1-15 NR son

HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
›NSANLAR ORTALAMA KAÇ YIL YAfiIYOR?
Avrupa ülkelerinde insanlar
70 y˝ldan fazla ya˛˝yor
Türkiye’de insanlar
ortalama 70 y˝l
ya˛˝yor
Kanada’da
insanlar 80 y˝ldan
fazla ya˛˝yor
Latin Amerika ülkelerinde
insanlar 60 y˝ldan
fazla ya˛˝yor
Japonya’da
insanlar 80 y˝ldan
fazla ya˛˝yor
Afrika ülkelerinde
insanlar 55 y˝ldan
az ya˛˝yor
Baz˝ insanlar 50 y˝ldan az ya˛arken, baz˝lar˝ 80 y˝ldan fazla ya˛˝yor.
Çünkü, insan˝n beden yap˝s˝ ve ya˛ad˝˝ yerin ko˛ullar˝ sal˝˝n˝ etkiliyor.
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
TARLADA ÇALIfiIRKEN NEDEN HASTA OLURUZ?
3
Kirli ve mikroplu su
3
Aç˝k alanlarda hayvan ve insan d˝˛k˝s˝/idrar˝
3
A˛˝r˝ s˝cak ve a˛˝r˝ souk
3
Kirli/tozlu/dumanl˝ hava
3
Sinekler, fare, kene, akrep, y˝lan…
3
Zirai ilaçlar ve at˝klar˝/kutular˝
3
Sigara içmek ve yan˝nda içilmesi
3
Kötü beslenme
3
Kirli eller, kirli k˝yafetler
3
Hastal˝klardan korunma yollar˝n˝ bilmeme
3
Kötü ula˛˝m ko˛ullar˝
3
A˛˝lar˝n zaman˝nda yap˝lamamas˝
3
Gebelik öncesi, gebelik dönemi ve doum sonras˝
kontrollerine gitmeme
3
4 ve daha fazla çocuk dourma
3
19 ya˛˝ndan önce evlenme
3
19 ya˛˝ndan önce doum yapma
3
2 y˝ldan k˝sa aral˝klarla gebe kalma
3
S˝k s˝k dü˛ük yapma ve ölü doumlar
3
Evde ya da tarlada doum yapma
3
Akraba evlilii
Bak˝ms˝z tar˝m aletleri
3
fiiddet
3
Okuldan geri kalma
3
-1-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
HASTALIKLARDAN KORUNMAK
›Ç›N ÖNCE VÜCUDUMUZU TANIMALIYIZ
Beyin:
Vücudumuzu ve dü˛üncelerimizi yöneten organ˝m˝zd˝r.
Akcierler:
Nefes al˝p vermemizi ve hava ile ald˝˝m˝z oksijenin vücuda
da˝lmas˝n˝ salayan organ˝m˝zd˝r.
Karacier:
Vücudumuzun süzgecidir. Ald˝˝m˝z besinlerin zararl˝ k˝s˝mlar˝n˝
ay˝rarak kan˝ temizler.
Kalp:
Vücudumuza kan pompalayan organ˝m˝zd˝r.
Mide:
Yediimiz yiyecek ve içeceklerin öütüldüü organ˝m˝zd˝r .
Böbrekler:
Vücudumuza ald˝˝m˝z s˝v˝lar˝n süzüldüü yerdir.
Dalak:
Kan yapan organ˝m˝zd˝r.
Pankreas:
Yediimiz besinlerin sindirilmesine yard˝mc˝ olan maddeler üretir.
Ba˝rsaklar:
Mideden sonra besinlerin geçtii organlar˝m˝zd˝r. Ald˝˝m˝z
yiyeceklerdeki baz˝ faydal˝ besinler buradan emilir, dierleri d˝˛k˝
˛eklinde at˝l˝r.
Rahim:
Anne karn˝nda bebein büyüdüü organd˝r.
Yumurtal˝klar: Kad˝n döl hücresinin üretildii kad˝n üreme organ˝d˝r
Testisler:
Erkek döl hücrelerinin üretildii erkek üreme organ˝d˝r.
Prostat:
Erkeklerde idrar torbas˝n˝ d˝˛tan sarar ve idrar yollar˝n˝n savunmas˝n˝ yapar.
-2-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
MIKROPLAR VÜCUDUMUZA NASIL BULAfiIR?
Hastal˝˝n Kolay
Bula˛t˝˝ Ki˛iler
Gebeler, çocuklar, ya˛l˝lar,
herhangi bir hastal˝˝
olanlar, iyi beslenemeyenler...
Mikrobun Vücuda Giri˛ Kap˝s˝
A˝z, burun, deri,
göz, kulak, üreme organlar˝…
Mikroplar
Virüs, Mantar,
Parazit, Bakteri…
Mikrop Kayna˝:
Mikrobu ta˛˝yan canl˝lar
(insan, hayvan, böcek vs.),
kirli su, toprak...
Mikrobun Bula˛ma Yolu
Sular, hava, toz,hasta insanlar,
hasta hayvanlar (sinek, köpek) ortak
kullan˝lan havlu, t˝rnak makas˝, tarak
gibi malzemeler…
-3-
Mikrobun Yay˝lma Yollar˝
D˝˛k˝, balgam,
tükürük, kan, idrar,
döl suyu…
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
1. ELLER›M›Z› SABUNLA YIKAMALIYIZ!
3
Mikroplar˝n çou
ellerimizden vücudumuza girer.
Nezle, grip, ishal gibi
pek çok hastal˝˝n nedeni
kirli ellerdir.
›nsan d˝˛k˝s˝nda milyonlarca mikrop bulunur. Taharetlenme s˝ras˝nda
3
t˝rnak diplerinde ya da elimizde mikrop kalabilir. Elimizdeki mikroplar da
elle yapt˝˝m˝z i˛ler ile az˝m˝za, yemeklere ve e˛yalara bula˛˝r.
Özellikle ishalli hastal˝klar çocuklarda büyüme gerilii ve ölüme neden
3
olabilir. Eer gebe bir kad˝n ishal olursa; dü˛üe, erken douma neden
olabilir ya da anne karn˝ndaki bebein büyümesini yava˛latabilir.
Yemekten önce, i˛ yapt˝ktan sonra ve tuvaletten sonra eller bol su ve
3
sabunla y˝kanmal˝, parmak aralar˝ ve t˝rnak dipleri iyice ovulmal˝d˝r.
Çocuklar bize bakarak örenir. Bu nedenle el y˝kama konusunda
3
çocuklar˝m˝za örnek olmal˝y˝z.
3
Ellerin sabunla y˝kanmas˝, ellerimizdeki kimyasal maddelerin de
temizlenmesini salar.
Sabun mikrop öldürücüdür.
Bu nedenle tarlada çal˝˛˝rken cebimizde mutlaka sabun ta˛˝mal˝y˝z.
-4-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
2. DO–RU NEFES ALIP VERMEL›Y›Z!
Burnumuzdan nefes al˝p az˝m˝zdan vermeliyiz ÇÜNKÜ; Havan˝n içindeki mikroplar
burnumuzun içindeki k˝llar taraf˝ndan süzülür. Böylece tozun, mikrobun akcierlerimize
inmesi önlenir. Hava ˝s˝n˝r.
BU NEDENLE; Çocuklar˝n˝z˝n ve kendinizin burnu t˝kal˝ysa açmal˝y˝z.
3
Etrafta toz ya da kimyasal madde varsa maske takmal˝y˝z. Bir maskeyi de sürekli
deil, birkaç saatte bir yenisiyle dei˛tirerek takmal˝y˝z.
3
Öksürürken, aks˝r˝rken az˝m˝z˝ mendille ya da kolumuzla kapatmal˝y˝z. Böylece
mikroplar etraf˝m˝zdaki insanlara bula˛maz.
3
Oday˝ s˝k s˝k havaland˝rmal˝y˝z, çünkü mikroplar odaya yay˝larak dier aile
bireylerine de bula˛abilir.
3
Yerlere tükürmemeliyiz, çünkü tükürükte bulunan mikroplar dier insanlar˝
hastaland˝r˝r.
Burnu Açmak ›çin;
1 bardak kaynam˝˛ suya
1 çay ka˛˝˝ tuzu kar˝˛t˝r˝p,
burnumuza günde 3-4
kez birer damla
damlatmal˝y˝z.
Sigara, kanser ba˛ta olmak üzere birçok hastal˝a neden olur.
Günde bir paket sigara içilen evlerdeki çocuklar 5 tane sigara içmi˛ kadar zehirlenir.
-5-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
3. TEM›Z VE M›KROPSUZ SU KULLANMALIYIZ!
3
Klor kutusunun
üstünde nas˝l
kullan˝laca˝ yaz˝l˝d˝r,
• Klor tableti mikrop
öldürücüdür, sadece suyu
ve sebzeleri temizlemek
için kullan˝n ve
çocuklar˝n ula˛amayaca˝
yerde saklay˝n˝z.
• Klor tabletlerini güne˛
˝˛˝˝ndan uzak ve serin
yerlerde saklay˝n˝z.
Hem içme suyunun hem de yemek pi˛irme ve bula˛˝k y˝kamada kulland˝˝m˝z suyun
3
temiz olmas˝na özen göstermeliyiz.
Eer güvenli bir su kayna˝m˝z yoksa kulland˝˝m˝z suyu mutlaka mikroplardan
3
temizlemeliyiz.
Suyu temizlemek için KLOR kullan˝l˝r,
3
Halk Sal˝˝ Müdürlüü'nde Çevre Sal˝˝ Birimleri klor tabletini ücretsiz olarak
3
da˝tmaktad˝r.
3
Eer klor tabletimiz yoksa evde kulland˝˝m˝z çama˛˝r suyunu da
kullanabiliriz. Bunun için;
• Öncelikle 1 bardak çama˛˝r suyu ile 9 bardak normal su kar˝˛t˝r˝l˝r.
• Daha sonra bu kar˝˛˝mdan suyun her 1 litresi için 2-3 damla damlat˝l˝r, 30 dakika
bekledikten sonra kullan˝l˝r.
Klor tableti ya da çama˛˝r suyu yoksa, suyu kaynatarak da temiz hale getirebiliriz.
3
Su kaynamaya ba˛lad˝ktan sonra en az 5 dakika daha kaynat˝rsak içerisindeki
mikroplar˝ temizlemi˛ oluruz.
Kaynat˝lm˝˛ suyun tad˝ biraz dei˛ir. Çünkü suya lezzet veren baz˝ gazlar su
3
kaynarken havaya kar˝˛˝r. Eer bu suyu kaptan kaba bo˛alt˝rsak suya tekrar eski
lezzetini kazand˝rm˝˛ oluruz.
Suyu metal veya aç˝k renk kaplarda az˝ kapal˝ olarak saklamal˝y˝z.
3
›çine dald˝rd˝˝m˝z ma˛rapa ya da tas˝n temiz olmas˝na özen göstermeliyiz.
3
-6-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
4. AÇIK ALANLARA DIfiKILAMAMALIYIZ!
• Tuvalet kullanmak etrafa mikrop yay˝lmas˝n˝ önler ve mahremiyet için gereklidir. Aç˝k alanlara rastgele ihtiyaç gidermek,
bizim ve çocuklar˝m˝z˝n hasta olmas˝na neden olur.
Tarlada tuvalet nas˝l yap˝l˝r?
Tuvalet bar˝naklardan (çad˝rlardan) en az 40 ad˝m uzaa yap˝lmal˝d˝r.
3
Önce 1.5 metre derinliinde, yakla˛˝k 1 metre geni˛liinde çukur aç˝l˝r.
3
Çukurun üzeri uygun malzemelerle kapat˝l˝r ve bir d˝˛k˝lama delii
3
b˝rak˝l˝r.
Çevresi ve üzeri kullananlar˝n görünmemesi için kapat˝l˝r.
3
Çukurdan ç˝kan toprak tuvaletin kenar˝na y˝˝l˝r ve yan˝na bir kürek konur.
3
Her d˝˛k˝lamadan sonra üzerine bir kürek toprak at˝l˝r.
3
Üzerine toprak at˝lmas˝ tuvalet çukurunda mikroplar˝ çoalmas˝n˝ azalt˝r.
3
Tarlada çal˝˛˝rken de kolay ula˛abileceiniz tuvalet yap˝n.
-7-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
5. DO–RU TAHARETLENMEL›Y›Z!
D˝˛k˝ Delii
›drar Delii
ÖNDEN ARKAYA DO–RU
B›R DEFA
• ›nsan d˝˛k˝s˝nda milyonlarca mikrop vard˝r.
Eer tuvalet sonras˝ temizlie dikkat etmezsek d˝˛k˝da bulunan mikroplar, idrar
3
yollar˝na ula˛abilir ve hastal˝k olu˛turabilir.
Eer; arkadan öne doru taharetlenirsek; d˝˛k˝da bulunan mikroplar idrar
3
deliine bula˛˝r ve buradan da idrar yollar˝na ilerleyerek iltihap olu˛turur.
›drar yaparken yanma, ar˝, s˝k idrara ç˝kma, acil idrar yapma istei gibi
3
belirtiler idrar yolu hastal˝klar˝n˝n belirtileridir.
›drar yolu hastal˝klar˝ kad˝nlarda daha çok görülür.
3
Tedavi edilmezse uzun süre devam edebilir ve ciddi böbrek hasar˝na neden
3
olabilir.
›drar yolu iltihaplanmas˝n˝ önlemek için:
Tuvalete girmeden önce ellerimizi y˝kamal˝y˝z
3
Temiz ellerle önden arkaya doru bol suyla taharetlenmeliyiz.
3
›ç çama˛˝rlar˝m˝z˝ s˝k s˝k dei˛tirmeliyiz.
3
›drar yolu hastal˝klar˝ kad˝nlarda dü˛üklere, erken doumlara, dü˛ük kilolu
bebeklerin doumuna, küçük çocuklarda geli˛me geriliine neden olabilir.
-8-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
6. YETERL› VE DENGEL› BESLENMEL›Y›Z!
• ›yi beslenmek kar˝n doyurmak deildir, öünleri zaman˝nda ve dengeli yememiz gerekir. Her gün a˛a˝daki besin gruplar˝n˝
mutlaka tüketmeliyiz.
Süt ve sütten yap˝lan yiyecekler
Çocuklar˝n büyümesi ve geli˛mesi için önemlidir. Kalsiyum deposudur, kemikleri güçlendirir.
3
Çi ve kaynat˝lmam˝˛ sütlerden yap˝lan peynir insanlarda Brusella hastal˝˝na neden olur.
3
Mümkün olduu kadar çi sütten peynir yapmamal˝y˝z.
3
Çi sütten yap˝lmak zorunda olan peynirleri Brusella hastal˝˝na yakalanmamak için en az 3 ay youn tuzlu suda bekletmeliyiz.
3
Çi süt en az 10 dakika kaynat˝ld˝ktan sonra içilmelidir veya kullan˝lmal˝d˝r.
3
Yourdun suyunun süzülmesi veya bekletme esnas˝nda olu˛an suyunun at˝lmas˝ vitamin kayb˝na neden olur.
3
Sütün ˛ekerle birlikte pi˛irilmesi protein kayb˝na neden olur. Bu nedenle süte ˛ekeri pi˛tikten sonra koymal˝y˝z.
Et, yumurta, kurubaklagiller (nohut, kurufasülye, mercimek...)
Vücudumuzda her gün binlerce hücre ölürken yenileri de yap˝l˝r. Yeni hücrelerin
yap˝lmas˝ için protein gereklidir.
3
Etin kendisi protein içerdii için suyundan ziyade kendisi yenilmelidir.
3
Ha˛lama, ˝zgara gibi yöntemler tercih edilmeli, k˝zartmadan kaç˝n˝lmal˝d˝r.
3
Izgara yaparken etle ate˛ aras˝ndaki uzakl˝k en az 15 cm olmal˝d˝r, aksi halde kanser yap˝c˝ maddeler olu˛ur.
3
Çocuklar ve kronik hastal˝˝ olmayan yeti˛kinler günde en az 1 yumurta yemelidir.
3
Yumurta ha˛lanarak (kaynad˝ktan sonra en fazla 5 dakika) yendiinde daha besleyicidir.
3
Yumurta kesinlikle y˝kanmamal˝d˝r, çünkü çok daha kolay bozulur.
3
Kurubaklagiller ha˛lanmamal˝, tuzlu suda 3-4 saat bekletilmeli, daha sonra iyice pi˛irilmelidir. Ha˛lan˝p suyu dökülürse vitaminleri
kaybolur.
-9-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
6. YETERL› VE DENGEL› BESLENMEL›Y›Z! (Devam˝)
Sebze ve meyve
Vitamin ve mineraller bak˝m˝ndan zengindir.
Dier yiyeceklerin vücuda yarar salamas˝ için sebze ve meyve yenilmelidir.
Bir gün içerisinde, koyu ye˛il yaprakl˝ sebzeler (˝spanak, marul, semizotu...), koyu sar˝ sebzeler
3
(havuç, patates),en az 2 defa tüketilmelidir.
Sebze ve meyveler bol su ile y˝kand˝ktan sonra tüketilmelidir.
3
3
Sebzeler y˝kand˝ktan sonra kendi suyuyla, su koymadan, az˝ kapal˝ olarak dü˛ük ˝s˝da
pi˛irilmelidir.
Sebzelerin vitamin kaybetmemesi için mümkün olduunca az pi˛irilmesi gerekir.
3
Ekmek ve tah˝llar
3
Ekmek yap˝m˝nda tam buday veya kepekli un kullan˝lmas˝ gerekir.
Çünkü bunlar˝n besin deeri daha yüksektir ve uzun süre tok tutar.
3
Mayas˝z ekmek kans˝zl˝˝ artt˝rd˝˝ için mayal˝ ekmek yemek gerekir.
Su
3
Bir ki˛i günde en az 1.5 litre (4-6 su barda˝) su içmelidir. S˝cak havalarda bu miktar art˝r˝lmal˝d˝r.
Çay kans˝zl˝a neden olur. Bu yüzden yemek yedikten en erken 1 saat sonra çay içmeliyiz.
-10-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
6. YETERL› VE DENGEL› BESLENMEL›Y›Z! (Devam˝)
Gebeler için ek beslenme önerileri:
Gebeler günde 2 kase yourt yemeli ya da en az 2 bardak süt içmelidir.
3
Gebeler günde en az 2,5 litre (10 su barda˝) su içmeli, iyotlu tuz kullanmal˝, mayal˝
3
ekmek, pekmez, yumurta, et, bal˝k ve sebze yemekleri yemelidir.
Gebelikte en s˝k kar˛˝la˛˝lan sal˝k sorunu kans˝zl˝kt˝r. Kans˝zl˝k anne karn˝ndaki bebein
3
küçük kalmas˝na, geli˛me geriliine, erken domas˝na ve ölü domas˝na neden olurken,
annenin de s˝k s˝k hastalanmas˝na ve doum s˝ras˝nda ölmesine neden olabilir. Bu nedenle
doktor taraf˝ndan verilen demir haplar˝ kullan˝lmal˝d˝r.
Gebe kad˝n kahvalt˝ yaparken ya da yemek yerken asla çay içmemelidir. Çay˝ yemekten en
3
erken 1 saat önce ya da sonra içmelidir.
Gebe kalmay˝ dü˛ünen bir kad˝n en az 3 ay önce aile hekimine gitmelidir. Çünkü anne
3
karn˝nda bebein beyin geli˛imi için vitaminler (özellikle folik asit, B12 gibi) çok önemlidir.
Hekiminiz sizin için gerekli olan vitaminlere ve miktar˝na karar verecektir.
›yotlu tuz kullanmal˝y˝z
›yot çe˛itli hormonlar˝n düzenli çal˝˛mas˝ için gerekli bir mineraldir.
3
›yot eksiklii dü˛üklere, ölü doumlara, guatr hastal˝˝na, bebekte zeka geriliine ve çocuklarda
3
büyüme geriliine neden olur.
3
›YOTLU TUZ almal˝y˝z ve kullanmal˝y˝z.
›yotlu tuz ˝˛˝k ve güne˛ görmeyen, nemli olmayan bir ortamda, koyu renkli ve az˝ kapal˝ kaplarda saklanmal˝d˝r.
›yotlu tuz, yemek pi˛tikten sonra ate˛ten indirmeye yak˝n eklenmelidir. Çünkü yemekle birlikte pi˛erse iyot ölür.
-11-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
6. YETERL› VE DENGEL› BESLENMEL›Y›Z! (Devam˝)
GÜVENL› BESLENME ›Ç›N 5 ANAHTAR
1. Temizlie önem vermeliyiz
Neden?
Yemek yapmaya ba˛lamadan önce ellerimizi bol su ve sabunla y˝kamal˝y˝z.
Toprakta, suda, hayvanlarda ve insanlarda pek çok tehlikeli
Yemek haz˝rlamadan önce kullanaca˝m˝z ka˛˝k, b˝çak, tahta, tencere gibi malzemeleri iyice mikrop bulunur. Bu mikroplar eller, temizlik bezleri ve özellikle
y˝kamal˝y˝z.
dorama tahtas˝ gibi mutfak aletleriyle ta˛˝n˝r; biz fark˝na bile
Yiyeceklerimizi zararl˝ fare, böcek, ha˛erelerden korumak için kapakl˝ kaplarda saklamal˝y˝z..
varmadan yiyeceklerimize bula˛˝p, g˝da zehirlenmelerine ve
hastal˝klara neden olur.
2. Pi˛mi˛ ve çi g˝dalar˝ birbirinden ayr˝ tutmal˝y˝z.
Et, tavuk, bal˝k gibi pi˛memi˛ yiyecekler dier g˝dalardan ayr˝ tutulmal˝d˝r.
B˝çaklar, dorama tahtalar˝ gibi mutfak aletlerini pi˛memi˛ yiyeceklerde kulland˝ktan sonra ba˛ka
yiyeceklerde kullanmadan önce y˝kamal˝y˝z.
Yenmeye haz˝r g˝dalar˝n pi˛memi˛ g˝dalarla temas˝n˝ engellemek için kapal˝ kaplarda saklamal˝y˝z.
Neden?
Özellikle et, tavuk, bal˝k gibi pi˛memi˛ g˝dalar ve bunlar˝n
sular˝nda tehlikeli mikroplar yemek haz˝rlama ya da saklama
s˝ras˝nda dier g˝dalara da bula˛abilir
3. ›yice pi˛irelim
Özellikle et, tavuk, yumurta ve bal˝k gibi g˝dalar˝ iyice pi˛irmeliyiz.
Çorba ve sulu yemeklerin tamamen pi˛tiinden emin olana kadar kaynatmal˝y˝z.
Önceden yap˝lm˝˛ bir yemei iyice ˝s˝tt˝ktan sonra yemeliyiz.
Neden?
Pi˛irmek, yiyeceklerdeki mikroplar˝ öldürür.
Özellikle k˝yma, kemikli et parçalar˝ ve bütün tavuk pi˛irirken iç
k˝s˝mlar˝n˝n iyice pi˛mesine dikkat etmeliyiz.
4. Yiyeceklerimizi doru ˝s˝da saklamal˝y˝z
Tüm pi˛mi˛ ve bozulabilir yiyecekleri d˝˛ar˝da biraz souduktan sonra buzdolab˝na koymal˝y˝z.
Buzdolab˝n˝z yoksa o öünde yenecek kadar yemek pi˛irmeliyiz.
Neden?
Pi˛mi˛ yemekler buzdolab˝ d˝˛˝nda 2 saatten sonra bozulmaya
ba˛lar ve mikroplar çok h˝zl˝ çoal˝r.
5. Temiz su, temiz malzeme kullanmal˝y˝z
Yemeklerde ve bula˛˝˝ y˝karken temiz su kullanmal˝y˝z. Sebze ve meyveleri iyice y˝kad˝ktan sonra
kullanmal˝y˝z. Sebzeleri klorlu suda y˝kamak daha iyidir. Klor kutusunun üzerinde ne kadar
kullan˝laca˝ yaz˝l˝d˝r. Sütü kaynamaya ba˛lad˝ktan sonra en az 5 dakika kar˝˛t˝rd˝ktan sonra
ate˛ten indirmeliyiz. Marketten ald˝˝m˝z g˝dalar˝n son kullanma tarihine dikkat etmeli, tarihi
geçmi˛ yiyecekleri yememeliyiz.
Neden?
Sulara mikrop kar˝˛m˝˛ olabilir.
Çürümü˛ yiyeceklerde zehirli maddeler olabilir.
Klor kullanmak mikroplar˝ öldürür.
-12-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
7. ÇOCUKLARIMIZIN AfiILARINI ZAMANINDA YAPTIRMALIYIZ!
• A˛˝lar bizi ve çocuklar˝m˝z˝ birçok hastal˝ktan korur.
Verem, sar˝l˝k (Hepatit A ve B),difteri (ku˛palaz˝), bomaca, tetanoz, k˝zam˝k,
3
k˝zam˝kç˝k, kabakulak, çocuk felci, zatüre, menenjit ve suçiçei hastal˝klar˝ a˛˝
ile önlenir.
Her bir a˛˝n˝n zaman˝ vard˝r ve Aile Hekiminiz çocuklar˝n˝z˝ zaman˝ geldiinde
3
ücretsiz olarak a˛˝lar.
Çocuklar˝m˝z˝n a˛˝lar˝n˝n zaman˝nda yap˝lmas˝ için bal˝ olduumuz aile
3
hekimine çocuumuzu kay˝t ettirmeliyiz. (Aile hekimine kay˝t olmak için kimlik
fotokopisi ve bir dilekçe yeterlidir.)
3
Örnein, zaman˝nda (çocuk 1 ya˛˝ndayken) k˝zam˝k a˛˝s˝ yap˝lmayan çocuklar, k˝zam˝k
mikrobu ile kar˛˝la˛˝rsa bu mikrop çocuun beynine yerle˛ebilir ve y˝llar sonra beyinde felç
olu˛turarak (SSPE) çocuun ölümüne neden olabilir.
Örnein, zaman˝nda kabakulak a˛˝s˝ yap˝lmayan erkek çocuklarda, ileri ya˛larda mikrobu
3
kap˝nca, üreme organ˝n˝ (testisler) tutar ve bu çocuklar kal˝c˝ olarak k˝s˝r kalabilir.
Eer gittiiniz bir Aile Sal˝˝ Merkezinde a˛˝ yap˝lmamas˝ gibi bir problemle kar˛˝la˛˝rsan˝z
184 no'lu telefonu arayabilir veya Toplum Sal˝˝ Merkezlerine ba˛vurabilirsiniz.
-13-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
NÜFUS KAYDI OLMAYAN K›fi›LER›N A›LE HEK›M› DE OLMAZ!
Nüfus kayd˝ nas˝l yap˝l˝r?
Çocuunuzun nüfus kayd˝n˝ yapabilmeniz için önce sizin de nüfusa kay˝tl˝
olman˝z gerekir.
Bir annenin çocuuna kimlik ç˝karmas˝ için resmi nikâhl˝ olmas˝na gerek yoktur.
Resmi nikâh˝ olmasa da çocuunu üzerine kay˝t ettirebilir.
Bebeklerin nüfus kayd˝ nas˝l yap˝l˝r?
3
Çocuunuzun a˛˝lar˝n˝n düzgün yap˝lmas˝ için kimliinin ç˝kar˝lmas˝ gerekir.
3
Çocuk doar domaz annenin veya baban˝n kendi kimlii nüfus müdürlüüne
gitmesi gerekir
3
Çocuun doumundan itibaren 1 ay içinde kimlii ç˝kar˝l˝rsa herhangi bir ücret
al˝nmaz
18 ya˛˝ndan büyüklerde kimlik nas˝l ç˝kar˝l˝r;
3
Nüfus müdürlüüne 4 adet vesikal˝k fotoraf ile anne, baba ya da
karde˛lerinin kay˝tl˝ olduu yeri gösteren bir belge veya onlar˝n sözlü beyan˝
ile müracaat ederek kimliini al˝r.
3
Türkiye vatanda˛˝ olmay˝p en az 6 ay Türkiye'de ikamet edecek ki˛iler,
Emniyet Müdürlüünde (polis) yabanc˝lara ait TC kimlik numaras˝ verilir.
-14-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
8.TETANOZ AfiILARINI ZAMANINDA YAPTIRMALIYIZ!
• Tetanoz hastal˝˝ toprakta bulunan bir mikroptan bula˛˝r ve
ölümcüldür.
• Tetanoz hastal˝˝na neden olan mikrop her yerde bulunabilir.
En çok tar˝mda çal˝˛anlar tehlike alt˝ndad˝r.
Tar˝mda çal˝˛an bir ki˛i kaza sonucunda bir yerini kestiinde
3
veya yaraland˝˝nda derhal en yak˝n sal˝k kurulu˛una
ba˛vurmal˝d˝r.
Tetanoz insandan insana bula˛maz.
3
Çocuklara ve 15-49 ya˛ aras˝ kad˝nlara tetanoz a˛˝s˝ ücretsiz yap˝l˝r. Çünkü;
3
Tetanoz mikrobu çounlukla doum s˝ras˝nda göbek kordonu kesilirken bebee bula˛˝r.
3
Tetanoz mikrobu bula˛m˝˛ bir bebek doduunda tamamen sal˝kl˝ görünür, fakat 2-3 gün sonra ememez ve kas˝lmalar
ba˛lar, bebek ölür.
AfiI ile TETANOZ hastal˝˝ndan korunmak mümkündür.
-15-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
9. Z›RA› ›LAÇLARI KURALLARINA UYGUN KULLANMALIYIZ!
• Tarlada çal˝˛˝rken, orada yeti˛en ürünleri böceklerden koruyabilmek için kullan˝lan ilaçlara zirai ilaç denir.
Zirai ilaçlar ZEH›R’dir.
Vücuda Giri˛ Yollar˝
Zararl˝ Etkileri
Korunma Yollar˝
Göz
TOPRAK
SU
HAVA
A˝z ve
sindirim
sistemi
Solunum
yolu
Cilt
-16-
3
Hemen görülen
durumlar
• Zehirlenmeler
3
Uzun süre sonra
görülen durumlar
• Sakat doumlar
• Dü˛ük ve ölü
doumlar
• Ciddi kans˝zl˝k
• K˝s˝rl˝k
• Hormon bozukluu
• Sinir sistemi
hasarlar˝
• Ast˝m ve allerji
• Yar˝k-damak dudak
• Depresyon
• Kanserler
3
Gözlük kullan
3
Maske tak
3
Uzun pantolon
3
Uzun kollu gömlek
3
Eldiven giy
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
9. Z›RA› ›LAÇLARI KURALLARINA UYGUN KULLANMALIYIZ! (Devam˝)
Zirai ilaç uygulan˝rken dikkat edilmesi gerekenler
fiapka, maske, eldiven, gözlük, uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çoraplar, kapal˝
3
ayakkab˝ veya bot giyilmelidir.
Püskürtme yap˝lan alanlara girilmemelidir.
3
›laçlama sonras˝ tarlaya girilmemelidir. ›laçlamadan sonraki bekleme süresi kullan˝lan
3
zirai ilaç kutusunda yazmaktad˝r. Bu süre ne kadarsa o kadar bekleyip ondan sonra
tarlaya girilebilir.
Eller s˝k s˝k sabunla y˝kanmal˝d˝r. Böylece hem ellerdeki kal˝nt˝lar uzakla˛t˝r˝l˝r ve
3
bunlar˝n cildin içine girmesi engellenir, hem de a˝z, göz, burun yoluyla al˝nmas˝ azalt˝lm˝˛ olur.
Bol su içilmelidir (6-8 su barda˝). Su zehrin vücuttan at˝lmas˝n˝ kolayla˛t˝r˝r.
3
›laçlama yap˝lan bölgelere uyar˝ levhas˝ koymak gerekir.
3
›laç kutular˝ etrafa geli˛igüzel at˝lmamal˝, uzakta bir yere gömülmelidir.
3
Eve ya da çad˝ra girmeden önce;
Eller y˝kanmal˝ ve tarlada kullan˝lan bot, eldiven, ˛apka ve dier giysiler ç˝kar˝lmal˝ ve bir torbaya
3
konulmal˝d˝r.
Tarlada kullan˝lan k˝yafetler dier çama˛˝rlardan ayr˝ y˝kanmal˝ ve y˝karken eldiven kullan˝lmal˝d˝r.
3
Y˝kanan k˝yafetler güne˛te kurutulmal˝d˝r.
3
Hemen du˛ al˝nmal˝d˝r.
3
Du˛ yaparken vücut ovulmamal˝ ya da keselenilmemelidir. Çünkü kese yap˝ld˝˝nda, zirai ilaçlar deriye nüfuz edebilir.
3
El ve ayak t˝rnak kökleri temizlenmelidir.
3
Du˛ ald˝ktan sonra ve çocuklara sar˝lmadan ya da onlarla oynamadan önce temiz k˝yafetler giyilmelidir.
3
Tar˝m ilaçlar˝ zehirdir.
Zehiri vücudunuzdan ve evinizden uzakla˛t˝r˝n!
-17-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
10. AÇIK ALANLARDA UYURKEN C›B›NL›K KULLANMALIYIZ!
• Sivrisinek, tatarc˝k gibi baz˝ sineklerden korunmak için cibinlik kullanmal˝y˝z. Çünkü bu sinekler
hasta insanlar˝n kan˝n˝ emerler, daha sonra salam insanlara mikrobu bula˛t˝r˝rlar.
S˝tma hastal˝˝;
Gebelerin dü˛ük ve ölü doum yapmalar˝na neden olur,
3
Gebelerin erken doum yapmalar˝na neden olur,
3
Çocuklar˝n k˝sa ve zay˝f kalmalar˝na neden olur.
3
fiark ç˝ban˝ (Halep ç˝ban˝, Badat ç˝ban˝, Diyarbak˝r ç˝ban˝, Antep ç˝ban˝ ) hastal˝˝;
Tatarc˝k (kum sinei/yakarca) sineinin ˛ark ç˝ban˝ olan ki˛iyi ˝s˝rd˝ktan sonra salam
ki˛iyi ˝s˝rmas˝ ile hastal˝k bula˛˝r,
Hastal˝a neden olan mikrop vücuda girdikten sonra önceleri küçük bir sivilce gibi görülür,
3
Daha sonra yava˛ yava˛ büyür,
3
Genellikle hastal˝k yüzde görülür ve iyile˛tikten sonra iz b˝rak˝r,
3
Görünümü etkiledii için özellikle gençlerde psikolojik sorunlara neden olabilir,
3
Hastal˝˝n ilac˝ mevcuttur ve tedavi edilmelidir.
3
S˝tma ve fiark ç˝ban˝ hastal˝˝ndan korunmak için;
Uyurken cibinlik kullanmal˝,
3
Sabah ya da ak˛am alacakaranl˝kta çal˝˛˝rken uzun kollu elbise,
3
eldiven, çorap giymeli,
Evlerin pencerelerine tel örgü takmal˝,
3
Sinek kovucu ilaçlar kullanmal˝y˝z.
3
-18-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
11. TARLADA ÇALIfiIRKEN KEND›M›Z›
SICAKTAN VE GÜNEfiTEN KORUMALIYIZ!
Tarlada s˝cakta ve güne˛ alt˝nda uzun süre
çal˝˛maya bal˝ olarak;
Gebelik zehirlenmesi,
3
Dü˛ük doum a˝rl˝kl˝ bebek,
3
Bebeklerde organ hasarlar˝,
3
Yeti˛kinlerde s˝v˝ kayb˝na bal˝ bay˝lma,
3
Uzun süre güne˛te kalma neticesinde cilt kanserleri gibi
3
hastal˝klar görülebilir.
Güne˛ alt˝nda ve s˝cakta çal˝˛˝rken almam˝z gereken
önlemler;
Her saat ba˛˝ en az 5 dakika olmak üzere gölgede
3
dinlenmeli,
Her dinlenmede en az 1 bardak temiz su içmeli,
3
Çal˝˛˝rken geni˛ kenarl˝kl˝ ˛apka giymeli,
3
Güne˛ gözlüü takmal˝,
3
Güne˛in tepede olduu saatlerde çal˝˛maya ara
3
vermeliyiz.
-19-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
12. KENEDEN KORUNMALIYIZ!
Keneden bula˛an K˝r˝m-Kongo Kanamal˝ Ate˛i Hastal˝˝na yakalanmamak için;
Hayvanlar˝n üzerindeki keneye ve hayvanlar˝n kan, idrar ve dier vücut s˝v˝lar˝na ç˝plak elle dokunmamal˝y˝z,
3
Vücudumuzdaki keneyi en k˝sa sürede ç˝plak elimizi dedirmeden eldiven ve kene kart˝ ile ç˝karmal˝, kene kart˝ yoksa
3
bez veya naylon po˛et ile tutarak ç˝karmal˝y˝z,
Keneyi ç˝karamazsak sal˝k kurulu˛una gitmeliyiz.
3
Ba, bahçe, tarla, orman gibi yerlere giderken;
Aç˝k renkli giysiler giymeliyiz,
3
Kapal˝ k˝yafetler seçmeliyiz,
3
Pantolon paçalar˝n˝ çorap ya da çizme içine koymal˝y˝z.
3
Ba, bahçe, tarla, orman gibi yerlerde;
Kene uçmaz veya z˝plamaz, t˝rman˝r; vücudumuzda aç˝k yer b˝rakmamal˝y˝z,
3
Oturaca˝m˝z yere aç˝k renkli örtü sermeliyiz,
3
Vücudumuza t˝rmanan keneyi ç˝plak elle dokunmadan uzakla˛t˝rmal˝y˝z.
3
Ba, bahçe, tarla, orman gibi yerlerden döndükten sonra;
Kene olup olmad˝˝n˝ görmek için vücudumuzun ve elbiselerimizin her yerini dikkatlice kontrol etmeliyiz,
3
Vücudumuza tutunan keneyi ç˝plak elle dokunmadan en k˝sa sürede ç˝karmal˝, ç˝karam˝yorsak en yak˝n sal˝k kurulu˛una gitmeliyiz,
3
Çocuklar˝m˝z˝n vücudunu kontrol etmeliyiz.
3
Keneyi ç˝kard˝ktan sonra;
3
Mutlaka hastaneye gitmeliyiz,
10 gün içinde halsizlik, i˛tahs˝zl˝k, ate˛, vücut ar˝s˝, ba˛ ar˝s˝, bulant˝, kusma, ishal ˛ikayetlerinden
3
herhangi biri görülürse zaman kaybetmeden en yak˝n sal˝k kurulu˛una gitmeliyiz.
Tedbiri elden b˝rakma, keneyi hafife alma!
-20-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
13. KUDUZ HASTALI–INA KARfiI ÖNLEM ALMALIYIZ!
Kuduza yakalanm˝˛ bir hayvan˝n (kedi, köpek, kurt, tilki ve
3
s˝˝r gibi) ˝s˝rmas˝yla hastal˝k bula˛˝r,
Kuduz hayvan˝n salyas˝n˝n aç˝k yaraya, kesik, s˝yr˝k veya
3
çatlak deriye temas etmesiyle bula˛˝r,
Is˝r˝k yerinde ve çevresinde ar˝ veya yanma hissiyle ba˛lar.
3
K˝r˝kl˝k, hafif ate˛, ba˛ ar˝s˝, i˛tahs˝zl˝k, bulant˝ ve inatç˝ kuru
öksürük görülebilir,
Hastada daha sonra sinirlilik, huzursuzluk, yüksek seslere
3
tahammülsüzlük görülebilir,
Hastal˝˝n ilerleyen dönemlerinde su, hava ve ˝˛˝k korkusu görülebilir,
3
Bu hastal˝ktan korunmak için, bir hayvan ˝s˝r˝˝ ile
3
kar˛˝la˛t˝˝m˝zda, ˝s˝r˝k yeri, en az 10 dakika su ve sabunla
hemen iyice y˝kanmal˝d˝r,
Hayvan ˝s˝r˝˝ durumlar˝nda mutlaka sal˝k kurulu˛una
3
gidilmelidir, a˛˝s˝ vard˝r,
Hayvanlar kuduza kar˛˝ a˛˝lanmal˝d˝r.
3
-21-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
14. KAN VE VÜCUT SIVILARIYLA
BULAfiAN HASTALIKLARDAN KORUNMALIYIZ!
Hepatit B (Sar˝l˝k)
3
Çok bula˛˝c˝d˝r,
3
Siroz ve karacier kanserine sebep olabilir,
3
Hastal˝˝n mikrobu vücut s˝v˝lar˝ d˝˛˝nda t˝rnak makas˝, jilet, havlu
gibi ortak kullan˝lan malzemelerden de bula˛˝r,
Mikrop bazen yeni doan bebeklere de bula˛abilir.
3
HIV / AIDS
3
Kan yoluyla bula˛abildii gibi, cinsel yolla, ayn˝ enjektörü kullanma,
ortak jilet, t˝rnak makas˝ ve anneden bebee geçebilir,
3
Tedavisi olmayan bir hastal˝kt˝r,
3
Vücudun savunma sistemini çökerttii için ki˛i her türlü hastal˝a
(mikroplar, kanserler vs.) kolay yakalan˝r.
Bel soukluu (Gonore), Frengi, Herpes (Genital uçuk)
Mikrobu ta˛˝yan ki˛iyle cinsel (özellikle vajinal ve anal) temas yolu ile
3
bula˛˝rlar,
Erkeklerde ve kad˝nlarda üreme organlar˝nda yayg˝n enfeksiyona yol
3
açarlar,
Anne karn˝nda ve doum s˝ras˝nda anneden bebee bula˛arak
3
bebeklerde ciddi sal˝k sorunlar˝na yol açarlar.
Korunmak için;
3
En az 3 kez Hepatit B a˛˝s˝ olmak gerekir,
3
Bebekler doduktan hemen sonra a˛˝lanmal˝d˝r,
3
Evlenmeden önce muayenede kan tahlili
yap˝lmal˝d˝r,
Temizlie dikkat edilmelidir.
3
Korunmak için;
Cinsel yolla bula˛an hastal˝klar genellikle belirti
vermezler. Bu nedenle önemli olan KORUNMADIR.
Tek e˛li olun,
3
›li˛kiye girmeden (vücut s˝v˝lar˝ kar˝˛madan) önce
3
kondom kullan˝n,
Evlilik öncesinde e˛lerin muayene olmas˝
3
korunmada önemlidir.
Hepatit B, HIV/AIDS, Bel soukluu, frengi gibi hastal˝klar kan ve vücut s˝v˝lar˝
yoluyla bir insandan bir ba˛kas˝na bula˛˝r.
-22-
ÇOCUKLARINIZI YAfiAMA SA–LIKLI BAfiLATMALIYIZ
15. EVLENMEK ›Ç›N 19 YAfiINI BEKLEMEL›Y›Z!
•›nsan beyni 20'li ya˛larda tam olarak geli˛ir. Bu nedenle 18 ya˛˝ndan önce
sal˝kl˝ karar vermek güçtür. Öte yandan erken evlilik ve erken gebelik, kad˝n
hastal˝klar˝na, çocuk hastal˝klar˝na, kalp damar hastal˝klar˝na, kanserlere,
depresyon gibi ruhsal hastal˝klara neden olur.
• Rahim, rahim balar˝, yumurtal˝klar ve kemik çat˝ ancak 19-22 ya˛lar˝nda
geli˛imini tamamlad˝˝ için, bu ya˛lardan önce yap˝lan evlilikler ve doumlar
anne ve bebek sal˝˝ aç˝˛˝ndan tehlikelidir.
19 ya˛˝ndan önce gebe kalanlarda;
Gebelik zehirlenmesi (Vücutta ˛i˛me, tansiyon yükselmesi),
3
Zor doum/ erken doum,
3
Dü˛ük ve ölü doum,
3
Psikolojik sorunlar,
3
Aile içi ˛iddet ve geçimsizlik,
3
Anne ve bebek ölümü daha fazla görülür.
3
Yasal olarak 18 ya˛˝n˝ bitirmemi˛ ki˛iler çocuktur.
Bu nedenle 18 ya˛˝ndan küçükler ailenin ve devletin korumas˝ alt˝ndad˝r.
-23-
ÇOCUKLARINIZI YAfiAMA SA–LIKLI BAfiLATMALIYIZ
15. EVLENMEK ›Ç›N 19 YAfiINI BEKLEMEL›Y›Z! (Devam˝)
Ergenlikte görülen bedensel dei˛iklikler
K˝z ve erkeklerde
ortak görülen dei˛iklikler
•Ba˛ kemikleri büyür,
•Boylar˝ uzar,
•Üreme organlar˝ geli˛ir,
•Kilolar˝ artar,
Erkeklerde görülen
dei˛iklikler
•Ses kal˝nla˛˝r,
•Sakal ve b˝y˝k ç˝kar,
Erkek tohum hücresi olu˛ur.
K˝zlarda görülen dei˛iklikler
•Memeler büyür,
•Adet görülür.
Ergenlikte psikolojik ve
sosyal dei˛iklikler
•Kemik yap˝s˝ geli˛ir,
•Tüylenme olur,
•Sivilce ç˝kar.
•Kendi içine kapan˝r,
•Günlük i˛lerde (özellikle okul ve ders) ba˛ar˝ dü˛ebilir,
•›˛tah artar ya da azal˝r,
•Kar˛˝ cinse ilgi artar,
•Kendini kabul ettirmeye çal˝˛˝r,
•A˛˝r˝ risk al˝r,
•Öfke, sald˝rganl˝k ya da a˛˝r˝ hayal kurma olur.
K˝z çocuklar˝ adet olduunda “kirlenmek, hastalanmak” gibi kelimeleri kullanmak doru deildir.
Bu kelimeler sal˝kl˝ ve normal olan bu durumun kötü bir ˛ey olduunu ifade eder, çocuklar˝ utand˝r˝r.
-24-
ÇOCUKLARINIZI YAfiAMA SA–LIKLI BAfiLATMALIYIZ
16. AKRABALARIMIZLA EVLENMEMEL›Y›Z!
Bir Çocuk Nas˝l Dünyaya Gelir?
Kad˝nlar her ay yumurtal˝klar˝nda bir olgun
3
tohum hücresi üretir,
Erkeklerin ersuyu / s˝v˝s˝nda da birçok tohum
3
hücresi vard˝r,
Kad˝n˝n yumurtas˝ ve erkein tohumu birle˛irse
3
bebek olur,
Çocuun yap˝s˝n˝ anne-babadan ve soylar˝ndan gelen
3
özellikler olu˛turur,
Çocuun erkek ya da k˝z
3
olaca˝n˝ baban˝n tohumu
belirler.
Akraba evlilii yap˝l˝rsa;
Akcier hastal˝klar˝,
3
Kan hastal˝klar˝,
3
Karacier hastal˝klar˝,
3
Böbrek hastal˝˝,
3
Kas ve kemik hastal˝klar˝,
3
Sara nöbeti / havale ve zeka gerilii,
3
Psikoz, depresyon gibi ruhsal
3
bozukluklar daha fazla görülür.
• Akraba evliliklerinde anne ve babadan
gelen hastal˝kl˝ hücrelerin bebekte / çocukta
hastal˝k yapma ihtimali yüksektir.
Çocuun sal˝kl˝ olmas˝ için ilk önce anne ve babadan gelen hücrelerin sal˝kl˝ olmas˝, hastal˝k ta˛˝mamas˝ gerekir.
Akraba evliliine bal˝ hastal˝k ve sakatl˝klar˝ önlemenin tek yolu AKRABA ›LE EVLENMEMEKT›R.
-25-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
17. EVL›L›K ÖNCES›NDE MUAYENE OLMALIYIZ!
Evlenmeye karar veren çiftlerin evlenmeden önce mutlaka aile hekimine
3
ba˛vurup gerekli kan tahlillerini yapt˝rmas˝ gerekir,
Yap˝lan tahlillerden baz˝lar˝ sar˝l˝k (hepatit B), talasemi (Akdeniz anemisi)
3
gibi evlenince ili˛ki ile e˛lerin birbirlerine bula˛t˝rabilecei ve anne
karn˝ndaki bebee geçebilecek hastal˝klard˝r,
E˛lerden birinde sar˝l˝k ta˛˝y˝c˝l˝˝ (Hepatit B) var ise, evlenmeden önce
3
dierine mutlaka sar˝l˝k a˛˝s˝ yap˝lmal˝d˝r,
Talasemi (Akdeniz anemisi), kal˝tsal yani aileden geçen bir hastal˝kt˝r. Baz˝
3
ki˛iler bu hastal˝˝ ta˛˝rlar,
Eer e˛lerden ikisi de bu hastal˝˝ ta˛˝yor ise kendileri hasta deildir, ama
3
doacak her çocuun talasemi hastas˝ olma riski vard˝r,
Eer e˛lerden birinde ta˛˝y˝c˝l˝k var ise, çocuklarda hastal˝k olmaz ama
3
her çocuun da ta˛˝y˝c˝ olma riski yüksektir,
Talasemi hastas˝ olan çocuklara ömür boyu kan nakli gerekir.
3
Resmi nikah ile evlenenlere bu tahliller yapt˝r˝l˝r.
-26-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
18. GEBELER TARLADA ÇALIfiMAMALIDIR!
Tarlada Maruz Kal˝nan
Tar˝m ›laçlar˝ ve Kal˝nt˝lar˝
Topraktan Havadan Sudan
M›KROPLAR
3
Uzun çal˝˛ma süresi
3
Eilip kalkma
3
A˝r yük kald˝rma
3
Uzun süre ayakta kalma
3
S˝cak ve souk havalar
Gebelerde;
3
Dü˛ük
3
Zor doumlar
3
Erken doum
3
›ntihar te˛ebbüsleri
Bebeklerde;
3
Sakat doum
3
Duyma ve görme bozukluklar˝
3
Dü˛ük
3
Sakat çocuk doumlar˝
3
Zeka gerilii
3
Görme ve duyma
bozukluklar˝
3
Dü˛ük kilolu bebek
3
Sar˝l˝k
3
›shal
Gebe veya emziren
kad˝nlar˝n çal˝˛t˝r˝lma
˛artlar˝na dair
Yönetmeliklere göre
(Ek I Özel Önlemler )
GEBELER›N TARLADA
ÇALIfiTIRILMALARI
YASAKTIR!!!
Çünkü hem annenin hem de
anne karn˝ndaki bebein hayat˝
tehlikededir!!!
Gebelerde;
3
Dü˛ükler
3
Erken doumlar
3
Ölü doumlar
Bebeklerde;
3
›˛itmede azalma
3
Görme bozukluu
3
Organ bozukluklar˝
3
Zeka gerilii vs.
-27-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
18. GEBELER TARLADA ÇALIfiMAMALIDIR! (Devam˝)
ANNE KARNINDAK› BEBE–›N GEBEL›K HAFTASINA GÖRE GEL›fi›M›
1
2
Tehlikeli bir
durum olursa
döllenen
hücrenin
ölümü
3
4
5
6
7
Organlar˝n ilk olu˛tuu evre
Bu evrede gebe mikroplar, kimyasallar,
a˛˝r˝ s˝cak gibi tehlikelerle kar˛˝la˛˝rsa
organlar ve uzuvlar normal olarak
olu˛amaz!
Bu evre anormal geli˛im riskinin yüksek
olduu dönemdir!
-28-
8
9
10
20-36
38
Doum
Organlar˝n geli˛tii ve olgunla˛t˝˝ evre
3-8. haftalarda bir tehlike ile kar˛˝la˛˝lmam˝˛ ise
organlar olu˛ur. Ancak sonraki haftalarda
kar˛˝la˛˝lan tehlikeler neticesinde organlar
normal olarak geli˛emez. Zeka gerilii gibi
durumlar ortaya ç˝kabilir.
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
19. GEBE KADIN EN AZ 4 DEFA MUAYENE OLMALIDIR!
• Her gebelik, anne ve bebek sal˝˝ aç˝s˝ndan özen gösterilmesi gereken
bir dönemdir. Çünkü gebelik sorunsuz devam edebilecei gibi, dü˛ük,
ölü doum, geli˛im gerilii, annenin hastalanmas˝ hatta ölümü gibi
istenmeyen durumlarla da sonuçlanabilir.
Bir kad˝n gebe kald˝˝n˝ anlar anlamaz Aile Hekimine gitmelidir, çünkü
3
Aile Hekimi tehlikeli durumlara kar˛˝ önlem al˝r.
• Tehlikeli durumlar kar˛˝s˝nda aile hekimi / ebe / hem˛ire anneye ne
yapmas˝ gerektiini öretir,
Gebelik zehirlenmesine kar˛˝ önlem al˝r. Düzenli olarak tansiyonunu
3
ölçer,
Gebelik s˝ras˝nda olu˛an ˛eker hastal˝˝na kar˛˝ önlem al˝r ve düzenli
3
olarak ˛ekerini ölçer veya ölçtürür,
›drar tahlillerini yapar,
3
Bebein kalp seslerini dinler,
3
Tetanoz a˛˝lar˝n˝ yapar,
3
Kans˝zl˝a kar˛˝ önlem al˝r ve kan ve vitamin ilaçlar˝n˝ reçete eder.
3
-29-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
20. BÜTÜN DO–UMLAR DOKTOR, EBE, HEMfi›RE
YARDIMIYLA YAPILMALIDIR!
Her doum, tedbir al˝nmazsa annenin ve bebein a˝r hastal˝klara yakalanmas˝na, hatta ölmesine neden olur
Sal˝k personeli olmadan doum evde yap˝l˝rsa!!!
3
,
,
3
3
3
,
,
,
3
3
,
3
,
3
,
3
,
3
.
Hastanede doum, anne ve bebein hayat˝n˝ kurtar˝r.
-30-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
21. DO–UMDAN SONRA ANNE VE BEBE–›N BAKIMI
UYGUN fiEK›LDE YAPILMALIDIR!
• Doumdan sonraki 6 haftal˝k (42 gün) döneme lohusal˝k dönemi denir,
Doum sonras˝nda özellikle ilk haftadaki temizlik çok önemlidir. Anne lohusal˝k boyunca
3
ayakta dik bir ˛ekilde ve s˝k s˝k banyo yapmal˝d˝r,
›lk günlerde daha s˝k olmak üzere, her gün 8-10 kez rahim üzerine yap˝lan 20-30 saniye
3
süren masajlar (ovma) rahmin daha h˝zl˝ küçülmesine neden olur ve iltihap olu˛ma riski
azal˝r,
Doumdan sonra hafif ate˛in nedeni genellikle memelerde süt birikmesidir. Annenin ate˛i
3
memelerin bo˛almas˝na ramen devam ediyorsa hemen doktora götürülmelidir,
Doum yapan kad˝nlar doum sonras˝nda hem kaybettikleri kan˝ yerine koymak, hem de
3
bebeklerine süt verebilmek için bol bol su içmeli, sulu g˝dalarla beslenmelidir,
Anneler bebeini gece gündüz s˝k s˝k emzirmelidir. S˝k s˝k emziren anneler doumdan
3
sonraki 6. ayda doum öncesi kilolar˝na dönerler, rahim daha çabuk toparlan˝r,
Anne doum sonu dönemde doktorun verdii demir-vitamin haplar˝n˝ 3. ay˝n sonuna
3
kadar içmelidir. Böylece hem kendisi hem de bebei kans˝zl˝ktan korunmu˛ olur,
Doumdan sonra anne sürekli yatmamal˝d˝r. Ne kadar çabuk ayaa kalkarsa o kadar
3
çabuk iyile˛ir, ancak anneye a˝r i˛ler yapt˝r˝lmamal˝d˝r,
Doum sonras˝nda görülen bir dier sorun annenin meme ba˛lar˝n˝n çatlamas˝d˝r. Bunun
3
en önemli nedeni, emzirme s˝ras˝nda meme ba˛˝n˝n bebein az˝na iyi yerle˛tirilememesidir. Anne, doktorundan veya hem˛ireden bebeini nas˝l emzirmesi gerektiini
sormal˝d˝r.
-31-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
21. DO–UMDAN SONRA ANNE VE BEBE–›N BAKIMI
UYGUN fiEK›LDE YAPILMALIDIR! (Devam˝)
Doum yapan annede psikolojik sorunlar olabilir. Ruhsal hastal˝klar da bedensel
3
hastal˝klar gibidir, her insanda görülebilir ve erken tan˝ konursa tedavi edilir.
Önemli olan erken dönemhde doktora ba˛vurmakt˝r,
Bebeklere de özellikle yaz˝n s˝k s˝k banyo yapt˝rmal˝, bebein temizliine dikkat
3
edilmelidir,
Bebek kundaklanmamal˝ ve alt˝ kal˝n bezle bezlenmelidir. Böylece kalça ç˝k˝˝ da
3
önlenmi˛ olur,
Bebek doar domaz en geç 1 saat içinde emzirilmelidir. Bebek ne kadar çabuk
3
ve s˝k s˝k emzirilirse annenin sütü de o kadar çok ve çabuk gelir,
Bebekler doduktan sonra ilk 6 ay sadece anne sütü verilmeli, bebee ilk 6 ayda
3
anne sütü d˝˛˝nda su dahi verilmemelidir,
6. ay˝ndan 2 ya˛˝na kadar da ek g˝dalarla birlikte emzirmeye devam edilmelidir.
3
Bebekler gece de emzirilmeli ve bebek memeyi b˝rakana kadar emmesine izin
3
verilmelidir. Çünkü geceleri s˝k s˝k emen çocuklar daha çabuk büyür,
Emzirme süresi ne kadar uzun olursa bebek o kadar çok yal˝ ve besleyici süt
3
emer ve beyin geli˛imi ve büyümesi h˝zlan˝r,
Bebein doduktan sonra hemen a˛˝ya götürülmesi ve topuk kan˝n˝n ald˝r˝lmas˝
3
gerekir.
-32-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
22. ›K› GEBEL›K ARASINDAK› SÜRE EN AZ 2 YIL OLMALIDIR!
Bir bebein doduktan sonra sal˝kl˝ büyüyebilmesi için;
Annelerin s˝k hastalanma ve ölüm nedenleri
3
›lk 6 ay sadece anne sütü, sonras˝nda ek g˝dalarla birlikte en az 2
ya˛˝n sonuna kadar emmesi gerekir. Eer anne hemen gebe
kal˝rsa bebeini emziremez, çünkü sütü azal˝r, sütün tad˝ dei˛ir,
bebek memeyi b˝rak˝r. Bu çocuu ihmal etmektir, oysa
bakabileceimiz ve büyütebileceimiz kadar çocuk dourmak
gerekir.
3
18 ya˛˝ndan önce gebe kalmak,
3
2 y˝ldan k˝sa aral˝klarla doum yapmak,
3
35 ya˛ üstünde doum yapmak,
3
4 veya daha fazla doum yapmak.
Annenin yeniden sal˝kl˝ bir gebelik geçirebilmesi için;
Doumdan sonra en az 2 y˝l gebe kalmamas˝ gerekir. Bu süre
3
içinde rahim ve rahim balar˝ yeniden güçlenir ve yeni bir
douma haz˝r hale gelir. Annenin besin depolar˝ yeniden dolar ve
anne karn˝ndaki bebek daha iyi beslenir.
›ki y˝ldan k˝sa aral˝klarla gebe kalmak bebek ve anne hastal˝klar˝n˝ /ölümlerini artt˝r˝r.
-33-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR!
Gebelii önleyici yöntemler, Anne babalar˝n istedikleri zaman, istedikleri say˝da ve
bakabilecekleri kadar çocuk sahibi olmalar˝ için kullan˝l˝r.
Bu yöntemler erkein tohumu ile kad˝n˝n yumurtas˝n˝n birle˛mesini önler, böylece gebe
3
kal˝nmaz,
Her çifte uygun yöntem farkl˝d˝r, bu yüzden mutlaka doktora/hem˛ireye/ebeye dan˝˛arak
3
karar verilmelidir.
Gebelii önleyici yöntemler
• Kondom,
• ›ne,
• Haplar,
• Rahim içi araç,
• Erkeklerde ve kad˝nlarda tohum kanallar˝n˝n balanmas˝.
Hem bebein hem de annenin sal˝˝ için uygun aral˝klarda ve uygun
zamanda gebe kalabilmek için, GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR.
-34-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
Kondom (Kaput, K˝l˝f, Prezervatif)
3
Hem erkeklerin hem de kad˝nlar˝n kullanabilecei kondomlar vard˝r,
3
Çok ince ve esnek bir k˝l˝ft˝r,
3
Cinsel ili˛ki s˝ras˝nda erkeklerden at˝lan meninin kad˝n˝n haznesine
dökülmesini engelleyerek gebelikten korur,
3
Doru kullan˝ld˝˝nda çok etkilidir. Kondom vücut s˝v˝lar˝ birbirine
kar˝˛madan tak˝lmal˝d˝r,
AIDS (HIV), Bel soukluu, Frengi, Hepatit B gibi cinsel yolla bula˛an
3
hastal˝klardan korur,
Kullanmak için muayeneye gerek yoktur, reçetesiz olarak eczane ya
3
da al˝˛veri˛ merkezlerinden kolayca sat˝n al˝nabilir,
Her cinsel ili˛kide yeni bir kondom kullan˝lmas˝ gerekir.
3
-35-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
›neler
Ayda bir ve 3 ayda bir yap˝lan ineler vard˝r. Size hangisinin uygun
3
olduunu doktorunuz/ebeniz muayene ettikten sonra birlikte karar
verirsiniz,
Kad˝n˝n yumurtal˝klar˝ndan üreme (tohum) hücresinin tüplere
3
at˝lmas˝n˝ engeller. Böylece gebelik olu˛maz. Ayr˝ca rahim
az˝ndaki salg˝y˝ koyula˛t˝rarak erkek üreme hücrelerinin (tohum)
rahim içine geçmesini engeller,
Geçici olarak baz˝ ki˛ilerde ilk 3 ayda bulant˝, kilo art˝˛˝, ba˛ ar˝s˝,
3
adet miktar˝nda azalma, ara kanamalar ve lekelenme görülebilir.
Bunlar normaldir, 3 ay içinde düzene girer,
›ne b˝rak˝ld˝˝nda tekrar gebe kal˝n˝r.
3
-36-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
Haplar
Tek hormonlu ve çift hormonlu haplard˝r. Size hangisinin uygun
3
olduunu doktorunuz/ebeniz muayene ettikten sonra birlikte karar
verirsiniz,
Hap, kad˝n˝n yumurtal˝klar˝ndan üreme (tohum) hücresinin tüplere
3
at˝lmas˝n˝ engeller. Ayr˝ca rahim az˝ndaki salg˝y˝ koyula˛t˝rarak
erkek üreme hücrelerinin (tohum) rahim içine geçmesini engeller,
Haplar her gün kullan˝lmal˝d˝r. Bir hap unutulursa unutulan hap
3
hemen al˝nmal˝ o günün hap˝da zaman˝nda yutulmal˝d˝r,
Eer kad˝n˝n hap kullanmas˝ uygun görülürse, hap˝n ba˛ka
3
yararlar˝ da vard˝r. Kans˝zl˝˝ önler, adet ar˝s˝n˝ azalt˝r, rahim ve
yumurtal˝k kanserlerine yakalanma riskini azalt˝r,
›lk 3 ayda bulant˝, kilo art˝˛˝, ba˛ ar˝s˝, adet miktar˝nda azalma,
3
ara kanamalar ve lekelenme görülebilir. Bunlar normaldir, 3 ay
sonra düzelir,
Hap b˝rak˝ld˝˝nda tekrar gebe kal˝n˝r.
3
-37-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
Rahim içi araç (R›A, Spiral)
Rahim içine yerle˛tirilen küçük, plastik bir araçt˝r. Aile
3
Hekiminiz/Ebe/Hem˛ireniz sizi bu yöntemin uyguland˝˝ bir
merkeze yönlendirir,
Erkek ve kad˝n üreme hücrelerinin birle˛mesini engelleyerek
3
gebelikten korur,
Tak˝ld˝ktan sonra kas˝klarda hafif ar˝, lekelenme ve adet
3
miktar˝nda artma ve adet süresinde uzama olabilir. 3 ay sonra bu
˛ikayetler geçer,
Tak˝ld˝ktan sonra kad˝nlar 1. ayda, 3. ayda, 6. ayda mutlaka
3
kontrole gitmelidir,
1 y˝ldan sonra da y˝lda 1 kez düzenli olarak kontrol ˛artt˝r,
3
Ç˝kart˝ld˝ktan sonra tekrar gebe kal˝n˝r.
3
-38-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
Gebelii önleyici cerrahi yöntemler
Erkeklerin Tohum Kanallar˝n˝n Balanmas˝ (Vazektomi)
3
Erkein tohum kanallar˝n˝n çok küçük bir i˛lemle balanmas˝d˝r,
3
Erkeklerde hayalarda olu˛an erkek tohum hücreleri, tohum kanallar˝ baland˝˝
için, cinsel ili˛ki s˝ras˝nda bo˛alan s˝v˝ya (meniye) geçemez ve kad˝n˝n yumurtas˝n˝
dölleyemez. Böylece gebelik olu˛maz,
3
Tohum kanallar˝n˝n balanmas˝, erkein görünümünde, cinsel arzusunda ve
doyumunda, erkeklik organ˝ olan penisin sertle˛mesinde ve bo˛almas˝nda hiçbir
dei˛iklik yapmaz, her ˛ey eskisi gibi devam eder,
3
Koruyuculuu hemen ba˛lamaz, en az iki ay boyunca ba˛ka bir yöntem daha
kullanmak gerekir.
Kad˝n˝n Tüplerinin Balanmas˝ (Tüp Ligasyonu)
3
Kad˝n˝n tüplerinin küçük bir ameliyatla balanmas˝d˝r,
3
Böylece kad˝n ve erkek tohum hücresi bir araya gelemez ve gebelik olu˛maz,
3
Uygulad˝ktan hemen sonra koruyuculuu ba˛lar,
3
Tüplerin balanmas˝, kad˝n˝n cinsel isteinde, adet düzeninde, vücut yap˝s˝nda herhangi bir
dei˛iklik meydana getirmez; bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder.
-39-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
23. ANNE, ÇOCUK VE A›LEN›N SA–LI–I ›Ç›N
GEBEL›–› ÖNLEY›C› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR! (Devam˝)
Acil durumlar halinde kullan˝lacak yöntemler
Yöntem kullan˝lmadan cinsel ili˛ki ya˛and˝ysa veya kondomun y˝rt˝lmas˝, tecavüz gibi kad˝n˝n gebe kalmak istemedii
3
durumlarda cinsel ili˛ki sonras˝ en geç 72 saat (3 gün) içinde kullan˝labilecek yöntemler ertesi gün hap˝ ve rahim içi araçt˝r,
Ertesi gün hap˝ eczanelerde sat˝l˝r. Nas˝l kullan˝laca˝ içinde veya üzerinde yaz˝l˝d˝r. Gerekirse eczac˝ya da dan˝˛˝labilir,
3
Rahim içi araç sal˝k kurulu˛lar˝nda takt˝r˝l˝r. Acil bir durumda adet dönemi beklenmez!
3
UNUTMAYIN!
GER› ÇEKME YÖNTEM› (d˝˛ar˝ bo˛alma) GEBEL›–E NEDEN OLAB›L›R VE C›NSEL ›L›fiK›Y›
KES›NT›YE U–RATTI–I ›Ç›N EfiLERDE GERG›NL›K VE HUZURSUZLUK YARATIR. BU NEDENLE
TIBB› YÖNTEMLER KULLANILMALIDIR.
-40-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
24. KISIRLIK DURUMUNDA
EfiLER B›RL›KTE DOKTORA G›TMEL›D›R!
Çocuu olmayan çiftler, k˝s˝rl˝k tedavisi alan˝nda uzmanla˛m˝˛ bir kad˝n hastal˝klar˝ ve doum uzman˝na
ba˛vurmal˝d˝r. K˝s˝rl˝k hem kad˝n hem erkek e˛e bal˝ olabilir. Bu nedenle ilk görü˛mede çiftlerin her ikisi
de bulunmal˝d˝r.
Erkeklerde k˝s˝rl˝k nedenleri;
En s˝k rastlanan erkek tohum hücresinin yeterince üretilmemesidir,
3
Hormonal bozukluklar, zirai ilaçlar, ileri ya˛ta kabakulak geçirilmesi, tohum kanallar˝n˝n geçirmi˛ olduu enfeksiyonlar,
3
travma ve ameliyatlara bal˝ olu˛an t˝kan˝klar gibi bir çok dei˛ik nedenleri vard˝r.
Kad˝nlarda k˝s˝rl˝k nedenleri;
Tüpler zarar görmü˛ olabilir; bu nedenle döllenme gerçekle˛mez, t˝kan˝kl˝k olduunda ise döllenen yumurta rahme
3
ula˛maz,
Rahimde yap˝sal bozukluklar da k˝s˝rl˝a neden olabilir,
3
Zirai ilaçlar, kimyasallar da yumurtlamay˝ etkiler.
3
-41-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
25. VÜCUDUMUZA HASTALIK YAYILMADAN
ÖNCE ERKEN TEfiH›S VE TEDAV› OLMALIYIZ!
• Erken te˛his, rahim kanseri, meme kanseri, prostat kanseri, yüksek tansiyon, diyabet (˛eker hastal˝˝) gibi bir hastal˝˝n
belirtileri henüz tam olarak ortaya ç˝kmadan, bir ba˛ka ifadeyle vücuda yay˝lmadan ve organlara hasar vermeden tespit
ve tedavi edilmesidir.
3
Hastal˝klar˝n erken dönemde tan˝nmas˝ için ki˛ilerin düzenli olarak doktora gitmeleri ve sal˝k kontrollerini yapt˝rmalar˝
gerekir.
3
Meme kanserinin erken te˛hisi için,
• 20 ya˛˝ndan sonra kad˝nlar˝n her ay kendi kendilerine meme muayenesi yapmas˝,
• Y˝lda bir doktoruna muayene olmas˝,
• 40 ya˛˝ndan sonrada meme filmi çektirmesi gerekir.
3
Rahim az˝ kanserinin erken te˛hisi için,
• 30 ya˛˝ndan itibaren rahim az˝ndan sürüntü (smear) ald˝rmas˝,
3
Ba˝rsak kanserinin erken te˛hisi için,
• 50 ya˛˝ndan sonra kad˝n ve erkeklerin her 2 y˝lda bir d˝˛k˝da gizli kan taramas˝ yapt˝rmas˝,
• Her 10 y˝lda bir kolonoskopi yapt˝rmas˝ gerekir.
Meme filmi (Mamografi), rahim az˝ sürüntü testi, d˝˛k˝da gizli kan ve kolonoskopi ilinizdeki
Kanser Erken Te˛hi˛ ve Eitim Merkezlerinde ücretsiz olarak yap˝lmaktad˝r
Detayl˝ bilgi için aile hekiminize ve hem˛ire/ebenize mutlaka dan˝˛˝n.
Unutmay˝n, erken te˛his hayat kurtar˝r.
-42-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
26. ERKEN TEfiH›S VE TEDAV› ›Ç›N
RAH›M A–ZI KANSER›NDEN KORUNMALIYIZ!
Rahim az˝ kanseri;
Rahim az˝ kanseri erken te˛his edildiinde tedavi edilebilen bir hastal˝kt˝r,
3
Ki˛iye herhangi bir ar˝, ac˝ vermeyen, kolayca al˝nan rahim az˝ sürüntü
3
örnei ile rahim az˝ kanseri erken a˛amalarda te˛his edilebilmektedir,
30-69 ya˛ aral˝˝ndaki tüm kad˝nlar˝n en az bir kez sürüntü testi
3
yapt˝rmas˝, bundan sonra 5 y˝lda bir tekrarlanmas˝ gerekir.
Sonuçlar˝n doru ç˝kmas˝ için tahlil yapt˝rmaya gitmeden önce;
En az 2 gün cinsel ili˛kiye girilmemeli,
3
En az 1 gün hazne su ile y˝kanmamal˝,
3
UTANMAK HAYAT KURTARMAZ
RAH›M A–ZI SÜRÜNTÜ TEST›
HAYAT KURTARIR
En az 2 gün vajinal tedavi (krem ya da ilaç)
3
kullan˝lmamal˝d˝r.
Dünyada her 4 kad˝ndan biri rahim az˝ kanserine yakalanmaktad˝r!
-43-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
27. ERKEN TEfiH›S VE TEDAV› ›Ç›N KEND›
KEND›NE MEME MUYANES› YAPMALIYIZ!
• Dünyada her 7 kad˝ndan biri meme kanserine yakalanmaktad˝r!
• Adet görüyorsan˝z adetin bitimini takip eden ilk 1 hafta içinde, adet görmüyorsan˝z her ay kendinizin belirledii bir
günde düzenli olarak meme muayenenizi yapmal˝s˝n˝z.
Kendi kendine meme muayenesi
1-Memelerin gözle deerlendirilmesi
1. ›yi ayd˝nlat˝lm˝˛ bir odada ayna kar˛˝s˝na geçerek memeleri iyice görecek 5 farkl˝ duru˛
˛eklinde kendi kendine meme muayenesi yap˝l˝r, bunlar;
a. Eller kalçada,
b. Avuçlar önde,
c. Kollar yanlarda serbest sallan˝r durumda,
d. Eller havada,
e. Vücut öne serbestçe eilmi˛ duru˛ta.
Kendi kendine meme muayenesinde
memelerin eller kalçalardayken
gözlemlenmesi
2. Gözle muayenede memelerde belirgin ˛i˛lik, meme cildinde içe doru çekilme alanlar˝, renk dei˛iklikleri, k˝zar˝kl˝k, yüzeyel
damarlarda önceden var olmayan bir belirginle˛me hali, ciltte "portakal kabuu" manzaras˝, meme ucunun içe doru
çekilmesi, tümüyle içe gömülmesi, meme ba˛˝nda ˛ekil ve renk dei˛iklikleri gibi durumlar aran˝r.
3. Aynada memelerinizden birinin dierine göre daha farkl˝ bir boyutta olduunu fark ederseniz endi˛eye kap˝lmay˝n. Ba˛ka
bir bulgunun yokluunda bu normal bir durum olarak kabul edilir.
Kendi kendine meme muayenesi hayat kurtar˝r.
-44-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
27. ERKEN TEfiH›S VE TEDAV› ›Ç›N KEND›
KEND›NE MEME MUYANES› YAPMALIYIZ! (Devam˝)
2-Yatar pozisyonda ve ayakta elle deerlendirme
Elle muayenede elin i˛aret, orta ve yüzük parmaklar˝n˝n iç yüzeyleri kullan˝larak tarama
yap˝l˝r. fiekilde yukar˝dan a˛a˝-a˛a˝dan yukar˝ tarama usulü gözlenmektedir.
Tam bir muayene yapmak için, koltukalt˝ndan göüs kemiine, köprücük kemiinden
memenin alt s˝n˝r˝na kadar tüm memenin dikkatlice hissedilerek taranmas˝ gerekir. Elle
muayenede meme dokusu yanda görülen ˛ekillerde taranabilir. Kendinize hangi usul
daha rahat geliyorsa onu yap˝n. Her memede muayeneyi toplam üç kez hafif, orta ve
˛iddetlice bast˝rarak tekrarlay˝n.
Memelerinizi yatar pozisyonda elle deerlendirmek için s˝rtüstü yat˝n. Sa omzunuzun alt˝na
bir yast˝k veya katlanm˝˛ bir havlu yerle˛tirin. Sa elinizi ba˛˝n˝z˝n alt˝na koyun. Bu a˛amada
meme dokunuz bir yana doru kaymamal˝ ortada durmal˝d˝r. Sol el parmaklar˝n˝zla memenizi
yukar˝da anlat˝ld˝˝ ˛ekilde tümüyle taray˝n. Sa memenizin muayenesini tamamlad˝ktan
sonra ˛imdi de ayn˝ i˛lemleri sol memenizde yap˝n.
-45-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
28. A›LE ›Ç› fi›DDET› ÖNLEMEL›Y›Z!
Aile, huzur, sevgi ve güven yeridir. Ancak birçok ailede kad˝na ya da çocuklara ˛iddet uygulanmakta,
˛iddete bal˝ yaralanmalar, k˝r˝klar, organ hasarlar˝, intihar giri˛imi, evden kaçma gibi çok ciddi sal˝k
sorunlar˝ ve sosyal sorunlar ortaya ç˝kmaktad˝r.
fiiddet çok çe˛itlidir;
Fiziksel ˛iddet; tokat atma ya da bir ˛ey f˝rlatma, tekmeleme, sürükleme, dövülme, boaz˝n s˝k˝lmas˝ ya da bir yerin
yak˝lmas˝, b˝çak, silah gibi aletlerle tehdit edilmedir.
Psikolojik ˛iddet; hakaret ya da küfür, ba˛kalar˝n˝n yan˝nda a˛a˝lan˝p küçük dü˛ürülme, korkutulma, tehdit edilme,
kendisine ya da yak˝nlar˝na zarar vermekle tehdit edilme gibi durumlard˝r.
Cinsel ˛iddet; istemedii halde fiziksel güç kullan˝larak zorla cinsel ili˛kiye girilmesidir.
Ekonomik ˛iddet; gelir getiren i˛te çal˝˛mas˝na engel olma, kazand˝˝ paran˝n elinden al˝nmas˝d˝r.
Sal˝k ve eitim hakk˝na eri˛ime engel olma; okula gitmesine engel olunmas˝ ve izinsiz sal˝k kurulu˛una
ba˛vuramamas˝d˝r.
fiiddet hastal˝klara ve erken ölümlere neden olur.
-46-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
28. A›LE ›Ç› fi›DDET› ÖNLEMEL›Y›Z! (Devam˝)
fiiddetin önlenmesi;
Çocuklar˝ yeti˛tirirken erkek-k˝z çocuk ayr˝m˝ yap˝lmamal˝ erkek çocuklar k˝z çocuklar˝ndan üstün tutunmamal˝d˝r,
3
K˝z ve erkek çocuklar henüz bedenlerinin ve beyinlerinin tam olarak geli˛medii, çocuk dediimiz ya˛tan sonra
3
evlendirilmelidir (18 ya˛˝ndan sonra),
K˝z çocuklar˝n˝n da erkek çocuklar gibi okula gönderilmesi salanmal˝d˝r,
3
Bütün insanlar˝n öfkesini kontrol etmeyi bilmesi ve uygulamas˝ gerekir,
3
Çocuk sahibi olmak isteyenler mutlaka Halk Eitim Merkezleri taraf˝ndan yürütülen anne-baba eitimlerini almal˝d˝r.
3
fiiddet olduunda;
Dayak an˝nda, dayaa cevap vermeyin,
3
Sessizce saklanabileceiniz bir odaya girin,
3
155 Polis ›mdat veya 183 ü arayarak ˛ikâyetlerinizi bildirin,
3
Aile içi ˛iddet nedeniyle karakola ba˛vurduunuzda ücretsiz
3
avukat hakk˝n˝z vard˝r.
Hep birlikte ˛iddeti önleyelim.
-47-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
29. S›GARA ›Ç›LMEMEL›D›R!
Sigaray˝ b˝rakmak için;
Sigaradaki nikotin maddesi ba˝ml˝l˝k yap˝c˝d˝r.
3
Sigaray˝ b˝rakt˝ktan sonraki ilk birkaç hafta en zor
zamanlard˝r. Vücudunuzda nikotin eksiklii ortaya
ç˝kabilir. Bunlar k˝sa sürede ortadan kalkacakt˝r,
Sigaray˝ b˝rakmak zor olabilir, ancak ˛imdiye kadar
3
sizin gibi pek çok ki˛i sigaray˝ b˝rakmay˝ ba˛arm˝˛t˝r.
Sigara hastal˝k ve erken
ölüm nedenidir.
Kad˝n ve erkeklerde;
• Kanser,
• Solunum sistemi hastal˝klar˝,
• Kemik erimesi,
• Deri k˝r˝˛˝kl˝klar˝...
Kad˝nlarda;
• Adet düzensizlii,
• Erken menapoz.
Gebelerde;
• D˝˛ gebelik,
• Erken doum,
• Dü˛ük,
• Dü˛ük a˝rl˝kl˝ bebek,
• Anne karn˝nda büyüme gerilii,
• Sakat doumlar,
• Ölü doum,
• Yenidoan döneminde ani bebek ölümünü art˝r˝r.
Sigaray˝ b˝rakt˝˝n˝zda;
2 gün sonra tat ve koku duyular˝n˝z keskinle˛ir,
3
2-12 hafta içinde kan dola˛˝m˝ iyile˛ir. Bu da yürüme,
3
ko˛ma gibi hareketleri kolayla˛t˝r˝r,
3-9 hafta sonra öksürme, nefes darl˝˝, h˝r˝lt˝ gibi
3
sorunlar azal˝r ve akcierleriniz güçlenir,
Sigaran˝z˝n duman˝yla, arkada˛lar˝n˝z˝n, ailenizin ve
3
özellikle çocuklar˝n˝z˝n grip, souk alg˝nl˝˝ ve ast˝ma
yakalanmas˝na, kalp ve akcier hastal˝klar˝na
yakalanma riskinin artmas˝na neden olmayacaks˝n˝z,
5 y˝l içinde kalp krizi riski yar˝ yar˝ya azal˝r,
3
10 y˝l sonra akcier kanseri riski yar˝ya inerken, kalp
3
krizi riski hiç sigara içmemi˛ bir ki˛inin riskiyle ayn˝
orana dü˛er.
Sigaray˝ b˝rakmak sizin elinizde. Aile hekiminize DANIfiIN!
-48-
SA–LIKLI ve HUZURLU
bir HAYAT için
7 gün gece gündüz arayabilecein,
yard˝m isteyebilecein
numaralar˝ ören
ALO 155 POL›S ›MDAT
fi›DDET ve TRAF›K HATTI
ALO 112 AC›L SA–LIK YARDIM HATTI
155, Polis ›mdat hatt˝d˝r.
Güvenliinle ilgili bir sorunla
kar˛˝la˛t˝˝nda, bu hatt˝ aray˝p
bilgi alabilir ya da
yard˝m isteyebilirsin
112, AC›L SA–LIK YARDIM hatt˝d˝r.
›ster sabit, ister cep telefonundan
ücretsiz olarak arayabilirsin.
Tarladayken hastaland˝˝nda,
yaraland˝˝nda, zehirlendiinde ya da
gebe sanc˝land˝˝nda 112'yi ara.
kad˝na yönelik ˛iddet ile ilgili ihbarlar˝
almak ve yard˝mc˝ olmak amac˝yla
kurulmu˛tur
TRAF›K
HAYATTIR
HAYAT
DE–ERL›D›R
Korku deil, B›LMEK seni ya˛at˝r.
Tarlada çal˝˛˝rken
ya da evdeyken
bir sorunla kar˛˝la˛t˝˝nda
HEMEN ara
ALO 170 ÇALIfiMA VE
SOSYAL GÜVENL›K ›LET›fi›M HATTI
155, trafik kazalar˝n˝n en aza
indirilmesi ve trafik güvenliinin
salanmas˝ amac˝yla kurulmu˛tur
Sürücüler trafik kural ve yasalar˝na
uymad˝˝nda, trafik kazalar˝n˝n
bildirilmesinde ve sürücü belgesi
i˛lemleri için ba˛vurabilirsin
170, Çal˝˛ma ve Sosyal Güvenlik
›leti˛im Merkezi'dir.
Çal˝˛ma hayat˝, sigortal˝l˝k gibi sosyal
güvenlik hakk˝nda soru, ihbar ve
˛ikâyetleri çözmek için kurulmu˛tur.
Tarlada çal˝˛˝rken i˛verenle ya da
yar˝c˝/elçi ile olan her türlü sorununda
bu hatt˝ aray˝p bilgi alabilir ya da
yard˝m isteyebilirsin.
Gereksiz yere me˛gul eden olursa, SEN hizmet alamazs˝n!
-49-
Gereksiz yere me˛gul eden olursa, SEN hizmet alamazs˝n!
-50-
TEMEL ›LK YARDIM
Tar˝m ve hayvanc˝l˝kla ura˛an herkes doru ilk yard˝m˝ bilmelidir.
3
Evinizde, tarlan˝zda, araban˝zda/traktörünüzde mutlaka ›LK YARDIM çantas˝
olsun,
Herhangi bir kazaya urad˝˝n˝zda ücretsiz olarak 112'yi arayarak hem
3
yard˝m hem de yapman˝z gerekenleri örenebilirsiniz,
Her türlü zehirlenme, hayvan sokmas˝ veya ˝s˝rmas˝ durumunda ücretsiz
3
olarak 114 Ulusal Zehir Dan˝˛ma Merkezini Arayabilirsiniz.
-51-
112'N›N ARANMASI SIRASINDA NELERE D›KKAT ED›LMEL›D›R!
Sakin olun,
3
112 merkezi taraf˝ndan sorulan sorulara net bir ˛ekilde cevap verin,
3
Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olay˝n olduu yere yak˝n bir
3
caddenin ya da çok bilinen bir yerin ad˝n˝ (cami, okul, kahve vb.) verin,
Kimin, hangi numaradan arad˝˝n˝ bildirin,
3
Yaral˝lar˝n durumu ve olay˝n nas˝l olduunu ayr˝nt˝l˝ anlat˝n,
3
Yaral˝lar˝n say˝s˝n˝ söyleyin,
3
Eer herhangi bir ilkyard˝m uygulamas˝ yap˝ld˝ysa nas˝l bir yard˝m
3
verildiini söyleyin,
112'nin arand˝˝ telefonu, telefonu kapatt˝ktan sonra me˛gul etmeyin,
3
çünkü 112 merkezden sizi tekrar arayabilirler,
112 hatt˝nda bilgi alan ki˛i, gerekli olan tüm bilgileri ald˝˝n˝
3
söyleyinceye kadar telefonu kapatmay˝n.
-52-
BAYILMALARDA ›LK YARDIM!
Bay˝lma belirtileri
Ba˛ dönmesi, göz kararmas˝,
3
Yüzde solukluk, ü˛üme, souk terleme,
3
H˝zl˝ ve zay˝f nab˝z,
3
Hâlsizlik, bacaklarda uyu˛ma,
3
Bilinçte bulan˝kl˝k,
3
Yere dü˛me.
3
Ki˛i ba˛˝n˝n döneceini hissederse
S˝rtüstü yat˝r˝n,
3
S˝kan giysileri varsa gev˛etin,
3
Ayaklar˝n˝ 30 cm kadar yukar˝ kald˝r˝n,
3
Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesini salay˝n.
3
Ki˛i bay˝ld˝ysa
S˝rtüstü yat˝r˝n,
3
S˝kan giysileri varsa gev˛etin,
3
Ayaklar˝n˝ 30 cm kadar yukar˝ kald˝r˝n,
3
Boaz˝na bir ˛eyin kaç˝p kaçmad˝˝n˝ kontrol edin,
3
Boaz˝na bir ˛ey kaçm˝˛sa ba˛˝n˝ öne eerek s˝rt˝na 5 defa vurarak ç˝karmaya çal˝˛˝n,
3
Kusma varsa ba˛˝ yana çevrin ve kusmuun rahat akmas˝n˝ salay˝n,
3
Etraftaki kalabal˝˝ uzakla˛t˝r˝n.
3
-53-
GÖ–ÜS A–RISINDA (KALP KR›Z›) ›LK YARDIM!
Hastay˝ dinlendirin, sakinle˛tirin,
3
Yar˝ oturur pozisyona getirin ve rahat nefes almas˝n˝ salay˝n,
3
Kulland˝˝ ilaçlar˝ varsa ilaçlar˝ verin,
3
112 'yi aray˝n.
3
KIRIK VE ÇIKIKLARDA ›LK YARDIM!
112'yi aray˝n,
3
Ki˛iyi fazla hareket ettirmeyin,
3
K˝r˝˝/ç˝k˝˝ yerine koymaya kesinlikle
3
çal˝˛may˝n,
K˝r˝k/ç˝k˝˝n üzerine buz torbas˝ koyarak hem
3
ar˝s˝n˝ azalt˝n hem de ˛i˛mesini önleyin,
Mümkün olduunca sabit tutarak (hareket
3
ettirmeden) ambulans˝n gelmesini bekleyin.
-54-
KANAMA VE YARALANMALARDA ›LK YARDIM!
Hemen 112'yi aray˝n,
3
Temiz bir bezle üzerine bast˝r˝n,
3
Bir bezle kanama durmazsa, ilk konulan bezi
3
kald˝rmadan üzerine ikinci bir bez ile bast˝r˝n,
Kanayan bölgeyi (kol veya bacak ise) yukar˝
3
kald˝r˝n,
Eer yaralanma büyük damarlarda olmu˛ ve bask˝
3
ile durmuyorsa büyük damarlar˝n geçtii noktalara
bask˝ yap˝n,
Bask˝y˝ kanaman˝n olduu yer ile kalp aras˝ndaki
3
noktalara yap˝n.
3
Bask˝ yaparken büyük damardan kan geçi˛ini
engelleyecek kadar bask˝ uygulay˝n.
-55-
KANAMA VE YARALANMALARDA ›LK YARDIM!
Eer elle bask˝ sonucu kanama durmazsa kol ve baca˝n üst k˝sm˝nda (yaralanman˝n
3
olduu noktan˝n üstüne) yer alan tek kemiklerin üzerine bir bezle a˛a˝daki resimdeki
gibi balay˝n (turnike),
Turnikenin ip, tel gibi bir malzeme yerine bez gibi eni geni˛ olan malzemeden olmas˝
3
gerekir,
Turnikenin yap˝ld˝˝ saati bir yere yaz˝n,
3
Turnikeyi yaparken kalem veya bir tahta parças˝n˝ bez düümünün içine a˛a˝daki
3
resimdeki gibi yerle˛tirirseniz bezi s˝kman˝z daha kolay olur,
3
Eer organ kopmu˛sa (el
parma˝ gibi) kopan organ˝n
yerine dikilmesi için organ˝ su
geçirmeyen bir po˛ete koyun,
po˛eti de buzlu su olan bir
kovaya koyun ve en k˝sa
zamanda hastaneye götürün.
Turnike Uygulamas˝
Özellikle organ kopmalar˝nda elle bask˝ kanamay˝ durdurmaz, turnike uygulamak gerekir.
-56-
BURUN KANAMASINDA ›LK YARDIM!
Hastay˝ sakinle˛tirin,
3
Bir yere oturtun,
3
Ba˛˝ ve gövdesi hafifçe öne doru ein,
3
Burun kanatlar˝n˝ kemiklerin olduu yerden iki parmakla s˝k˝˛t˝r˝n, bunu 5
3
dakika kadar devam ettirin,
Eer kanama 5 dakika sonunda durmuyor ya da tekrarl˝yorsa 112'yi aray˝n.
3
VÜCUDUN HERHANG› B›R YER›NE B›RfiEY BATARSA
Eer vücuda cisim batm˝˛sa (b˝çak gibi) kesinlikle yerinden ç˝karmay˝n,
3
Olduu ˛ekilde etraf˝ sabitleyerek en k˝sa zamanda hastaneye götürün,
3
Eer göüs kafesinde bir yaralanma varsa göüs bo˛luuna hava girmesin
3
diye yaran˝n üzeri bir po˛etle (ne bulunursa)
a˛a˝daki resimde görüldüü gibi kapat˝n,
Göüs duvar˝ndaki yaralanmadan göüs
3
kafesine hava girerse yaral˝n˝n nefes
almas˝ zorla˛˝r.
-57-
ZEH›RLENMELERDE ›LK YARDIM!
Zehirlenme durumunda
112'yi aray˝n,
3
Gerekirse Ulusal Zehir Dan˝˛ma Merkezi (114) aran˝p bilgi al˝nabilir,
3
Ki˛inin bilinci aç˝k ise az˝n˝ su ile iyice çalkalay˝n, zehirli madde ele temas
3
etmi˛se ellerini sabunlu su ile y˝kay˝n,
Ki˛i kendiliinden kusuyorsa kusmas˝na yard˝m edin,
3
Asitli madde ile zehirlenmi˛se (çama˛˝r suyu, mazot …) kesinlikle kusturmay˝n,
3
Ki˛iyi fazla hareket ettirmeyin ve üzerine bir battaniye örtün,
3
Ki˛i gazdan (soba ve benzeri…) zehirlenmi˛se hemen temiz havaya ç˝kar˝n,
3
Ki˛i tar˝m ilaçlar˝yla zehirlenmi˛se 15- 20 dakika boyunca vücudu ˝l˝k suyla
3
y˝kay˝n,
Giydii k˝yafetleri hemen üstünden ç˝kar˝n,
3
En k˝sa zamanda hastaneye götürün.
3
-58-
Zehirlenme durumunda
Ulusal Zehir Dan˝˛ma
Merkezi (UZEM)
ücretsiz olarak
114 numaral˝ telefondan
bilgi al˝nabilir.
K›MYASAL MADDELER DER› ›LE D›REKT TEMAS ETM›fiSE!
112 aran˝r,
3
Kimyasal madde bula˛m˝˛ giysileri hemen ç˝kar˝l˝r,
3
Kimyasal maddenin temas ettii bölge 15 - 20 dakika boyunca, musluk suyuyla bol bol y˝kan˝r,
3
Y˝kama yap˝lrken vücut çok ovulmaz ve s˝cak su kullan˝lmaz.
3
Kimyasal madde ile direkt temas etmi˛se ilk yard˝m
-59-
HAYVAN ISIRIK VE SOKMALARINDA ›LK YARDIM!
112'yi aray˝n,
3
Yaray˝, 5 dakika süreyle sabunlu suyla iyice y˝kay˝n,
3
Kesinlikle yaray˝ b˝çak gibi ba˛ka bir aletle kanatmay˝n,
3
Yaray˝ y˝karken yaran˝n tahri˛ olmas˝ndan ve kanamas˝ndan korkmay˝n,
3
Yara hafifse yaran˝n üstünü temiz bir bezle kapat˝n,
3
Yara ciddi ve kanama varsa temiz bir bezle bask˝ uygulayarak kanamay˝
3
durdurun,
Yaral˝y˝ kuduz ve tetanos a˛˝s˝n˝ yapt˝rmas˝ için mutlaka hastaneye
3
gönderin,
Is˝ran hayvan˝ bir yere balayarak gözlem alt˝nda tutun.
3
-60-
ARI SOKMASI!
• Ar˝ zehri, hayvan˝n kar˝n bölümünde bulunan özel bezlerden salg˝lan˝r ve inesinin dibinde bulunan zehir kesesinde toplan˝r.
Ar˝ sokmas˝nda ilk yard˝m
Ar˝, ki˛inin birkaç yerinden veya nefes
3
borusuna yak˝n bir yerden soktuysa ya da ki˛i
alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir,
Hemen 112'yi aray˝n,
3
Ar˝n˝n inesi derinin üzerinden görülüyorsa
3
s˝y˝rarak ç˝kar˝n,
Bölgeyi su ve sabunla iyice y˝kay˝n,
3
Bölgeye buz torbas˝ koyun, bu sokulan
3
bölgenin ˛i˛mesini, ar˝s˝n˝ ve ka˛˝nt˝s˝n˝ azalt˝r,
Eer a˝zdan sokmu˛sa buz emdirin, böylece
3
dil ˛i˛mez.
-61-
AKREP SOKMASI!
Akrep sokmas˝nda ilk yard˝m
Hemen 112’yi aray˝n,
3
Yaral˝y˝ s˝rtüstü yat˝r˝n ve sokulan bölgeyi mümkün olduunca az hareket ettirin,
3
Bölgeyi su ve sabunla iyice y˝kay˝n,
3
Is˝r˝lan yerin üzerine buz uygulamas˝ yap˝n,
3
Yaran˝n üsütünü temiz bir bezle kapat˝n.
3
-62-
YILAN SOKMASI!
• Birçok y˝lan zehirli deildir ama baz˝ zehirli y˝lan ˝s˝rmalar˝ insanlar için tehlikeli olabilir. Çok k˝sa sürede insan˝ öldürebilir.
Y˝lan sokmas˝nda ilk yard˝m
Yaral˝y˝ sakinle˛tirilip dinlenmesini salay˝n, yürümesine izin vermeyin,
3
Yaral˝ ve ˝s˝r˝lan bölgeyi hareket ettirmeyin,
3
Yaraya yak˝n bölgede bask˝ yapabilecek e˛yalar˝ (yüzük, bilezik vb.)
3
˛i˛me ihtimaline kar˛˝ ç˝kar˝n,
Yaral˝ bölgeyi sabun ve su ile iyice y˝kay˝n,
3
Yara yerini souk suya tutun,
3
Yara, ba˛ ve boyunda ise yara çevresine bask˝ uygulay˝n, kol ve bacaklarda ise
3
yara üstünden dola˛˝m˝ engellemeyecek ˛ekilde sarg˝ beziyle sar˝n fakat
kesinlikle turnike ile dola˛˝m˝ tam olarak engellemeyin,
Yara üzerine herhangi bir müdahale yapmay˝n, yaray˝ kesinlikle kesmeyin
3
veya emmeyin,
Yaray˝ emen ki˛i de zehirlenebilir.
3
-63-
KENE SOKMASINDA ›LK YARDIM!
Kene sokmas˝nda ilk yard˝m
Vücudumuzdaki keneyi en k˝sa sürede ç˝plak elimizi dedirmeden
3
eldiven ve kene kart˝ ile ç˝karmal˝, kene kart˝ yoksa bez veya
naylon po˛et ile tutarak ç˝karmal˝y˝z,
Keneyi ç˝karamazsak sal˝k kurulu˛una gitmeliyiz,
3
3
Kene üzerine herhangi bir kimyasal madde (alkol, gaz ya˝,
kolonya, deterjan vb.) dökmemeliyiz, sigara veya ate˛ kullanarak
ç˝kartmaya çal˝˛mamal˝y˝z, çünkü kene bu s˝rada kusarakmikrobu
vücuda bula˛t˝r˝r,
Keneyi ç˝kar˝rken patlatmamal˝y˝z, ezmemeliyiz,
3
Keneyi ç˝kard˝˝m˝z yeri bol su ve sabun ile y˝kamal˝y˝z,
3
Mutlaka hastaneye gitmeliyiz,
3
10 gün içinde halsizlik, i˛tahs˝zl˝k, ate˛, vücut ar˝s˝, ba˛ ar˝s˝,
3
bulant˝, kusma, ishal ˛ikayetlerinden herhangi biri görülürse
zaman kaybetmeden en yak˝n sal˝k kurulu˛una gitmeliyiz.
-64-
SICAK ÇARPMASINDA ›LK YARDIM!
S˝cak çarpmas˝nda ilk yard˝m
Hastay˝ serin ve havadar bir yere al˝n,
3
Hastan˝n üzerindeki giysileri ç˝kart˝n,
3
Hasta kendinde ise hastay˝ s˝rtüstü yat˝rarak kol ve bacaklar˝n˝ yükseltin,
3
Hastan˝n aln˝na ˝slak havlu koyun,
3
Bulant˝ ve kusmas˝ yoksa bilinci aç˝ksa su ve tuz kayb˝n˝ gidermek için 1 litre
3
suya - 1 çay ka˛˝˝ karbonat - 1 çay ka˛˝˝ tuz koyun, kar˝˛t˝r˝p yava˛ yava˛
içirin,
Il˝k su ile banyo yapt˝r˝n.
3
-65-
YANIKLAR!
Is˝ ile olu˛an yan˝klarda ilk yard˝m
Ki˛i hâlâ yan˝yorsa panie engel olun ve ko˛mas˝n˝ durdurun,
3
Yanan ki˛inin üzerini battaniye ya da bir örtü ile kapatarak ve
3
yuvarlanmas˝ salanarak alevleri söndürün.
Yan˝k bölgesinin soutulmas˝
Hemen 112'yi aray˝n,
3
Yanm˝˛ alandaki deriler kald˝r˝lmadan giysilerini ç˝kar˝n,
3
Giysiler yap˝˛m˝˛ ise çeki˛tirmeden yap˝˛an yerleri kesin,
3
fii˛lik olu˛abilecei dü˛ünülerek yüzük, bilezik, saat gibi
3
e˛yalar˝ ç˝kar˝n,
Yan˝k bölgeyi en az 20 dakika souk ve tazyiksiz su alt˝nda
3
tutun,
Yan˝k bölgesinin soutulmas˝
Is˝ ile olu˛an küçük ve
yüzeysel yan˝klarda ilk yard˝m
Yan˝k bölgeyi temiz ve nemli bir bezle örtün,
3
Bilinci yerinde olan yaral˝ya 1 litre suya 1 çay ka˛˝˝ karbonat ve 1 çay ka˛˝˝ tuz koyarak kar˝˛t˝r˝p içirin,
3
›çi su dolu kesecikler (bül) varsa patlatmay˝n ve yan˝k bölgeye ç˝plak elle dokunmay˝n,
3
Yan˝k üzerine doktor söylemeden hiçbir ˛ey sürmeyin,
3
Yourt, salça gibi maddeler sürmeyin, bunlar hem yan˝˝ iyile˛tirmez.
3
-66-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
YANIKLAR!
Kimyasal yan˝klarda ilk yard˝m
• Kimyasal yan˝klar, evde veya tarlada kullan˝lan kimyasal temizlik ve tar˝m ilaçlar˝n˝n deri ya da göze bula˛mas˝ sonucu olu˛ur.
Kimyasallar deri ile temas ettikten sonra uzun süre etkilerini devam ettirerek yan˝˝n derinle˛mesine neden olur.
Kimyasal yan˝klar
Temas edilen kimyasal madde toz hâlinde ise f˝rça ya da kuru
3
bir bezle temizleyin,
Giysileri cilde dedirmeden dikkatlice ç˝kar˝n,
3
Giysiler yap˝˛m˝˛sa bir makasla keserek ç˝kar˝n,
3
Bölgeyi tazyiksiz, bol suyla en az 15- 20 dakika yumu˛ak bir
3
˛ekilde y˝kay˝n,
Yaral˝ bölgenin üzerini temiz ve nemli bir bezle örterek en k˝sa
3
zamanda hastaneye götürün.
Göze kimyasal madde temas etmi˛se
Gözleri kesinlikle ovu˛turmay˝n,
3
Bol su ile en az 20 dakika y˝kay˝n,
3
Kimyasal madde tek göze temas etmi˛se y˝kama
3
s˝ras˝nda salam gözü kirletmemeye dikkat edin,
Gözü temiz bir bez ile kapat˝n,
3
T˝bbi yard˝m isteyin.
3
Toz hâlindeki kimyasal maddenin
f˝rça ile temizlenmesi
Göze kimyasal madde temas˝nda ilk yard˝m
-67-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
YANIKLAR!
Elektrik yan˝klar˝nda ilk yard˝m
• Elektrik ak˝m˝na kap˝lan ki˛inin vücuduna elektrik girdii andan itibaren
sinir ve damarlar˝ yakarak tahrip eder. Kalp at˝mlar˝n˝n bozulmas˝na ve
kalbin durmas˝na neden olabilir.
Soukkanl˝ ve sakin olun,
3
Yaral˝ya dokunmadan önce ˛alterleri indirin,
3
Elektrii kesme imkân˝ yoksa yaral˝ya direk temas etmeden
3
tahta çubuk, gazete tomar˝, plastik ya da lastik malzeme vb.
elektrii geçirmeyen bir madde kullanarak yaral˝n˝n
elektrikle temas˝n˝ kesin,
Elektrik çarpmas˝nda ak˝m˝n
izledii yol ve elektrik yan˝˝
Kalp elektrik ak˝m˝ndan zarar görebilir, o yüzden
3
yaral˝y˝ çok az hareket ettirin,
Yaral˝ya kesinlikle su ile müdahale etmeyin,
3
Yan˝k bölgesini temiz bir bezle örtün,
3
Yaral˝y˝ mutlaka hastaneye götürün.
3
-68-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
DONMALAR!
• Donma; A˛˝r˝ souk nedeniyle dokular˝n donmas˝, kan˝n p˝ht˝la˛mas˝ nedeniyle bölgeye yeterince kan gitmemesi ve zarar
görmesidir. Donmadan en çok etkilenen bölgeler, eller, ayaklar, burun ve kulak kepçesidir.
Yaral˝y˝, ˝l˝k bir ortama alarak soukla temas˝n˝ kesin,
3
Islak giysileri ç˝kar˝n ve kuru giysiler giydirin,
3
Bilinci yerinde ise ˝l˝k içecekler verin,
3
Su toplam˝˛ bölgeleri patlatmay˝n, donuk bölgenin
3
üstünü temiz bir bezle örtün,
Donmu˛ bölgeyi kesinlikle ovmay˝n ve kendi kendine
3
˝s˝nmas˝n˝ bekleyin,
Ellerini yumruk yapm˝˛ ve ayaklar˝n˝ büzmü˛ ise
3
açmaya çal˝˛may˝n,
112'yi aray˝n.
3
Donmalar
-69-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
GÖZE YABANCI C›S›M KAÇMASINDA ›LK YARDIM!
Göze yabanc˝ cisim kaçmas˝nda ilk yard˝m
• Göz, kolay zarar görebilen bir organd˝r. ›lk olarak hasar˝n ˛ekli
ve büyüklüü tespit edilmelidir.
3
Göze toz gibi küçük madde kaçm˝˛sa,
3
Göz ˝˛˝a doru çevrilerek alt ve üst göz kapa˝n içine bak˝n,
3
Gerekirse üst göz kapa˝n˝ aç˝k tutun,
3
Tozu, nemli, temiz bir bezle ç˝karmaya çal˝˛˝n,
3
Gözü kesinlikle ovmay˝n,
3
Ç˝km˝yorsa hastaneye götürün.
Göze yabanc˝ cisim batmas˝, kaçmas˝
KULA–A YABANCI C›S›M KAÇMASINDA ›LK YARDIM!
Kulaa yabanc˝ cisim kaçmas˝nda ilk yard˝m
Cisim, kulak yolu d˝˛˝nda ise al˝n,
3
Kula˝n iç k˝s˝mlar˝nda ise kesinlikle dokunmay˝n ve ç˝karmaya çal˝˛may˝n,
3
Su dedirmeyin,
3
112'yi aray˝n.
3
-70-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
BURUNA YABANCI C›S›M KAÇMASINDA ›LK YARDIM!
Buruna yabanc˝ cisim kaçmas˝nda ilk yard˝m
3
Parmakla yabanc˝ cisim olmayan burun kapat˝larak, kuvvetli bir nefes verme ile
cismi ç˝karmaya çal˝˛˝n,
3
Ç˝kmazsa hemen hastaneye götürün, burunu su veya ba˛ka bir ˛eyle y˝kamay˝n.
Buruna yabanc˝ cisim kaçmas˝
SUDA BO–ULMADA ›LK YARDIM!
Suda boulmada ilk yard˝m
3
Yüzme bilseniz dahi kesinlikle suda ç˝rp˝nan ki˛iye yüzerek yard˝ma gitmeyin,
3
Sudan kurtarmak için ki˛iye ip, uzun bir tahta parças˝ vb.
malzeme atarak kurtarmaya çal˝˛˝n,
3
Eer yüzerek ki˛inin yan˝na giderseniz boulmakta
olan ki˛i sizi yakalarsa o panik hali ile sizi de suyun alt˝na iter,
Boulmakta olan ki˛i bay˝l˝rsa ki˛inin arkas˝ndan yakla˛˝larak
3
suyun yüzeyinde s˝rtüstü ç˝kar˝l˝r,
Boulmakta olan ki˛i suya dü˛erken bir yerlerini k˝rm˝˛ olabilir,
3
bu nedenle sudan ç˝kar˝rken dikkat etmek gerekir,
Suda boulmada ilk yard˝m
112'yi aray˝n.
3
-71-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
ATEfiL› HAVALEDE ›LK YARDIM!
Ate˛li havalede ilk yard˝m
• Ate˛li havale 6 ay-6 ya˛ aras˝ndaki çocuklarda görülür.
112 aranarak yard˝m isteyin,
3
Hastan˝n giysileri ç˝kart˝n,
3
Musluk suyu ile havlu veya küçük bez parçalar˝ ˝slat˝n,
3
Islak bezler, hastan˝n koltuk altlar˝na, kas˝klar˝na,
3
dirseklerin iç yüzü ve avuç içlerine yerle˛tirin,
Bezleri s˝k s˝k dei˛tirin,
3
Ate˛ dü˛mezse hastay˝ oda s˝cakl˝˝ndaki su ile y˝kay˝n,
3
Yüksek ate˛in dü˛ürülmesinde a˛˝r˝ souk su ve alkol
3
kullanmay˝n.
-72-
HASTALIKLARDAN KORUNMANIN ALTIN KURALLARI
KAN fiEKER› DÜfiMES›NDE / YÜKSELMES›NDE ›LK YARDIM!
Hastan˝n bilinci yerinde ise a˝zdan ˛eker veya ˛ekerli içecekler verin,
3
Hastan˝n bilinci yerinde deilse a˝zdan hiç bir ˛ey vermeyin, ba˛˝n˝
3
yana çevirerek bekletin,
112'yi aray˝n.
3
TANS›YON DÜfiMES›NDE / YÜKSELMES›NDE ›LK YARDIM!
Varsa hemen ilac˝n˝ verin,
3
EV›N›ZDE MUTLAKA B›R
TANS›YON ALET› OLMALI
Elle ölçüm yapan tansiyon
aletleri pilli aletlerden daha
iyi sonuç verir.
112'yi aray˝n,
3
Hastay˝ dinlendirin,
3
Rahat nefes almas˝ için giysilerini gev˛etin,
3
Tansiyonu yükselmi˛se yar˝ oturur ˛ekilde
3
TANS›YON ÖLÇMEY›
HEMfi›REN›ZDEN
Ö–RENEB›L›RS›N›Z
dinlendirin (yandaki resim),
Tansiyonu dü˛mü˛se tuzlu ayran içirin.
3
›lk yard˝m bilmek hayat kurtar˝r.
-73-
Mevsimlik Tar˝m ›˛çisi Ailelerin Sal˝˝n˝ Geli˛tirme Program˝ Kapsam˝nda Haz˝rlanm˝˛t˝r.

Download Report