Örnek Sayfalar

Genel Yetenek
türkçe
KPSS
t
e
z
ö
m
ı
t
a
l
an
pratik
k
i
t
i
l
a
n
a
ik
t
a
m
e
ş
KPSS Türkçe Özet Anlatım
EDAM Öğrenci Kitaplığı – 39
EDAM’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün ya da bir kısmının
elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltılması
ve/veya dağıtımı yapılamaz.
Hazırlayan
Süleyman ERTEKİN
[email protected]
YGS Türkçe Özet Anlatım ©EDAM kitabından yararlanılmıştır.
Kapak Tasarım
Nevzat ONARAN
Grafik Tasarım ve Uygulama
Ahmet KARATAŞ
Semih Edis
ISBN
978-605-4919-08-6
1. Basım: Mart 2014, İstanbul
Baskı ve Cilt
Limit Ofset
Litros Yolu, 2. Matbaacılar Sitesi, A Blok, ZA 13,
Topkapı / İstanbul - Tel: +90 212 613 8737
eğitim danışmanlığı ve araştırmaları merkezi
Ferah Mah. Ferah Cad. Bulduk Sok. No:1
34692 Üsküdar - İstanbul / Türkiye
Tel./Fax: +90 216 481 30 23
www.edam.com.tr [email protected]
içindekiler
ANLAM BİLGİSİ
6
6
Sözcükte Anlam
Sözcük Öbeğinde Anlam
19
14
Cümlede Anlam
33
OKUDUĞUNU ANLAMA
53
ANLATIM ÖZELLİKLERİ ve ANLATIM TÜRLERİ
DİL BİLGİSİ
61
Sözcük Türleri
İsimler
61
Sözcük Yapısı
70
70
Sıfatlar
76
Zamirler 80
Zarflar
84
Edatlar-Bağlaçlar- Ünlemler 88
Fiil (Eylem) 94
Fiilimsiler 97
Fiilde Çatı
99
Cümlenin Öğeleri
109
Cümle Türleri
113
111
Ses Bilgisi
Noktalama İşaretleri
125
104
Sözcük Öbekleri
118
Yazım Kurallar
Anlatım Bozuklukları
131
Ön Söz
Dil bizim kimliğimiz. Sevincimizi üzüntümüzü, şaşkınlığımızı, heyecanımızı, keşiflerimizi, beğenilerimizi, özetle tüm duygu ve düşüncelerimizi onunla aktarıyor; yine
onunla karşımızdakini anlıyoruz.
Dil soyut öğrenme alanıdır. Bu kitapta öğrenmeyi kolay
ve kalıcı kılmak için somutlama, şemalandırma yaparak
analitik düşünmeye imkân sağladık.
Elinizdeki eser KPSS’ de size yardımcı olma arzusuyla
hazırlandı. Eseri hazırlayan ekip sürekli bir farkındalık
süreci kurgulamayı hedefledi. Sınavın odaklandığı
ayrıntıları işlerken kalıcı bir dil bilinci oluşturmaya da
gayret etti. Gerek dil bilgisi kurallarını anlatırken gerek
anlam ve yoruma ilişkin ipuçları verirken dilin bireyin
gündelik yaşamındaki vazgeçilmez ve hayatî rolüne
vurgu yaptı.
Şunu unutmayınız ki elinizdeki bu eser ve diğer tüm
Türkçe kitapları ne kadar başarılı olursa olsun yine asıl iş
size düşüyor.
Başarı için hedefe ulaşmayı istemeli ve tempolu çalışmalısınız.
Türkçeyi verimli çalışmak için;
Kendinize göre bir çalışma programı belirleyin.
Türkçe konuları birbirinin devamıdır: Bir konuyu anlamadan diğerine geçmeyin.
Çıkmış sorular çıkabilecek soruların aynasıdır. İşe,
çıkmış soruların çözümünden başlayın.
Türkçe soruların coğu, anlama dayalıdır. Çok kitap okuyarak, bol soru çözerek anlama yeteneğinizi geliştirin.
Türkçe Soru Dağılımı:
Sözcük bilgisi % 10
Dilbilgisi
% 20
Anlatım Özellikleri
% 10
Okuduğunu Anlama %60
Düşünen ve araştıran bir insan olmanız temennisiyle...
EDAM
Anlam Bilgisi
Sözcükte Anlam
Sözcük, anlamlı ses birimidir. Öyleyse her sözcüğün en az bir anlamı
olmalıdır. Ancak bir sözcük birden çok anlamı da karşılayabilir.
Anlam % 75
Yapı % 25
Sözcükte Anlam
Sözcük Yapısı
Sözcük Öbeğinde Anlam
Sözcük Türleri
Cümlede Anlam
Sözcük Öbekleri
Paragrafta Anlam
Cümlenin Öğeleri
Anlatım Bozuklukları
Cümlenin Türleri
Ses Bilgisi
Yazım Kuralları
Noktalama İşaretleri
İsim
Zamir
Sıfat
Zarf
Edat
Bağlaç
Ünlem
Fiil
İnsan, diğer varlıklardan, zihninde oluşan duygu ve düşünceleri ile ayrılır. Sözcükler ise anlamlı
seslerdir. Dolayısıyla duygu ve düşünceleri başkalarına aktarmanın en önemli araçlarından biri
de bu anlam taşıyan sözcüklerdir. Sözcüklerin taşıdığı anlamları doğru kavramazsak duygu ve
düşüncelerimizi aktarırken zorluk çekebilir, başkalarını yanlış anlayabiliriz.
Sözcükte Anlam konusunu aşağıdaki
başlıklar altında inceleyeceğiz:
1.
Sözcükte
Anlam
Özellikleri
2.
Sözcük
Öbeğinde
Anlam
Aşağıdaki parçada gerçek anlamı ile kullanılan sözcükleri daire
içine alınız.
İnsan ruhundaki dalgalanmaları, bulutlanmaları güzel bir duygusal söylemle yansıtmayan bir yazınsal yaratının kalıcı olması zordur. Dünden
bugüne kalan, zamanın aşındırıcı, yok edici rüzgârlarına dayanmış yapıtların tümünde bu özelliği görebiliriz. İnsana odaklanmayan, bizi değişik
yaşamlarla yüz yüze getirmeyen, düşler kurdurmayan dilsel ürünler, yazıldığı günlerde ne denli yankı uyandırırsa uyandırsın, çok geçmeden yazın
gömütlüğünün malı olmaktan kurtulamayacaktır. Çünkü yazının işlevi,
insanı ve insanlık durumlarını anlatmaktır.
- 6 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Sözcükte Anlam Özellikleri
Bir sözcük ilk kez ne zaman ortaya çıkmış ve hangi anlamda kullanılmaya başlanmıştır? Bu soruya, çoğu sözcük için, kesin cevap bulmak
güçtür. Ancak insan duygu ve düşünceleriyle hayatı sürekli zenginleştirmekte ve yeni durumlar için sürekli yeni sözcük ihtiyacı duymaktadır.
Yeni bir sözcük oluşturmak ise çok kolay değildir. Bu yüzden daha kolay
olanı tercih eder ve eski sözcüklere çağrışım ve benzerlik ilişkileri
ile yeni anlamlar yükleyerek yeni durumları ifade etme olanağı
buluruz. Bu da bir sözcüğün aynı anda birden fazla anlamda kullanılmasına yol açar.
Şimdi bir sözcüğün gerçek anlamdan hareketle kazandığı yeni anlamların
neler olduğunu görelim.
Anlam Türü
Açıklama
Örnek
Gerçek
Anlam
Sözcüğün ilk ve en eski anlamı
gerçek/temel anlamıdır. Sözcüğün
gerçek anlamı doğru bilinirse diğer
anlamları da kolaylıkla çözülebilir.
Ellerini ağrıyan
başına götürdü.
Yan Anlam
Sözcüğün, gerçek anlamıyla fiziksel
bir ilişki çerçevesinde kazandığı yeni
anlama yan anlam denir.
Binanın ön
yüzünde büyük
bir afiş asılıydı.
Sözcüğün, gerçek anlamıyla zihinsel
bir ilişki ya da çağrışım çerçevesinde
kazandığı yeni anlama mecaz anlam
Mecaz Anlam denir. Ad aktarması aslında sözcüğün
mecaz anlamda kullanılmasıdır.
Deyimler de en az bir mecaz anlamlı
sözcük içerir.
Ebeveynin
bir görevi de
vakti gelince
çocuğu baş göz
etmektir.
Sözcüğün, gerçek anlamından
hareketle bir bilim, sanat ya da
Terim Anlamı
spor dalı için özel bir tanımla
kullanılmasına terim anlamı denir.
Konuşmasını
Akif’ten
dizelerle bitirdi.
- 7 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri
Cümlenizdeki sözcüklerden sadece birini değiştirerek yargınızı tersine
çevirebilir misiniz? Ya da cümlenizdeki sözcüklerden birini değiştirdiğiniz
halde aynı yargıyı koruyabilir misiniz?
Ya da bir sözcük yerine benzer anlamlı bir sözcüğü koyduğunuzda aktarmak istediğiniz mesaj gücünü yitiriyor mu? Öyleyse değiştirdiğimiz bu
sözcükler arasında bir anlam ilişkisi var, diyebiliriz.
Anlam
İlişkisi
Açıklama
Örnek
Eş
anlamlılık
Yazılışları farklı sözcükler, aynı anlamı
karşılıyorsa bu sözcüklere eş anlamlı
sözcükler denir.
Soruyu çözerken bir hata yapmışsınız.
Soruyu çözerken bir yanlış yapmışsınız.
Yakın
anlamlılık
Yazılışları farklı olduğu gibi anlamları
da birbiriyle tam örtüşmeyen ama yakın
durumları karşılayan sözcüklere yakın
anlamlı sözcükler denir.
Bana seni çok üzdüğünü söyledi.
Bana “Onu çok üzdüm.” dedi.
Dün akşamki sözlerinden sonra sana
çok kırıldım.
Beni arkadaşlarım arasında küçük
düşürdüğü için darıldım.
Zıt
anlamlılık
Birbirinin karşıtı durumları karşılayan
sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.
Ancak bir sözcüğün cümle içindeki
kullanımına göre zıt anlamlısı değişebilir. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Olumsuzluk ekleriyle yapılan karşıt anlamlı Yalan haber tez duyulur.
sözcükler zıt anlamlı sözcükler olarak kabul
edilmez.
Gelmek-gelmemek; terbiyeli-terbiyesiz
Eş seslilik
Yazılışları aynı olan sözcükler, farklı anlamı
karşılıyorsa bu sözcüklere eş sesli sözcükler
denir.
İnceltme işareti olan sözcükler eş sesli
değildir.
kar – kâr, hala – hâlâ…
- 8 -
Sınıfta 12 kız, 10 erkek öğrenci vardı.
Müdür bey arkadaşını rahatsız eden
öğrenciye kızdı.
Yan anlamlı sözcükler eş sesli sözcük
olarak düşünülmemelidir.
Ağız ve diş sağlığını korumak millî
varlığımızı da korumak demektir.
Kapının ağzında durduğu için inişleri
engelliyordu.
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Aşağıdaki parçada yer alan altı çizili sözcüklerin anlam özelliklerini
inceleyiniz.
Hayata bakış açım değişmişti. Doğum tarihime göre 34 yaşındaydım. Ama
yaşama sevincim çoktan sönüp gitmişti. Coşkun, neşeli olabildiğim günleri,
uzak bir hayal gibi hatırlıyordum. Yazarlığım da annemin hastalığından çok
şey kaptı; hepsi de acı şeyler.
Sözcük
Anlam Özelliği
Temel
Yan
Mecaz
Zıt Anlam
Eş Sesli
hayat
açı
sevinç
sönuzak
hayal
kapacı
Sözcük
Eş Anlam
hayat
açı
sevinç
sönuzak
hayal
kapacı
- 9 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Uyarılar Önlemler
Sözcükte Anlam
1.Tek başına bir sözcüğün anlam özelliklerini bilmenin yanında sözcüğün cümle içinde
kazandığı anlamı da bilmek gerekir.
2. Biçem, biçim, üslup, özgünlük, evrensellik, kalıcılık, akıcılık, açıklık, duruluk gibi
bazı sözcüklerin tanımını bilmek size yardımcı olacaktır.
3. Sözcük anlamıyla ilgili aşağıdaki kavramları da çok iyi bilmelisiniz:
Anlam Türü Açıklama
SoyutSomut
Anlam
Örnek
Beş duyu organımızdan biri ile algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan sözcüklere somut;
algılayamadığımız varlıkları karşılayan sözcüklere soyut anlamlı sözcük denir.
Pencereden giren rüzgar, bana
huzur veriyor.
Tabloya her bakışında onda yeni ve
Soyut olan varlık veya durumları, somut sözcük- değişik yönler bulurdu.
Somutlama
lerle ifade etmektir.
Anılar yaşamı renklendiren unsurlardır.
Genel-Özel
Anlam
Bir türü karşılayan sözcüklere genel; türün
bir üyesini karşılayan sözcüklere özel anlamlı
sözcük denir.
Genel ve özel anlam, bazen kapsam özelliğini
ifade etmek için de kullanılır. Kapsamı geniş
olan sözcükler genel, dar olan sözcükler de özel
anlamlıdır.
Örneğin “metin” sözcüğü “paragraf” sözcüğünden daha genel anlamdadır. “Harf” ise “kelime”ye göre özel anlamlı bir sözcüktür.
Her çiçekten bal alınmaz. (Çiçek
ve bal kelimeleri “genel” anlamda
kullanılarak türü ifade etmektedir.)
Bu sabah balkondaki çiçeğin solduğunu fark ettim. (Bu cümledeki
çiçek belli bir çiçektir (balkondaki).)
Nicel-Nitel
Anlam
Sayılabilir varlıkları karşılayan sözcüklere nicel;
sayılamayan varlıkları karşılayan sözcüklere
nitel anlamlı sözcük denir.
Boyu bizden uzundu ama yüzü
güzeldi.
Ad
Aktarması
(Mecaz-ı
Mürsel)
Ad aktarması (mecaz-ı mürsel) bir mecaz
türüdür.
Sözcüğün, benzetme amacı olmadan, başka bir
sözcük yerine iç-dış, parça-bütün, yer-yönetim,
sanatçı-eser gibi ilişkilerle kullanılmasıyla
yapılır.
Bundan sonra dergimiz birinci
hamura basılacak.
Bu arabayı iki yıl önce iki milyona
almıştık.
Sadece kalemiyle geçinen, güçlü
bir yazardı.
- 10 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Söz Öbeğinde Anlam
1. Seçenekte sadece söz öbeğinin anlamını arayın; tüm metnin ya da cümlenin
anlamını aramayın.
2. Söz öbeğindeki sözcüklerin çağrışımlarıyla cevap olduğunu düşündüğünüz
seçenekteki sözcükleri eşleştirin.
Anlam Türü Açıklama
Örnek
Dökülen yapraklar bize sonbaharı fısıldıyor. (insandan doğaya
Bir sözcüğünün benzetme ilgisiyle başka bir
aktarım)
Deyim
sözcüğün yerine kullanılmasıdır.
Kardeşim keçinin tekidir. (doğadan
Aktarması
Doğa aktarması insandan doğaya, doğadan
insana aktarım)
(Eğretileme
insana, doğadan doğaya ya da duyudan duyuya Deniz bu mevsimde kudurur. (doğa– İstiare)
dan doğaya aktarım)
yapılabilir.
Tatlı sesiyle herkesi sakinleştirdi.
(duyudan duyuya aktarım)
Kinaye
Bir sözün hem mecaz hem gerçek anlamının
kastedilerek kullanılmasıdır.
Ona bunu söylerken yüzün hiç
kızarmadı mı?
Tariz
Bir sözün anlamının tam tersinin kastedilmesidir.
Kinaye, tariz gibi edebî sanat niteliğindeki kavramlardan ziyade günlük hayattaki kullanımlara
odaklanmalısınız. Bir sözü birden fazla anlama
gelecek biçimde kullanma ya da bir sözü tersini
kastederek kullanma gibi. Tariz anlamı taşıyan
sözcükler çoğu zaman yazıda parantez içinde bir
ünlem (!) ile belirtilir.
Oğlum bu saatte niye geldin? Bari
orada kalsaydın!
Sende bu tatlı dil (!) varken daha
çok yalnız yaşarsın.
Dolaylama
Bir varlığı çoğunlukla iki sözcükten oluşan bir söz
grubuyla ifade etmeye dolaylama denir.
Mektubunda diyorsun ki gel gayri
Vatan borcu (askerlik) biter bitmez
ordayım.
Yansıma
Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle dile girmiş
sözcüklerdir.
Sözcüğün yansıma olabilmesi doğadaki sesin
taklidine bağlıdır.
Kapıyı iki kez tıklatıp içeri girdi.
(yansıma sözcük)
Kuşların cıvıldaması herkese neşe
veriyor. (yansıma sözcük)
Ağaçta öten kuşlar, aniden havalandılar. ( yansıma değil)
- 11 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
KPSSS bizden sözcüğün tek başınayken değil, cümle içinde kazandığı
anlamı bulmamızı ister. Aynı sözcüğün kullanıldığı cümleleri, belirtilen
doğrultuda inceleyip sözcüklerin kazandığı farklı anlam özelliklerini
keşfetmek ister misin?
HANGİSİ SOMUT HANGİSİ SOYUT?
Saatlerce yürüdükten sonra büyükçe bir ağacın gölgesinde dinlenme
imkânı buldular.
Özgünleşemeyen şair, devrin diğer sanatçılarının gölgesinde kalabildi
yalnızca.
HANGİSİ TERİM, HANGİSİ TERİM DEĞİL?
Toplumsal sorunlara getirdiği bakış açısı, başarılı geçmişini gözler önüne
seriyor.
Üçgenin iç açılarının toplamının her zaman 180 derece olmadığını iddia
edenler de var.
HANGİSİ ÖZEL, HANGİSİ GENEL?
Çiçek, özel günlere anlam katan en güzel hediyelerdendir.
Çiçek, günlerdir sulanmadığından kuruyup yapraklarını dökmüş.
HANGİSİ NİTEL, HANGİSİ NİCEL?
Bu ülkenin zengin kültürü her ziyaretçinin kalbini fethediyor.
Burası, son yıllardaki sanayi atılımlarıyla dünyanın zengin ülkeleri arasına
girdi.
ZIT ANLAMLILARI NELER?
Ağır çantalarıyla o kadar yolu tek başına nasıl gelebilmişti?
Ağır adımlarla yaklaşarak utana sıkıla bir şeyler sordu.
EŞ ANLAMLILARI NELER?
Dost, kara gününde de seninle birlikte olandır.
Bebek, kara gözleriyle olup biteni anlamaya çalışıyordu.
- 12 -
Anlam Bilgisi
EDAM  KPSS Türkçe
Aşağıdaki sözcükleri gerçek anlamlarıyla birer cümlede kullanınız.
Sözlükten yardım almanızı öneririz.
Yuva: ....................................................................................................................................
Daire: ..................................................................................................................................
Aşağıdaki sözcükleri yan anlamlarıyla birer cümlede kullanınız. Sözlükten
yardım almanızı öneririz.
Kanat: ..................................................................................................................................
Kol: ........................................................................................................................................
Aşağıdaki sözcükleri mecaz anlamlarıyla birer cümlede kullanınız:
Altın: ....................................................................................................................................
Kuzu: ....................................................................................................................................
Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını bularak aynı cümle içinde kullanınız.
Unutmayın, her iki cümle de aynı anlamı taşımalı.
Fena: ....................................................................................................................................
Yüz: .......................................................................................................................................
Aşağıdaki sözcükleri terim anlamlarıyla kullanınız. Sözlükten yardım
almanızı öneririz.
Kale: .....................................................................................................................................
Ağız: .....................................................................................................................................
Aşağıdaki yakın anlamlı sözcükleri aynı cümlede değiştirerek kullanınız.
Cümlelerin anlamındaki farklılığa dikkat ediniz.
Darılmak-incinmek: ......................................................................................................
Yalan, yanlış: ....................................................................................................................
Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlılarını aynı cümlede değiştirerek
kullanınız. Cümlelerinizin karşıt anlamları karşıladığından emin olunuz.
Kötü-iyi: ..............................................................................................................................
Ön-arka: .............................................................................................................................
- 13 -

Download Report