YAPI DENETİMİ KURULUŞLARI VE YAPI GÜVENLİĞİ Av. Cihan Kıraner 13.11.2014 Dr. Levent Bıçakcı Hukuk Bürosu Genel Bakış I. Yapı Denetiminin Yasal Dayanağı II. Yapı Denetimi Kavramı ve Amacı III. Yapı Denetim Kuruluşları, Görevleri, Denetimleri ve Yasal Sorumlulukları IV. Yapı Denetiminin Türkiye’deki Uygulamaları Doğrultusunda Yargı Kararları V. Yapı Denetimine İlişkin Güncel Sorunlar Yapı Denetiminin Yasal Dayanağı YAPI DENETİMİ HAYATIMIZA NASIL GİRDİ? 99’ DEPREMİ Yapı Denetiminin Yasal Dayanağı • • • • 595 sayılı Kanun Hükmünde Kararname 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 3194 sayılı İmar Kanunu Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Yapı Denetiminin Yasal Dayanağı • Diğer yardımcı yasal düzenlemeler – – – – – – – – – – Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği Asansör Yönetmeliği Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmelik Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Otopark Yönetmeliği ve sair mevzuat Yapı Denetimi Kavramı & Amacı Bir şehir planlaması hizmeti olarak; ‘’Yapı Denetimi Kavramı’’ Gerçekleşmesi olası hasarlara karşı asıl olarak önceden ( afet öncesi ) çözüm üreten bir sistem Yapı Denetimi Kavramı & Amacı - Ülke topraklarının %96 sı deprem kuşağında Nüfusun %98 i bu kısımlarda yaşıyor Denetimsiz kentleşme ve sanayileşme Yoğun göç Kontrolsüz nüfus artışı İmar afları Yapı Denetimi Kavramı & Amacı 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un 1. maddesi; Bu Kanunun amacı; can ve mal güvenliğini teminen, imar plânına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Yapı Denetimi Kavramı & Amacı Sistem & Etkinlik Denetimin özel kuruluşlar aracılığı ile sağlanması Kamu idaresi ile özel sektör arasında işbirliği Yapı Denetimi Kavramı & Amacı Etkinlik Sektördeki Nitelikli Çalışanların Çalışma Alanlarının Genişletilmesi Caydırıcı Yaptırımlar Sağlanması İmar Aflarına Son Verilmesi (TCK md. 184/5) Yapı Denetimi Kavramı & Amacı Yabancı Ülkelerde Yapı Denetim Sistemleri Avrupa’daki Sistem Sigorta Sistemi (Fransa) Kamu Denetimi Sistemi (Almanya) Avrupa Yapı Denetimi Ortak Girişimi (The Consortium of European Building Control) Yapı Denetimi Kavramı & Amacı Yabancı Ülkelerde Yapı Denetim Sistemleri ABD’de Sistem Doğrudan mimarların yetki ve sorumluluğu Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları 4708 sayılı kanun kapsamında yapı denetim kuruluşlarının oluşumu ve çalışma şekli Kuruluş Koşulları Kurucular/Ortaklar Mimarlar & Mühendisler Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları 4708 sayılı kanun kapsamında yapı denetim kuruluşlarının oluşumu ve çalışma şekli Yapı Denetim Komisyonu İncelemesi Bakanlık İzni Denetçi Mimar & Mühendislerin Nitelikleri Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları Hizmet Sözleşmesi Çalışma Şekli ve Yapısı Proje Aşamasındaki Denetim ( Yapı Ruhsatı ) Yapım Aşamasındaki Denetim ( İskan ) Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları 4708 sayılı Kanun’un 2. maddesi (Yapı denetim kuruluşları ve görevleri) f) İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek. Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları YAPI GÜVENLİĞİ & İŞ GÜVENLİĞİ ( Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasındaki 2010 tarihli protokol ) Yapı Denetim Kuruluşları Görevleri & Denetimleri & Yasal Sorumlulukları Hukuki Sorumluluklar • • • • • Yapı denetimi tip hizmet sözleşmesi + tarafları Sorumluluk süreleri ( 2 yıl – 15 yıl ) Fenni mesuliyet (Kamu idaresine karşı sorumluluk) Cezai sorumluluk (4708 YDHK md.9 + TCK ) Ayıplı ifa ve kusur (TBK) Denetim ve Kuruluşa Uygulanan İdari Yaptırımlar • Faaliyetin durdurulması • Faaliyetine son verilmesi Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları I- Yapı Denetimi Şirketlerinin Faaliyet Alanı • DANIŞTAY 6. DAİRESİNİN 2008/1999 2010/3042K. Sayılı ve 26.03.2010 tarihli kararı • Yapı denetimi yönetmeliği madde 11 • 360.000 m2 sınırı E. Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları I- Yapı Denetimi Şirketlerinin Faaliyet Alanı • 4708 sayılı Kanunun amacı; ‘’Denetim faaliyetinin sağlıklı ve etkin şekilde yapılabilmesi için yapı denetim kuruluşunun denetleyebileceği inşaat alanına sınırlama getirilmesi’’ Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları II- Yapı Denetimi Şirketlerinin Fenni Mesuliyeti DANIŞTAY 6. DAİRESİNİN 2009/7077 E. 2010/157 K. Sayılı ve 18.1.2010 tarihli ilamı ; 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun'un 2. Maddesi; c) bendinde: “Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek” g) bendinde: “Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek” 8.Maddesi: İdari yaptırım Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları II-Yapı Denetimi Şirketlerinin Fenni Mesuliyeti • 4708 sayılı Yasanın uygulanmasında imar mevzuatı uyarınca öngörülen fenni mesuliyeti, ilgili idareye karşı yapı denetim kuruluşlarının üstlenmesi • Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu belirli süre içinde ilgili idareye bildirmek konusundaki yükümlülüğün ihlali • Yapı Denetim Şirketinin faaliyetinin 1 yıl süreyle durdurulması Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları III- Yapı Denetim Kuruluşlarının Yapının İnşasındaki Rolü YARGITAY 23. HUKUK DAİRESİNİN 2012/5146 E. 2012/7545 K. Sayılı ve 20.12.2012 tarihli kararı 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun'un 6. maddesi; Yapı denetim kuruluşunun görevden ayrılması veya mimar ve/veya mühendislerinden birinin, herhangi bir sebeple yapı ile ilişkisinin kesilmesi halinde yapı denetim kuruluşu durumu gerekçeleri ile birlikte en geç üç iş günü içinde yazılı olarak Bakanlığa ve ilgili idareye bildirir. Aksi takdirde kanuni sorumluluktan kurtulamaz. Yapı sahibince, yeniden yapı denetim kuruluşu görevlendirilmedikçe veya yapı denetim kuruluşunca, ayrılan mimar ve/veya mühendislerin yerine yenisi işe başlatılmadıkça ilgili idarece yapının devamına izin verilmez. 8/4. maddesi, Denetim faaliyeti geçici olarak durdurulan veya izin belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluşu hakkındaki bu karar ilgili idareye bildirilir ve denetimini üstlendiği yapıların devamına izin verilmez. Bu durumda, yapım faaliyetine devam edilebilmesi için yapı sahibince başka bir yapı denetim kuruluşunun görevlendirilmesi zorunludur. Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları III- Yapı Denetim Kuruluşlarının Yapının İnşasındaki Rolü Davalı tarafça, sözleşmeye konu inşaatla ilgili olarak davacı tarafın anlaştığı yapı denetim firmasının iflas edip yetkisinin iptal edildiği, bu sebeple de yapının geç teslim edilmesinde kusurlarının bulunmadığı savunulduğuna göre, mahkemece, yetkisi iptal edilen yapı denetim firması ile yapılan sözleşme getirtilerek, davalı yüklenici tarafından yapı denetim firmasının yetkisinin iptalinden sonra, yukarıdaki yasa maddeleri hükümleri uyarınca arsa sahibinin yeni yapı denetim firması görevlendirmesi hususunda davacı tarafı uyarıp uyarmadığı araştırılıp, anılan yasa maddeleri ile birlikte değerlendirilip, tarafların kusur durumları ile ilgili gerekirse son bilirkişi kurulundan ek rapor alındıktan sonra sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru bulunmamıştır. Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları IV- Yapı Denetimi Hizmet Bedelini Ödeme Mesuliyeti YARGITAY 13. Hukuk Dairesi 2012/21073 E. 2013/1803 K. Sayılı ve 20.01.2013 tarihli ilamı ve 2013/585 E. 2013/10051 K. Sayılı ve 17.04.2013 tarihli ilamı • Davalı her ne kadar yapı denetim sözleşmesinin kendisi ile yapılmadığını iddia ederek davanın reddini talep etmiş ise de aynı sözleşmeyi dava dışı belediyeye ibraz ederek yapı ruhsatını almış olduğu böylece anılan sözleşmeyi benimsediği ve sözleşmeye icazet verdiği… • HİZMET BEDELİ ÖDEME SORUMLULUĞU – YAPI SAHİBİ / ARSA MALİKİ Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları V- Yapı Denetim Kuruluşunun ve Çalışanlarının Cezai Sorumluluğu YARGITAY 4. Ceza Dairesi 2007/9678 E. 2009/6309 K. Sayılı ve 01.04.2009 tarihli ilamı; 4708 sy. YDHK madde-9 ‘’Bu Kanun hükümlerinin uygulanması sırasında, yapı denetim kuruluşunun icraî veya ihmalî davranışla görevini kötüye kullanan ortakları, yöneticileri, mimar ve mühendisleri, yapı müteahhidi, proje müellifi gerçek kişiler ile laboratuvar görevlileri, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. ‘’ GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA – İMAR KİRLİĞİNE NEDEN OLMA Türkiye’deki Uygulamalar Doğrultusunda Yargı Kararları V- Yapı Denetim Kuruluşunun ve Çalışanlarının Cezai Sorumluluğu YARGITAY 4. Ceza Dairesi 2007/9678 E. 2009/6309 K. Sayılı ve 01.04.2009 tarihli ilamı; 4708 sayılı Yasanın 2/g maddesine aykırı davrandıkları belirtilerek aynı yasanın 9/1. maddesi dolayısıyla görevi kötüye kullanma suçundan cezalandırılmaları isteğiyle kamu davasının açıldığı, ancak mahkeme tarafından yapılan yargılama sonucunda, sanıkların bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyip, anlaşılmaktadır. planında olmadığı halde çatı katının yaptırılmasına göz yumdukları anlaşılmakta ise de, 5237 sayılı TCY. 184/1. maddesi uyarınca sonradan ruhsat alınması durumunda davanın düşürülmesi gerektiğinden bahisle kamu davasının düşürülmesine karar verildiği Yapı Denetimine İlişkin Güncel Sorunlar * T.C. Kalkınma Bakanlığı – 2014 – Özel İhtisas Komisyonu Raporları * YENİ KANUN TASARISI - Afet Yönetiminde Etkinlik - İnşaat, Mühendislik-Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Müteahhitlik Yapı Denetimi ve İmar mevzuatının bütünleştirilmesi Denetçi mühendislerin etkinlik ve niteliklerinin arttırılması Yatırımcı ve Denetçi arasında bağlantı kurulmaması Kamu Binalarının da yapı denetimine tabi olması Sadece yapı güvenliği değil, sağlık, çevre, iş kazaları enerji verimliliği açısından da denetimin sağlanması • Münhasırlık kaldırılarak sektörde tecrübeli firmaların bu alana yönlendirilmesi • • • • •