ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE DUYGUSAL İHMAL VE

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE DUYGUSAL İHMAL VE MÜDAHALE
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre ihmal, çocuğa bakmakla yükümlü kimsenin, çocuğun gelişimi
için gerekli ihtiyaçları karşılamaması veya bu ihtiyaçları dikkate almamasıdır. Bu ihtiyaçlar sağlık,
eğitim, duygusal gelişim, beslenme, barınma ve güvenli yaşam şartlarıdır. Ebeveyn veya bakıcının
çocuğa sahip olduğu kaynaklarla orantılı bir yaşama alanı sağlaması gerekir. Çocuk ihmali çocuklara
yapılan kötü muamelenin en yaygın şeklidir. Ne yazık ki ihmal, çocuk istismarı kadar görünür bir yara
ve iz bırakmadığı için, istismar kadar çok dikkat çekmez ve çoğunlukla ihbar edilmez. Fakat
araştırmalar ihmalin de en az istismar kadar zararlı olduğunu, özellikle çocuğun erken beyin
gelişimine, istismardan çok daha fazla zarar verdiğini göstermektedir.
Duygusal İhmal Nedir?
Çocuğa yetersiz ilgi-şefkat göstermek, çocuğun aile içi kötü muamele ve şiddete şahit olmasına izin
vermek, alkol-uyuşturucu kullanılmasına şahit olmasına izin vermek ve çocuğun duygusal ve ya
davranışsal probleminde gerek duyulduğu profesyonel psikolojik desteği almasına engel olmak gibi
durumlar birer duygusal ihmal örnekleridir. Duygusal ihmalin en büyük aynası; çocuğu sevmemek ve
ihtiyacı olduğu sevgiden yoksun bırakmaktır.
Duygusal İhmal’e Farklı Bir Bakış
Duygusal ihmal ile ilgili Türkiye’de çok fazla araştırma yapılmamıştır. Çoğunlukla istismar konusunun
gündeme geldiğini görmekteyiz. Yabancı kaynaklara baktığımızda ise karşımıza Psikolog Jonice Webb
çıkmaktadır. Psikolog Jonice Webb, profesyonel hayatı boyunca gizli bir fenomen olarak adlandırdığı
'Çocukluk Çağı Duygusal İhmali' ni (Childhood Emotional Neglect) çalışmayı tercih etmiştir. Ayrıca
duygusal ihmal konusunu ‘insanın içindeki kara delik’ olarak yorumlamıştır. Webb’e göre, duygusal
ihmal görünmezdir. Çünkü biz büyürken bize yapılan gözle görülür bir şey değildir. Ama bizim hep
hatırladığımız ve unutmadığımız bir şeydir. Çocuğun zihnini ve bedenini tamamen yalnızlık ile
dolduran bir olgudur.
Duygusal İhmal Nedenleri
Duygusal ihmal nedenlerini sosyolojik ve psikolojik olarak ikiye ayırabiliriz. Sosyolojik nedenlerde en
çok karşımıza çıkan ekonomik nedenlerdir. İşsizlik, fakirlik, kalabalık ev ortamları, göç ve çalışan annebabalar ihmal nedenleri arasındadır. Psikolojik nedenlere baktığımızda ise bağlanma kuramına
odaklanmak gerekir. Bilindiği gibi, ruh sağlığının temelleri bebeklikte ve çocukluktaki duygusal
gelişime bağlıdır. Anne-çocuk arasındaki duygusal ilişki çocukluğun ileriki yıllarında kurulan insan
ilişkileri üzerinde oldukça etkilidir. Yetersiz-zayıf bağlanma, ileriki yıllarda duygusal ve davranışsal
sorunlara bir temel oluşturmaktadır. Çocukken yaşanılan duygusal ihmal ebeveynlerin çocuklarına
güvenli bağlanmalarına engel olmaktadır.
Duygusal İhmalin Çocuk Üzerindeki Belirtileri Nelerdir?

Yalnızlık

Davranış problemleri

Öğrenme güçlüğü

Yaşıtlarıyla-çevresiyle yetersiz iletişim

İlgi çekme çabası

Gelişim geriliği

Düşük benlik algısı

Devamsızlık

Öz disiplin sorunları

Parmak emme

Altına kaçırma
Müdahalede Okulun ve Öğretmenin Önemi
Eğitim ve öğretimin amacı aynı zamanda ruh sağlığının da amacıdır. Okulun diğer işlevi duygusal
etkileşim açısından yetersiz olan aile koşullarını telafi etme amacına yöneliktir. Ailenin parçalanmış
olması, bütünlüğünü koruduğu halde çeşitli nedenlerle işlevini yerine getirememesi, çocuğun ilgi ve
sevgi gereksinimini karşılayamaması durumunda bu görevi okulun üstlendiği görülmüştür. Özellikle
okulun ihmali tanıma-değerlendirme ve yönlendirmede önemli işlevleri vardır. Tüm gün çocukla
birlikte olan onun özelliklerini iyi taşıyan eğitimciler çocuklarda meydana gelen değişiklikleri davranış
ve görünümleriyle tanıma şansına sahiptirler. Ayrıca çocuğun eğitimini üstlenen kişilerce, çocuğu belli
kalıplar içerisine sokabilmek, kendi davranış biçimlerine benzetmek amacıyla çocuğun tamamen
görmezden gelinmesi bir duygusal ihmaldir.
Erken çocukluk döneminde, çocuğu yaşam becerileri eğitimi ve stresle başa çıkabilme becerisi ile
desteklemek önemlidir. Çocukların sağlıklı bir sosyalleşme süreci yaşamaları ve aynı zamanda
geleceğin sağlıklı ebeveynleri olmaları için hazırlanmaları, duygusal ihmalin engellenmesi yönünde en
önemli önlemlerdendir.
Kaynakça:









Cüceloğlu, D. (1998). İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Yavuzer, H. (2007). Ana-Baba ve Çocuk, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Yavuzer, H. (2012). Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Özbey, Ç. (2008). Çocuk Eğitiminde Yapılan Hatalar, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Bildik, T. (2002). “Çocukluk Çağı Duygusal İstismarı”, Çocuk Forumu Dergisi
http://www.aytenzara.com/wp-content/uploads/2012/02/%C3%87OCUK%C4%B0HMAL%C4%B0-VE-%C4%B0ST%C4%B0SMARI.pdf
http://www.drjonicewebb.com/about-emotional-neglect/
http://medicine.cf.ac.uk/media/filer_public/2012/09/07/emotional-neglect-emotionalabuse-pdf.pdf
http://atud.org.tr/kutuphane/cocukihmalveistismaronleme.pdf
Nazlı Önür
Uzman Psikolog Danışman

Download Report