MALİYET ve YÖNETİM MUHASEBESİ

MALİYET ve YÖNETİM
MUHASEBESİ
Dr. Necmettin ERDOĞAN
Prof. Dr. Metin SABAN
Genişletilmiş 6. Baskı
İstanbul - 2014
II
MALİYET ve YÖNETİM MUHASEBESİ
6. Baskı- Şubat 2014, İstanbul
Yayın No : 3070
İşletme-Ekonomi Dizisi : 1510
ISBN 978 - 605 - 333 - 097 - 4
Copyright© Bu kitabın bu basısı için Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım
A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet
halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal
ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Baskı-Cilt
Kapak Tasarım
: Beta Basım A.Ş.
: Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz.Tic.Ltd.Şti.
(Sertifika No: 12028)
İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No; 38-40-42-44
Başakşehir/İSTANBUL
Tel: 0212 565 01 22 - 0212 565 02 55
: Beta Basım A.Ş.
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136)
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
III
Bu çalışma;

Anadolu’yu bizlere yurt yapan,

Ümmetten ulus, kulluktan vatandaş olma bilincini oluşturan,

Demokratik, laik yaşam görüşünü belleten,

Türkiye Cumhuriyetinin birliği için her türlü ihanet, gaflet ve dalâlete
karşın, yiğitçe dövüşerek şehit düşen ve

Cumhuriyetimizin temel ilkeleri uğruna bundan sonra da mücadele
etmekten kaçınmayacaklara
armağandır.
IV





Ben manevi miras olarak; hiç bir ayet, hiç bir dogma, hiçbir donmuş ve
kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım, ilim ve akıldır.
Beden sonrakiler, bizim aşmak zorunda olduğumuz çetin ve köklü
zorluklar karşısında, belki gayelere tamamen eremediğimizi, fakat asla
taviz vermediğimizi, akıl ve ilmi rehber edindiğimizi tasdik
edeceklerdir.
Zaman süratle ilerliyor. Milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve
mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla
değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve ilmin
gelişimini inkar etmek olur.
Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım
ortadadır.
Beden sonra, beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde
akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçım olurlar.
M. Kemal ATATÜRK
V
ATATÜRK’TEN SON MEKTUP
SİZ BENİ HALÂ ANLAMADINIZ,
VE ANLAYAMAYACAKSINIZ ÇAĞLARCA DA,
HEP TUTTURMUŞ : “YIL 1919, MAYIS’IN 19’U” DİYORSUNUZ,
VE ESKİMİŞ SÖZLERLE BENİ ÖVÜYOR, ÖVÜYORSUNUZ.
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK BU DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
BIRAKIN O ALTIN YAPRAĞI ARTIK,
BIRAKIN RAHAT ETSİN ANILARDA ŞEHİTLER,
SİZ BANA, NELER YAPTINIZ ONDAN HABER VERİN,
HAKKINDAN GELEBİLDİNİZ Mİ YOKLUĞUN, SEFALETİN?
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK YERİNDE SAYMAK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
BANA BULUŞLAR GETİRİN BİR DAHA,
UYGAR ULUSLARA EŞİT YENİ BULUŞLARDAN,
KURU SÖZ DEĞİL, İŞ İSTİYORUM SİZDEN, ANLADINIZ MI?
UZAYA TÜRK ADINI ATATÜRK KAPSULÜYLE YAZDINIZ MI?
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK AVUNMAK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
HALÂ O ACIKLI AĞITLAR DUDAKLARINIZDA,
HALÂ OTURMUŞ ON KASIMLARDA BANA AĞLIYORSUNUZ,
UYANIN ARTIK DİYORUM, UYANIN, UYANIN!
ULUSLAR FETHİNE ÇIKIYOR UZAK DÜNYALARIN,
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK GÖZ BOYAMAK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
BENİ SEVİYORSANIZ VE EĞER ANLIYORSANIZ,
LABORATUVARLARDA SABAHLAYIN, KAHVELERDE DEĞİL.
BİLİM AĞARTSIN SAÇLARINIZI…KİTAPLAR…
ANCAK BÖYLE AYDINLANIR O SONSUZ KARANLIKLAR.
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK AĞLAMAK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
DEMOKRASİYİ GETİRMİŞTİM SİZE, ÖZGÜRLÜĞÜ...
GÖRÜYORUM Kİ HÂLA AYNI YERDESİNİZ, HİÇ İLERLEMEMİŞ,
BİRBİRİNİZE DÜŞMÜŞSÜNÜZ , HALKA EĞİLMEK DURURKEN.
HANİ KÖYLERDE IŞIK, HANİ BOLLUK, HANİ KAYGISIZ GÜLEN?
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK İTİŞMEK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL.
ARAYI KAPATMANIZI İSTİYORUM UYGAR ULUSLARLA,
BİLİME SANATA VARILMAZ REZİL DALKAVUKLARLA.
BU VATAN, BU CANIM VATAN, SİZDEN ÇALIŞMAK İSTER,
PAYDOS ÖVÜNMEYE, PAYDOS AVUNMAYA, YETER, YETER!
MUSTAFA KEMAL’İ ANLAMAK ALDATMAK DEĞİL,
MUSTAFA KEMAL ÜLKÜSÜ SADECE SÖZ DEĞİL…
Halim YAĞCIOĞLU
VI
Rahmetli;
Büyükannem Selime ERDOĞAN
ve annem Firdevs ERDOĞAN’a ve
babam Alaattin Erdoğan’a
minnet ve şükranlarımla. Ruhları şad olsun.
VII
ÖNSÖZ
Ekonomik yönden geri kalmış ülkelerin çeşitli sosyal çalkantılar içinde yaşadıkları
bilinen bir gerçektir. Bu gün dünyamızdaki ekonomik siyasi ve sosyal olayları etkilemede
ve yönlendirmede en etkili güç, ekonomik güçtür. Güçlü ekonomi ise büyük ve güçlü
işletmelerin varlığı ile olanaklıdır. Bununla birlikte geniş üretim ve pazarlama olanaklarına
sahip işletmelerin faaliyette bulunduğu çevreler hızla değişmekte olup, önceleri hayal bile
edilemeyen uluslararası ekonomik birleşmeler gündeme gelmektedir. Hatta bu
gelişmelerin sonucu; ulusal paraların yanı sıra, ulusal sınırların bile tartışılır hale getirdiği
görülmektedir.
İşletmelerin güçlü olmalarına, sahip oldukları büyük üretim ve pazar olanaklarının
yanı sıra bu işletmelerin muhasebe sistemlerinin de katkısı büyüktür. Çünkü maliyetlerini
ve gelirlerini iyi hesaplayıp öngöremeyen ve bu bilgileri zamanında doğru ve sürekli
olarak işletme yöneticilerinin hizmetine sunamayan muhasebenin;
• gerek işletmeye,
• gerekse ülke ekonomisine
önemli kayıplar verdirmeleri kaçınılmaz bir sonuçtur. Dolayısıyla güçlü ekonomiler güçlü
işletmelere, güçlü işletmelerde güçlü muhasebe sistemine sahip olmalarıyla yakından
ilişkilidir. Bu durumun tabi sonucu olarak işletmelerin etkin bir muhasebe sistemine
duydukları gereksinim son yıllarda daha artmış bulunmakta, işletmelerin büyümelerinin
kaçınılmaz sonucu olarak muhasebe yönünden de yeniden örgütlenmelerini zorunlu
kılmaktadır. İşletmelerin iyi yöneltilmesi alınan kararların yerinde ve uyumlu olmasına
bağlıdır.
Gerek işletme yönetiminin başarısının ölçülmesi gerekse gelecek faaliyet
dönemine ilişkin planlamanın yapılabilmesi, bir takım verilerin varlığına bağlıdır. Bu
gereksinimin büyük bir bölümü muhasebeden sağlanır. Muhasebe, işletmelerin faaliyet
dönemlerinde yaşadıkları ekonomik olayların parasal görünümlerine ilişkin bilgilerin
izlenmesi, özetlenmesi. denetlenmesi, yorumlanması ve raporlanarak işletme ile ilgili
gruplara iletilmesi işlevlerini üstlenen teknik ve sanatsal yönleri olan bir bilimdir.
Görüldüğü gibi muhasebenin "geçmişe dönük" görevinin yanı sıra "geleceğe dönük"
yönetim görevi de bulunmaktadır.
Elinizdeki çalışmamız muhasebe sisteminin uzmanlık alanlarından olan Maliyet ve
Yönetim Muhasebesi konularını içermektedir. Bilindiği gibi; işletmelerin ürettiği mal veya
hizmet maliyetinin sağlıklı bir şekilde hesaplanması ve giderlerin kontrol altına alınması
çabaları, etkin bir maliyet muhasebesi sisteminin varlığına bağlıdır. Ekonomik, siyasi ve
teknolojik gelişmelere paralel olarak işletmelerin büyümeleri, rekabetin artması, planlama
ve kontrol gibi benzeri nedenler maliyet muhasebesinin önemini her geçen gün
arttırmaktadır. Bu nedenle; üretilen mal veya hizmetlerin üretim maliyetinin saptanması,
işletme faaliyetleriyle ilgili giderlerin kontrol edilmesi ve yöneticilerin veri gereksinimlerinin karşılanması, maliyet muhasebesinin başlıca görevleri arasında yer alır.
Ülkemizin dört bir köşesinde bulunan Üniversitelerimizin İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültelerinde öğrenim gören binlerce öğrenci maliyet muhasebesi dersini (işletmelerin
VIII
bu konuda yetişkin elemana olan talebinin artması nedeniyle) en önemli meslek dersi
olarak algıladıkları yadsınamaz. Sözü edilen öğrencilerin gelecekte; üretim, pazarlama,
finansman gibi işletme fonksiyonlarında görev alacakları göz önünde bulundurulursa,
maliyet muhasebesini öğrenme isteklerinin nedeni kendiliğinden ortaya çıkar.
Çalışmamız
vurgulamış
olduğumuz
amaçlar
doğrultusunda
konuların
kavranılmasını kolaylaştırdığına inandığımız sistematik içinde sekiz bölümü içermektedir.
Birinci bölüm genel bilgiler kapsamında olup, muhasebenin gelişim süreci içinde maliyet
muhasebesinin; tanımı amaçları, giderlerin sınıflandırılması açıklanmıştır. İkinci bölümde
Tekdüzen Hesap Planının maliyet muhasebesine ilişkin açıklamaları (çeşitli örnekler
yardımıyla) yapılmıştır. Üçüncü bölümde giderlerin özellikleri dikkate alınarak her bir
gider ayrı ayrı incelenmiş ve üretim maliyetini oluşturan unsurlar saptanmıştır. Dördüncü
bölümde maliyet hesaplama sistemleri ayrı başlıklar halinde incelenmiştir. Beşinci
bölümde maliyet analizleri konusu ele alınmış, altıncı bölümde planlama ve karar alma
yönünden maliyet muhasebesi verilerinden nasıl yararlanılacağı konusuna yer verilmiştir.
Yedinci bölümde, sorumluluk muhasebesi ve transfer fiyatlandırılması açıklanmış.
Sekizinci bölümde ise maliyet ve yönetim muhasebesindeki güncel gelişmeler ele
alınmıştır.
Çalışmamızın okurlarımıza yararlı olabilmesi amacıyla her konuya ilişkin yeteri
kadar “çalışma soruları” eklenmiştir. Söz konusu sorular ilgili kesimlerin önemli noktalarını
vurgulamak ve konuyu pekiştirmek açısında önem taşımaktadır. Bu nedenle soruların
tamamının cevaplandırılmasının, çalışmamızın okuyucuya olan katkısını arttıracağına
inanıyoruz.
Kuşkusuz, çalışmamızın kusursuz ve eksiksiz olduğunu iddia etmiyoruz. Önceki
baskılarda olduğu gibi, bu baskıda da kusurlarımızın [iyi niyetle gözden kaçtığı
varsayılarak] hoş görüleceğine, eksiklerin ise eleştirileriniz doğrultusunda bir sonraki
çalışmamız açısından önemli bir kaynak olacağına inanıyoruz.
Günümüz koşullarında yayın yapabilmenin; gerek kurumsal, gerekse maddi
zorlukları akademisyenlerin bilgisi dâhilindedir. Bu nedenle çalışmamıza yayınları arasında
yer veren ve sizlere ulaşmasını sağlayan BETA Basım Yayın Dağıtım A.Ş.’ye teşekkür
ederiz. Ayrıca çalışmamızın yazımı sırasında; günlük yaşamın sıkıntılarını tek başına
çözmek zorunda kaldığı için göstermiş olduğu olağanüstü özveri ve sabırlarından dolayı
Ersin Engin SABAN’a huzurlarınızda şükranlarımızı borç biliriz. Saygılarımızla.
Ocak-2014
Dr. Necmettin ERDOĞAN
Prof. Dr. Metin SABAN
İÇİNDEKİLER
1- GENEL BİLGİLER
I-
GİRİŞ --------------------------------------------------------------------------------------- 1
1.1. İŞLETME KAVRAMI ------------------------------------------------------------------- 2
1.2. SİSTEM YAKLAŞIMI VE MUHASEBE BİLGİ SİSTEMLERİ ------------------------- 2
1.2.1. SİSTEM KAVRAMI VE YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ--------------------- 2
1.2.2. MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİ ------------------------------------------------- 3
1.2.2.1. FİNANSAL MUHASEBE SİSTEMİ --------------------------------- 4
1.2.2.2. MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ SİSTEMİ ---------------- 4
1.3. TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİNDE MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ ------ 6
1.4. MALİYET MUHASEBESİNİN TANIMI VE ÖNEMİ---------------------------------- 8
1.5. MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI -------------------------------------------- 9
1.5.1. MAMUL MALİYETİNİN SAPTANMASI ------------------------------------- 10
1.5.2. GİDER KONTROLÜNE YARDIMCI OLMAK -------------------------------- 10
1.5.3. PLANLAMAYA YARDIMCI OLMAK ----------------------------------------- 11
1.5.4. KARAR ALMAYA YARDIMCI OLMAK--------------------------------------- 11
1.6. MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ------------------ 11
1.6.1. ÜRETİM TEKNİĞİ ---------------------------------------------------------- 12
1.6.2. ÜRETİM POLİTİKASI ------------------------------------------------------- 12
1.6.3. İŞLETMENİN BÜYÜKLÜĞÜ ------------------------------------------------- 12
1.6.4. YÖNETİCİLER --------------------------------------------------------------- 12
1.7. MALİYET MUHASEBESİNİN FİNANSAL MUHASEBE İLE İLİŞKİSİ -------------- 13
1.8. YÖNETİM MUHASEBECİLİĞİ MESLEĞİ-------------------------------------------- 16
1.8.1. YÖNETİM MUHASEBECİLERİNİN ORGANİZASYON
İÇİNDEKİ ROLLERİ --------------------------------------------------------- 17
1.8.2. YÖNETİM MUHASEBECİLERİ AÇISINDAN ETİK ------------------------- 18
SORULAR ---------------------------------------------------------------------------------------- 20
II- HARCAMA GİDER MALİYET KAVRAMLARI --------------------------------------- 21
2.1. HARCAMA KAVRAMI ---------------------------------------------------------------- 21
2.2. MALİYET KAVRAMI------------------------------------------------------------------ 21
X
2.3. GİDER KAVRAMI--------------------------------------------------------------------- 22
2.4. HARCAMA GİDER MALİYET KAVRAMLARININ İRDELENMESİ------------------ 23
2.5. MALİYET VE GİDERLERİN MALİ TABLOLARDA GÖSTERİLMESİ --------------- 24
SORULAR ----------------------------------------------------------------------------------------- 28
PROBLEMLER ------------------------------------------------------------------------------------- 29
III- GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI ------------------------------------------------ 31
3.1. GİDERLERİN ÇEŞİTLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI------------------------ 31
3.2. GİDERLERİN İŞLETME İŞLEVLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI ------------ 32
3.3. GİDERLERİN MAMULLERE YÜKLENMESİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI ----- 33
3.4. GİDERLERİN ÜRETİM HACMİYLE OLAN İLİŞKİSİNE GÖRE
SINIFLANDIRILMASI ---------------------------------------------------------------- 34
3.5. TOPLAM VE BİRİM MALİYET FONKSİYONLARIN BELİRLENMESİ-------------- 41
3.6. GİDERLERİN SORUMLULUK AÇISINDAN SINIFLANDIRILMASI ---------------- 43
3.7. GİDERLERİN FİİLİ OLUP OLMAMALARINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI ------ 44
SORULAR ----------------------------------------------------------------------------------------- 44
PROBLEMLER ------------------------------------------------------------------------------------- 44
IV-
YÖNETİM KARARLARINDA KULLANILAN DİĞER MALİYET
KAVRAMLARI ---------------------------------------------------------------------------- 45
4.1. EK MALİYET -------------------------------------------------------------------------- 45
4.2. BATIK MALİYETLER ----------------------------------------------------------------- 46
4.3. FIRSAT MALİYETİ ------------------------------------------------------------------- 46
V-
MALİYET HESAPLAMA SİSTEMLERİ ----------------------------------------------- 46
5.1. KAPSAMINA GÖRE MALİYET SİSTEMLERİ --------------------------------------- 48
5.2. SAPTAMA ZAMANINA GÖRE MALİYET SİSTEMLERİ ---------------------------- 51
5.3. ÜRETİM BİÇİMİNE GÖRE MALİYET SİSTEMLERİ -------------------------------- 52
SORULAR ----------------------------------------------------------------------------------------- 53
PROBLEMLER ------------------------------------------------------------------------------------- 53
2- MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİNE GÖRE
MALİYET MUHASEBESİ
I-
GENEL AÇIKLAMALAR ----------------------------------------------------------------- 55
II- MALİYET MUHASEBESİNİN MUHASEBE BÖLÜMÜ İÇİNDEKİ YERİ -------- 56
2.1. BÖLÜM AYRILIĞI SİSTEMİ --------------------------------------------------------- 56
2.2. HESAP AYRILIĞI SİSTEMİ---------------------------------------------------------- 57
XI
III- MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ'NDE MALİYET
HESAPLARI ------------------------------------------------------------------------------- 57
3.1. 7/A SEÇENEĞİ ----------------------------------------------------------------------- 57
3.1.1. 7/A SEÇENEĞİNİN ÖZELLİĞİ ---------------------------------------------- 57
3.1.2. 7/A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI -------------------------------- 67
3.2. 7/B SEÇENEĞİ ----------------------------------------------------------------------- 76
3.2.1. 7/B SEÇENEĞİNİN ÖZELLİĞİ ----------------------------------------------- 76
3.2.2. ÖRNEK --------------------------------------------------------------------- 80
SORULAR ----------------------------------------------------------------------------------------- 84
PROBLEMLER ------------------------------------------------------------------------------------- 84
3- GİDERLERİN İNCELENMESİ
I-
ÜRETİM GİDERLERİ------------------------------------------------------------------- 88
1.1. İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ -------------------------------------------- 88
1.1.1. İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİNİN TANIMI --------------------- 88
1.1.2. İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİNİN ÜRETİLEN
MAMULLERLE İLİŞKİSİ ---------------------------------------------------- 88
1.1.2.1. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ --------------- 89
1.1.2.2. ENDİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ------------ 90
1.1.3. M.S.U.G. TEBLİĞİNDE İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
HESAPLARI ------------------------------------------------------------------ 90
1.1.4. İLK MADDE VE MALZEME HAREKETLERİ --------------------------------- 91
1.1.4.1. İLK MADDE VE MALZEMENİN SATIN ALINMASI -------------- 92
1.1.4.2. İLK MADDE VE MALZEMENİN STOKA ALINMASI -------------- 93
1.1.4.3. İLK MADDE VE MALZEMENİN ÜRETİME GÖNDERİLMESİ ---- 95
1.1.5. İLK MADDE VE MALZEME STOK MALİYETİNİN SAPTANMASI ---------- 96
1.1.5.1. İLK MADDE VE MALZEME STOK GİRİŞ
MALİYETİNİN SAPTANMASI------------------------------------- 96
1.1.5.2. ÜRETİMDE KULLANILAN İLK MADDE VE MALZEME
MALİYETİNİN BELİRLENMESİ ---------------------------------- 96
1.1.5.2.1. GERÇEK PARTİ MALİYET YÖNTEMİ---------------- 97
1.1.5.2.2. AĞIRLIKLI ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ ------- 98
1.1.5.2.3. İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİ --------- 100
1.1.5.2.4. SON GİREN İLK ÇIKAR (LIFO) YÖNTEMİ-------- 102
XII
1.1.5.2.5. STANDART MALİYET YÖNTEMİ ------------------ 104
1.1.5.2.6. PİYASA FİYATI VEYA ALIŞ MALİYETİNDEN
DÜŞÜK OLANIYLA DEĞERLEME YÖNTEMİ------ 104
1.1.5.2.7. YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI ------------ 105
1.1.5.2.8. STOK DEĞERLEMESİNİN TÜRK VERGİ
MEVZUATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ - 107
1.1.5.2.9. STOK DEĞERLEMESİNİN TÜRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ ---------------------------- 107
1.1.6. İLK MADDE VE MALZEME HAREKETLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ------------------------------------------------ 108
1.1.6.1. İLK MADDE VE MALZEMENİN STOKA ALMA
İŞLEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ----------------------- 108
1.1.6.2. İLK MADDE VE MALZEMENİN ÜRETİME GÖNDERİLME
İŞLEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ----------------------- 110
1.1.7. İLK MADDE VE MALZEME HAREKETLERİNE İLİŞKİN SORUNLAR ---- 114
1.1.7.1. İLK MADDE VE MALZEMENİN ALIŞ MALİYETİ -------------- 114
1.1.7.2. İLK MADDE VE MALZEMENİN ALIŞ İSKONTOLARI --------- 116
1.1.7.3. İLK MADDE VE MALZEME İADELERİ ------------------------- 118
1.1.8. STOK KONTROLÜ ---------------------------------------------------------- 118
1.1.8.1. STOK KONTROLÜ KAVRAMI VE ÖNEMİ ---------------------- 118
1.1.8.2. OPTİMAL (EKONOMİK) SİPARİŞ MİKTARININ
HESAPLANMASI ------------------------------------------------ 120
1.1.8.3. STOK KONTROL YÖNTEMLERİ -------------------------------- 122
1.1.8.3.1. ABC YÖNTEMİ -------------------------------------- 125
1.1.8.3.2. FİZİKİ (GÖZLE) KONTROL YÖNTEMİ ------------ 126
1.1.8.3.3. ÇİFT DEPO YÖNTEMİ ------------------------------ 126
1.1.8.3.4. BİLGİSAYARLI KONTROL YÖNTEMİ ------------- 126
1.1.8.4. STOK YÖNETİMİNDE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR --------------- 127
1.1.8.4.1. MALZEME GEREKSİNİM PLANLAMASI (MRP I ) 127
1.1.8.4.2. ÜRETİM KAYNAKLARI PLANLAMASI (MRP II) -- 128
1.1.8.4.3. KURUMSAL KAYNAK PLANLAMASI --------------- 128
1.1.8.4.4. TAM ZAMANLI ÜRETİM ORTAMINDA
SATIN ALMA ---------------------------------------- 129
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 130
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 130
XIII
1.2. İŞÇİLİK GİDERLERİ --------------------------------------------------------------- 132
1.2.1. İŞÇİLİK GİDERLERİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ--------------------- 132
1.2.2. İŞÇİLİK GİDERLERİNİN ÜRETİLEN MAMULLERLE İLİŞKİSİ ---------- 133
1.2.2.1. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ ----------------------------------- 133
1.2.2.2. ENDİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ-------------------------------- 134
1.2.3. İŞÇİLİK GİDERLERİNİN SAPTANMASI ---------------------------------- 134
1.2.4. ÜCRET SİSTEMLERİ ------------------------------------------------------- 137
1.2.4.1. ZAMAN TEMELİNE GÖRE ÜCRET SİSTEMİ------------------- 138
1.2.4.2. PARÇA BAŞINA ÜCRET SİSTEMİ ------------------------------ 138
1.2.4.3. PRİMLİ ÜCRET SİSTEMLERİ ----------------------------------- 140
1.2.4.4. DİĞER TEŞVİK SİSTEMLERİ ----------------------------------- 140
1.2.5. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ'NDE İŞÇİLİK
GİDERLERİ HESAPLARI -------------------------------------------------- 141
1.2.6. İŞÇİLİK GİDERLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ -------------------- 142
1.2.6.1. ÜCRET BORDROSUNUN HAZIRLANMASI--------------------- 142
1.2.6.2. İŞÇİLİK GİDERLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ --------- 145
1.2.7. İŞÇİLİK GİDERLERİNE İLİŞKİN ÖZEL SORUNLAR --------------------- 147
1.2.7.1. BOŞ GEÇEN ZAMANA İLİŞKİN İŞÇİLİK GİDERLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ-------------------------------------- 148
1.2.7.2. FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERDE ÇALIŞMA
ÖDEMELERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ---------------- 149
1.2.7.3. İZİN TATİL VE İKRAMİYE ÖDEMELERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------------------- 151
1.2.7.4. İŞÇİ KIDEM TAZMİNATLARININ
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------------------- 153
1.2.7.5. SOSYAL SİGORTA PRİMİ İŞVEREN PAYININ
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------------------- 155
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 156
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 156
1.3. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ ------------------------------------------------------- 158
1.3.1. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN TANIMI ------------------------------- 158
1.3.2. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN ÖZELLİKLERİ ------------------------ 158
1.3.3. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA TEBLİĞİ'NDE GENEL
ÜRETİM GİDERLERİ HESAPLARI ---------------------------------------- 159
1.3.4. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN SINIFLANDIRILMASI---------------- 160
XIV
1.3.5. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN MAMULLER VE GİDER
YERLERİYLE İLİŞKİSİ----------------------------------------------------- 166
1.3.5.1. GİDER YERİ KAVRAMI------------------------------------------ 167
1.3.5.2. GİDER YERİ ÇEŞİTLERİ ---------------------------------------- 167
1.3.5.3. GİDER YERLERİNİN FONKSİYONLARI------------------------ 169
1.3.5.4. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN MAMULLER VE
GİDER YERLERİ AÇISINDAN FARKLILIKLARI --------------- 170
1.3.6. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN GİDER YERLERİNE DAĞITIMI ------ 170
1.3.6.1. DAĞITIMIN ANLAMI -------------------------------------------- 170
1.3.6.2. DAĞITIM ANAHTARLARI (ÖLÇÜLERİ) ------------------------ 172
1.3.6.3. GİDER DAĞITIM TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ ----------- 175
1.3.7. HİZMET GİDER YERLERİNDE TOPLANAN GENEL ÜRETİM
GİDERLERİNİN DAĞITIMI ----------------------------------------------- 178
1.3.7.1. BASİT DAĞITIM YÖNTEMİ ------------------------------------- 179
1.3.7.2. KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ-------------------------------- 181
1.3.7.3. PLANLI DAĞITIM YÖNTEMİ ----------------------------------- 184
1.3.7.4. MATEMATİK DAĞITIM YÖNTEMİ ----------------------------- 188
1.3.8. ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİNDE TOPLANAN G.Ü.G.
ÜRETİLEN MAMULLERE YÜKLENMESİ---------------------------------- 196
1.3.8.1. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN ÜRETİM MALİYETİNE
YÜKLENMESİNDE KULLANILAN ÖLÇÜLER ------------------- 197
1.3.8.2. FİİLİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN YÜKLENMESİNDE
ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR ----------------------------------- 201
1.3.9. G.Ü.G. DAĞITIMINDA ÖNCEDEN SAPTANMIŞ YÜKLEME
ORANLARININ KULLANILMASI ------------------------------------------ 202
1.3.10. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN BÜTÇELERLE İZLENMESİ ---------- 203
1.3.10.1. FAALİYET HACMİNİN TAHMİNİ ------------------------------ 204
1.3.10.2. MALİYET HACİM İLİŞKİLERİNİN TAHMİNİ ----------------- 204
1.3.10.3. G.Ü.G. İMALATA YÜKLENMESİNDE KULLANILACAK
FAALİYET ÖLÇÜLERİNİN SEÇİMİ---------------------------- 205
1.3.11. ÖNCEDEN SAPTANMIŞ YÜKLEME ORANLARININ
HESAPLANMASI ---------------------------------------------------------- 206
1.3.12. ÖNCEDEN SAPTANMIŞ YÜKLEME ORANLARIYLA YAPILAN
G.Ü.G. DAĞITIMININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ---------------------- 211
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 212
XV
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 213
II- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ ---------------------------------------------------------- 218
2.1. HİZMET ÜRETİM MALİYETİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ ------------------- 218
2.2. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİNDE HİZMET
ÜRETİM MALİYETİ HESAPLARI -------------------------------------------------- 219
III- FAALİYET GİDERLERİ ---------------------------------------------------------------- 222
3.1. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ --------------------------------------- 222
3.1.1. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİNİN TANIMI VE
ÖZELLİKLERİ -------------------------------------------------------------- 222
3.1.2. M.S.U.G. TEBLİĞİ'NDE ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME
GİDERLERİ HESAPLARI -------------------------------------------------- 224
3.2. PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ ---------------------------------- 225
3.2.1. PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİNİN TANIMI VE
ÖZELLİKLERİ -------------------------------------------------------------- 225
3.2.2. M.S.U.G. TEBLİĞİ'NDE PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM
GİDERLERİ HESAPLARI -------------------------------------------------- 226
3.2.3. ÖRNEK ---------------------------------------------------------------------- 226
3.3. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ ----------------------------------------------------- 227
3.3.1. GENEL YÖNETİM GİDERLERİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ---------- 227
3.3.2. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ'NDE
GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESAPLARI ----------------------------- 227
3.3.3. ÖRNEK ---------------------------------------------------------------------- 228
3.4. FİNANSMAN GİDERLERİ----------------------------------------------------------- 228
3.4.1. FİNANSMAN GİDERLERİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ --------------- 228
3.4.2. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ'NDE
FİNANSMAN GİDERLERİ HESAPLARI ----------------------------------- 229
3.4.3. ÖRNEK ---------------------------------------------------------------------- 230
4- MALİYET HESAPLAMA SİSTEMLERİ
I-
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ ------------------------------------------------------ 233
1.1. SİPARİŞ KAVRAMI----------------------------------------------------------------- 233
1.2. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN TANIMI--------------------------------------- 233
1.3. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN İLKELERİ ------------------------------------- 235
1.4. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN YARARLARI VE SAKINCALARI ------------- 236
1.5. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE KULLANILAN BELGELER ------------------- 237
XVI
1.5.1. SİPARİŞ MALİYET KARTI ------------------------------------------------- 239
1.5.2. İLK MADDE VE MALZEME İSTEK FİŞİ VE ÖZETİ ----------------------- 239
1.5.3. İŞÇİLİK ÇALIŞMA KARTI VE ÖZETİ-------------------------------------- 240
1.5.4. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ DAĞITIM TABLOSU ---------------------- 241
1.6. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE MALİYET AKIŞI ----------------------------- 241
1.7. SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNE İLİŞKİN ÖRNEKLER -------------------------- 246
1.8. HİZMET ÜRETİM İŞLETMELERİNDE SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ------------ 261
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 263
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 263
II- SAFHA MALİYET SİSTEMİ ---------------------------------------------------------- 266
2.1. SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN TANIMI------------------------------------------ 266
2.2. SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ ----------------------------------- 266
2.3. SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN YARARLARI VE SAKINCALARI ---------------- 267
2.4. SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE MALİYET AKIŞI -------------------------------- 267
2.5. SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ ---------------------------------------- 273
2.5.1. MİKTAR HAREKETLERİNİN SAPTANMASI ------------------------------ 273
2.5.2. EŞDEĞER MAMUL MİKTARININ SAPTANMASI ------------------------- 275
2.5.3. TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİN SAPTANMASI ------------------------- 276
2.5.4. BİRİM EŞDEĞER MAMUL MALİYETİNİN SAPTANMASI ---------------- 277
2.5.5. MAMULLERİN VE YARI MAMULLERİN TOPLAM ÜRETİM
MALİYETİNİN SAPTANMASI --------------------------------------------- 278
2.6. BİRDEN FAZLA SAFHALI ÜRETİMDE MALİYET HESAPLAMALARI
VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ---------------------------------------------------- 285
2.6.1. AĞIRLIKLI ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİNE GÖRE
MALİYET HESAPLAMALARI ---------------------------------------------- 286
2.6.2. İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİNE GÖRE MALİYET
HESAPLAMALARI ---------------------------------------------------------- 288
2.6.3. İLERİ SAFHALARDA DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
KATILMASI----------------------------------------------------------------- 291
2.6.4. MUHASEBELEŞTİRİLMESİ------------------------------------------------ 295
2.7. BİRDEN ÇOK MAMULÜN BİRARADA ÜRETİLMESİNDE MAMUL
MALİYETİNİN HESAPLANMASI -------------------------------------------------- 297
2.7.1. BİRİNCİ SAF. ÜRE. MAM. DİĞ. SAF.BİR. FAZ.MAM. ÜRETİL.
MALİYETLERİN HESAPLANMASI ---------------------------------------- 297
2.7.2. SAFHALARDA ÜRE.MAM. BİRBİRİNDEN AYRILAMAMASI
HALİNDE MALİYETLERİN HESAPLANMASI----------------------------- 302
XVII
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 304
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 304
III- KUSURLU MAMULLER VE FİRE MALİYETLERİNİN HESAPLANMASI ----- 307
3.1. GENEL AÇIKLAMALAR ------------------------------------------------------------- 307
3.2. KUSURLU MAMUL MALİYETLERİNİN HESAPLANMASI ------------------------- 309
3.2.1. KUSURLU MAMULLERİN EK İŞLEM GÖRMESİ -------------------------- 309
3.2.2. KUSURLU MAMULLERİN EK İŞLEM GÖRMEMESİ ---------------------- 311
3.3. NORMAL VE ANORMAL FİRE AYIRIMI VE FİRE MALİYETLERİNİN
HESAPLANMASI ------------------------------------------------------------------- 312
3.3.1. SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE NORMAL VE ANORMAL
FİRE AYIRIMI-------------------------------------------------------------- 312
3.3.2. SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE NORMAL VE ANORMAL
FİRE AYIRIMI-------------------------------------------------------------- 313
3.4. ÜRETİM KAYIPLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ---------------------------- 321
3.4.1. BOZUK MAMULLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ---------------------- 321
3.4.2. KUSURLU MAMULLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------- 323
3.4.3. ARTIKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ --------------------------------- 324
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 324
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 325
IV- BİRLEŞİK VE YAN MAMUL MALİYETLERİNİN HESAPLANMASI----------- 328
4.1. BİRLEŞİK MAMULLER -------------------------------------------------------------- 328
4.1.1. BİRLEŞİK MAMULLERİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ -------------------- 328
4.1.2. BİRLEŞİK GİDERLERİ DAĞITIM YÖNTEMLERİ ------------------------- 329
4.1.2.1. FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ --------------------------------- 329
4.1.2.2. KATSAYILI BÖLME YÖNTEMİ ---------------------------------- 330
4.1.2.3. PİYASA DEĞERİ YÖNTEMİ ------------------------------------- 330
4.1.2.4. NET SATIŞ DEĞERİ YÖNTEMİ --------------------------------- 331
4.1.2.5. ORTALAMA BRÜT KAR ORANI YÖNTEMİ--------------------- 332
4.2. YAN MAMULLER ------------------------------------------------------------------- 333
4.2.1. YAN MAMULLERİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ -------------------------- 333
4.2.2. YAN MAMULLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ------------------------------ 334
4.2.2.1. GELİRİ ESAS ALAN YÖNTEMLER ------------------------------ 334
4.2.2.2. MALİYETİ ESAS ALAN YÖNTEMLER -------------------------- 337
4.3. BİRLEŞİK ÜRETİMİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ -------------------------------- 339
XVIII
4.3.1. GELİRİ ESAS ALAN YÖNTEMLERE GÖRE YAN MAMULLERİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ------------------------------------------------ 339
4.3.2. MALİYETİ ESAS ALAN YÖNTEMLERE GÖRE YAN MAMULLERİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ------------------------------------------------ 340
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 341
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 341
V-
STANDART MALİYET SİSTEMİ ---------------------------------------------------- 343
5.1. STANDART MALİYETLERİN TANIMI VE ÖZELLİĞİ ----------------------------- 343
5.2. STANDART MALİYETLERİN ÇEŞİTLERİ ------------------------------------------ 344
5.2.1. SABİT (BAZ) STANDART MALİYETLER ---------------------------------- 344
5.2.2. İDEAL (TEORİK) STANDART MALİYETLER ----------------------------- 344
5.2.3. BEKLENEN (ERİŞİLEBİLEN) STANDART MALİYETLER----------------- 344
5.3. STANDART MALİYET SİSTEMİNİN KURULMASI -------------------------------- 344
5.4. STANDART MALİYET SİSTEMİNİN YARARLARI VE SAKINCALARI------------ 345
5.5. STANDART MALİYETLERİN SAPTANMASI --------------------------------------- 346
5.5.1. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME STANDARTLARININ
SAPTANMASI -------------------------------------------------------------- 346
5.5.1.1. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR
STANDARTLARININ SAPTANMASI --------------------------- 346
5.5.1.2. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT
STANDARTLARININ SAPTANMASI --------------------------- 347
5.5.1.3. DİREKT İLKMADDE VE MALZEME STANDART
TUTARININ HESAPLANMASI ---------------------------------- 347
5.5.2. DİREKT İŞÇİLİK STANDARTLARININ SAPTANMASI ------------------- 348
5.5.2.1. DİREKT İŞÇİLİK SÜRE STANDARTININ SAPTANMASI------ 348
5.5.2.2. DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET STANDARTININ SAPTANMASI ---- 348
5.5.2.3. DİREKT İŞÇİLİK STANDART TUTARININ HESAPLANMASI - 349
5.5.3. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ STANDARTLARININ SAPTANMASI------ 349
5.5.3.1. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN STANDART YÜKLEME
ORANLARININ SAPTANMASI---------------------------------- 350
5.5.3.2. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN STANDART TUTARININ
HESAPLANMASI ------------------------------------------------ 350
5.6. STANDART MALİYET SİSTEMİ UYGULAMASI ----------------------------------- 353
5.6.1. SAPMALARIN ANALİZ EDİLMESİNİN GEREĞİ -------------------------- 356
5.6.2. SAPMALARIN ANALİZİ ---------------------------------------------------- 357
XIX
5.6.2.1. DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİNE
İLİŞKİN SAPMALAR VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ --------- 357
5.6.2.1.1. FİYAT SAPMASI ------------------------------------ 357
5.6.2.1.2. MİKTAR SAPMASI ---------------------------------- 359
5.6.2.1.3. DİREKT İLKMADDE VE MALZEME
GİDERLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------ 360
5.6.2.2. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİNE İLİŞKİN SAPMALAR VE
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------------------- 361
5.6.2.2.1. ÜCRET SAPMASI ----------------------------------- 362
5.6.2.2.2. SÜRE SAPMASI ------------------------------------- 363
5.6.2.2.3. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------ 364
5.6.2.3. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ SAPMALARI VE
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------------------- 365
5.6.2.3.1. BÜTÇE SAPMALARI -------------------------------- 366
5.6.2.3.2. VERİM SAPMASI------------------------------------ 368
5.6.2.3.3. KAPASİTE (HACİM) SAPMASI--------------------- 369
5.6.2.3.4. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ------------------------ 370
5.6.3. SAPMALARIN DAĞITIMI VE SAPMA HESAPLARININ KAPATILMASI - 371
5.6.4. STANDART MALİYET SİSTEMİNE İLİŞKİN ÖRNEKLER ---------------- 372
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 384
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 384
5- MALİYET ANALİZLERİ VE MALİYETLERİN YÖNETİM
KARARLARINDA KULLANILMASI
I.
GİDERLERİN SABİT VE DEĞİŞKEN KISIMLARINA AYRILMASI----------- 387
1.1. MÜHENDİSLİK YÖNTEMİ ---------------------------------------------------------- 388
1.2. MUHASEBE YÖNTEMİ-------------------------------------------------------------- 390
1.3. MATEMATİKSEL VE İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER YÖNTEMİ ------------------- 391
1.3.1. GRAFİK TEKNİĞİ----------------------------------------------------------- 391
1.3.2. EN DÜŞÜK VE EN YÜKSEK HACİMLER TEKNİĞİ ----------------------- 393
1.3.3. YARI ORTALAMALAR TEKNİĞİ ------------------------------------------- 394
1.3.4. EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİ ------------------------------------------- 395
1.4. ÖĞRENMENİN MALİYET DAVRANIŞI ÜZERİNE ETKİSİ ------------------------ 396
XX
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 401
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 402
II. MALİYET-HACİM-KÂR ANALİZLERİ VE KÂR PLANLAMASI------------------- 404
2.1. BAŞABAŞ ANALİZLERİ ------------------------------------------------------------- 405
2.1.1. TUTAR OLARAK BAŞABAŞ NOKTASININ BULUNMASI----------------- 407
2.1.2. BAŞABAŞ NOKTASININ GRAFİKLE SAPTANMASI ---------------------- 408
2.1.3. ARZULANAN KÂRIN SAPTANMASI --------------------------------------- 409
2.1.4. HACİM - KÂR GRAFİĞİ ---------------------------------------------------- 412
2.2. KÂRI ETKİLEYEN PARAMETRELERDE MEYDANA GELEN DEĞİŞMELERİN
BAŞABAŞ NOKTASI ÜZERİNE ETKİLERİ ---------------------------------------- 413
2.2.1. SATIŞ FİYATINDA DEĞİŞMELERİN ETKİLERİ -------------------------- 413
2.2.2. BİRİM DEĞİŞKEN MALİYETLERDEKİ DEĞİŞMELERİN ETKİLERİ ----- 414
2.2.3. TOPLAM SABİT MALİYETLERDEKİ DEĞİŞMELERİN ETKİLERİ ------- 416
2.2.4. SATIŞ FİYATI DEĞİŞME KARŞISINDA SATIŞ MİKTARINDA
MEYDANA GELEN DEĞİŞMELERİN ETKİLERİ -------------------------- 417
2.3. BİRDEN FAZLA MAMUL ÜRETİLMESİ DURUMUNDA MALİYET-HACİM
KÂR ANALİZLERİ ------------------------------------------------------------------ 420
2.4. MAKİNE YENİLEME KARARLARI ------------------------------------------------- 424
2.5. FAALİYET KALDIRACI ORANININ ETKİSİ -------------------------------------- 425
2.6. ÜRETİM MİKTARININ SATIŞ MİKTARINDAN FARKLI OLMASI
HALİNDE MALİYET-HACİM KÂR ANALİZLERİ ---------------------------------- 428
2.7. EĞRİSEL FONKSİYONLARDA MALİYET-HACİM-KÂR ANALİZİ ---------------- 429
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 433
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 433
III. DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİ ------------------------------------------------------ 435
3.1. DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ ----------------- 435
3.2. DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ------------------------------------- 436
3.3. DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİNİN YARARLARI VE SAKINCALARI ------------ 437
3.4. DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİNİN KULLANIM ALANLARI---------------------- 437
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 444
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 444
IV. MALİYET MUHASEBESİ VERİLERİNİN KISA VADELİ YÖNETİM
KARARLARINDA KULLANILMASI -------------------------------------------------- 447
4.1. GEÇERLİ MALİYETLER VE İŞLETME KARARLARI ------------------------------ 447
XXI
4.2. MALİYET VERİLERİNİN ÇEŞİTLİ YÖNETİM KARARLARINDA
KULLANILMASI ------------------------------------------------------------------- 449
4.2.1. ÜRETME VEYA DIŞARIDAN SATIN ALMA KARARI --------------------- 450
4.2.2. ÖZEL BİR SİPARİŞİN KABUL EDİLMESİ--------------------------------- 451
4.2.3. BİR MAMULÜN ÜRETİMİNE SON VERME KARARI --------------------- 452
4.2.4. EN UYGUN MAMUL KARIŞIMININ SAPTANMASI KARARI ------------- 453
4.2.5. MAKİNE VE DONANIM YENİLEME KARARLARI ------------------------- 455
4.2.6. BİRLEŞİK ÜRETİMİ İLGİLENDİREN YÖNETİM KARARLARI ----------- 457
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 459
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 460
V.
MALİYET BİLGİLERİNİN FİYATLAMA KARARLARINDA
KULLANILMASI------------------------------------------------------------------------ 463
5.1. FİYATLAMA KARARLARINA ETKEN EDEN UNSURLAR -------------------------- 463
5.2. FİYATLAMA KARARLARINDA MALİYET BİLGİLERİNİN ÖNEMİ---------------- 464
5.3. MALİYETE DAYALI FİYATLANDIRMA YÖNTEMLERİ ---------------------------- 465
5.3.1. TAM ÜRETİM MALİYETİNE (SINAİ MALİYET) DAYALI
FİYATLANDIRMA ---------------------------------------------------------- 466
5.3.2. TAM MALİYETE (TİCARİ MALİYET) DAYALI FİYATLANDIRMA ------- 467
5.3.3. DEĞİŞKEN MALİYETE DAYALI FİYATLANDIRMA----------------------- 468
5.3.4. YATIRIM KÂRLILIĞI ESASINA DAYALI FİYATLANDIRMA ------------- 470
5.3.5. İŞLEME (DÖNÜŞÜM) MALİYETİNE DAYALI FİYATLANDIRMA -------- 472
5.3.6. ZAMAN VE MALZEME MALİYETİ ESASINA DAYALI FİYATLANDIRMA 474
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 478
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 478
6- MALİYETLERİN PLANLAMA VE KONTROL
AMACIYLA KULLANILMASI
I-
MALİYET MUHASEBESİ VERİLERİNİN PLANLAMA AÇISINDAN
KULLANILMASI------------------------------------------------------------------------ 482
1.1. İŞLETME BÜTÇELERİ -------------------------------------------------------------- 483
1.1.1. GENEL BİLGİLER ----------------------------------------------------------- 483
1.1.2. BÜTÇE DÖNEMİ------------------------------------------------------------ 485
1.1.3. BÜTÇELEMENİN ÖRGÜTLENMESİ --------------------------------------- 485
1.1.4. BÜTÇELEME SÜRECİNİN BİR TAKVİME BAĞLANMASI ---------------- 486
1.1.2. BÜTÇELERİN DÜZENLENMESİ ------------------------------------------- 487
1.1.2.1. SATIŞ BÜTÇESİ ------------------------------------------------ 489
XXII
1.1.2.2. ÜRETİM BÜTÇESİ --------------------------------------------- 490
1.1.2.3. DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ BÜTÇESİ -- 491
1.1.2.4. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ BÜTÇESİ ---------------------- 492
1.1.2.5.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇESİ ---------------------- 493
1.1.2.6.
DÖNEM SONU STOK BÜTÇESİ ------------------------------ 495
1.1.2.7.
SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ BÜTÇESİ -------------- 496
1.1.2.8.
PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ BÜTÇESİ -- 496
1.1.2.9. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ BÜTÇESİ--------------------- 497
1.1.2.10. DİĞER GELİR VE GİDERLER BÜTÇESİ --------------------- 498
1.1.2.11. YATIRIM BÜTÇESİ -------------------------------------------- 498
1.1.2.12. PROFORMA GELİR TABLOSU -------------------------------- 498
1.1.2.13. NAKİT BÜTÇESİ ----------------------------------------------- 499
1.1.2.14. PROFORMA BİLANÇO ---------------------------------------- 502
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 504
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 504
7- SORUMLULUK MUHASEBESİ VE TRANSFER FİYATLANDIRMASI
I-
MERKEZKAÇ YÖNETİM VE SORUMLULUK MUHASEBESİ -------------------- 509
1.1. MERKEZKAÇ YÖNETİM ------------------------------------------------------------ 510
1.2. SORUMLULUK MERKEZİ KAVRAMI VE TÜRLERİ-------------------------------- 511
1.3. SORUMLULUK MUHASEBESİ VE RAPORLAMA ---------------------------------- 513
1.3.1. MALİYET MERKEZİ SORUMLULUK RAPORLARI ------------------------ 515
1.3.2. GELİR MERKEZİ SORUMLULUK RAPORLARI --------------------------- 517
1.3.3. KAR MERKEZİ SORUMLULUK RAPORLARI ------------------------------ 518
1.3.4. YATIRIM MERKEZİ SORUMLULUK RAPORLARI ------------------------ 519
II- TRANSFER FİYATLANDIRMASI ---------------------------------------------------- 520
2.1. TRANSFER FİYATLANDIRMASI YÖNTEMLERİ ---------------------------------- 522
2.1.1. MALİYET FİYATI YÖNTEMİ ----------------------------------------------- 522
2.1.2. PİYASA FİYATI YÖNTEMİ ------------------------------------------------- 524
2.1.3. PAZARLIK FİYATI YÖNTEMİ---------------------------------------------- 525
2.1.4. İKİLİ TRANSFER FİYATI -------------------------------------------------- 525
2.2. ÇOKULUSLU İŞLETMELERDE TRANSFER FİYATLAMASI ----------------------- 526
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 527
PROBLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------- 527
XXIII
8- MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİNDE
GÜNCEL GELİŞMELER
I.
EKONOMİK VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERİN İŞLETMELER
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ------------------------------------------------------------- 530
1.1. GELİŞMELERİN MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ ÜZERİNE
ETKİLERİ --------------------------------------------------------------------------- 531
1.2. MALİYET YÖNETİMİ KAVRAMI --------------------------------------------------- 532
II. MALİYET YÖNETİM SİSTEMLERİ VE ÖNERİLEN YENİ YAKLAŞIMLAR ---- 534
2.1. DEĞER YARATMAYAN MALİYETLERİN ORTADAN KALDIRILMASI ----------- 534
2.2. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME---------------------------------------------- 535
2.2.1. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME VE FAALİYET
TABANLI YÖNETİM ------------------------------------------------------- 536
2.2.2. GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN İMALATA YÜKLENMESİNDE
GELENEKSEL YÖNTEMLER ----------------------------------------------- 536
2.2.3. GELENEKSEL YÖNTEMLERİN SINIRLARI------------------------------- 538
2.2.4. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME MODELİ--------------------------- 539
2.2.5. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME SİSTEMLERİ TASARIMI --------- 540
2.2.5.1. FAALİYETLERİN ANALİZİ -------------------------------------- 540
2.2.5.2. FAALİYET MERKEZLERİNİN BELİRLENMESİ ----------------- 541
2.2.5.3. MALİYETLERİN FAALİYET MERKEZLERİNE DAĞITIMI------ 542
2.2.5.4. HER TEMEL FAALİYET İÇİN MALİYET SÜRÜCÜSÜNÜN
BELİRLENMESİ ------------------------------------------------- 543
2.2.6. FAALİYET TABANLI MALİYET SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ - 548
2.2.7. ZAMAN ETKENLİ FAALİYET TABANLI MALİYETLEME----------------- 549
2.2.7.1. GELENEKSEL FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
MODELİ---------------------------------------------------------- 550
2.2.7.2. ZAMAN ETKENLİ FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
MODELİ---------------------------------------------------------- 551
2.2.7.3. ZAMAN DENKLEMLERİ ----------------------------------------- 553
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 554
2.3. MAMUL YAŞAM DÖNEMİ MALİYETLEMESİ ------------------------------------- 555
2.3.1. MAMUL YAŞAM DÖNEMİ VE GELİŞİMİ --------------------------------- 555
2.3.2. MAMUL YAŞAM DÖNEMİNDEKİ DEĞİŞİMLERİN
MALİYET YÖNETİMİNE ETKİLERİ --------------------------------------- 556
XXIV
2.3.3. MAMUL YAŞAM DÖNEMİNCE MALİYETLERİN İZLENMESİ VE
RAPORLANMASI----------------------------------------------------------- 557
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 559
2.4. HEDEF MALİYETLEME ------------------------------------------------------------ 560
2.4.1. HEDEF MALİYETLEME KAVRAMI ----------------------------------------- 560
2.4.2. HEDEF MALİYETLEMENİN AŞAMALARI --------------------------------- 561
2.4.2.1. MAMUL PLANLAMA AŞAMASI ---------------------------------- 561
2.4.2.2. MAMUL TASARIM AŞAMASI------------------------------------ 562
2.4.2.3. ÜRETİME HAZIRLIK AŞAMASI --------------------------------- 563
2.4.3. ÜRETİM AŞAMASINDA HEDEF MALİYETİN ÖNEMİ ------------------- 563
2.4.4. HEDEF MALİYETLEMENİN UYGULANMASINDA
GEREKLİ KOŞULLAR ------------------------------------------------------ 564
2.4.5. HEDEF MALİYETLEME UYGULAMA ÖRNEĞİ ---------------------------- 564
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 565
2.5. TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ VE TOPLAM KALİTE MALİYETLERİ-------------- 565
2.5.1. TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ ---------------------------------------------- 565
2.5.1.1. KALİTE KAVRAMI VE KALİTE TÜRLERİ----------------------- 565
2.5.1.2. TOPLAM KALİTE YÖNETİMİNİN ÖNEMİ---------------------- 567
2.5.1.3. KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ VE ISO 9000
STANDARTLARI------------------------------------------------- 569
2.5.1.4. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİNDE ETKEN OLAN
TEMEL YAKLAŞIMLAR------------------------------------------ 570
2.5.2. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİ ------------------------------------------ 571
2.5.2.1. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİ TANIMI VE TÜRLERİ ------ 571
2.5.2.2. KALİTE MALİYETLERİNİN OPTİMİZASYONU ---------------- 573
2.5.2.3. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİNİN TANIMLANMASI VE
YAPISAL ANALİZİ----------------------------------------------- 575
2.5.2.4. TOPLAM KALİTE MALİYET VERİLERİNİN
TOPLANMASI VE İZLENMESİ --------------------------------- 576
2.5.2.5. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİNİN RAPORLANMASI ------- 578
2.5.2.6. TOPLAM KALİTE MALİYETLERİNİN ANALİZİ ---------------- 585
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 587
2.6. TAM ZAMANINDA ÜRETİM ORTAMI VE MALİYET MUHASEBESİ
UYGULAMALARINA ETKİLERİ----------------------------------------------------- 587
XXV
2.6.1. TAM ZAMANINDA ÜRETİM (TZÜ) SİSTEMİNİN GENEL
ÖZELLİKLERİ -------------------------------------------------------------- 587
2.6.2. TZÜ SİSTEMİNİN AMAÇLARI VE İŞLETMELER AÇISINDAN
YARARLARI ---------------------------------------------------------------- 589
2.6.3. TAM ZAMANINDA (TZ) SATIN ALMA VE STOK
MALİYETLERİNE ETKİLERİ ---------------------------------------------- 590
2.6.4. TZ ÜRETİM SÜRECİNİN MAMUL MALİYETLERİNE ETKİSİ ------------ 592
2.6.5. TZÜ ORTAMININ MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİNE ETKİLERİ ---- 594
2.6.6. TZÜ SİSTEMİNİN MUHASEBE KAYITLARINDA İZLENMESİ ----------- 597
2.6.7. TZÜ ORTAMINDA PERFORMANS RAPORLARI -------------------------- 601
SORULAR --------------------------------------------------------------------------------------- 602
2.7. KISITLAR TEORİSİ VE DÖNÜŞÜM MUHASEBESİ -------------------------------- 603
KAYNAKÇA -------------------------------------------------------------------------------------- 605
XXVI

Download Report