ÖNCELİKLİ VE TEHLİKELİ MADDELER VE KONTROLÜ Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü İçerik • Öncelikli ve Tehlikeli Maddeler • Tehlikeli Maddelerin Kontrol Çerçevesi • Çevresel Kalite Standartları Su Kirleticileri Konvasiyonel Kirleticiler Mikro kirleticiler Suda Tehlikeli Maddeler Direktifi (76/464/EEC) Liste 1 Öncelikli Tehlikeli Kirleticiler • Toksik • Kalıcı • Biyobirikir Liste 2 Diğer Tehlikeli Kimyasallar 4 Suda Tehlikeli Maddeler Direktifi (76/464/EEC) TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (26.11.2005 RG Sayısı: 26005) Su Çerçeve Direktifi AB ÖNCELİKLİ KİRLETİCİLER (Annex X) ÖNCELİKLİ TEHLİKELİ KİRLETİCİLER (Annex X) Üye Ülkeler SPESİFİK KİRLETİCİLER (Annex VIII) Su Çerçeve Direktifi Öncelikli Kirleticiler (Toplam 45 adet) 1. Alachlor 2. Atrazin 3. Benzen 4. Chlorfenvinphos 5. Chlorpyrifos 6. 1,2-Dichloroethane 7. Dichloromethane 8. Di(2-ethylhexyl)phthalate 9. Diuron 10. Fluoranthene 11. Isoproturon 12. Kurşun ve bileşikleri 13. Naftalin 14. Nikel ve bileşikleri 15. Octylphenols 16. Pentachlorophenol 17. Simazine 18. Trichlorobenzenes 19. Trichloromethane 20. Trifluralin ............................... Su Çerçeve Direktifi Öncelikli Tehlikeli Kirleticiler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Anthracene Brominated diphenylethers Cd ve bileşikleri C10-13-chloroalkanes Endosulfan Hexachlorobenzene Hexachlorobutadiene Hexachlorocyclohexane Hg ve bileşikleri Nonylphenols Pentachlorobenzene Polyaromatic Hydrocarbons Tributyltin bileşikleri Tehlikeli Maddeler • Endüstriyel Atıksular (DERİ) Acetone Formaldehyde Benzene Isopropylbenzene 2-chlorophenol 1- and 2-Methylnaphthalene m/p-Cresol Naphthalene 1,2-Dichlorobenzene Phenol 1,4-Dichlorobenzene Tetrachloroethane Diethylbenzenes Toluene Dimethylnaphthalenes 1,1,1-Trichloroethane 2,4-Dimethylphenol 1,2,4-Trimethylbenzene Ethylbenzene 1,3,5-Trimethylphenol p-Ethyltoluene Xylenes • Evsel Atıksular (seçilmiş kirleticiler) Phthalates LAS Triclosan Acenaphthene Acenphtylene Anthracene Benzo(a)anthracene Benzo(b)fluoranthene Benzo(k)fluoranthene Benzo(a)pyrene Benzo(g,h,i)pherylene Chrysene Dibenzo(ah)anthracene Fluoranthene Fluorene Indeno(123cd) pyrene Naphthalene Phenanthrene Mikro Kirleticiler PPCP’ler (Pharmaceuticals and Personal Care Products) EDC’ler (Endocrine Disrupting Chemicals) • Farmasötikler • Kişisel Bakım Ürünleri • Endokron Bozucu Kimyasallar Farmasötikler • İnsan ilaçları • Hayvan ilaçları Kişisel Bakım Ürünleri • Günlük yaşamımızda kullandığımız kimyasallar – Sabunlar, deterjanlar, parfümler, traş losyonları – Temizlik maddeleri, dezenfektanlar, sprayler, deodoranlar, – Böcek ilaçları, güneş kremleri – Hijyenik ürünler Endokrin Bozucular • İki tip; –Doğal (fungal ya da fitoestrojenler) –Sentetik (hormonlar, pestisitler vb) • Hormonal fonksiyonlarda olumsuz etki Kaynakları • • • • • • • • • 17 B-estradiol E2 (normal kadın hormonu) Ethynylestradiol (doğum kontrol hapları) Yüzey aktif maddeler (nonilfenol ve nonilfenol etoksilatlar) Pestisitler, herbisitler, insektisitler, fungisitler PCBler, dioksinler, PAHlar Ağır metaller (As, Pb, Cd, Hg) Antibiyotikler Fitalatlar (plastikler vs) Endokrin Bozucular • Bazı hormonlar üzerinde agonize or antagonize etki, hormon aktivitisinde azalma ya da çoğalma, hormon receptörlerinde modifikasyonlar • Çok düşük konsantrasyonlarda etkili • Birden fazla EDC olması halinda sinerjik etki • Sentetik Estrojenler (Ethinyl Estradiol, bisphenol-A) • Sentetik Androjenler Benzer Etkiler: • Kanserojen • Mutajen • Nörotoksik 1990’lardan sonra bilimadamları anlamaya başladılar... EDC’ler Sources of EDCs • Diet • Environmental TCDD Contamination DDT • Plastic • Medical compounds Critical Periods BPA Effects • Intrauterine • Sexually dimorphic behaviors • Perinatal • Reproduction • Puberty • Neurodevelopment • Adult DES Mechanisms • Hormone precursors • Metabolism of steroids • Steroid receptors • Steroid-sensitive substrates PCBs Frye, C. (2012) J. Neuroendocrinol. 24, 144-159. www.umassk12.net/sess/emerging/ genistein Kurbağa Yavrusu Gelişimi 57 günlük iki kurbağa yavrusu; - Sağdaki "Fluoxetine (Prozac)"e maruz bırakıldığından henüz bacakları gelişmemiş... Ref: Mary E. Gardner www.umassk12.net/sess/emerging/ Anne Sütünde EDC’ler (İsveç) DDT Dieldrin PBDE Solomon, 2002 Antibiyotik Direnci ANTIBIOTICS (people, animals, agriculture) BIOCIDES DRUG RESISTANT MICROBES Ref: Stuart B. Levy, M.D. Triclosan Triclosan Triclosanhttp://mindthestore.saferchemicals.org/triclosan.html AB MEVZUATI’NDA KONTROLÜ ? Öncelikli Kirleticiler Hangi Yaklaşımla? Azaltılması Öncelikli Alıcı Ortam Standartları Kirleticiler (ÇKS) Öncelikli Tehlikeli Kirleticiler ve Sıfırlanması Deşarj Standartlarının koordineli uygulanması Nasıl Kontrol Edeceğiz ? Önleme Azaltma ÇKS Arıtma Çevresel Kalite Standardı • ÇKS • Olumsuz etkiye yol açmayacak konsantrasyon; RİSK BAZLI ÇKS Yıllık Ortalama (AA) Uzun dönemli etkiden (kronik) etkiden koruma amaçlı Müsaade Edilebilir Maksimum Değer (MAC) Kısa dönemli (akut) etkiden koruma amaçlı Tuzlu ve Tatlı Sular Genellikle; TATLI SU VE TUZLU SULAR İÇİN AYRI ÇKSLER Tuzlu Su ÇKSleri (Daha Sıkı) Tatlı Su ÇKSleri Geçiş suları (> 5% tuz); Tuzlu Su ÇKSleri Öncelikli Kirleticiler ; ÇKS’ler Örnek: mikrogram/L Yıllık Ortalama bazlı ÇKS İç Sular Yıllık Ortalama bazlı ÇKS Diğer Sular Müsaade Müsaade Edilebilir Edilebilir Konsantrasyon Konsantrasyon bazlı ÇKS bazlı ÇKS İç Sular Diğer Sular Alachlor 0,3 0,3 0,7 0,7 Anthracene 0,1 0,1 0,4 0,4 Spesifik Kirleticiler Ülkelerin kendi kuşulları çerçevesinde Çevresel Kalite belirleyeceği Standardı,ve sınırlayacağı ÇKS kirleticiler ÇKSler nasıl kullanılıyor ? EQS bazlı deşarj standartlarının uygulanması AB – Su Çerçeve Direktifi ANA HEDEF : Sularda “İyi kalite”… İyi kimyasal durum İyi ekolojik durum Biyolojik Fiziko-kimyasal hidromorfolojik ve Öncelikli tehlikeli kirleticiler Kons. < ÇKS ! SÇD İyi Ekolojik Durum - İyi Kimyasal Durum Ekolojik Durum Kimyasal Durum 18 «Liste 1 Kimyasal» için ÇKSlerin sağlanması 1. Aşama 2. Aşama Final Spesifik kirleticiler Spesifik kirleticiler biyolojik kalite elemanları için destekleyen parametrelerdir. Bu nedenle, ekolojik durum sınıflandırılmasına katılırlar. Şayet bu maddelere ait ÇKSler sağlanmazsa, biyolojik kalitesi yüksek ya da iyi dahi olsa, su kütlesinin sınıfı “iyi” veya “yüksek” olamaz. Gerekli Veri •Tehlikeli maddelerin kaynakları ve giriş yolları •Kimyasal ve fiziksel özellikler •Akıbetleri •Biyoakümülasyon özellikleri •Sucul toksisite Sucul Toksisite •Mevcut sucul canlı türleri •Akut ve kronik toksisite •Farklı düzeyler Sucul Toksisite Yaygın olarak kullanılan endpoint’ler Akut testler 24hr LC50 96hr LC50 24hr LC50 Kronik testler 21 gün EC50 (üreme, büyüme) 21 gün LC50 En Hassas Sucul Canlı ? •Olumsuz etkinin görüldüğü en düşük konsantrasyon •Bilimsel değerlendirme Güvenlik Faktörleri Olası Belirsizlikler: • Türler arasında ya da içindeki farklılıklar • Laboratuvar koşullarından gerçek koşullara uyarlama • Akut etkiden kronik etkiye uyarlama Güvenlik Faktörleri Müsaade Edilebilir Maksimum Konsantrasyon Akut ; 2 - 10 Yıllık Ortalama Konsantrasyon Akut; 10 - 100 Kronik : 5 - 10 Örnek: Fenol Müsaade Edilebilir Maksimum Konsantrasyon = ? C.dubia; 48 saat LC50=3.1mg/l Güvenlik katsayısı: 10 uygulanırsa; ÇKS= 0.31mg/L Yıllık Ortalama Konsantrasyon =? C.dubia; 48 saat LC50 = 3.1mg/l Güvenlik katsayısı 100 uygulanırsa; ÇKS = 0.031mg/L LC50 + Güvenlik Faktörü Yıllık Ortalama Müsaade Edilebilir Konsantrasyon LC50 + Güvenlik Faktörü Yıllık Ortalama Müsaade Edilebilir Konsantrasyon Biz Ne Yapıyoruz? Su İşleri ve Orman Bakanlığı Tarafından Yürütülen Kapsamlı Projeler 1. Spesifik kirleticilerimiz ? 2. Öncelikli ve tehlikeli maddelerin iç sular ve kıyı sularındaki durumu ? 3. ÇKSler ? Alıcı Ortam Standartları Belirleniyor Kaynak: Dr. Yakup Karaaslan (Su Yönetimi Gn. Md. Yrd.) İç Sularda Tehlikeli Madde Kirliliğinin Kontrolü Projesi 214Adet Tehlikeli Madde envanterde belirlendi Pestisitlerden İleri Gelen Su Kirliliğinin Tespiti Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi 464 Adet Tehlikeli Madde envanterde belirlendi Ülkemiz Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddelerin Tespiti ve Ekolojik Kıyı Dinamiği Projesi 181 Adet Tehlikeli Madde envanterde belirlendi Su kalitesinin iyileştirilmesi maksadıyla tespit edilen maddeler için 46belirleniyor. alıcı ortam kriterleri(Çevresel Kalite Standartları) Sonuç • Öncelikli ve Tehlikeli Maddelerin vb diğer mikro kirleticilerin su kaynaklarında belirli konsantrasyonları aşmaması ÖNEMLİ ! • Gerek SU gerekse ATIKSU arıtma tesislerinde giderimleri konusunda çalışmalar yapılması ÖNEMLİ ! SON SÖZ • Her geçen gün; – yeni kirleticiler ile tanışıyoruz, – yeni etkilerle tanışıyoruz, – bu kimyasalların AATlerinde giderilmesi ve içme SATlerinde kontrol edilmesi gereği artıyor, – bu kimyasalların analizleri için yeni metotlara gereksinim artıyor – bu kimyasalların kontrolüne yönelik su ve atıksu AT tasarım gereksinimi artacak – bu kimyasalların kaynakta kontrol edilmesi gereği artacak... TEŞEKKÜRLER...
© Copyright 2024 Paperzz
