5. HAFTA PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ [email protected] KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖĞRETİM KURAM VE UYGULAMALARI-2 2-19 ÖĞRETİMDE ÜÇ TEMEL YAKLAŞIM - YARIŞMACI ÖĞRETIM, - 2‐ BIREYSEL ÖĞRETIM, - 3‐ KUBAŞIK ÖĞRENME. YAPILANDIRMACILIK 3- 8 8- 19 Yapılandırmacılığın gelişimine katkıda bulunan önemli düşünür ve araştırmacılar:  John Dewey  Jean Piaget  Lev S. Vygotsky  Jarome Bruner  E. von Glasersfeld KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ÖĞRENME YAKLAŞIMLARI ÖĞRETİMDE ÜÇ TEMEL YAKLAŞIM .Okul ne içindir? ‐ DERS ÇALIŞMAK İÇİN. Nasıl ders çalışıyorsun? - OKUYORUM. NOT ALIYORUM VE EZBERLİYORUM. Bunları ne için yapıyorsun? - SINAV İÇİN. SINIF GEÇMEK İÇİN. - . Sonra ne oluyor? - ‐ HER ŞEYİ UNUTUYORUM Öğrenciler üç biçimde öğrenirler. 1‐ Diğer öğrencilerle yarışarak, 2‐ Bireysel olarak, 3‐ Kubaşık olarak oluşturulmuş kümeler yoluyla. - Bu üç öğrenme biçimi, öğretimde 3 temel yaklaşımı(Stratejiyi) oluşturmaktadır: 1‐ Yarışmacı Öğretim, 2‐ Bireysel Öğretim, 3‐ Kubaşık öğrenme. 1. YARIŞMACI ÖĞRENME Dersin amaçlarının öğrenciler için önemi anlaşılmaz; öğrenciler ya kazanmayı ya da yitirmeyi kabullenirler. Bu öğrenme biçimi “en uygunun yaşaması” ilkesine dayalıdır; diğerleri hasım olarak görülür. Bilgi, beceri ve yetenek sürekli karşılaştırılır. Değerlendirmeler bireysel olarak yapılır. Değerlendirme sonuçları, öğrencileri birbirleriyle karşılaştırma amacıyla KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ kullanılır. Öğretmen kaynaktır ve sık sık yarışmacı etkinlikleri yönlendirir. • Öğrenciler kendileri için çalışırlar. Bu tip öğrenmede, öğrencinin rakibi yine kendisidir. Öğrencilerin birlikte olmaları beklenmez. Ders amaçlarının her birey açısından önemi vurgulanır. Öğrenci amaca ulaşmaya çalışır. Değerlendirmeler bireyseldir. Diğer öğrencilerle karşılaştırma yapılmaz. Öğretmen yardım etmede, destek vermede temel kaynaktır. 2. BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRENME Öğrenciler kendileri için çalışırlar. Bu tip öğrenmede, öğrencinin rakibi yine kendisidir. Öğrencilerin birlikte olmaları beklenmez. Ders amaçlarının her birey açısından önemi vurgulanır. Öğrenci amaca ulaşmaya çalışır. Değerlendirmeler bireyseldir. Diğer öğrencilerle karşılaştırma yapılmaz. Öğretmen yardım etmede, destek vermede temel kaynaktır. 3. KUBAŞIK ÖĞRENME Kubaşık öğrenmede amaçlar her öğrenci için önemlidir. Öğrenciler oluşturulan kümelerde çalışırlar. Kümeyle amaçlara ulaşma beklentisi ve çabası ortak özelliklerin başında gelir. Her öğrenciden , diğerleriyle olumlu etkileşimde bulunması beklenir. Düşünceler, araç‐gereçler paylaşılır. Küme üyeleri konunun bir parçasından sorumludur ve konusuyla ilgili olarak kümesine katkıda bulunur. Diğerleri, destek, yardım ve pekiştirmede kaynak olarak görülür. Kümeler başarı düzeylerine göre birbirleriyle karşılaştırılır. Bireysel karşılaştırma yapılmaz. Öğretmenin ortam düzenleyici ve gerektiğinde yardımcı, destekleyici bir rolü bulunmaktadır. Özetle kubaşık öğrenme, öğrencilerin sınıf ortamında küçük karma kümeler oluşturarak, ortak bir amaç doğrultusunda, akademik bir konuda birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı oldukları, genelde küme başarısının değişik yollarla ödüllendirildiği bir öğrenme yaklaşımıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Özellikle ilk ve orta eğitim düzeylerinde, öğrencilerin akademik başarıları ile duyuşsal, toplumsal (Tutum, benlik saygısı, arkadaşlık ilişkileri vb.) davranışları üzerinde araştırmalarla belirlenen olumlu etkileri vardır. Geleneksel ve Kubaşık Öğrenme Gruplarının Karşılaştırılması • GELENEKSEL KUBAŞIK 1‐ Karşılıklı bağımlılık yoktur 1‐ Olumlu karşılıklı bağımlılık vardır 2‐Bireysel sorumluluk vardır 2‐ Bireysel sorumluluk yoktur 3‐ Atanan bir lider vardır. 3‐ Liderlik paylaşılır 4‐ Birey kendisinden sorumludur. 4‐ Birbirlerine karşı sorumludurlar 5‐ Yalnızca çalışma vurgulanır. 5‐ Çalışma ve sorumluluk vurgulanır 6‐ Sosyal beceriler göz ardı edilir. 6‐ Sosyal beceriler doğrudan öğretilir 7‐ öğretmen grup işlevlerini göz ardı eder 7‐ Öğretmen gözlem yaparak yönlendirir 8‐ Grup süreci yoktur. 8‐ Grup süreci vardır. Kubaşık Öğrenme İlkeleri 1‐ Küme Amaçları 2‐ Bireysel Sorumluluk 3‐ Olumlu Bağımlılık 4‐ Yüz Yüze Destekleyici Etkileşim 5‐ Toplumsal Beceriler 6‐ Küme İşleyişinin Değerlendirilmesi 7‐ Küme Büyüklüğü 8‐ Karma Küme 9‐ Başarı İçin Eşit Fırsat Kubaşık Öğrenme Teknikleri 1‐ Öğrenci Takımları‐ Başarı Bölümleri(ÖTBB). KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5 PFS103 6 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 2‐ Takım‐ Oyun‐ Turnuva(TOT). 3‐ Takım Destekli Bireyselleştirme(TDB). 4‐ Birleştirme. 5‐ Yeniden Uyarlanmış Birleştirme(YUB).. 6‐ Grup Araştırması. 7‐ Birlikte Öğrenme. YUB TEKNİĞİNİN UYGULANMASI Ünite : Öğretimde Değişik Yaklaşımlar Ders : Genel Öğretim Yöntemleri Haftalık Ders Saati : 3 Uygulama Süresi : 3 Hafta İdeal Öğrenci Sayısı : 25 * Grup oluşturma ve kuralların açıkla * Grup adlarının belirlenmesi Örneğin; ‐Ninjalar, Güvercinler, Şahinler, Sarı Kanaryalar, Serçeler ‐ * Üyelerin kendi aralarında ünite konularını paylaş Dalton Planı, Winnetka Sistemi, Ünite Öğretimi, Proje Yöntemi, Deney Yöntemi. 2 Hafta : 1.Saat Ninjalar Güvercinler Şahinler Sarı Kanaryalar Serçeler KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 2 Hafta : 2.Saat Winnetka Sistemi Dalton Planı Proje Yöntemi Ünite öğretimi Deney Yöntemi 2 Hafta : 3.Saat Ninjalar Güvercinler Şahinler Sarı Kanaryalar Serçeler KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 3 Hafta : PANELLER Winnetka Sistemi Dalton Planı Proje Yöntemi Deney Yöntemi Ünite öğretimi Panellerin bitiminde sınav SONUÇ 1‐ Rekabetçi ya da bireysel yaklaşımlardan daha yüksek akademik başarı sağlamaktadır. 2‐ Öğrenciler arasındaki karşılıklı ilişkiler daha iyi olmaktadır. 3‐ Çalışılan derslere ve bir bütün olarak sınıf deneyimlerine yönelik daha olumlu tutumlar gelişmektedir. 4‐ Bireysel ve grup sorumluluğu birlikte oluşmaktadır. YAPILANDIRMACILIK Yapılandırmacılık, öğrenme ve eğitim bağlamında bir terim olarak bilginin yapılandırılmasını ifade eder. Yapılandırmacı yaklaşıma göre bilgi, bilenden bağımsız bir şekilde doğada var değildir. Bilgi, kişiden (özneden) bağımsız değildir. Kişi, bilgiyi diğer kişilerle etkileşerek yapılandırır; bilgiden kendi de çevresi de etkilenir Bilgi, zihinsel süreçlerden geçilerek yapılandırılır. Bu nedenle de bilginin yapılandırılması bireysel ve içsel bir kavramdır.  Yapılandırmacılık, hem öğrenme ve öğretme kavramları ile hem de bilgi felsefesi ile ilişkili bir kavramdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  Yapılandırmacı yaklaşıma göre insanlar kendi anlayışlarını etkin bir biçimde yine Yeni bilgiler, gerçek deneyimler sonucunda eski bilgilerin üzerine yapılandırılır.  Belli bir bağlam için tek bir doğru yerine, aynı bağlam içinde geçerli olabilecek tüm doğruları (başka seçenekleri de) düşünebilmek idealdir . Yapılandırmacı yaklaşıma göre insanlar kendi anlayışlarını etkin bir biçimde yine kendileri oluştururlar.  Yapılandırmacı yaklaşıma göre bilgi, bilenden bağımsız bir şekilde doğada var değildir. Bilgi, kişiden (özneden) bağımsız değildir. Kişi, bilgiyi diğer kişilerle etkileşerek yapılandırır; bilgiden kendi de çevresi de etkilenir.  Bilgi, zihinsel süreçlerden geçilerek yapılandırılır. Bu nedenle de bilginin yapılandırılması bireysel ve içsel bir kavramdır. Yapılandırmacılığın gelişimine katkıda bulunan önemli düşünür ve araştırmacılar:  John Dewey  Jean Piaget  Lev S. Vygotsky  Jarome Bruner  E. von Glasersfeld JOHN DEWEY  Öğrenenler sınıf içinde çeşitli öğrenme araçlarıyla yönlendirilip, birlikte gerçek bir toplulukta olduğu gibi bilgilerini oluştururlar. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 9 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  Bireyin eylem düzeyinde çevresiyle olan sürekli ve içsel ilişkisi bilginin oluşturulmasını desteklemektedir.  Bilmek, gerçekliğin insan tarafından kaydedilmesi değil, insanın gerçekliğe dahil olması sürecidir; bilgi de dışsal, bağımsız ve nesnel bir gerçeklik değil, eylemi de içeren bir süreci ifade eder.  Bilmek, daha sonraki deneyimleri kontrol edebilmek için önceki deneyimlerin oluşturulması eylemidir.  Yaşanılan her deneyim yeni bir gerçeklik yaratır.  Anlamak, birlikte düşünmek ve ötekinin eylemlerini göz önünde bulundurmaktır. Anlayamamak da ortak eylemde bulunamamaktır. JEAN PİAGET Piaget, bireyin bilişsel gelişimiyle çevresini ilişkilendirmiştir, dahası bilginin bu ilişkiden doğduğunu; bilginin bireyin kendisi tarafından bilinçli ve etkin bir şekilde oluşturulduğunu belirtmiştir.  Öğrenmenin temeli keşfetmektir.  Basit bir olguyu anlamak için çocuklar daha sonra yanlış olarak niteleyecekleri bazı düşünce aşamalarından geçmek durumundadırlar.  Anlama, adım adım etkin bir katılım yoluyla oluşturulur.  Düşünce etkinlikten doğar; etkinlik içselleştirilir ya da zihne yerleştirilir ve düşünce gelişir. LEV VYGOTSKY Vygotsky’nin, çocukların kendi kavramlarını oluşturduğunu vurgulaması nedeniyle temelde oluşturmacı olduğu söylenebilir. Vygotsky, çocukların KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 10 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ öğrenme sürecinde bilimsel kavramları ve günlük düşüncelerini yetişkinlerle olan ilişkilerinden öğrendiğine inanmaktadır.  Toplumsal etkileşimi ve toplumsal bağlamı vurgulamaktadır.  Çocuk çevresinden kaynaklanan sorunları çözerken yalnız değildir, yetişkinlerden sürekli yardım alır.  İçselleştirme süreci bir şeyi düşünebilme ve o şeyi yapabilme arasında ayrımın fark edilmesi olarak adlandırılır. JAROME BRUNER  Öğrenmeyi etkin bir süreç olarak görür, bu süreçte öğrenen yeni düşünce ve kavramları var olan eski bilgisi üzerinde oluşturmaktadır.  Öğrenen seçer, bilgi alış‐verişinde bulunur, hipotezler oluşturur, kararlar alır ve bunları yaparken de bilişsel yapılarına dayanır.  Öğrenme sürecinde öğretenle etkin bir konuşma içerisinde olan öğrenenin, öğrenme ilkesini keşfetmesi gerekmektedir.  Ders araçlarının, öğreten tarafından öğrenenin bilişsel düzeyine indirgenmesi gerekir.  Araçların kullanımı doğrusal değil döngüsel olmalıdır.  Gerçek yaşam içerisinde çok yönlü ve farklı bakış açıları vardır ve bu olgu çok erken yaşlarda edinilmektedir.  Çocuklar deneyimlerine üç şekilde anlam vermektedirler: eylemler, görsel araçlar ve dil aracılığı ile. VON GLASERSFELD  Yapılandırmacılık, eğitim alanında dünyayı sarsacak yenilikler yapma iddiasında değildir. Şimdiye kadar, bazı öğretmenlerin kuramsal temelleri KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ olmaksızın yaptıkları etkinliklere sağlam kavramsal temeller sağlama iddiasındadır.  Eğer oluşturmacılık kuramını kabul edersek, bilenden bağımsız bir bilginin var olamayacağını, öğrenirken sadece kendi oluşturduğumuz bilginin varlığını kabul etmemiz gerekir.  Öğrenme, nesnelerin gerçek doğasını anlamak ya da düşünceleri hatırlamak değil, öğrenme sürecinde örgütlediğimiz açıklamalar, şemalar ve yapılardan duyuşsal olarak kişisel veya toplumsal anlamlar oluşturmaktır.  Bilginin geçerlik ve uygulanabilirliği vurgulanmaktadır. Yapılandırmacılığın Temel İlkeleri  Bilgi soyutlama süreci ile oluşturulur.  Öğrenenler kendi anlayışlarını oluştururlar.  Öğrenenlerdeki bilişsel şemalar öğrenme sürecini kolaylaştırır.  Öğrenme anlıksal anlamaya bağlıdır.  Öğrenme toplumsal etkileşimle desteklenir.  Anlamlı öğrenme, gerçek öğrenme etkinlikleri sonucu gerçekleşir. Yeni öğretim programı nasıl “öğretmek”ten çok “öğrenme”yi merkeze alan bir anlayışı esas alır. Öğrendiğimiz şeyleri düşünelim;  Örneğin;  Otomobil kullanmak,  Yeni bir bilgisayar programı kullanmak, KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  Sınıfımızda yeni bir yöntem kullanmak,  Bir hobi yada bir oyun,  Nasıl öğrendik?  Öğrenme süreci nasıl gerçekleşti?  Öğrenmede başka birisi bize yardımcı olduysa, onun öğretmeye çalıştığı ile bizim öğrendiklerimiz arasında farklılıklar var mıydı? SONUÇ Bu bölümde verilmeye çalışılan öğrenme yaklaşımları, öğretmenin uygun ortam oluştuğunda uygulayabileceği türdeki yaklaşımlardır. Çağımızda bilginin karmaşıklığı ve bunların öğretimde en iyi kullanılması bir sorun olarak karşımızdadır.Uygulayıcıların farklı öğretim yaklaşımlarını kullanmaları öğretim sürecinin zenginleştirilmesi açısından önemlidir. Ayrıca uygulayıcılar, öğrencilerin öğrenme becerilerini geliştirmelerine yardım edecek öğrenme kuramlarını değişik zamanlarda kullanarak öğretimin kalıcılığını da sağlamak durumundadır. Kaynakça AÇIKGÖZ, Ü. K. (2003) Aktif Öğrenme. Eğitim Dünyası Yayınları. DEMİREL, Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A. DOĞANAY, A.(Editör). ( 2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara:PegemA. HESAPÇIOĞLU, M.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Noel. KÜÇÜKAHMET, L. (2006).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 13 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ OCAK, G.(Editör).(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri.3.Baskı. Ankara:PegemA. ÖZDAŞ, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri, İstanbul 1997. SÖNMEZ,V.(2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara: Anı. SÖZER, E. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. TAN,Ş.(editör) (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 7.Baskı. Ankara: PegemA. TOĞRUL, B. (2005). Özel Öğretim Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları. III.Baskı Eskişehir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 14 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 15 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN TEMEL YAPISINDAN YENİ OKUL TEORİSİNE DOĞRU Eğitimimizin Temel Felsefesi  Üretken,  Yaratıcı,  Dünya ile yarışan  Kendine güvenen ve fikirlerinin arkasında durabilen  Türk milletinin temel değerlerine sahip  Yabancı dil bilen  bir gençlik yetiştirmek şeklinde tanımlanabilir. Bireyler İçin Yeni Roller  Takım çalışması ve disiplinler arası yaklaşım  Mentorluk ve danışmalık  Araştırma/geliştirme çalışmaları  Dış paydaşlarla ortaklık ve çalışmalar Yeni Yeterlikler  Danışmanlık ve mentorlük bilgisi  Yeni teknolojiler ve ICT bilgisi  Araştırma becerileri  Takım çalışması becerileri  Kişilerarası ilişkiler becerileri  İletişim becerileri KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 16 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  Empati Öğrenme  Öğrenmeyi öğrenmek  Yapmayı öğrenmek  Birlikte yaşamayı öğrenmek  Öğrendiğini yapmak  Hayatı devam ettirmeyi öğrenmek 21. yüzyılda eğitim nedir? Eğitim insanların problem görme ve çözme kapasitelerini geliştirmektir. Eğitim insanları yaratıcı kılmaktır. Eğitimde Temel Varsayımlar  İmkansız diye bir şey yoktur  İnsan bir bütündür  Gelişim hayat boyu devam eder  Disiplinler arası çalışmak esastır  Bütünleştirilmiş yaklaşımlar esas alınmalıdır  Proje tabanlı öğretim  Elektronik medya günde 6 saatten fazlasını alıyor.  Öğrenciler dijital öğreniyor  Öğrenenleri de işin içine katan proje tabanlı müfredat esas alınmalıdır 21. yüzyılda eğitimin temel unsurları  Bütünleşmiş ve Disiplinler arası  Global Sınıflar, Globalleşme  Gerçek Dünya ile ilgili  Proje ve araştırma Temelli  Öğrenci Merkezli  Teknoloji ve Mültimedya KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 17 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  Bütünleşmiş ve Disiplinler arası  Adaptasyon ve Yaratıcılık Bireysel ve sosyal değişme, ve hayat boyu öğrenme 21. yüzyılda okuryazarlık  Sanat ve Yaratıcılık  Eko- Okur Yazarlık  Finansal Okuryazarlık  Medya Okuryazarlığı  Sosyal-Duygusal Okuryazarlık  Bilgisayar Okuryazarlığı  Fiziksel Bakım ve Sağlık Okur Yazarlığı  Globalleşme ve Kültürlerarası ilişkiler Okuryazar 21. yüzyılda öğrenci  Kritik düşünme becerileri gelişmiş  Problem çözebilen  Yenilikçi  Etkili iletişim kurabilen  İşbirliği ve takım çalışması yapabilen  Kendi kendine öğrenebilen  Verileri değerlendirebilen  Medya okuryazarı  Dış dünyanın farkında  Finansal ve mali okuryazar  Temel vatandaşlık bilinci gelişmiş  Bireyler olarak yetiştirilmelidir. 21.yüzyılda öğretmen özellikleri  Proaktive  Yeniliklere açık  Takım Çalışmasını önemseyen  Eğitim Değerlerine ve etik değerlere bağlılık KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 18 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ  ICT bilen  Veli ve tüm çalışanlarla iyi ilişkiler kurabilen Kaynakça KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 19