T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK - ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUVARI I DENEY 4: BİPOLAR TRANZİSTÖRLÜ KUVVETLENDİRİCİLER  Ortak emetörlü kuvvetlendiriciler  Ortak kollektörlü kuvvetlendiriciler  Ortak bazlı kuvvetlendiriciler I. EĞİTİM DENEY GRUBU II. EĞİTİM :.................. Grubu Numara Ad Soyad DENEYİ YAPANLAR RAPORU HAZIRLAYAN :................................................................... Deneyin yapılış tarihi Raporun geleceği tarih Raporun geldiği tarih Gecikme ......../......./2014 ......../......./2014 ......../......./2014 .........gün Değerlendirme notu Gecikme notu Rapor Notu Raporu değerlendiren ELN3303 ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUARI I DENEY NO:4 DENEY 4 : BİPOLAR TRANZİSTÖRLÜ KUVVETLENDİRİCİLER I. Ön Bilgi Bir işaret kaynağı tarafından girişine uygulanan gücü, çıkış uçlarına bağlı bir yüke kuvvetlendirerek veren devrelere kuvvetlendirici denir. Kuvvetlendiriciler, bir doğru akım (DC) kaynağından sağlanan akımı girişine uygulanan işaretle denetleyebilen elemanlardan (örneğin tranzistörler) yararlanarak gerçekleştirilir. Günümüzde, kuvvetlendiricilerin gerçekleştirilmesinde çok yaygın olarak bipolar jonksiyonlu tranzistörler (BJT) kullanılmaktadır. Bipolar tranzistörlü kuvvetlendiricilerin üç temel bağlantı şekli vardır: ortak emetörlü, ortak kollektörlü ve ortak bazlı. Şekil 4.1’de bu bağlantı şekilleri gösterilmiştir. Bağlantı şekli, giriş ve çıkış uçlarının seçimine göre yapılır. Her bir bağlantı şeklinin kendine has özellikleri vardır. VCC R1 VCC RC VCC R1 R1 RC VÇ Vg VÇ C2 Vg C2 C1 C2 C1 RE R2 R2 a) Ortak emetörlü devre C1 VÇ RE CB b) Ortak kollektörlü devre R2 Vg RE c) Ortak bazli devre Şekil 4.1. Tranzistörlü kuvvetlendiricilerin bağlantı şekli. II. Ön Hazırlık  Şekil 4.2, 4.3 ve 4.4’de gösterilen kuvvetlendirici devrelerinin gerilim ve akım kazançlarını, giriş ve çıkış dirençlerini hesaplayınız. BC547B tranzistörü için hfemin=200, ICmax=100mA, ICQ=1mA, VBE=0,65V, VCE(sat)=0,2V olarak veriliyor. III. Deneyin Yapılışı 1. Şekil 4.2’deki ortak emetörlü kuvvetlendirici devresini kurunuz. Girişe bir işaret uygulamadan önce voltmetre ile VBQ, VCQ, ve VEQ gerilimlerini ölçerek devrenin doğrusal (lineer) bölgede çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz. Daha sonra girişe 10kHz’lik bir işaret uygulayınız. Çıkış işaretinde kırpılma olana kadar giriş işaretinin genliğini artırınız. Vg ve Vç işaretlerini ölçekli olarak çiziniz. Devrenin Vç/Vg ve Vç/VB kazançlarını hesaplayınız. VC, VB ve VE düğümlerindeki işaretleri dc kademsinde çiziniz. Vç/Vg :........ VCC=15V RC 220k Vg Rg C1 + 10k 10F 8,2k R1 VC VB 33k R2 C2 + VÇ 10F BC547B Ry 12k RE 1,2k + CE 220F Şekil 4.2. Ortak emetörlü kuvvetlendirici 2/5 Vç/VB :........... ELN3303 ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUARI I DENEY NO:4 V (V) V (V) t(....) t(....) 2. Devredeki CE kondansatörünü açık devre yaparak kazançları tekrar hesaplayınız. Vç/Vg :........ Vç/VB :........... 3. Ry=4,7k yapınız ve kazançları tekrar hesaplayınız (CE devrede iken). Vç/Vg :........ Vç/VB :........... 4. Şekil 4.3’deki ortak kollektörlü kuvvetlendirici devresini kurunuz. Girişe 10kHz’lik bir işaret uygulayınız. Çıkış işaretinde kırpılma olana kadar giriş işaretinin genliğini artırınız. Vg ve Vç işaretlerini ölçekli olarak çiziniz. Devrenin Vç/Vg kazancını hesaplayınız. VE ve VB düğümlerindeki işaretleri dc kademsinde çiziniz. Vç/Vg :........ VCC=15V 220k Vg Rg C1 10k 10F + R1 VB 33k R2 BC547B VE RE C2 + Vç 1,2k 220F Ry 12k Şekil 4.3. Ortak kollektörlü kuvvetlendirici 3/5 Vç/VB :........... ELN3303 ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUARI I DENEY NO:4 V (V) V (V) t(....) t(....) 5. Şekil 4.4’deki ortak bazlı kuvvetlendirici devresini kurunuz. Girişe 10kHz’lik bir işaret uygulayınız. Çıkış işaretinde kırpılma olana kadar giriş işaretinin genliğini artırınız. V g ve Vç işaretlerini ölçekli olarak çiziniz. Devrenin Vç/Vg kazancını hesaplayınız. VC, VB ve VE düğümlerindeki işaretleri dc kademsinde çiziniz. Vç/Vg :........ VCC=15V RC 220k 8,2k R1 C2 + VÇ 10F BC547B 220F 10F + C1 33k Ry 12k + R2 Rg 10k RE 1,2k Vg Şekil 4.4. Ortak bazlı kuvvetlendirici V (V) V (V) t(....) t(....) 4/5 ELN3303 ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUARI I DENEY NO:4 IV. Raporda istenenler 1. Şekil 4.2’deki devrede çıkış işaretindeki kırpılma nasıl simetrik hale getirilebilir? ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 2. Tranzistörlü kuvvetlendirici devresi tasarlarken bağlantı şeklini nasıl seçersiniz? Hangi kriterleri dikkate alırsınız. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 3. Şekil 4.2’deki orak emetörlü devrede C1, C2 ve CE kondansatörleri niçin kullanılmıştır? ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 5/5