TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013, p. 897-914, ANKARA-TURKEY
TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE
İŞLEVİ*
Mehmet GEDİZLİ**
ÖZET
Türkçede yardımcı fiil konusunda yapılan çalışmaların sayısı son
yıllarda artmaktadır. Çalışma sayısındaki artışa rağmen yardımcı
fiillerin yapı, anlam ve işlev özellikleri konusunda birleştirici sonuçlara
gidilememektedir. Geleneksel gramer anlayışının ortaya koyduğu
betimsel yaklaşım üzerine inşa edilen çalışmalar, yardımcı fiillerin yapı
özelliklerine yoğunlaşmaktadır. Özellikle yardımcı fiilleri birleşik fiiller
başlığı altında ele alıp, yapı bakımından bir fiil türü olarak
değerlendiren gramer anlayışının kendisinin gözden geçirmesi
gerekmektedir. Çünkü işlevsel bir organizasyon olan dilde, dil
unsurlarını tek yönüyle değerlendirmek, eğitim öğretim süreçlerinde
sorunlara sebep olmaktadır.
Sondan eklemeli bir dil olan Türkçede işlevli unsurlar ekleşen
unsurlardır. Var oluşunu temel dil varlığı olan sözcüklerle birleşerek
ortaya koyan işlevli unsurlar, Türkçenin sistematiğine uygun şekilde
sürdürmektedir. Mevcut yapısında bulunmayan, ancak yeni ihtiyaçları
karşılamak için kullanılmak zorunda olan işlevli unsur, yine Türkçenin
bünyesinden çıkmaktadır.
Bu makalede Türkçenin yardımcı fiilleri yapı, anlam ve işlev
özellikleri bakımından incelenmiştir. Öncelikle Türkçe gramerlerinin fiil
tanımı üzerinde durulup, sonrasında yardımcı fiiller ele alınıştır.
Türkçenin tarihi dönemlerinde kullanılan yardımcı fiillerin de dâhil
edildiği bir listeyle gösterilen tüm yardımcı fiillerin yapı, anlam ve
işlevdeki özellikleri ayrı ayrı belirlendikten sonra işlevi konusuna vurgu
yapılmış ve Türkçe gramerlerindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Türkçede yardımcı fiilli yapılarda çekimli unsur olan fiildir ve
biçim olarak fiil ancak işlev olarak sözcük özelliğinden uzaklaşmış
yapım eki işlevli sözcüklerdir. Yapıları bakımından sözcük, işlevi
bakımından da fiilleştirme gerçekleştirirler. Yardımcı fiilli yapılardaki
sözcük birleşimi hadisesinden hareketle Türkçenin yardımcı fiil
mantığını anlamak yeterli olmamaktadır. İşlev görmelerinden dolayı, bu
yapıların hem adlandırılmalarında hem de gramerdeki yerlerinde bir
düzenleme gerekmektedir.
Yardımcı fiil vasfı kazanan fiillerin özelliklerinden hareketle aynı
nitelikleri taşıyan fiillerin de gerekli durumlarda benzer işlevi
görebileceklerine işaret edilen çalışmada, yardımcı fiilli yapıları
oluşturan diğer unsur isim ve isim işlevli yapıların da üzerinde
*
Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu
tespit edilmiştir.
**
Öğr. Gör. Dr. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü, El-mek: [email protected]
898
Mehmet GEDİZLİ
durulması gerektiğine dikkat çekilmiştir. Özellikle çekim ekli isimlerle
beraber kullanılan fiillerin aynı işlevi görüp görmedikleri konusunda
yeni çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır.
Sonuçta bu çalışma, yardımcı fiillerin genel özelliklerine ve Türkçe
gramer ve dil bilgisi kitaplarında üzerinde durulmayan işlevi konusuna
dikkat çekmektedir. Konunun meraklılarına ve alana katkı sağlayacağı
düşüncesiyle bu çalışma yapılmış ve bilim insanlarının ilgisine
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Türkçe, yardımcı fiil, işlev, fiilleştirme.
THE FUNCTION AND MORPHO SEMANTICS OF AUXILIARY
VERBS IN TURKISH
ABSTRACT
The number of studies about auxiliary verbs in Turkish has
increased recently. In spite of the increase in the number of the studies,
there is a gap in the meaning, structural and functional sides of
auxiliary verbs. Studies on traditional descriptive approach presented
with common grammar understanding focus on
structural side of
auxiliary verb. Especially, grammar knowledge, dealing with auxiliary
verbs under compound verbs but evaluating it as a kind of verb in
structural side, should revise itself. Because assessing language
elements in single side in language stated as a functional system,
causes problems in teaching and learning process.
Functional elements are compounded ones in Turkish as an
agglutinative language. The functional elements presenting each
existence by combining with words having fundamental language
presence remain properly to the Turkish language system. The
functional element which does not exist in its actual structure but
necessary for answering the new requirements, are out of the Turkish
language system.
In this article, auxiliary verbs of Turkish are examined in view of
structure, meaning and function features. Firstly, Turkish grammar of
description of verbs is emphasized and then auxiliary verbs. At
historical periods of Turkish using auxiliary verbs are added to a list
and is emphasized to function issue after determining of all auxiliary
verbs’ meaning, structure and function features and tried to determine
in place of Turkish grammar.
Auxiliary verbs is a verb that is finite in auxiliary verb in Turkish
and they are sentences that are verbs as characteristics, but
derivational morpheme as function that is far from its feature. They
make sentence in terms of their structure, and make word in terms of
their function. It is not enough to understand the logic of the
derivational morpheme in Turkish from the event of compound word in
the structures with derivational morpheme. Because of making
function, these structures need an arrangement in both their classifying
and their location in grammar.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
899
In conclusion, this study points out the general features of
auxiliary verbs and the subject of its ignored function in the books of
Turkish grammar and linguistics. By the aim of contributing to the
people who are interested in the subject and to the field, this study is
done and is provided to the scientists’ interest.
Key Words: Turkish, auxiliary verbs, function, verbalizing.
0. Giriş
Sözcükler, dillerin temel unsurlarını oluĢtururlar. Anlam gösterme ve anlatım karĢılama
iĢlevlerine bağlı olarak isim, fiil ve edat olarak sınıflandırılan klasik sözcük tasnifinde fiiller,
cümle/söz dizimi/ sentaks yapısının kurucu temel öğesidirler. Yüklem özelde cümlenin genelde
anlatımın temel unsurudur. Dilde anlatım etkinliğinin gerçekleĢtirilebilmesi için fiil/yüklem iĢlevli
sözcük kullanılmak durumundadır.
Dillerinde genelde, her dilin de özelde kendine özgü bir anlam karĢılama ve anlatım
gerçekleĢtirme yöntemi vardır. Türkçe anlatım gerçekleĢtirirken fiil+çekim eki; fiil+zarf fiil
eki+fiil; isim+fiil düzenini kullanmaktadır. Bunların yanında fiil+çekim eki+fiil düzeninin
kullanıldığını gösteren araĢtırmacılar da bulunmaktadır1. Doğrudan fiillerin çekimlenmesiyle
gerçekleĢen anlatım, anlatıcının tercihine ve dilin sunduğu seçeneğe göre farklı Ģekiller ortaya
çıkarmaktadır.
Cümlede anlatılan konunun anlamını karĢılayan fiilin mevcut olması durumunda o fiil
yüklem iĢlevini görür. Anlatıcının tercihi ve dilin fiil kadrosunda anlamı karĢılayan fiil
olmadığında tercih edilen yüklemleĢtirici fiiller olmaktadır. “Ders ver-, ders al-; hesap ver-, hesap
al-, hesap gör-” örneklerinden birinci gruptakilere uygun bir fiil Türkçede kullanılmamaktadır.
“dersle-, derslen-, dersleĢ-,” gibi fiillerin kullanılmaması cümle/anlatımda yüklemleĢtirici olarak
fiil tercih etmektedir. Ġkinci grup örneklerde ise; hesap al- için hesapla-; hesap gör- için hesaplaĢfiillerini kullanırken hesap ver- içinse özel bir fiil kullanmamaktadır.
Türkçe, fiiller2 ve fiilleĢtirme ekleri3 bakımından zengin bir dildir. Fiil kadrosunun
zenginliği, Türkçenin anlatım gerçekleĢtirme seçenekleri bakımından çeĢitlilik olarak
değerlendirilmelidir. Ġsim+fiil ve fiil+fiil Ģeklinde gösterilen sözcük birleĢmeleri ve buna bağlı
olarak oluĢan bir takım gramer özelliklerini doğru anlayabilmek için ortaya çıkan biçimin gördüğü
iĢlevi göz ardı etmemek gerekir.
Konunun biçimsel olarak ele alınıp birleĢik fiiller olarak değerlendirilmesi baĢka kargaĢalar
oluĢturmaktadır. BirleĢik fiiller tespiti, birleĢik çekim konusunu sorunlu hale getirmektedir.
KonuĢucu/anlatıcı açısından söyleme esnasında iki ya da daha fazla çekimli fiilin aynı anda ifade
edilmesi, dilsel anlatım sırasında mümkün değildir. Öncelik-sonralık sıralamasına ihtiyaç vardır ya
da fiillerden sadece biri yüklem/anlatım iĢlevi kazanmak durumundadır. BirleĢik fiiller ve birleĢik
çekimler konusundaki bu durumu bazı araĢtırmacılar görünüĢ4 olarak değerlendirmiĢlerdir.
Biçimsel bir yaklaĢım üzerinden yapılan bu tespit, Türkçede yardımcı fiil konusunun
açıklanmasında yeterli olmamaktadır. Meselenin açılığa kavuĢmasında önemli ipuçları vermesine
rağmen, yardımcı fiilleri iĢlevi açısından değerlendirmediği için konu yine biçimsel bir sorun
olarak devam etmektedir.
1
Nurettin Demir, “BirleĢik Fiiller ve Vurgu: -iver- ġeklinin Görevlerini Tespitte Vurgunun Rolü”, TDAY-B, 1994.
Mehmet Gedizli, “Türkiye Türkçesindeki Kök Fiillerin Yapı ve Anlam Özellikleri” Ġnsan Bilimleri Dergisi, V. 10/2,
2013.
3
Mehmet Gedizli, “Türkçede Tek ġekilli ve Çok ĠĢlevli Yapım Ekleri” Turkish Studies, V: 7/4, 2012.
4
Lars Johanson (1971); Mustafa Uğurlu (2003); Ġbrahim Ahmet Aydemir (2010).
2
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
900
Mehmet GEDİZLİ
Ġbrahim Ahmet Aydemir‟in de eserinde belirttiği gibi Türkçede; “YüklemleĢtiriciler
üzerine yapılan araĢtırmalarda, genelde zaman odaklı yaklaĢımların ön plana çıktığı ve bunun da
özellikle yabancı diller üzerine yazılan gramerlerdeki aĢırı “zamancı” yaklaĢımlardan
kaynaklandığı” ve “yüklemleĢtiricilerin zaman iĢlevlerinin yanında, görünüĢ iĢlevlerinin olduğu
gerçeğinin Johanson‟un Aspekt im Türkischen adlı çalıĢmasına kadar dikkate alınmadığı”
görülmektedir (Aydemir 2010; 21).
Yardımcı fiilli yapıların çekimi konusu bu makalenin kapsamı dıĢında tutularak, öncelikle
Türkçedeki yardımcı fiil konusunun yapı, anlam ve iĢlev açısından ele alınması düĢünülmüĢ ve
özellikle iĢlevi üzerinde durulmuĢtur.
1. Çalışmanın Amacı ve Yöntemi
Türkçe gramer ve ders kitaplarında yardımcı fiiller anlatılırken, yardımcı fiillere ait
biçimsel özellikler üzerinde durulmuĢ ancak iĢlevi açısından ele alınmamıĢtır. Bu çalıĢmada
Türkçenin yardımcı fiillerle oluĢturduğu yapıların iĢlevine dikkat çekmek amaçlanmıĢtır.
ÇalıĢmada konu odaklı ve art zamanlı bir yöntem izlenmiĢtir. Mevcut gramerlerdeki
yardımcı fiillerle ilgili bölümler incelenmiĢ ve açıklanması gereken noktalar tespit edilmiĢtir.
Öncelikle kaynaklardaki yardımcı fiillerin listesi, Türkçenin tarihi dönemleri de göz önünde
bulundurularak oluĢturulmuĢ ve Türkiye Türkçesindeki yardımcı fiillerin yapı, anlam ve iĢlevi
belirlendikten sonra, iĢlevsel özelliğine vurgu yapılmıĢtır.
2. Fiil
Türkçede sözcükler geleneksel gramer anlayıĢı çerçevesinde üçe ayrılır: Ġsimler, fiiller ve
edatlar. Bir sözcük türü olarak fiiller genelde iĢ, oluĢ, kılıĢ gibi hareket karĢılayan dil unsurları
olarak açıklanmaktadır. Türkçe sözlükte fiil; “isim olarak iĢ, oluĢ ve dil bilgisi açısından da olumlu
veya olumsuz olarak çekimli durumda zaman kavramı taĢıyan veya zaman kavramıyla birlikte kiĢi
kavramı veren kelime, eylem.” biçiminde açıklanmaktadır (TS; 2011).
Berke Vardar fiili, “…öznenin yaptığı ya da konusu olduğu iĢi, oluĢu, kılıĢı, vb. öznenin
durumunu, varlığını ya da yüklemle özne arasındaki bağıntıyı kiĢi, sayı, zaman kavramlarını
içererek belirten gösterge.” olarak açıklar (Vardar 2002: 97). “Bir kılıĢı, bir oluĢu veya bir durumu
anlatan; olumlu ve olumsuz Ģekillere girebilen kelime: yaz-, yazma- vb.” örneklerle ifade eden
Zeynep Korkmaz, fiilleri iĢlevlerine göre açıklamaya çalıĢır (Korkmaz 2007: 91). Doğan Aksan ve
vd. fiilleri, “…devinme, oluĢ, kılınıĢ, durum gösteren öğeler.” olarak açıklamaktadır (Aksan 1983:
202). T. N. Gencan, “Varlıkların yaptıkları iĢleri, devimleri, kılıĢları ya da onlarla ilgili oluĢları,
yargıları zamana ve kiĢiye bağlı olarak anlatan sözcükleri.” fiil olarak tanımlar (Gencan 2001:
300). Haydar Ediskun ise; “Fiil, varlıkların yaptıkları iĢleri zamana, biçime ve kiĢiye bağlayarak
anlatan kelimelerdir.” der (Ediskun 2004: 170).
Leyla Karahan Türk Gramerinin Sorunları toplantısında, “1. Vermek, verdirmek 2. Verdim,
vermiş kelimelerini ve 3. Ver-, verdir- kök ve gövdesini fiil kabul edenler.” Ģeklinde fiile dair
yapılan çalıĢmaları sınıflandırmaktadır (TDK, 1999: 49). Yine aynı toplantıda Sema B. Özönder de
fiilleri, leksik-semantik; yapı ve gramatikal açıdan olmak üzere üç ana baĢlık altında ele alır (TDK,
1999: 56).
Türk dili araĢtırıcılarının fiili üç değiĢik anlam alanı için kullandıklarına dikkat çeken H.
Ġbrahim Delice, sözlük birimsel (Okumak), biçimbirimsel (oku-) ve sözdizimsel (okuyacağım)
bağlamda fiili ele almaktadır (Delice 2002: 207).
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
901
Fiili varlıktaki değiĢim olarak değerlendiren Günay Karaağaç, “varlık, varsa vardır; eylem
ise ancak varlık ile vardır.” der ve fiilin yerini varlığa göre belirleyip, varlık adlarının yokluğundan
söz ederken, eylem adlarınınsa olumsuzlandığına dikkat çeker (Karaağaç 2012: 432).
Oya Adalı fiili sözlüksel-bağımlı biçimbirimler olarak adlandırır ve Ģu Ģekilde açıklar:
“Varlıklarını ancak belli iĢletim ardılları aracılığıyla ortaya koyabilen bağımlı öncüllere eylem
denir. Eylemin baĢlıca görevi yüklemin temel birimini oluĢturmaktır. Yüklem, zaman/istem ve
kiĢiyi ardıllar yoluyla belirlediğine göre, eylem de zorunlu olarak bu birimlere bağımlıdır.
Türkçede eylemin ada, sıfata, belirtece dönüĢmesi olanağı da vardır. Ancak bu dönüĢümü belli
ardıllar sağlar. Bu kez de eylem bu ardıllara bağımlıdır.”
Türkçede fiil, olay, hareket, faaliyet, oluĢ gibi etkinliklerin zaman ve kiĢiyle iliĢkili olarak
ifadesiyle ortaya çıkan sözcük türü olmasından dolayı, genel sözcük tasnifi açısından isimler içinde
değerlendirilmek durumundadır. Yani fiil türü sözcükler, görevleri bakımından fiil, ancak
leksik/sözlük açısından isimdirler. KarĢıladıkları hareketin adı olarak sözlüklerde yer alırlar ve
hareket adı olarak kullanılırlar. Ġsimler gibi iĢletilirler. Zaman ve kiĢi belirtmeden hareket, olay,
faaliyet gösteren sözcükler isim türü sözcük olmaktadırlar. Sözcüğün fiil türüne dâhil olabilmesi
için çekimlenmesi gerekmektedir. “Hareketleri nesnesiz, mücerret olarak karĢılayan fiil kök ve
gövdeleri, manalı, fakat tek baĢına kullanılamayan dil birlikleridir.” diyen Muharrem Ergin,
“Bunların kullanıĢ sahasına çıkabilmeleri için karĢıladıkları hareketlerin çeĢitli nesnelere
bağlanması, bu bağlanmayı ifade etmek için de kendilerinin çeĢitli münasebet kalıplarına
dökülmeleri, hareketi nesneye bağlayan çekimli şekillere girmeleri lazımdır.” tespitiyle fiil türü
sözcüklerin iĢlevleriyle var olabildiklerini göstermektedir (Ergin, 2009: 281).
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaĢıldığı gibi Türkçede fiilin tanımı konusunda yeterince
bir müĢterekliğin sağlanamadığı görülmektedir. Bazı yazarlar sadece iĢleve odaklı tanımlama
yaparken bazıları da sözcüklerin karĢıladığı varlık ve onun hareketi çerçevesinde fiil sözcüğünü
açıklamaya çalıĢmıĢtır. Elbette fiil türü sözcükler, isim türü sözcüklerde olduğu gibi ekleĢme
sistemine bağlı olarak, kullanıldıkları görevlere göre sözcük türleri arasında, -yapım/türetim ekleri
vasıtasıyla- geçiĢ yapabilmektedirler; isimken fiil, fiilken isim olmaları gibi. Ancak, bir sözcüğün
fiil vasfıyla ortaya çıktığı ve isimden tamamen ayrıldığı nokta, zaman, Ģahıs ve keyfiyet (kip)
gösterdiği durumlardır. Bu da mevcut dil bilgisi kitaplarında fiil çekimine karĢılık gelmektedir.
Peki, fiillerin çekimlenmiĢ halleri ne ifade etmektedir? Dilin kullanımı esnasında çekimlenmiĢ fiil,
konuĢucunun hangi ihtiyacını karĢılamakta ya da cümle/sentaks/söz diziminde hangi iĢlevi yerine
getirmektedir?
Bir dil etkinliğinde sözcükler, iki temel iĢlev yerine getirirler: Anlam gösterirler ve anlatım
gerçekleĢtirirler. Ġsim ve isim iĢlevli yapılar, temelde anlam karĢılarken, fiil ve edat iĢlevli yapılar
anlatım gerçekleĢtirme özellikleriyle öne çıkarlar. Zihinsel etkinlikle oluĢan anlamın diğer zihinsel
etkinlik alanıyla buluĢabilmesi için yaygın kullanım aracı olan dil, seslerden örülü birlikler
(sözcükler) oluĢturup, bu birliklere anlam kodlamaları yapmakta ve yine aynı yapıdaki ses
birlikleriyle de kodlanmıĢ anlamı iletmektedir. Sözcükler, iĢte bu noktada dil etkinliği içinde görev
ayrımına gitmektedirler. Ġsim ve isim iĢlevli yapılar anlam karĢılama görevi üstlenirlerken, fiil ve
fiilleĢtirme iĢlevli yapılar da anlatım faaliyetini gerçekleĢtirmektedirler. Dolayısıyla yukarıda
Günay Karaağaç‟ın ifade ettiği, eylemin var oluĢ sebebi varlığa zorunlu olmaktadır. Yani, ortada
bir anlamın olması durumunda anlatımın gerçekleĢme imkânı doğmaktadır.
Türkçede isim ve isim iĢlevli yapılar, gerek sözlükte, gerekse kullanımda, kalıcı ve geçici
anlam karĢılama görevi yapmaktadırlar. Kalıcı anlam karĢılayan isim iĢlevli yapılar sözlüklerde yer
alırken, geçici anlam karĢılayan isim iĢlevli sözcük ya da sözcük birlikleri ise anlatım sürecinde var
olmaktadırlar. Zaten, isim ve fiil çekim eklerinin genel özelliği, dile dayalı anlatım etkinliğinde
iĢletici/gerçekleĢtirici olmaları değil midir?
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
902
Mehmet GEDİZLİ
Türkçede fiil türü sözcükler, anlatım sürecinde iki iĢlev görürler; çekim ve anlamı tek
sözcükte gösterirler, ikinci olarak da anlamı beraber kullanıldıkları sözcüğe bırakıp anlatımın
gerçekleĢtirilmesini sağlarlar. Fiilin anlamı, ifade edilen anlama uygunsa, anlam ve anlatım tek fiil
türü sözcükle gerçekleĢtirilir. Anlamın ifadesi için doğru bir fiil yok ise, o durumda uygun bir fiil
anlamından uzaklaĢıp biçimsel olarak anlatım/cümle/sözdizimi iĢlevi üstlenir. En küçük anlatım
birimi olan cümlede yüklem olarak adlandırılan unsur ya doğrudan fiil türü sözcük ya da anlatımın
gerçekleĢtirilmesini sağlayan, ancak anlam karĢılama özelliğini geri planda bırakmak durumunda
kalan fiil türü sözcükler kullanılmak zorundadır.
Türkçede sözcükler arasındaki tür geçiĢkenliği genellikle yapım/türetim ekleriyle
sağlanmaktadır. Sözcüklerde eklerle gerçekleĢen tür değiĢikliği, duruma göre ek iĢlevi üstlenebilen
sözcüklerle de mümkün olmaktadır. Ġsimler yeniden yeni kavramlar göstermek için isimleĢtirme
ekleriyle isimleĢirken, fiilleĢtirme ekleriyle de yeni bir fiil olurlar. Fiiller de aynı yöntemle
isimleĢtirme ekleriyle yeni bir kavram ismi gösterdikleri gibi yeni bir eylemi göstermek için
yeniden fiilleĢirler. Sözcüklerdeki bu özellik leksik/sözlük açısından önemli bir çeĢitlenme ve
zenginleĢme kaynağıdır. Sözcükler ise dilin sadece bir tarafını oluĢturur. Sözcüklerin yetmediği ya
da sözcük dıĢı ihtiyaçların doğduğu durumlarda, sözcük iĢlevli sözcük birlikleri, sözcük iĢlevli
yapılar kurarlar. Kelime grupları, söz öbekleri, sözcük birlikleri gibi farklı isimlerle anılan bu
sözcük iĢlevli yapılar, anlam yönünden sözcüğün iĢlevini yerine getirirken, iĢletim esnasında da
iĢlevini karĢıladığı sözcük türünün bağlı olduğu kurallara uyarlar.
Anlatım etkinliği açısından sözcüklerdeki iĢlevsellik, sentaks/cümle/sözdizimi yapısında
farklılaĢır. Türkçede cümle fiilden ya da fiil iĢlevli yapıdan bağımsız olamaz. Fiil,
cümlenin/anlatımın asıl unsurunu oluĢturur. Fiil cümlede yüklem olur ve anlamın ifade edilmesini
sağlar. Cümlede fiil dıĢındaki unsurlar, tür, biçim, yapı bakımından anlam belirleyici, oluĢturucu ya
da kurucu olarak bulunmaktadırlar. Sözcüğün esas türünün ne olduğundan ziyade cümlenin anlam
ve anlatım değerini belirlemedeki durumu dikkate alınır. Leksik/sözlüksel olarak belirlenen
sözcüğün anlamı, gramer açısından türü, edim/kullanım açısından iĢlevi, cümlede üstlendiği role
göre dalgalı bir görüntü oluĢturur. Sözcükteki anlam daralması, çoğalması ya da anlamdaĢlık gibi
özellikler, bu dalgalanmanın sonuçlarındandır. Diğer taraftan anlam gösterme özelliğinin azalıp
yapı ve iĢlev özelliklerinin öne çıkması Türkçe sözcüklerin özelliklerinden biridir; edat, zarf ve
yardımcı fillerde olduğu gibi. Edatlar ve zarflar anlamlarından çok beraber kullanıldıkları isim ve
fiile etki ederlerken, yardımcı fiiller ise beraber kullanıldıkları isim ya da isim iĢlevli yapıların
ifade eder olmalarını sağlarlar.
3. Yardımcı Fiiller
Genel olarak Türkçe kaynaklarda, yardımcı fiil konusu benzer ya da bir birine yakın
örnekler üzerinden açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Ġsim+fiil ve fiil+fiil Ģeklinde gösterilen ve daha çok
biçimsel özellikleriyle açıklanan yardımcı fiillerin, anlam ve iĢlevlerine yeterince değinilmemiĢtir.
Mevcut dil bilgisi ve gramer kitaplarındaki açıklamaların tamamını buraya alarak metnin hacmini
artırmaktansa, genel durumu göstermesi bakımından yaygınlık kazanmıĢ olanların açıklamaları,
aĢağıda kısaca gösterilmiĢtir.
Zeynep Korkmaz, “Ad soylu veya adlaĢmıĢ fiil soylu Türkçe kelimelerle, yabancı kaynaklı
ad soylu kelimelerin fiilleĢtirilmesinde kullanılan imek, etmek, olmak, eylemek, kılmak fiilleri ve
esas fiile tasvir anlamı katan ver-, dur-, kal-, yaz- gibi yardımcı fiiller: yorgundum, hissetmek,
yardım etmek, şükr eylemek, namaz kılmak, alıver-, gidedur-, bakakal-, düşeyaz- vb.” Ģeklinde
açıklar yardımcı fiili (Korkmaz, 2007: 241).
Doğan Aksan vd. “Türkiye Türkçesinde yardımcı eylemler, ad soylu sözcüklerin ya da
kimi eylemsilerin eylem gibi kullanılmalarını sağlayan ve bir tür bileĢik eylem oluĢturan
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
903
sözcüklerdir, etmek, eylemek, olmak, kılmak gibi eylemler dilimizde yardımcı eylemlerdir.
Bunlara ekeylem‟i de katmalıyız.” der ve “Bir adla ya da bir eylemsiyle kurulan yardımcı
eylemlerde ad ya da eylemsi, anlam yönünden, bütün ağırlığı taĢır. Yardımcı eylem ise çekime
girerek yargının bütünlenmesini sağlar. Biçim ya da anlam yönünden bileĢik eylem olan bu sözcük
öbekleri, tümcede görevini yaparlar.” biçiminde açıklarlar (Aksan, 1983:254–255).
Berke Vardar, “Bir baĢka öğeyle birlikte eylem iĢlevi yerine getiren kimi sözcüklerin
eylem gibi kullanılmasını sağlayan eylem. Türkçede etmek, eylemek, olmak, kılmak ve ekeylem,
yardımcı eylem olarak kullanılır.” demektedir (Vardar, 2002: 220).
Muharrem Ergin, birleĢik fiil baĢlığı altında değerlendirir ve “Bir yardımcı fiille bir ismin
veya bir fiil Ģeklinin meydana getirdiği kelime grubudur. Ġsim veya fiil unsuru önce, yardımcı fiil
sonra getirilir. Yardımcı fiilin baĢına getirilen unsurun isim veya fiil olmasına göre birleĢik fiiller
ikiye ayrılır. Bu iki çeĢit birleĢik fiilin yardımcı fiilleri de ayrı ayrıdır.” der (Ergin, 2009: 386).
Necmettin Hacıeminoğlu da yardımcı fiilleri birleĢik fiil bahsinde ele alır ve isim+fiil;
fiil+fiil Ģeklinde gösterir, ancak yardımcı fiilleri açıklamaktan çok birleĢik fiil yapısındaki
iĢlevlerine odaklı biçimsel bir izah yoluna gider (Hacıeminoğlu, 1991: 255-256).
Mustafa Özkan ve Veysi Sevinçli, “Bir yardımcı fiil ile bir isim veya bir fiil unsurunun
oluĢturduğu kelime grubuna birleĢik fiil adı verilir. Yardımcı fiillerin anlama etkisi yoktur.
Yardımcı fiil yalnızca isimleri fiilleĢtirir. Bu bakımdan isimlerle birleĢik fiil yapan yardımcı fiiller
ile fiille birleĢik fiil yapan yardımcı fiiller ayrılır.” demektedir (Özkan-Sevinçli, 2008: 55).
Tahsin Banguoğlu yardımcı fiil konusunu “karmaĢık fiiller” ve “tasvir fiiller” olmak üzere
iki farklı baĢlık altında değerlendirmektedir (Banguoğlu, 2007: 482–488).
Türkiye Türkçesinde (ad+fiil birleĢmelerinde) Yardımcı Fiiller adlı eserinde, “Bir yardımcı
fiilin temel iĢlevi önündeki ad unsurunu fiilleĢtirmek, ad unsurunun bildirdiği varlığı (nesne, durum
veya nitelik, iĢ) bir hareket kavramı haline getirmektir.” diyen Adnan R. Karabeyoğlu, “Yardımcı
fiillerin önlerindeki ad unsurlarının bir hareket kavramı halinde ifade edilmesini sağlarken
gösterdikleri hususiyetlerin –bu fiillerin oluĢ, durum veya kılıĢ bildirmesi yanında üzerlerinde
taĢıdıkları kılınıĢ türü (baĢlama, süreklilik, bitiĢ) ve anlamları çerçevesinde- söz dizimi ve anlam
bakımından bir kısım iĢlev ve anlam farklılıklarını da beraberinde bulundurması tabiidir.” diyerek
yardımcı fiillerin isim+fiil birleĢme kısmını açıklamaktadır (Karabeyoğlu, 2008: 17).
Turgut Baydar da isim+yardımcı fiil Ģeklinde oluĢan birleĢik fiiller üzerine yaptığı
araĢtırmasında, ortaya çıkan yapının “yüklemleĢtirici” baĢlığı altında değerlendirilmesi gerektiğini
önermektedir (Baydar; 2013: 63).
Zeynep Korkmaz ve Doğan Aksan yardımcı fiillerin birleĢtikleri sözcüklerin tür ve tür
soylarına vurgu yaparak yardımcı fiilleri izah etmeye çalıĢmıĢlar; Muharrem Ergin, Necmettin
Hacıeminoğlu, Veysi Sevinçli- Mustafa Özkan, Adnan R. Karabeyoğlu ve Turgut Baydar yapısına
vurgu yapmıĢlar; Tahsin Banguoğlu, yardımcı fiillerle ilgili farklı bir adlandırma yoluna gitmiĢtir.
Berke Vardar ise diğer açıklamalardan farklı olarak eylem iĢlevli sözcüklerle eylem olmayan
sözcüklerin eylemleĢtirilmesine dikkat çekmiĢtir.
Türkçede yardımcı fiil olarak kabul edilen fiillerin yapı ve anlam özellikleri, sayıları, dâhil
oldukları gramer sınıfı ve asıl iĢlevleri açısından ele alınması gerekmektedir. Çünkü kaynaklarda
gösterilen yardımcı fiiller aynı fiillerdir ve sayıları da yaklaĢık olarak bir birine yakın
görülmektedir. Hangi tür fiiller yardımcı fiil olmakta, anlam özellikleri neler ve yardımcı fiil olarak
kullanılan fiillerin ortak özellikleri ya da farklılıklarını oluĢturan sebeplerin açıklanmaya ihtiyacı
vardır.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
904
Mehmet GEDİZLİ
3.1. Yardımcı Fiillerin Morfo-semantiği ve İşlevi
Öncelikle Türkçedeki yardımcı fiilleri toplu halde görmek; sağlıklı değerlendirme yapmak;
benzerlik ve farklılıklara dikkat çekmek için, Türkçenin tarihi dönemleri ve Türkiye Türkçesinde
kullanılanlar, tek bir tabloda toparlanmıĢtır5. Bu tablo Türkçenin yardımcı fiil kadrosunu bir arada
görmek ve Türkçenin dönemleri arasındaki durumlarını değerlendirmek açısından sıralama
eĢzamandan artzamana doğru oluĢturulmuĢtur. Tarihi dönemlere göre yardımcı fiillerdeki
değiĢiklik, süreklilik, azalıĢ ve artıĢları da görmeye yardımcı olması amaçlanmıĢtır. Yardımcı
fiillerin isim+fiil ve fiil+fiil yapıları bakımından kullanımlarında bir ayrıĢtırmaya gidilmeyerek
hepsi bir arada verilmiĢtir.
Tablo 1
TT
Aç-
EAT
Al-
ÇT
Kıp.T
Aç-
Al-
Al-
HT
KT
KUT
AkAlAlk-
BilBulBulunÇekÇıkDurDüĢEtEyleGeçGeçirGel-
BilBulBulun-
GitGör-
GitGör-
Bil-
Bil-
Bil-
TurTüĢEtEyle-
Tur-
Tur-
EtEyle-
Ġt-
Kel-
Kel-/kil-
Kör-
i-
Er-
KalKılKoy-
KalKıl-
AlınBilBul-
Bil-
ÇekDurĠtEyle-
GelGetür-
TurTüĢEt-
Tur-
Kil-
KelKötür-
Kel-
Kör-
Kör-
Er-/irĠç-
Ġr-
KörIdEr-
KörIdEr-
KiriĢ-
Ol-
KılKoyOl-
Kıl-
Bol-
KopOl-/bol-
KalKılKoyKopBol-
ĠtinKalKılKodKopBol-
BolOlur-
ÖpÖtünSalTapTart-
TaplaTart-
5
Tablo 1‟deki fiillerin alındığı kaynaklar Ģunlardır: Adnan R. Karabeyoğlu, Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiiller,
Ġstanbul 2008; Mustafa Özkan, Türk Dilinin GeliĢme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Ġstanbul 2009; Günay
Karaağaç, J. Eckmann Çağatayca El Kitabı, Ankara 2003; Necmettin Hacıeminoğlu, Türk Dilinde Yapı Bakımından
Fiiller, Ankara 1991; Ali F. Karamanlıoğlu, Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara 1994; Necmettin Hacıeminoğlu, Harezm
Türkçesi ve Grameri, Ankara 1997; Ahmet Bican Ercilasun, BaĢlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara
2004; Necmettin Hacıeminoğlu, Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara 1996; Talat Tekin, Orhon Türkçesi Grameri,
Ġstanbul 2003-A. Von Gabain, Eski Türkçenin Grameri, Ankara 2007.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
TutVer-
DutVarVir-
Ber-
Ur-
Ur-
Yap-
TutBarBer-/bir-
BarBir-
UrYap-
Yap-
905
TegTegürTutBarBir-
TutBiru-
UrYaraYarlıka-
Yaz-
Yaz-
25
18
YazYeYut22
Yaz-
Yaz-
YazYi-
19
15
27
18
Tablo 2
Türkçenin her döneminde kullanılan yardımcı fiiller Ģunlardır:
TT
BilDurGelGöriOlVer-
EAT
BilDurGelGöriOlVir-
ÇT
BilTurKelKörErBolBer-
Kıp.T
BilTurKel-/kilKörEr-/irOl-/bolBer-/bir-
HT
BilTurKilKörĠrBolBir-
KT
BilTurKelKörErBolBir-
KUT
BilTurKelKörErBolBir-
Tablo 3
Türkçenin iki döneminden fazla varlığı görülen yardımcı fiiller Ģunlardır:
TT
AlBulDüĢEtEyleKalKılKoyTut-
YapYaz-
EAT
ÇT
Al-
Kıp.T
Al-
HT
EtEyle-
Ġt-
BulĠtEyleKılKoy-
TüĢEtEyleKalKıl-
DutVarUr-
Ur-
Yaz-
Yaz-
KılKopTutBarUrYapYaz-
KalKılKoyKopBarYapYaz-
KT
AlBulTüĢEt-
KUT
KalKılKodKopTutBarUr-
Tut-
Yaz-
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
906
Mehmet GEDİZLİ
Tablo 4
Varlığı bir ve iki dönemle sınırlı kalmıĢ olan yardımcı filler de Ģunlardır:
TT
Aç-
EAT
ÇT
Kıp.T
Aç-
KT
KUT
AkAlkAlınBulunÇekÇıkGeçGeçir-
BulunÇek-
Getür-
KötürKiriĢ-
Git-
GitId-
Id-
ĠçĠtinOlurÖpÖtünSalTapTart-
TaplaTartTegTegüruYaraYarlıka-
YeYut-
Yi-
3.1.1. Yardımcı Fiillerin Morfolojisi
Türkçede yardımcı fiiller morfolojik bakımdan genelde kök fiillerden müteĢekkildir. Tablo
1‟de Türkiye Türkçesi ve tarihi dönemlerin yardımcı fiil sayıları gösterilmiĢtir. En çok Karahanlı
Türkçesinde 27 olarak görünen yardımcı fiil sayısı, Harezm Türkçesinde 15‟le en az sayıdadır.
Türkiye Türkçesinde ise 25 yardımcı fiil bulunmaktadır. Dönemlerin ortalaması 20,5‟e tekabül
etmektedir. Buradan hareketle ortalama yirmi fiilden oluĢan yardımcı fiiller, ek-fiil ya da cevher
fiiller dıĢında en az iki, en fazla beĢ sesten oluĢmaktadır. Dört ve beĢ sesten oluĢan yardımcı fiiller,
türemiĢ fiillerdir. Bunların dıĢında kalanlar ise iki ve üç sesli fiil yapısındadır. Biçim olarak da KV,
VK, KVK, VKK düzenindedirler.
Kök ve türemiĢ fiillerden oluĢması ve Türkçede yirmi dolayında yardımcı fiil bulunması
daha fazla fiilin yardımcı fiil olarak kullanılabilirliği için yapısal bir gerekçe oluĢturabilir. BaĢka
bir özellik de baĢlangıçta iki sesliyken sonradan tek sese düĢerek ek gibi kullanılan, er-/ir-/i- ve ucevher fiillerindeki yapı değiĢiklikleridir. Bu özelliğin tersi yönünde geliĢme gösteren bir durum da
türeyerek yapı bakımından sözcüğün geniĢlemesidir. Fiilin yardımcı fiilleĢmesinde, yapısal olarak
dikkat çeken bir özelliktir.
3.1.2. Yardımcı Fiillerin Semantiği
Anlam özellikleri açısından bakıldığında ilk dikkat çeken noktalardan biri, baĢta Türkiye
Türkçesi olmak üzere, genelde yardımcı fiiller birden fazla anlam karĢılayan fiillerden oluĢmasıdır.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
907
Türkiye Türkçesindeki yardımcı fiillerin karĢıladıkları anlam sayıları, Tablo 5‟te görülmektedir.
TDK Türkçe Sözlük (2011) esas alınarak belirtilen anlam sayıları, yardımcı fiillerin biri dıĢında
(kıl-) hepsinin çok anlamlı olduklarını göstermektedir. Çok anlamlı fiillerin yardımcı fiil olmaları,
Türkçedeki diğer çok anlamlı fiillerin de yardımcı fiil olabilirliği noktasında bir dikkat
oluĢturmaktadır.
Tablo 5
TT
AçAlBilBulBulunÇekÇıkDurDüĢEtEyleGeç-
SAS
27
33
10
12
3
43
29
15
33
9
2
38
TT
GeçirGelGitGörKalKılKoyOlTutVerYapYaz-
SAS
17
36
22
20
21
1
9
25
47
22
20
10
Yardımcı fiillere sözlükteki birinci anlamları açısından bakıldığında ise; yaz- fiili
dıĢındakilerin hepsi hareketin genel bir anlamını göstermektedir. Açıklamalardaki “bir Ģeyi” ifadesi
fiilin etki ettiği nesnelerin çokluğunu belirtirken, nesnelere dair hiçbir ayrım
yapmadıkları/yapamadıkları ve çok yönlü bir anlam gösterme iĢlevi karĢıladıkları dikkat
çekmektedir.
Yardımcı fiillerin kullanıldıkları yapılarda anlam değerlerini yansıtıp yansıtmadıkları da
üzerinde durulması gereken bir meseledir. Türkçede bir fiili yardımcı fiil yapan özellikler arasında
gösterdikleri anlamın etkisi var mıdır? Genel olarak gramer kitaplarında gösterilen örneklere dikkat
edilecek olursa, yardımcı fiillerin hem asıl anlamlarıyla hem de anlamlarından uzaklaĢmıĢ ya da
anlamlarını tamamen terk etmiĢ olarak kullanıldıkları görülür. Özellikle isim+fiil yapılarındaki
yardımcı fiillerin açıklandığı bölümlerde, anlam özellikleri bakımından herhangi bir ayrıĢtırma
yapılmadığı fark edilmektedir.
Örneğin, söz aç- ya da söz al- yapılarında anlam, yapıyı oluĢturan iki sözcüğün de
gösterdiği anlam değildir. Ortaya çıkan yeni bir anlam ve anlatımdır. Ġsim+fiil yapılarında fiilin
kendi anlamından kısmen ya da tamamen uzaklaĢıp isimin anlamını karĢıladığı düĢünüldüğünde
bile, söz aç- örneğinde görüldüğü gibi, „söz’ün anlamı varlığını sürdürmemektedir. Söz ile söz açaynı anlamı karĢılamazlar. Söz, tek baĢına bir varlıkken, söz aç- ise varlığın hareket halindeki baĢka
bir varlık durumundadır. Aç- için de aynısı geçerlidir; kapalı olan bir Ģeyin kapalılık hali
bitmemektedir. Söz‟ün kapalı bir durumu yoktur zaten. Söz aç-, “konuĢmayı baĢlatmak, konuya
giriĢ yapmak, konuyu konuĢur durumda olmak” anlamlarıyla kullanılmaktadır.
Aynı durum fiil+fiil yapıları açısından da geçerlidir. Tasvir fiiller olarak belirtilen ve
beraber kullanıldıkları zarf fiil ekli fiillerin anlamlarının durum, tarz, ihtimal ve süreç
belirtmelerinden dolayı yardımcı fiilin kendi anlamını tamamen terk ettiği düĢünülür. Oysa bir
fiilin anlamıyla, o fiilin sürekliliğinin anlamı aynı değildir. Aynı Ģekilde bir fiilin gösterdiği
anlamla o fiilin gerçekleĢme tarzının anlamı da aynı değildir. Bir örnekle göstermek gerekirse;
söyle- fiiliyle, söyleyiver- fiilinin gösterdikleri anlamlar aynı olmamaktadır. Söyle- tek baĢına “bir
Ģeyi anlatmak, dile getirmek, ifade etmek” anlamlarını gösterirken, söyleyiver- ise “bir Ģeyi hızlıca
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
908
Mehmet GEDİZLİ
anlatmak, ağzından kaçırmak, beklenmedik bir anda söylemek” anlamlarını gösterir ve anlam
farklılaĢmaktadır.
Gösterilen örnekler ve benzeri yapılarda, yardımcı fiiller ve beraber kullanıldıkları
isimlerin sözlükteki ilk anlamlarıyla kullanılmadıkları açıktır. Her iki sözcüğün de diğer
anlamlarından biriyle kullanılıp kullanılmadıkları bu çalıĢmanın kapsamında olmadığı için üzerinde
durulmayacaktır. Ancak fikir vermesi açısından Türkiye Türkçesindeki yardımcı fiiller ve birinci
anlamları aĢağıda gösterilmiĢtir (bkz. Tablo 6). Muhakkak gösterdikleri diğer anlamlar açısından da
yardımcı fiiller incelenmeli, fakat bu baĢka bir müstakil çalıĢmada değerlendirilmelidir.
Tablo 6
TT
Sözlükteki Birinci Anlamları
Aç-
Bir Ģeyi kapalı durumdan açık duruma getirmek.
Al-
Bir Ģeyi elle veya baĢka bir araçla tutarak bulunduğu yerden ayırmak,
kaldırmak.
Bil-
Bir Ģeyi anlamıĢ veya öğrenmiĢ bulunmak.
Bul-
Arayarak veya aramadan bir Ģeyle, bir kimse ile karĢılaĢmak.
Bulun-
Bulunma iĢine konu olmak.
Çek-
Bir Ģeyi tutup kendine veya baĢka bir yöne doğru yürütmek.
Çık-
Ġçeriden dıĢarıya varmak, gitmek.
Dur-
Hareketsiz durumda olmak.
DüĢ-
Yer çekiminin etkisiyle boĢlukta, yukarıdan aĢağıya inmek.
Et-
Bir iĢi yapmak.
Eyle-
Etmek, yapmak.
Geç-
Bir yerden baĢka bir yere gitmek.
Geçir-
Geçme iĢini yaptırmak, geçmesini sağlamak.
Gel-
UlaĢmak, varmak.
Git-
Bir yere doğru yönelmek.
Gör-
Göz yardımıyla bir Ģeyin varlığını algılamak, seçmek.
Kal-
Olduğu yeri ve durumu korumak, sürdürmek.
Kıl-
Etmek, yapmak.
Koy-
Bir Ģeyi bir yere bırakmak, belli bir yere yerleĢtirmek.
Ol-
Meydana gelmek, varlık kazanmak, vuku bulmak.
Tut-
Elde bulundurmak, ele almak.
Ver-
Üzerinde, elinde veya yakınında olan bir Ģeyi birisine eriĢtirmek,
iletmek.
Yap-
Ortaya koymak, gerçekleĢtirmek, oluĢturmak, meydana getirmek.
Yaz-
(III) 1. Yaymak, sermek. 2. Açmak.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
909
3.1.3. Yardımcı Fiillerin İşlevi
Ġnsanı tanımlamada temel ayırt edicilerden biri olarak gösterilen dil gibi çok yönlü bir
varlığı, iĢlevi bakımından değerlendirirken pek çok seçenekle karĢılaĢılacaktır. Seçenekler
arasından amaca uygun en doğru seçeneği bulup değerlendirmek ise oldukça zor ve karmaĢık bir
iĢtir. Titiz ve kapsayıcı bir yaklaĢıma ihtiyaç duyulur. Türkçede yardımcı fiillerin iĢlevi konusu,
yapı ve anlam özelliklerinin de dikkate alınarak değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.
Yapı özellikleri bakımından yardımcı fiiller, isim+fiil ve fiil+fiil Ģeklindedir. Yapılarında
genellikle iki ve üç ses bulunduran fiillerden oluĢmaktadır. Çoğunluğu kök fiil olmakla beraber,
türemiĢ fiillerden de yardımcı fiil bulunmaktadır. Tur-/-DIr, yor-/-yor; i- ve u- fiil örneklerinde
görüldüğü gibi fiilden eke bir seyir izleyebilmektedirler.
Anlam özellikleri bakımından yardımcı fiil olarak kullanılan fiiller, biri dıĢında (kıl-) hepsi
birden fazla anlama sahiptir. Yardımcı fiil olarak kullanıldıkları yapılarına bazılarında kendi
anlamlarını korurken bazılarında ise tamamen anlamlarını terk etmektedirler. Özellikle isim+fiil
yapılarında hem anlamlı hem de anlamını tamamen terk ederek bulunmaktadırlar. Fiil+fiil ya da
tasvir fiiller olarak adlandırılan yapılarda, tamamen anlamlarını terk edip beraber kullanıldıkları
zarf fiil ekli fille yeni bir anlam göstermektedirler. Zarf fiil ekinin iĢlevine bağlı olarak
gösterdikleri anlam; tarz, durum, süreç ve imkân-iktidar özelliklerine sahip olmaktadır.
Türkçede yardımcı fiiller tek iĢleve sahip değildir, ancak temelde ve öncelikli tek bir iĢlev
için vardır; birlikte ve beraber kullanıldıkları isimleri, isim iĢlevli yapı ve sözcükleri fiilleĢtirmektir.
Türkçede fiilin tâbi olduğu tüm süreçler yardımcı fiilli yapılar için de geçerlidir. Bu da yardımcı
fiilin temel iĢlevinin sentaktik olduğu fikrini öne çıkarır. Yardımcı fiiller anlam göstermek
önceliğine sahip değildir. Anlatım gerçekleĢtirme özelliğiyle fiilleĢmeleri, fiil gibi kullanım alanı
oluĢturmuĢtur ve gerekli durumlar dıĢında isimleĢmezler. Yukarıdaki örnekler üzerinden devam
etmek gerekirse; söz al- ve söz ver- yapılarından söz alıcı ve söz verici gibi isim iĢlevli yapı
oluĢmaz, ancak ihtiyaç durumunda olabilir ki bunun da iki sebebi olacaktır; ya Türkçe yeterliliği
noktasında bir eksiklik vardır ya da bir durumun özelleĢtirilmesi.
Yardımcı fiillerin iĢlevlerinin büyük kısmı fiillerin iĢlevleriyle aynıdır. Yardımcı fiilli
yapılar isimleĢebilirler. Cümlenin tüm öğeleri olabilirler. Yapı olarak bağımlı biçim birimdirler.
Anlam açısından ne beraber kullanıldıkları isim ve isim iĢlevli yapı ve sözcüğün ne de kendisinin
müstakil anlamını korurlar, bilakis yeni bir anlam göstermek ve ifade etmek için oluĢurlar.
Yardımcı fiilli yapılar, fiil gibi bir sözcük yapısında değildir, ama fiil iĢlevlidirler. Yardımcı fiiller,
ek olmadıkları halde ek iĢlevi görürler; isimden, isim iĢlevli yapı ve sözcüklerden, fiil yapım ekleri
(ĠFYE ve FFYE) gibi fiilleĢtirme yaparlar.
Beraber kullanıldıkları sözcükleri fiilleĢtirme iĢlevi gören yardımcı fiilli yapıların sahip
olduğu, ancak fiillerde bulunmayan tek iĢlev, deyimleĢtirme ya da kalıp söz oluĢturmadır.
Türkçedeki deyimlerin önemli bir kısmı yardımcı fiilli yapıyla oluĢturulmuĢtur. Zeynep Korkmaz,
anlam kaymasına uğramıĢ ve deyimleĢmiĢ olan birleĢik fiiller baĢlığı altında konuyu ele almıĢtır
(Korkmaz, 2003: 837). Türkçedeki sayılarının altı binin üzerinde olduğunu belirten yazar,
Türkçenin gramerlerinde konunun üzerinde yeterince durulmadığına dikkat çekmiĢ ve anlam
kayması yoluyla oluĢan birleĢik fiilleri, fiilden önce gelen isim öğelerinin sayısına göre üçe
ayırmıĢtır (Korkmaz, 2003: 838). Anlam özelliği açısından değerlendirilen yardımcı fiilli yapıların
öğe sayıları bakımından sınıflandırılması dikkat çeken bu bölümde yazar, birleĢik fiillerin
özellikleri açısından konuya yaklaĢmıĢ ve yardımcı fiillerin anlam belirlemedeki iĢlevine
değinmemiĢtir.
Yardımcı fiilli yapılarda fiile odaklı yaklaĢımlardan dolayı, kaynaklarda fiilin beraber
kullanıldığı sözcüklerin durumuyla ilgili pek açıklama yapılmaz. Adanan R. Karabeyoğlu, yukarıda
adı geçen eserinde Türkiye Türkçesindeki isim+fiil birleĢmelerinde yardımcı fiillerin beraber
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
910
Mehmet GEDİZLİ
kullanıldıkları isimlerin, çekim ekli oluĢlarını yardımcı fiillerin her birini ayrı ayrı inceleyerek ele
almıĢ ve yardımcı fiile göre değerlendirmiĢtir (Karabeyoğlu, 2008). Bu çalıĢmada ortaya çıkan
yaklaĢıma göre yardımcı fiille beraber kullanılan isim ve isim iĢlevli yapıların çekimsiz olmaları
yönünde bir anlayıĢ oluĢmaktadır.
Tercih et-, tercih yap-, tercih ol- örneklerinde isim çekimsiz ve yardımcı fiiller, kendi
iĢlevlerinde bulunmaktadır; sadece tercih‟in fiilleĢmesini sağlamaktadırlar. Tercihini yap- ve
tercihleri ol- yapılarında, yardımcı fiillerin anlam değerleri de görülmektedir. Çekimli ismin yapım
eki ya da yapım eki iĢlevli bir unsurla kullanılması Türkçede genel bir kural değildir ya da
kurallaĢmıĢ durum da değildir. Çekim ekinin yapım eki iĢlevi üstlenerek, sözcüklerde türetme
yaptıkları da Türkçede sınırlı sayıda örneklerle açıklanan bir durumdur. Göz+de, söz+de, gül+ce
gibi örneklerdeki durum, genelleĢip her isimle kullanılmaz. Gözde ol- yapısı ile evde olyapısındaki ol- fiilinin iĢlevi farklılaĢmaktadır. Gözde ol- bir fiilleĢtirmeyken, evde ol- yapısında olfiili esas fiil olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden yardımcı fiilli yapılardaki isim ve isim iĢlevli
yapıların çekimlenip çekimlenemeyeceği konusu yeni bir araĢtırmaya konu edilmelidir.
Bir fiilin yardımcı fiil olması, beraber kullanıldığı ismin fiilleĢtirme ekleri almadan fiil
olma ihtiyacındandır. Dil kullanıcısının hangi amaçla bu yolu tercih ettiği baĢka bir araĢtırma
konusu olmakla birlikte, bu metinde genelleyici bir yaklaĢımla iki uç nokta üzerinden bir
değerlendirme yapılabilir; dil yeterliliğindeki eksiklik veya dili özel kullanım isteği6. FiilleĢtirme
ekiyle bir sözcüğü fiil yapmak yerine yardımcı fiille fiilleĢtirmek, dil kullanıcısının tercihi olarak
değerlendirilmelidir. Ekle mi yoksa yardımcı fiille mi fiilleĢtirme yapılması gerektiği konusunda
temayül açıktır; Türkçede öncelik, eklerdedir. Eklerle sözcük düzeyinde gerçekleĢtirilemeyen
fiilleĢme, ek iĢlevi kazandırılan fiillerle yapılmaktadır.
Yardımcı fiillerin temelde fiilleĢtirme iĢlevine bağlı olarak, ancak fillerden farklılaĢan bir
iĢlevi de Türkçede anlatıma özel bir fırsat sunmalarıdır. Deyimler ya da anlam-anlatım kalıpları
oluĢturarak en az iki sözcüklü yapılarla Türkçenin ifade çeĢitliliğini sağlayan yardımcı fiilli yapılar,
fiillerin tüm kullanım özelliklerine sahip olurlar. FiilleĢtirme özellikleriyle, beraber kullanıldıkları
sözcüklere fiil yapım eki iĢlevi görmelerinden dolayı çekimsiz isimlerle ya da isim iĢlevli yapılarla
kullanılırlar. Türkçede yardımcı fiilleri esas fiillerden ayıran temel özellik, fiilleĢtirme iĢlevidir.
4.0. Sonuç ve Öneriler
Bu çalıĢmanın amaç ve kapsamı doğrultusunda yardımcı fiiller, Türkçe araĢtırmaları ve
kaynaklarda, genellikle biçimsel özellikleriyle değerlendirilmiĢtir. Türkçede yardımcı fiillerin,
yardımcı bir iĢlev gördükleri, fakat mevcut gramerlerde hangi bölümde durması gerektiği
konusunda bir kanata varılamamıĢtır. Biçimsel özellikleri açısından ele alınıp anlam ve iĢlevi
açısından yeterince değerlendirilmemesi, konunun öğrenim ve öğretim aĢamalarında sorunlar
oluĢmasına sebep olduğuna dikkat çekilmiĢtir. Yapılan çeĢitli çalıĢmalar ve bu çalıĢmaların ortaya
koyduğu müĢterek kanaat, yardımcı fiillerin gramer açısından doğru Ģekilde konumlanmasını
sağlama eğilimindedir.
Bu çalıĢmanın kapsamı ve yöntemi çerçevesinde ortaya konulan tespit ve değerlendirmeler,
yardımcı fiil yapılı olan ama fiil iĢlevinde kullanılmayan, kelime grupları, birleĢik fiil, ek fiil ve
tasvir fiil gibi adlandırmaların da gözden geçirilmesi gerektiğini iĢaret etmektedir. Türkçede
yardımcı fiilli yapılarla oluĢturulan dil birimleri önce tek bir baĢlık altında değerlendirilmelidir.
Çünkü doğru ve geçerli bir yardımcı fiil bilgisi temeline inĢa edilmemiĢ açıklamalar, Türkçenin
6
Dil yeterliliği; kiĢinin kullandığı dilde anlam gösterme ve anlatım gerçekleĢtirme etkinliklerini dilin kurallarına uygun
Ģekilde yapabilme baĢarısıdır. Örnek; yabancı dil olarak Türkçe öğrenmeye çalıĢan biri. Dili özel kullanım; belli bir
amaca göre kiĢinin kullandığı dilin kurallarını da göz önünde bulundurarak anlam gösterme ve anlatım gerçekleĢtirme
etkinliğidir. Örnek; Ģiir, sanat, bilim, felsefe, reklam gibi alanlarda üretilen anlamların gösterilme ve anlatılması.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
911
yardımcı fiil sistematiğinin anlaĢılmasını zorlaĢtırmaktadır. Örneğin; isim+fiil ve fiil+fiil yapısını
birleĢik fiiller baĢlığı altında göstermek çeliĢkili bir mantık ortaya koymaktadır. Birincisi birleĢik
fiil iki unsurun da fiil olmasını gerekli kılmaktadır. Çünkü yukarıda fiili açıklayan bilgilerin hemen
hepsinin ortak yanı, fiilin var oluĢ kimliğini çekimli olmasına bağlamaktadır. BirleĢik fiil ifadesi
ancak, iki çekimli fiilin birleĢmesi için kullanılabilir. Türkçede bu vardır ve isim iĢlevli bir yapı
oluĢturur. dedikodu, gelgit, kaptıkaçtı, durkalk gibi örnekler birleĢik fiillerdir. Ġki unsur da fiil
olarak bulunmaktadır. Dolayısıyla yardımcı fiil iĢlevli yapıların temel iĢlevi göz önünde
bulundurularak bir adlandırma yapılmasına ihtiyaç vardır. Yardımcı fiilli yapılar baĢlığında bu
adlandırmalar tek açı altında toparlanabilir.
1. Fiilin varlığına bağlı olarak var olan yardımcı fiiller, fiil yapım eklerinin bir kısmının
iĢlevlerini görürler; beraber kullanıldıkları isim ve isim iĢlevli yapıyı fiilleĢtirip cümlede
yüklemleĢmesini sağlarlar.
2. Türkçede yardımcı fiil iĢlevinde kullanılan fiillerin sayı ve nitelikleri konusunda bir
belirsizlik söz konusudur. Hangi fiiller ve hangi özelliklerinden dolayı yardımcı fiilli yapı oluĢturur
belli değildir. Fiilin yapı mı, anlam mı yoksa iĢlevi mi fiile yardımcılık iĢlevi verip vermediği
kapsamlı ve ayrıntılı çalıĢmalarla ele alınmayı gerekli kılmaktadır.
3. Mevcut kaynaklarda gösterilen yardımcı fiillerin yapı ve anlam özellikleri, Türkçedeki
diğer benzer özelliklere sahip fiillerin de yardımcı fiil iĢlevinde kullanılabileceğine dikkat çekse de
bu noktaya yeterince değinilmemiĢtir. Birbirini tekrar mahiyetindeki yardımcı fiil sayıları ve
nitelikleri ile gramer ve dil bilgisi kitapları konuyu eksik ve yüzeysel olarak ele almaktadır.
Dolayısıyla bu araĢtırma ve incelemeyle ortaya konulan tespitler göz önünde bulundurularak
konunun öğrenim ve öğretim süreçlerine katkısı sağlanmalıdır.
4. Yardımcı fiillerin yapı ve anlam özellikleri Türkçenin ekleĢme anlayıĢına paralel;
ekleĢme öncesi hazırlık aĢaması Ģeklinde bir değerlendirilebilir. Bu çerçevede Türkçedeki
fiilleĢtirme iĢlevli eklerin kökleri ya da kaynağı konusunda fiillere dikkat çekilebilir.
Nihayetinde yardımcı fiiller hakkında yapılan ve bundan sonra yapılacak olan incelemeler,
konun daha anlaĢılır olmasına katkı sunacaktır. Yardımcı fiiller gibi iki sözcük türünün oluĢturduğu
tek iĢlevli yapılarda sözcüklerden biri üzerinde durup konuyu açıklığa kavuĢturmak mümkün
olmamaktadır. Türkçe araĢtırmalarına ilginin artması ve Türkçenin çağdaĢ süreçlerde etkin olması,
gramer açısından daha fazla eksiklerinin görülüp açıklığa kavuĢturulmasına fırsat verecektir.
Kısaltmalar
A.Ü. Atatürk Üniversitesi
C: Cilt
Ç.Ü. Çukurova Üniversitesi
ÇT: Çağatay Türkçesi
EAT: Eski Anadolu Türkçesi
FFYE: Fiilden fiil yapım eki
HT: Harezm Türkçesi
ĠFYE: Ġsimden fiil yapım eki
K: Konsonant/ünsüz
Kıp.T: Kıpçak Türkçesi
KT: Karahanlı Türkçesi
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
912
Mehmet GEDİZLİ
KUT: Köktürk-Uygur Türkçesi
S.Ü. Selçuk Üniversitesi
SAS: Sözlükteki Anlam Sayısı
TAD: Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi
TAED: Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi
TDAY-B: Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten
TDK: Türk Dil Kurumu
TT: Türkiye Türkçesi
TÜBAR: Türklük Bilimi AraĢtırmaları
V: Vokal/ünlü
KAYNAKÇA
ABĠK, D. (2005), “Türkçede „vefat‟ Kelimesi ve Yardımcı Fiilleri”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, C. 14, S.2, Adana, s. 13-28.
ACARLAR, K. (1969), “Olmak” Fiilinin Özellikleri”, Türk Dili, S. 216, Ankara, TDK Yay.
AÇIKGÖZ, H.- YELTEN, M. (2005), Kelime Grupları, Ġstanbul, Doğu Kütüphanesi Yay.
ADALI, O. (2004), Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, 2.Basım, Ġstanbul, Papatya Yay.
AKALIN, ġ. H. vd. (2011), Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara, TDK Yay.
AKBABA, E. D. (2007), “ Türkçesinde Yapısında Ġsim-Fiil Bulunan BirleĢik Fiiller”, Dil
AraĢtırmaları Dergisi, C.1, S.1, Ankara
AKSAN, D. Vd. (1983), Sözcük Türleri, Ankara, TDK Yay.
ASLAN, S. (2102), “Türkiye Türkçesinde Ol- Yardımcı Fiilli Yapıların GörünüĢ-Zaman
Bildirimindeki ĠĢlevleri”, Bilig, S. 63, s. 11–30.
http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article/594.pdf
AYDEMĠR, Ġ.A. (2010), Türkçede Zaman ve GörünüĢ Sistemi, Ankara, Grafiker Yay.
BANGUOĞLU, T. (2007), Türkçenin Grameri, 8.Baskı, Ankara, TDK Yay.
BAYDAR, T. (2013), “Ġsim+Yardımcı Fiil ġeklinde OluĢan BirleĢik Fiiller Üzerine”, A.Ü. TAED,
S. 49, Erzurum, s. 55–66.
BAYDAR, T. (2012), “+DIr Bildirme Eki Üzerine”, S.Ü. TAD, S. 32, Konya, s. 37–54.
http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s32/3.%20tbaydar.pdf
DEMĠR, N. (1994), “BirleĢik Fiiller ve Vurgu: -iver- ġeklinin Görevlerini Tespitte Vurgunun
Rolü”, TDAY-B 1994, Ankara, TDK Yay. s. 83–94.
ECKMANN, J. (1988), “Bolmasa Kelimesine Dair”, TDAY-B 1954, Ankara, TDK Yay. s. 33–38
ECKMANN. J. (2003), Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay Karaağaç, Ankara, Akçağ Yay.
EDĠSKUN, H. (2004), Türk Dilbilgisi, 9. Basım, Ġstanbul, Remzi Kitabevi.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği Ve İşlevi
913
ERCĠLASUN, A. B., (2007), “Türkçede Öl- Fiili Üzerine”, Makaleler, haz. Ekrem Arıkoğlu,
Ankara, Akçağ Yay. s. 371–375.
ERCĠLASUN, A. B., (2004), BaĢlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, Akçağ Yay.
ERGĠN, M. (2009), Türk Dil Bilgisi, Ġstanbul, Bayrak bas. yay. tan.
GABAIN, A. von. (2007), Eski Türkçenin Grameri, çev. M. Akalın, 5.Baskı, Ankara, TDK Yay.
GEDĠZLĠ, M. (2012), “Türkçede Tek ġekilli ve Çok ĠĢlevli Yapım Ekleri”, Turkish Studies, V. 7/4,
KıĢ, s. 3351–3369.
http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1532917778_zz096GedizliMehmet_S-3351-3369.pdf
GEDĠZLĠ, M. (2013), “Türkiye Türkçesindeki Kök Fiillerin Yapı ve Anlam Özellikleri”, Ġnsan
Bilimleri Dergisi, V. 10/2, s. 567- 582.
http://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2703/1202#.Umxht3BSii4
GENCAN, T. N. (2001), Dil Bilgisi, Ankara, Ayraç Yay.
GÜLSEVĠN, G. (2000), “Türkiye Türkçesindeki Zaman ve Kip Çekimlerinde BirleĢik Yapılar
Üzerine”, TDAY-B 1997, Ankara, TDK Yay. s. 215–224.
http://www.gurergulsevin.com/upload/rxs3sanv9hb.pdf
HACIEMĠNOĞLU, N. (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara, KÜLTÜR BAK.
Yay.
HACIEMĠNOĞLU, N. (1997), Harezm Türkçesi ve Grameri, Ankara, TDK Yay.
HACIEMĠNOĞLU, N. (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yay.
JOHANSON, L. (1971), Aspekt im Türkischen. Vorstudien zu einer Beschreibung des
türkeitürkischen Aspektsystem, Studia Turcica upsaliensia, 1. Uppsala:
Almqvist&Wiksell.
KARA, F. (2011), “Bil- Tasvir Fiilinin ĠĢlevleri”, Turkish Studies, V. 6/1, KıĢ, s. 1381–1397.
http://www.turkishstudies.net/Makaleler/890627391_karafunda.pdf
KARAAĞAÇ, G. (2012), Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara, Akçağ Yay.
KARABACAK, E. (2004), “Olmak Fiili Üzerine”, Zeynep Korkmaz Armağanı, Ankara, TDK Yay.
s. 235–248
KARABEYOĞLU, A. R. (2008), Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiiller, Ġstanbul, BeĢir Kitabevi.
KARABEYOĞLU, A. R. (2007), “Orhon Yazıtları‟nda bol- ve er- Fiilleri Üzerine”,TÜBAR, S.
22, s. 87–100.
http://www.tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/pdf/2007GUZ/06.karabeyolu.adnan.r.orho
n%20yaztlarnda%20bol-ve%20er-%20fiilleri%2087-100.pdf
KARAMANLIOĞLU, A.F. (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yay.
KORKMAZ, Z. (1995), Türk Dili Üzerine AraĢtırmalar, C.I. Ankara, TDK Yay.
KORKMAZ, Z. (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yay.
KORKMAZ, Z. (2007), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara, TDK Yay.
NAZAROV, Z. (2005), “Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiillerin Leksik-Gramer Özellikleri”, A.Ü.
TAED, S. 28, Erzurum, s. 83–89.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013
914
Mehmet GEDİZLİ
http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/1557/1555
ÖZKAN, M. (2009), Türk Dilinin GeliĢme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Ġstanbul, Filiz
Kitabevi.
SAVRAN, H. (2008), “Türk Dilinde „+DIR‟ Bildirme Eki ve „+DIR‟ Bildirme Ekiyle Yapılan
Belirsizlik Kelimeleri”, U.Ü. FEF, SBD, S. 14, Bursa, s. 163-188.
http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/hulya_savran_dir_bildirme_eki_belir
sizlik.pdf
SEVĠNÇLĠ V.-ÖZKAN M. (2008), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Ġstanbul,3F Yay.
TDK, (1999), Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara, TDK Yay.
TEKĠN, T. (2003), Orhun Türkçesi Grameri, Ġstanbul, Simurg Yay.
TOPAL, E. (2012), “Türkçede Ek Fiil (i-) Üzerine DüĢünceler”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C.20,
No:2, s. 649–654. http://www.kefdergi.com/pdf/20_2/20_2_18.pdf
TURAN, Z. (1999), “Eski Anadolu Türkçesi‟nde ol- Cevher Fiili”, TDAY-B 1996, Ankara, TDK
Yay. s. 265–289.
UĞURLU, M. (2003), “Türkiye Türkçesinde “BakıĢ” (“Aspektotempora”), Türkbilig 2003/5, s.
124-133.
UZUN, N.E. (2006), Biçimbilim, Ġstanbul, Papatya Yay.
ÜÇOK, N. (2005), Genel Dilbilim, Ġstanbul, Multilingual Yay.
VARDAR, B. (2002), Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ġstanbul, Multilingual Yay.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/13 Fall 2013

Download Report