EDİLEN KAZANIMLAR  Tarımsal ve hayvansal atık üreten sektörlerin simbiyotik işbirliği sağlanmıştır.  Enerji üretimi ile bu atıkların değerlendirilmesi konusunda bilgi düzeyi yükseltilmiştir.  Temiz üretim yaklaşımı kapsamında biyogaz teknolojilerinin uygulanabilirliği konusunda farkındalığın arttırılması sağlanmıştır.  Endüstriyel simbiyoz kapsamında hammadde olarak atıkların kullanılması planlandığı için atıkların çevreye zarar vermeden giderimi ile enerji kazanılacağından anaerobik parçalanma ile biyogaz üretiminin genel olarak olumlu etkiler yarattığı belirlenmiştir. Endüstriyel Simbiyoz Projesi Çıktısı Olan Biyogazın Üretim Proseslerine Yönelik Öneriler Ulusal Biyogaz Programı ve Uzun Dönem Ulusal Strateji için Biyogaz Yol Haritası oluşturulmalı ve ilgili politika hızlandırılarak devreye sokulmalıdır. Bu kapsamda;  Anaerobik parçalanma kullanılarak atıktan üretilebilecek enerji kullanımının teşvik edilmesi için adımları oluşturacak bir EYLEM PLANI hazırlanmalıdır. Hazırlanacak EYLEM PLANI bir STRATEJİ haline gelmelidir. STRATEJİ anaerobik parçalanma için bir vizyon oluştururken, EYLEM PLANI atıktan anaerobik parçalanma ile üretilen enerjinin arttırılması için yapılması gereken eylemleri detaylı olarak içermelidir.  EYLEM PLANI; mevcut olan bilginin yayılmasını geliştirmeyi ve toprak sahiplerinin, toplumun, yerel yönetimlerin, plancıların, anaerobik parçalanma operatörlerinin, çiftçilerin ve finansörlerin bilgiye ulaşmasını kolaylaştırmayı amaçlamalıdır.  Anaerobik parçalanma STRATEJİ ve EYLEM PLANI’nın yanı sıra anaerobik parçalanma için finansal teşviklerin; Yenilenebilir Zorunluluğu (YZ), Besleme Tarifeleri (BT), Yenilenebilir Isı Teşviki (YIT) ve Yenilenebilir Taşıt Yakıtı Zorunluluğu (YTYZ) altında yatırımcıların ihtiyaç duyduğu gelir desteğini sağlamak için çalışmalar yapılmalıdır. Teşekkürler...