yürüyen merdivenlerde / bandlarda bakımın önemi

Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
233
YÜRÜYEN MERDİVENLERDE / BANDLARDA BAKIMIN ÖNEMİ
Battal Murat Öztürk
Löher Asansör ve Yürüyen Merdiven
[email protected]
ÖZET
Her geçen gün sayısı artan ve artık bir lüksten çıkarak ihtiyaç haline gelen yürüyen
merdivenlerde/bantlarda yolcu, bakımcı ve sistem sağlığı için bakımın önemi de
artmaktadır. Bu hususlardaki ihmallerin hayati risklere ve kazalara sebep olduğu sıkça
medyada yer almaktadır. Bu durumun minimize edilebilmesi için bakım firmalarının,
kullanıcının ve bina sorumlusunun bilinçlenmesi ve durumu sorgulaması gerekmektedir.
GİRİŞ
Yüksek trafiğe sahip binalarda, alt ve üst geçitlerde ve kısa mesafelerde asansörlerin trafiği
karşılayamadığı yerlerde yürüyen merdivenler/ bantlar bir lüks olmaktan çıkmış ihtiyaç haline
gelmiştir. Bazı alışveriş merkezleri yürüyen merdivenleri kullanarak satış stratejisi bile
geliştirmiştir. 7/24 çalışan bu cihazlar ne kadar güvenlidir.
Malum Ülkemizde yürüyen merdiven/bant için herhangi bir tescil işlemi yapılmamaktadır. Buna
bağlı olarak çok büyük kaza veya sorun olmadığı sürece de her hangi bir akredite kuruluşun
kontrol veya bilirkişilik hizmeti de bulunmamaktadır.
Her gün kullanmış olduğumuz hayatımızın bir parçası olan bu cihazların güvenli ve sağlıklı
çalışmasının sağlanması işleminin tüm inisiyatifi montaj veya bakım hizmeti veren kuruluşlarda
çalışan personeldedir.
Bu firmalar veya çalıştırdıkları personel bu işi ne kadar iyi yapabilmektedir. Bu bildiri de
bakımın nasıl yapılması, hangi dönemlerde hangi komponentlerin kontrolünün yapılması ve
ihmaller sonrası oluşabilecek kazalar ifade edilecektir.
Resim 1. Yürüyen Merdiven Aksamları
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
234
YÜRÜYEN MERDİVENLERDE/BANTLARDA BAKIM
1YÜRÜYEN MERDİVENLER/BANTLARDA
SORUMLULUKLAR
a.
BAKIM
DÖNEMLERİ
VE
Bakım Dönemleri
Herhangi bir yönetmelikte tanımlanmayan yürüyen merdiven/bant bakım dönemleri
tamamen bakımcı firmanın tavsiyesi/zorlaması ve müşterinin talep ettiği sürelerde yapılır.
Yoğun trafiğin olduğu yerlerde(AVM, üst geçitler, gar, metro istasyonları v.b.) yerlerde
bakım mutlaka ayda bir yapılması gerekmektedir. Mevsimsel çalışan yürüyen
merdivenlerde; işletmeye açmadan, çalışma sırasında aylık ve mevsim kapanırken
mutlaka bakımları yapılmalıdır.
b.
Bakımda Bina Sorumlusunun Sorumlulukları
i.
Tesis edilen yürüyen merdivenin/bandın kullanım onayının yapılmasını
sağlamak ve güncel standarda uygunluğunu doğrulatmak.
Kullanım onay işleminin akabinde düzenli olarak TSE Hizmet Yeterlilik
Belgesi sahibi bir firmaya bakımlarını yaptırmak. Bakımda gözlemlenen
eksikliklerin giderilmesini sağlamak/sağlatmak.
Yılda en az bir defa muayene kuruluşunca kontrolünü sağlamak.
ii.
iii.
c.
Bakım Firmasının Sorumlulukları
i.
ii.
Yürüyen merdivenin/bandın bakımını gerçekleştirmek.
Bakımda gözlemlenen eksiklikleri raporlamak ve bir nüshasını bina
sorumlusuna vermek.
Bakımda gözlemlenen eksikliklerin giderilmesini sağlamak.
iii.
2-
BAKIMDA GÜVENLİK
a.
b.
c.
d.
e.
Bina ve tesis yetkili personeline bakım işlemi yapılacağının bilgisinin
verilmesi
Bakım yapılacak yürüyen merdiven/bandın etrafı emniyet bariyeri ile
çevirilmesi.
Bakıma başlamadan alt ve üst acil durdurma butonun fonksiyonlarının
kontrolü.
Revizyon kumandası fonksiyonlarının çalışmasının kontrolü
Yürüyen merdiven/bandın etrafındaki güvenlik alanını sağlanması.
Resim 2. Güvenlik Bariyeri
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
3-
BAKIM FORMU
235
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
4-
236
HER AY KONTROL EDİLMESİ GEREKEN KOMPONENTLER
a.
Temizlik
i. Basamak raylarının temizliğinin yapılması ve rayların durumunun
kontrolü.
ii. Üst ve alt istasyon kuyularının temizlenmesi.
iii. Tüm merdiven boyunca uzanan yağ tavalarının temizliğinin
yapılması ve atık yağın tahliyesi.
b. Sistem kontrolü
i. Motor zincirinin uzama kontrolü.
ii. El bandı zinciri uzama kontrolü.
iii. Basamak zinciri uzama kontrolü.
iv. Otomatik yağlama sisteminin çalışma kontrolü ve yağ seviyesi
kontrolü
v. Basamak dayama plastiğinin yağ kontrolü
vi. Tarak plakası fonksiyon kontrolü.
vii. Taraklar ile basamakların uyumlu çalışmasının kontrolü
viii. Süpürgelikler ile basamak arası boşlukların kontrolü.
ix. Korkuluk, cam ve süpürgelik yüzeylerinin kontrolü.
x. Tarak plakası ile basamak arası çalışma mesafesinin kontrolü.
c. Emniyet devrelerinin kontrolü
i. Yön anahtarlarının fonksiyon kontrolü.
ii. El bandı sıkışma kontaklarının fonksiyon kontrolü.
iii. Tarak plakası sıkışma kontaklarının fonksiyon kontrolü.
iv. Basamak kırılma kontaklarının fonksiyon kontrolü.
v. Eksik basamak sensor/kontak fonksiyon kontrolü.
vi. Acil durdurma butonu fonksiyon kontrolü.
vii. Alt ve üst istasyon boşluklarındaki kalıcı konumlu acil durdurma
kontaklarının kontrolü.
viii. Alt ve üst istasyon güvenlik kapaklarındaki kontakların fonksiyon
kontrolü.
ix. Motor zincir uzadı/koptu kontağının fonksiyon kontrolü.
x. Aşırı hız ölçme sensor/kontağı fonksiyon kontrolü.
xi. Motor volan kapağı sensor/kontağı fonksiyon kontrolü
xii. Basamak zinciri gergi kontaklarının fonksiyon kontrolü.
xiii. El bandı hız ölçme sensor/kontağının fonksiyon kontrolü.
xiv. Mekanik yardımcı fren kontağı fonksiyon kontrolü.(H=6000mm
üzeri)
xv. Otomatik çalıştırma sistemi sensor/kontağı fonksiyon kontrolü(Var
ise)
5-
ÜÇ AYDA BİR KONTROL EDİLMESİ GEREKEN KOMPONENTLER
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
xi.
xii.
Motor servis freni ayarı.
Basamak burç, mil ve kelepçe kontrolü.
Basamakların doğrusal çalışmasının kontrolü.
El bandı kılavuz makaralarının/ sisteminin kontrolü.
El bandı rayı yüzeyi kontrolü.
El bandı giriş makarası kontrolü.
İşaretlemelerin varlı ve durumunun kontrolü.
Yön sinyalizasyon sisteminin kontrolü.
Basamak dayama plastiğinin kontrolü.
El bandı gerginliğinin kontrolü.
El bandı baskı sistemi kontrolü,
Basamak dayama makaralarının kontrolü.
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
6-
237
ALTI AYDA BİR KONTROL EDİLMESİ GEREKEN KOMPONENTLER
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
Basamak ve basamak zinciri makaralarının kontrolü.
El bandı kasnağının mili rulman yağ durumu kontrolü.
Tahrik dişlisi mili rulman yağ durumunun kontrolü.
El bandı zinciri temizliğinin yapılması ve durumunun kontrolü.
Makine motor dişli kutusu yağ seviyesi kontrolü.
Elektrik tesisatı ve kumanda panosu durumunun kontrolü.
EKSİK YAPILAN BAKIMLARIN SONUÇLARI
Son yıllarda artan yürüyen merdiven/bant kullanımı yanlış veya eksik yapılan bakımları ve bu
durumda kazaları beraberinde getirmiştir. Bazı ihmaller ve sonuçları aşağıda sıralanmıştır.
1.
BİLGİLENDİRME ETİKETLERİ
Kullanıcı, yolcu ve sistemin sağlığı için gerekli olan etiketlerden bir kaçı aşağıda
gösterilmiştir.
Resim 3-a.
Resim3-b.
Resim 3-c.
Resim 3-d.
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
238
Alt ve üst giriş çıkış alanlarında
kullanıcıları yürüyen merdiven
üzerinde nasıl hareket etmeleri konusunda bilgi vermektedir. Yürüyen
merdiven yetkilisi bu etiketlerin
yapıştırılmasından sorumludur.
Resim 3-e.
Resim 3-f.
Bu bilgilendirme etiketlerinin eksikliği sonucu aşağıdaki türden kazalar olabilir.
Resim 4. Kaza Fotoğrafları
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
2.
239
SİNYALİZASYON İŞARETLERİ
Sinyal ışıkları yürüyen merdiven/bandın
yönünü gösterir. Alt ve üst sahanlıklarda
kırmızı bir ışıkla, kullanıcıyı yürüyen
merdivene yanlış yönde binmeme
konusunda uyarır. Sinyal ışıkları yürüyen
merdiven üzerinde farklı konumlarda
yerleştirilebilir.
Resim 5.
Bu sinyalizasyon işaretlerinin eksikliği
veya çalışmaması durumunda düşmeler ve
buna bağlı olarak yaralanmalar
gerçekleşebilir.
Resim 6.
3.
EKSİK BASAMAK İZLEME SİSTEMİ
Bakım sırasında sökülen basamağın
yerine montajı yapılmadan servise
verilmesi durumunda eksik basamak
tarak plakalarını terk etmeden
sistemi durduracak bir kontrol
mekanizması olmalıdır.
Bu sistem hem bakım elemanı ve
kullanıcı için çok önemlidir.
Resim 7.
Bu sistemin eksik olması veya
çalışmaması durumunda
oluşabilecek kaza durumu aşağıdaki
gibidir.
Resim 8.
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
4.
240
HAREKETLİ TARAK PLAKASI VE TARAKLARIN KONTROLÜ
Resim 9 – a.
Resim 9 – b.
Tarak plakasına bağlı tarak parçaları hasarlı veya eksik ise yaralanma riski vardır ve bu nedenle
yürüyen merdiven kullanılmamalıdır.
Bu güvenlik tertibatı örneğin tarak levhası ile basamak zinciri arasına bir şey takıldığında
devreye girer. Bu durumda tarak levhası bir düğmeye yatay olarak basar ve bu da yürüyen
merdiveni durdurur.
Tarak plakası güvenlik sistemi eksik veya çalışmaz ise aşağıdaki kazalar oluşabilir.
Resim 10 – a.
5.
Resim 10 – b.
EL BANDI SIKIŞMA SİSTEMİNİN KONTROLÜ
El bandı girişleri plastik gövdeden ve
hareketli mekanik sisteme sahip güvenlik
sistemleridir. Hareketli fırça sayesinde el
bandı sıkışmasına sebep olduğunda fırça iç
kısmında bulunan emniyet şalteri merdivenin
durmasını sağlar.
Resim 11.
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
241
El bandı sıkışma sisteminin olmaması veya çalışmaması durumunda oluşabilecek kazalar
aşağıdaki gibidir.
Resim 12 – a.
6.
Resim 12 – b.
BOŞLUKLARIN KONTROLÜ
EN 115-1 + A1 standardının izin verdiği boşlukların kontrolleri yapılmalı. Eğer ki bir değişiklik
var ise kabul edilebilir ölçülere kadar ayarlanmalıdır.
Şekil – 1.
Çizelge 1.
Şekil – 2.
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
Şekil – 3.
Şekil – 4.
Çizelge – 2.
242
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
Şekil – 5.
243
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
Şekil – 6.
Şekil – 7.
Bu açıklıkların dışına çıkılması durumunda oluşacak kazalardan bazıları aşağıdaki gibidir.
244
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir
Şekil 13 – a
245
Şekil 13 – b
Şekil 13 – c
KULLANICININ BİLİNÇLENDİRİLMESİ
Bakımı düzenli yapılmış, eksiklikleri giderilmiş yürüyen merdiven ve bantlarda kaza olmaz mı?
Kazaların %50 si sistemsel, %50 si ise kullanıcı hatasından dolayı olmaktadır. Bu nedenden
dolayı kullanıcının bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Kullanıcının dikkat etmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir.







Yürüyen merdiven sadece bu konuda eğitimli kişiler tarafından kullanılmalıdır.
Tekerlekli sandalyeler, bebek arabaları ya da paten kullanan kişiler yürüyen merdivende
seyir esnasında sıkı tutunamayacakları için güvenli görülmemektedir.
Yük taşınması yürüyen merdivene zarar verebilir ve insanların taşınmasını da güvensiz
hale getirebilir.
Yükler hiç bir şekilde yürüyen merdiven üzeri ya da basamaklarda taşınamaz.
Yürüyen merdivende elektrik tehlikesi bulunan çok çeşitli güvenlik cihazları vardır.
Bunlar taşınan insanların güvenliğini sağlamak ve mülke zarar vermesini engellemek
amacını taşımaktadır. Güvenlik cihazları siviçler yerinden çıkarılmamalıdır, bunlarla
oynanmamalıdır.
Yürüyen merdiven elektriksel ya da mekanik sisteminde hasar oluşmuş ise
kullanılmamalıdır. Bu durum özellikle de gösterge ya da güvenlik cihazlarındaki hatalar
için geçerlidir. Bu nedenle cihazı çalıştırmadan önce en az her gün bir kere yürüyen
merdiveni kontrol ederek basamakların, tarakların, tırabzanların, korkulukların,
kapakların, göstergelerin, dış güvenlik cihazlarının arızalı ya da eksik olmadığından
emin olmak önemlidir. Eğer çalışırken hasar olursa hemen yürüyen merdiveni
durdurmalı, tekrar çalıştırılmaması için gereken önlemleri almalı ve kullanıma
kapatmalısınız.
Elektrik-elektronik sistemin tüm devre elemanları elektrik çarpmasına sebep olabilir. Bu
sisteme sadece yetkili kişiler tarafından müdahale edilmelidir;
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir





246
El bandı üzerinden sarkmayınız.
Giriş sahanlıkları üzerinde beklemeyiniz.
Tüm seyahat boyunca el bandından tutunarak yolculuğunuzu tamamlayınız.
Basamaklarda oturmayınız. Eşyalarınızı üzerinde bırakmayınız.
Çocuklarınızın elinden tutunuz ve yürüyen merdiveni/bandı terk edene kadar
bırakmayınız.
Resim – 14.
KAYNAKÇA
[1] TS EN 13015 + A1 Asansör ve Yürüyen Merdiven /Bant – Bakım Talimatları _ Haziran
2009
[2] 2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği _ 27158 Sayılı R.G. 03.03.2009 tarih
[3] TS EN 115-1+A1 Yürüyen merdiven ve yürüyen bantlar için güvenlik - Bölüm 1: Yapım
ve montaj _ Aralık 2013
[4] TS EN 115-2 Yürüyen merdiven ve yürüyen bantlar için güvenlik - Bölüm 2: Mevcut
yürüyen merdiven ve yürüyen bantların güvenliğinin iyileştirilmesi için kurallar _ Aralık
2013