ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JEOLOJİK HARİTA ALIMI UYGULAMA DERSİ KİTAPÇIĞI 2014 1. GRUP 2. GRUP 3. GRUP 4. GRUP 1 Ezgi Çise Kökgöz Neslihan Yıldız Ebru Okta Merve Can 2 Burcu Bükülmezbaş Seçil Arda Kale Şeyma Şahin Tuğba Akbaş 3 Merve Öztürk Bilal Öner Cem Durukan Onur Güzen 4 Murat Köprülü Berkay Güner Onur Çeliktaş Sinan Ercih 5 Bertan Kaya Abdullah Eryürük Çağrı Maraş Efe Kaan Kapucu 6 Çetin Özer Süleyman Taha Yerli Serhan Daylan İshak Burak Bayraktar 7 Zafer Özcan Mertcan Çakmak İzzet Başar Baş İbrahim Özer 8 Erdem Çalışkan Yavuz Selim Keskin M. Ali Yılmaz Y. Deniz Mülayim 9 Muhammet Yılmaz Erhan Şahin Muhammet Şahin Eray Açan 10 Şerif Özçimen Kaan Gültekin H. Osman Topal Savaş Eşiyok 11 Anıl Dönmez Mustafa Akdeniz Ebru Okta Ercan Öztürk ÖNEMLİ TELEFONLAR DERS SORUMLULARI Doç. Dr. Volkan KARABACAK Tel. no: Araş. Gör. Özlem TOYGAR Tel. no: Araş. Gör. Kübra OKUR Tel. no: ŞÖFÖRLER 1. Tel. no: 2. Tel. no: İÇİNDEKİLER ÖNEMLİ ........................................................................................................................................... 1 JEOLOJİK HARİTALAMA HAKKINDA KISA BİLGİ ................................................................... 3 ARAZİ ÇALIŞMALARINDA KULLANILACAK EKİPMANLAR.................................................. 5 ARAZİDE ÇALIŞMA TEKNİKLERİ ............................................................................................... 7 ARAZİDE NOT TUTMA ................................................................................................................. 8 JEOLOJİK HARİTALAR HANGİ NİTELİKLERDE OLMALI? ...................................................... 9 JEOLOJİK HARİTA ALIMI DERSİ ARAZİ RAPORUNUN KAPSAMI........................................ 10 ARAZİ RAPORU İÇERİK ÖRNEĞİ .............................................................................................. 11 RAPORUNUZDA KULLANACAĞINIZ ÖRNEKLER ....................................................................... 15 ATIFLAR.................................................................................................................................... 15 DİZİNLER .................................................................................................................................. 15 Şekiller Dizini ......................................................................................................................... 15 Çizelgeler Dizini ...................................................................................................................... 15 Değinilen Belgeler ................................................................................................................... 16 ÖNEMLİ 16 Haziran- 30 Haziran 2014 Harita Kampı Programı 16 Haziran 17 Pazartesi Haziran Salı Bütünleme Sınavları nedeniyle ARAZİ ÇALIŞMASI YAPILMAYACAKTIR! 23 Haziran 24 Pazartesi Haziran Salı Arazi Arazi Çalışması Çalışması 18 Haziran Çarşamba 19 Haziran Perşembe Arazi Çalışması Arazi Çalışması 25 Haziran Çarşamba 26 Haziran Perşembe Arazi Çalışması Arazi Çalışması 20 Haziran Cuma Arazi Çalışması 21 22 Haziran Haziran Cumartesi Pazar Arazi Sunum Çalışması 27 Haziran Cuma Arazi Çalışması 28 29 Haziran Haziran Cumartesi Pazar Tatil 30 Haziran Pazartesi Savunma !!! 3. Sınıf derlerinin bütünleme sınavları Pazartesi ve Salı gününe toplanmıştır. Bu günlerin dışında sınava girmek isteyen öğrenciler, sahip oldukları devamsızlık haklarını (2 gün) kullanmak zorundadırlar. Bu konuda sorumluluk öğrenciye aittir. !!! Arazi çalışması için otobüsler her sabah Saat:08.00’ de ESOGÜ Hastanesi Acil girişindeki, Fosil Kafe’nin önünden kalkacaktır. Öğrencileri bekleme gibi bir durum söz konusu değildir. Herhangi bir sebeple araziye gelmeyen öğrenci, devamsızlık hakkını kullanmış olacaktır. !!! Sabahları otobüse binmeden önce malzeme kontrolü yapılacaktır. Yanında çekiç, harita, harita altlığı, defter, cetvel, açıölçer olmayan öğrenci OTOBÜSE BİNEMEYECEKTİR. !!! Öğrencilerin okul tarafından tahsis edilen araçlar dışında hususi araçları ile ulaşım imkanları kesinlikle yasaktır. 1 !!! 22 Haziran 2014 Pazar günü yapılacak sunumlar, Saat:14.00’de Tektonik Lab. da gerçekleşecektir. Her grubun sunumu en fazla yarım saat sürecek şekilde hazırlanmalıdır. Sunum içeriğinde harita kampı öncesi hazırlanan çizimler (CorelDraw, Surfer, GoogleEarth vs.), ilk hafta arazi çalışmalarında yapılan gözlemler, alınan ölçümler ve yapılan ön yorumlar yer almalıdır. Sunumların amacı öğrencileri yönlendirmek olduğu için, notlandırma yapılırken, sunumda anlatılanların doğruluğu-yanlışlığı değil, öğrencilerin arazideki çalışma durumları baz alınacaktır. !!! 29 Haziran 2014 Pazartesi Saat:10.00’da Tektonik Lab.’da Savunma Sunumları yapılacaktır. Bu sunumda tüm grup sorumludur. ‘Jeolojik Harita Uygulaması’ dersinin notları aşağıdaki kriterlere göre belirlenecektir. Sunumlar Defter Rapor 1. Sunum Savunma %40 %60 Nihai Not %30 %40 %30 !!! Grup başkanları 16 Haziran Pazartesi günü, kendi alanları için Corel Draw’ da çizdikleri, Surfer’da 3 boyutlu hale getirdikleri ve Google Earth üzerine yerleştirdikleri haritaları getirerek, ilan edilen yerde ve saatte (bölüm panoları ve Facebook Bölüm sayfası üzerinden) arazide kullanmak üzere, kendi gruplarına ait GPS’leri teslim alacaklardır. İstenilen haritaları getirmeyen Grup Başkanlarına GPS VERİLMEYECEKTİR!!! Tüm grup öğrencileri 16-17 Haziran günleri şahsi pusulalarını teslim almak zorundadır. 2 JEOLOJİK HARİTALAMA HAKKINDA KISA BİLGİ Yeni bir araziye giren her jeoloğun ilk işi varolan kayaçların dizilimini anlatmak ve jeolojik geçmişi kurgulamaktır. Bu kurgu, 1) Kayaçların (litolojilerin) ayrıntılı gözlem ile tanımlanması, 2) Yapısal unsurların net şekilde ortaya konulması, 3) Bunların üç boyutlu uzayda konumlarının belirlenmesi, 4) Zaman boyutunda tüm yapılar arasındaki ilişkinin geleneklere uygun olarak oluşturulması. Kayaçların (litolojilerin) ayrıntılı gözlem ile tanımlanması litostratigrafinin konusudur. Litostratigrafi, kayaçların belirli kurallar uyarınca tanımlanması, zaman ve uzayda başkaları ile karşılaştırılmasıdır. Bu, jeolojik kaydın yorumlanması için gerekli ham veriyi sağlar. Dahası, bir araziden diğerine stratigrafik kaydın karşılaştırılarak bölgesel jeolojik resmin inşa edilmesi süreçlerinin temelini oluşturur. Bu aynı zamanda bir alandaki ile başka biri arasında kayaçların zaman ilişkilerini saptamanın ilk evresini oluşturur. Litostratigrafi, kaya istiflerinin litostratigrafik birimler olarak bilinen kaya birimlerine bölünmesini öngörür. Bu birimlerden her biri kaya türü itibariyle homojen olmalıdır. Bu birimlerin tanınmaları belirgin litolojik sınırlara sahipseler genellikle daha kolaylaşır. Geleneksel olarak litostratigrafi tabakalı kayaçlarda tanımlanır. Ancak jeolojik kayıt yalnızca tabakalı kayaçları içermez, magmatik ve metamorfik kayaçları da içerir. Tanımlamada temel birim formasyondur. Formasyon, jeolojik haritaya açık seçik geçirilebilecek (genellikle 1/25000 ölçekte), büyük ölçüde homojen litolojiden ibaret bir birimdir. Şu halde formasyon haritalanabilir bir birimdir. Harita kampı çalışmanızda sizden beklenen bu birimlerin öncelikle 1/25000 ölçekli haritalarınıza aktarılması olacaktır. Haritalama, farklı kayaç toplulukları arasındaki sınırları ve anahtar düzeyleri izleyip bunları harita üzerine geçirmektir. Tanımlama ise bu sınırlar arasındaki kayaçların özelliklerinin kaydedilmesidir. Bir bölgenin jeolojisi ile ilgili sorular o bölgedeki kayaçların tanımı ve sınır özelliklerinin belirlenmesi ile cevaplanır. Çalışmanın amacı ve arazide harcanacak zamana bağlı olarak arazide bilgi toplanır. İyi bir jeolojik tanımlama, eşit alanda eşit zaman harcanmasını gerektirmez. Bu nedenle arazide daha fazla bilgi verebilecek kesimler ile fazla zaman harcanmasını gerektirmeyen kesimler keşif çalışmaları esnasında belirlenir. Bunun için bir zaman ayarlama tablosu hazırlanabilir. Zaman ayarlama tablosunda aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir: 3 1. İzlenecek alanlar uygun alanlara bölümlendirilmelidir. 2. Çok fazla bilgi verebilecek mostralar belirlenmelidir. 3. Anahtar lokalitelerin karakteri kaydedilmelidir. 4. Bütün dokanaklar ve faylar yakından incelenmeli ve bunlarla ilişkili yapılara dikkat edilmelidir. 5. Önceden tahmin edilemeyecek jeolojik veya başka nedenlerden kaynaklanacak zorluklar için yedek bir zaman bırakılmalıdır. 6. Bölgesel haritalama çalışmalarında zaman, arazinin büyük bir bölümünün tanımlanması şeklinde ayarlanabilir. 7. Bu durumda iyi planlanmış güzergahlar boyunca doğrultuya dik kesitler alınarak tüm birimler gözlenmelidir. 8. Daha ayrıntılı çalışmalarda ise pratik olarak tüm mostralar gezilmeli ve incelenmelidir. Arazi çalışmaları başlangıcında en az bir gün jeolojik problemler hakkında bilgi edinmek, haritaya işlenecek ana birimleri belirlemek ve yapısal açıdan önemli olabilecek mostra ölçeğindeki yapılar hakkında genel bir fikir sahibi olabilmek için keşif gezisi şeklinde planlanmalıdır. Derelerde gözlenen kayaç parçaları incelenerek arazide bulunabilecek kayaç tipleri hakkında genel bir bilgi edinilebilir. Keşif çalışmalarında mümkün olduğu kadar yüksek yerlerden yürünerek daha çok alanın görülmesi sağlanabilir. Bu esnada litostratigrafik olarak haritalanabilecek kayaç topluluklarının sınırları işaretlenebilir. Derelerin durumu, örtülü alanlar, iyi mostra yerleri, yol patika ve sığınak-barınaklar bu geziler esnasında belirlenir. 4 ARAZİ ÇALIŞMALARINDA KULLANILACAK EKİPMANLAR 1. Topoğrafik harita: Haritalamaya başlamadan önce araştırmanın amacına uygun topografik haritalar kullanılmalıdır. Araştırma için 1/25.000 ölçekli haritalar yeterlidir. Ayrıntılı çalışmalar için ise 1/1000- 1/50 ölçekli haritalar kullanılır. Hava fotoğrafları ve uygu fotoğrafları bir bölgenin jeolojik yorumunda oldukça yararlıdır. Kıvrımlı ve faylı bölgelerde bunlar önemli bilgiler verir. 2. Arazide topoğrafik haritalar katlanmamalıdır. Katlanan kesimlerdeki veriler silinebilir. Topografik harita bir karton üzerine yapıştırılır. Harita üzerine işlem yapılabilmesi için haritanın sert bir altlık üzerine yerleştirilmesi gerekir. 3. Haritanın üzerine tükenmez kalemle doğrudan doğruya işlem yapılmamalıdır. 4. Arazide haritalama çalışması esnasında yapılan gözlemler, ölçümler, koordinatlar, alınan kesitler ve yorumlamalar bir jeolog defterine günü gününe kaydedilmelidir. Düzgün tutulmuş arazi defteri, rapor yazımı sırasında sizlere çok büyük kolaylıklar sağlayacaktır. 5. Arazi çalışmaları sırasında her öğrenci yanında bir jeolog çekici bulundurmalıdır. Örnek alımı sırasında sizlere kolaylık sağlayabileceği gibi, arazi fotoğraflarınızda ölçek olarak da kullanabilirsiniz. 6. Arazide yanınızda olması gereken bir başka önemli malzeme, örnek torbasıdır. Örnek alımı yaparken, kayaç örneklerinizi düzgün bir şekilde torbalayıp numaralandırarak muhafaza etmelisiniz. Örneklerinizin numaralarını ve verdiğiniz isimleri ayrıca arazi defterinize not etmeyi unutmayınız. Örnekler yerli yerinden toplanmalı, taşınmış olmamalıdır. Veya toplanan numunenin yerli yerinden kopmuş bir bloktan alındığı şüphe götürmemelidir. Eğer kayaçta yönlü bir numune varsa, yönlü numune alınmalı, numune üstüne doğrultu, eğim ve alt-üst yüzeyler işaretlenmelidir. Birçok amaç için yumruk büyüklüğünde numuneler yeterlidir. Bütün bu noktaların yanısıra, alınacak örneklerin büyüklüğünün taşıma şartları ile de ilişkili olduğu unutulmamalıdır. Arazide toplanan numunelerin numaralandırılması ve alındığı yerin belirtilmesi oldukça önemlidir. Numuneler sudan etkilenmeyen kalemlerle numaralandırılmalıdır. Numunelerin taşıma esnasında aşınabileceği göz önünde bulundurulmalı ve bu nedenle ayrı bir kağıt parçasına numara ve örnek özellikleri kaydedilerek torba içerisine konulmalıdır. El GPS i kullanılıyorsa grid koordinatları hem deftere hem de numune torbası içindeki kağıda yazılmalıdır. Ayrıca numune numarası harita üzerine de işaretlenmeli ve ayrıntılı özellikleri deftere kaydedilmelidir. 5 7. Jeolog pusulası arazide kuzeyi bulmaktan düzlemsel ve çizgisel yapıların konumunu ölçmeye kadar size gerekli olan en önemli materyaldir. 8. GPS arazi üzerindeki yerinizi koordinatlı olarak gösteren, bulunduğunuz yerin deniz seviyesinden yüksekliğini büyük hassasiyetle gösteren bir alettir. Arazide mutlaka yanınızda olmalıdır. 9. Arazide mineralleri tanımlamada ve kayacın tane boyunu belirlemede kolaylık sağlaması için yanınızda lup bulundurmalısınız. 10. Özellikle ölçülü stratigrafik kesit çizerken birimlerin kalınlığını ölçmede kullanabileceğiniz bir şerit metreyi yanınızda bulundurmalısınız. 11. Arazide kalsit, aragonit gibi karbonat minerallerinin kuvars gibi silikat minerallerinden ayırt etmenizi sağlayacak HCl asit de koruyucu bir şişenin içerisinde yanınızda bulunmalıdır. 12. Harita üzerinde koordinatı yerleştirmek için L cetveli, doğrultu ve eğim ölçümlerinizi harita üzerine işleyebilmek için açıölçer ve cetvel mutlaka yanınızda olmalıdır. 13. Çizimlerinizin daha özenli ve düzgün olması için yeterli renkte boya kalemlerini de ayrıca yanınızda bulundurmalısınız. 14. Arazide uzun saatler boyunca çalışmalarınızı güneşin altında yürüteceğinizden dolayı kendinizi korumanız gerekir. Bunun için şapka, eşarp, gözlük, uzun kollu ve açık renkli kıyafetler, güneş kremi gibi elzem ihtiyaçları ihmal etmemelisiniz. Bunun dışında arazi koşullarına uygun bir ayakkabınız olmalıdır. Yağmur yağma ihtimaline karşı yanınızda yağmurluk benzeri kıyafetler de bulundurabilirsiniz. 15. Arazi çalışmalarınız esnasında gözlemlediğiniz tabaka, fay, kırık, çatlak, fosil, kıvrım, vadi, sınır vs gibi elemanları raporunuza koyabilmeniz için fotoğraflamanız önerilir. Fotoğraflama sırasında arazi defterinize fotoğrafı hatırlatıcı notlar almanız ve çekim yaptığınız koordinatları eklemeniz önemlidir. Ayrıca fotoğrafladığınız yapıların boyutuna uygun olarak bir ölçek (çekiç, kalem, para vs) kullanmanız gereklidir. 16. Fotoğrafın çekildiği kesimin mutlaka taslak çizimi de yapılmalı sadece fotoğraf kaydına güvenilmemelidir. Bu taslak çizim üzerinde kayaç tipleri mutlaka belirtilmelidir. Fotoğraf çekilen kesimdeki düzlemsel ve çizgisel yapılar ölçülerek not defterine kaydedilmelidir. Fotoğrafın çekilme yönü ve mostra numarası not defterine kaydedilmelidir. Fotoğraf çekilirken mostra temizlenmeli ve bitki gölgeleri olmamalıdır. 17. Arazide olabilecek küçük yaralanmalara karşı tedbirli olmakta fayda vardır. Bunun için ufak bir ilkyardım çantası (yara bandı, gazlı bez vs) yanınızda olmalıdır. 6 ARAZİDE ÇALIŞMA TEKNİKLERİ Ön çalışmalar sırasında aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir: 1. Arazi çalışmalarına başlamadan önce topoğrafya haritası, hava fotoğrafları ve daha önce yayınlanmış haritalar gözden geçirilmelidir. 2. Kullanılabilir hava fotoğrafları ve jeoloji haritaları araziye çıkmadan önce incelenmeli ve buna göre planlama yapılmalıdır. Örneğin, örtülü araziler belirlenirken buralardaki zaman kaybı önlenebilir. 3. İlk aşamada, detaylı çalışmalara başlanmadan önce arazi birkaç gün gezilmelidir. Böylece arazinin genel bir değerlendirilmesi yapılır. 4. Ön gezilerde yayınlanmış jeoloji haritalarının doğruluk derecesi incelenebilir. Bu haritalar tam doğru olmayabilir ve bunlar arazideki gözlemlerle uyuşmayabilir. 5. Yayınlanmış jeoloji haritaları üzerinde çalışılacaksa, bu haritalardan ne şekilde yararlanıldığı mutlaka raporlarda belirtilmelidir. 6. Mostralar önce uzaktan incelenir ve genel yapısal özellikleri ortaya konur. 7. Daha sonra daha yakından incelenerek daha küçük ölçekli çalışmalar yapılabilir. 8. Mostrada kayaç tipleri ve özellikleri ayrıntılı olarak incelenmeli ve deftere kaydedilmelidir. 9. Sedimanter yapılar ve kayaca yaş verebilecek fosiller aranmalı, tektonik yapılar gözlenmeli ve ölçülmelidir. 10. Bütün bu özellikler kaydedilerek taslak çizimleri yapılmalı ve gerektiği fotoğraflar çekilmelidir. 11. Daha sonra harita üzerinde sınırlar çizilmeli, sınırın iki yanında görülebilen tabaka, çatlak, klivaj, kıvrım ekseni vb gibi bütün yapılar ölçülmelidir. 12. Ölçümler not defterine kaydedilmeli ve uygun sembol gösterimi yapılmalıdır. 13. Çok önemli veriler harita üzerine doğrudan kaydedilebilir. 14. Hangi ölçümlerin harita üzerine kaydedileceği çalışmanın amacına bağlıdır. 15. Harita üzerine ölçümler kaydedildiğinde tektonik konumlar arazide ortaya konulabilir. Böylece arazi çalışmaları esnasında çalışmalar daha uygun bir şekilde yönlendirilebilir. 16. Hazırlanan haritalar yeterli sayıda ölçüme sahip olmalıdır. 17. Deneyimli bir jeolog günde 50-200 adet ölçüm alır. 18. Yapısal yorumlamalarda bu ölçümler oldukça önemlidir. 19. Ölçüm yapılmasının diğer bir faydası da mostrada var olan yapılara daha fazla dikkat edilmesini sağlar. 7 ARAZİDE NOT TUTMA Arazide not tutma, arazi tecrübesiyle ilişkili olarak gelişse bile, bir mostrada mümkün olan her türlü detay not alınmalıdır. Gereğinden fazla detayın not edilmesi çok az not tutmaya tercih edilir. Ulaşılması zor bir arazide veri eksiği ile dönmekten daha kötü bir şey yoktur. Yetersiz not, yapılan çalışmaları değersiz kılabilir. Arazinin bütün özellikleri jeolog defterine ve haritaya işleneceğinden, arazi defteri ve haritalar dikkatlice korunmalı ve kullanılmalıdır. !ARAZİ DEFTERLERİNİZİN ÜZERİNE MUTLAKA ADINIZI, SOYADINIZI VE TELEFON NUMARANIZI KAYDETMELİSİNİZ. Not defteri o kadar önemlidir ki, gerekirse arazide tutulan bütün ayrıntılar arazi dönüşünde başka bir deftere kaydedilebilir. Sonuçta aynı mostra bir başkası tarafından ziyaret edildiğinde kolaylıkla bulunabilecek şekilde tanımlanmalıdır. Her bir mostrada kayaç tipleri ve birliktelikleri not edilmeli, sadece formasyon isimlerini yazmakla yetinilmelidir. Kayaçlarda gözlenen magmatik, sedimanter, metamorfik ve yapısal özelliklerin boyutu, şekli ve yönelimi kaydedilmelidir. Bir fotoğraf veya taslak çizim ile desteklenmelidir. Kayaçların özellikleri kaydedilirken değişik mostralarda bazı özellikler unutulabilir. !BU NEDENLE ARAZİDE KAYAÇLARIN HANGİ ÖZELLİKLERİNE DİKKAT EDİLMESİNİ GÖSTEREN BİR LİSTENİN BULUNDURULMASI VE GÖZLEM YAPILIRKEN BU LİSTEYE DİKKAT EDİLMESİ OLDUKÇA YARARLI OLACAKTIR. Haritalama ve not alma haricinde arazide gerçekleştirilmesi gerek 6 önemli özellik aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Kayaçların tanımlanması (Taslak çizimleri ile beraber) 2. Dokanak ve fayların özelliklerinin belirlenmesi 3. Kayaçları temsil edebilecek numune ve yönlü örneklerin alınması 4. İyi bir örnek olabilecek yapıların taslak çizimlerinin yapılması 5. Alınan ölçülü kesitlerin birimleri temsil edip etmeyeceklerinin kontrol edilmesi 6. Arazi çalışmaları esnasında jeoloji kesitleri çıkarılarak arazinin yapısının ortaya konması 8 JEOLOJİK HARİTALAR HANGİ NİTELİKLERDE OLMALI? 1. Hazırlanan jeoloji haritaları mutlaka anlaşılır ve okunaklı olmalıdır. 2. Harita, diğer jeologlar tarafından okunabilecek şekilde standart sembollerle hazırlanmalıdır. 3. Haritadaki veriler arazideki gözlemlere dayanmalıdır. 9 JEOLOJİK HARİTA ALIMI DERSİ ARAZİ RAPORUNUN KAPSAMI Jeolojik harita alımı dersinin arazi çalışmaları kapsamında hazırlanacak rapor; bölge jeolojisi hakkındaki literatür bilgisini, kendi yapacağınız gözlemleri, çizeceğiniz jeoloji haritası ve onun üzerinde birkaç hat boyunca alınmış jeolojik kesitleri, sayısallaştırılmış arazi modeli vb bilgiler içermelidir. Tarafınızdan yapılacak gözlemler bölgenin stratigrafisi, yapısal jeolojisi, hidrojeolojisi, birimlerin sedimantolojik özellikleri, (varsa) bölgede bulunan arkeolojik alanların jeoloji ile ilişkisi ve (varsa) bölgede bulunan maden yataklarının ekonomik jeolojisi hakkında olacaktır. Rapor arazi çalışmaları sırasında çekilen fotoğraflar ve yapılan çizimler ile zenginleştirilmelidir. Raporda yer alacak bütün çizimler (yerbulduru haritası, jeoloji haritası, jeolojik kesitler, serbest el çizimleri, ölçülü stratigrafik kesitler vb.) bilgisayar ortamında Corel Draw programı ile hazırlanmalıdır. Bunlara ek olarak topografyanın sayısallaştırılması Surfer programı vasıtasıyla yapılmalı, bu arazi modeli üzerine arazi çalışmaları sırasında gözlem ve inceleme yapılan lokasyonlar işlenmelidir. Bu kapsamdaki bir raporun hazırlanması için ekte, raporun içerik kısmına ve bölümlerde değinilmesi gereken bilgilerin açıklanması amacıyla bir örnek hazırlanmıştır. Örnekteki başlıklar/bölümlerin zorunlu olarak kullanılması gerekmez, yalnızca birer öneridir. Çalışma alanınızdaki jeolojik özelliklere göre yeni bölümler ekleyebilir ya da çıkarabilirsiniz. Raporun hazırlanması, bölümlendirilmesi, zenginleştirilmesi tamamen sizin yaratıcılığınıza kalmıştır. 10 ARAZİ RAPORU İÇERİK ÖRNEĞİ İÇİNDEKİLER DİZİNİ ŞEKİLLER DİZİNİ ÇİZELGELER DİZİNİ 1. GİRİŞ Çalışma alanı hakkında genel bilgiler: coğrafi konum, ulaşım bilgileri, bulunduğu pafta, alanın büyüklüğü vs. Çalışma alanının yerbulduru haritası Bölgesel jeolojik özellikleri (faylar, birimler, kıvrımlar, maden yatakları, vs.) 2. STRATİGRAFİK VERİLER Birimlerin ayrıntılı tanımlamaları (renk, litoloji, aşınma özelikleri vb.) Bölgedeki birimlerin birbirleriyle olan ilişkileri (uyumlu, uyumsuz?) Her birimin tip kesitleri. Sedimanter Kayaçlarda Arazi Gözlemleri Sedimanter istiflerde tabakalı yapılar, tabaka içi ve yüzeylerinde sedimanter yapıların varlığı, fosillerin varlığı, taşınmış kırıntılıların varlığı ve sedimanter kökenli minerallerin varlığı gözlenebilir. Sedimanter bir istif incelenirken aşağıda belirtilen genel özellikler ortaya konulmalıdır: 1. Litoloji tanımlanması (Kayacın mineralojik ve bileşim özellikleri) a. Kayaçlar kırıntılı, sedimanter veya organik kökenli mi b. Kayaçlar tek tür mü yoksa birden fazla mı c. Birden fazlaysa farklı kayaçların birbirlerine göre ilişkileri ve oranları nasıl d. Farklı tür kayaçların sınır ilişkileri (dereceli, düz ve keskin, erozyonal vb gibi) nasıl e. Kayaç türlerindeki aşağı ve yukarı doğru ilişki nasıl f. Kayaçların yanal değişimi nasıl 2. Kayacın dokusal özellikleri a. Tane boyu ve boylanma nasıl b. Tanelerin şekli, çakıl yüzeylerinin özelliği, tanelerin yuvarlaklığı nasıl c. Tanelerin birbirleri ile olan ilişkileri nasıl d. Fosil veya tanelerde yönlenme, imbrikasyon var mı e. Matriks- tane ilişkisi nasıl (matriks destekli, tane destekli) f. Konglomeralarda tane boyu, çakılların bileşimi ve yapısı (façetalı, çizikli) g. Kayaçların ayrışma derecesi h. Sedimanter kayaçların rengi (taze yüzeylerin rengi, ayrışma rengi) i. Gözeneklilik durumu (çatlaklı, boşluklu vb) j. Sıkılaşma derecesi 3. Sedimanter yapılar gözleniyor mu 11 a. Tabaka üstü yapılar - Ripıllar - Kuruma çatlakları - Yağmur, dolu izleri - Akıntı lineasyonu - Fosil izleri b. Tabaka altı yapılar - Oluk izleri - Alet izleri - Yük kalıpları - Kanal ve erozyonal yapılar c. Tabaka içi yapılar - Derecelenme - Slamp yapıları d. Kireçtaşlarında gözlenen yapılar - Boşluk yapıları Magmatik Kayaçlarda Arazi Gözlemleri Magmatik Kayaç mostralarının tanımlanması 1. Mostrada gözlenen damarlar, aplitler, pegmatitler, dayklar ve basit dokanaklar gösterilmelidir. 2. Değişik kayaç tipleri belirlenmeli ve sınırdaki özellikleri kaydedilmelidir. 3. Kayaç içinde gözlenen çizgisel ve düzlemsel yapılar ölçülmeli, tanımlanmalıdır. 4. Farklı kayaç türlerinin yaşları, kesme-kesilme ilişkisine göre belirlenmelidir 5. Magmatik kütlelerin boyutu ve şekli 6. Dokanak ilişkileri (düz, girintili-çıkıntılı, bloksu, sinüzoidal, geçişli) 7. Dokanak metamorfizması Magmatik kayaç el örneklerinin tanımlanması 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Ayrışmış yüzeyin rengi Dokusu Taze yüzeyin rengi Taneler lupla incelenerek; a. Eğer kayaç afanitik ise doku özellikleri (felsik ve mafik bileşenleri) b. Kayacın tane büyüklüğü ve minerallerin birbirleriyle olan ilişkileri c. Eğer kayaç porfirik ise, fenokristal ve hamur arasındaki doku ilişkisi ve tane büyüklükleri Kayacın homojenlik derecesi Gözeneklilik özellikleri Kabaca mineral özellikleri Bireysel minerallerin özellikleri (renk, sertlik, şekil, parlaklık vb) Kayacın adlandırılması Volkanik kayaçların saha özellikleri a. Lavlar b. Piroklastikler 1. Tane boyu 12 2. 3. 4. 5. Tabakalanma özellikleri Sedimanter yapıları Bileşenleri Yanal değişim Küçük sokulumların arazi özellikleri 1. 2. 3. 4. Bu sokulumlar sil veya dayk şeklinde mi Daykların tipi Yan kayaçlar ile olan ilişkileri Kesme kesilme ilişkisine göre yaşları Plütonik sokulumların arazi özellikleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Kayaç cinsleri ve oranları Ofiyolitik komplekslerde, ofiyolit dizisinin varolan bölümleri Dokanakların özelliklerine göre yaş ilişkileri Ksenolitlerin dağılımı ve özellikleri Çatlaklılık özellikleri (çatlakların kökeni) Sokulumların yan kayaçlarla ilişkileri Tektonizma ile ilişkisi (pre, syn, post-tektonik) Kontakt metamorfizmanın özelliği ve yayılımı Metamorfik Kayaçlarda Arazi Gözlemleri 1. Litolojik özellikler 2. Tanınabilliyorsa köken kayaç tipi 3. Mineral bileşimi 4. Renk 5. Metamorfizma türü 6. Metamorfizma derecesi 7. Bantlaşmanın yönelimi 8. Damarlar 9. Faylar 10. Komşu kayaçlarla sınır ilişkileri 11. Yapı, doku 12. Kıvrımlanma özellikleri 13. Çizgisel yapılar 14. İlksel dokuyla ilişkili yapılara dikkat edilmelidir. 3. YAPISAL JEOLOJİ ve TEKTONİK Haritalanacak bölgenin tektonik yorumu yapılırken dikkat edilecek unsurlar: - Faylar: Arazide fay gözlemlendiğinde fayın türünü bulabilmek için, fay eğimi ve fay aynası üzerindeki kayma çiziklerine bakılmalıdır. Fayın eğimi çok yüksekse fayın türünün doğrultu atımlı olma ihtimali yüksektir. Fayın eğimi küçükse kayma çiziklerine bakılır. Çiziklerin yönleri blokların birbirine göre hareketlerini anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu şekilde kinematik yorum yapılabilir. - Kıvrım: Arazide kıvrım bir senklinal ve bir antiklinal yapının birleşiminden oluşur. Kıvrımın senklinal kanadını veya antiklinal kanadını belirlemek için tabaka konumları bulunmalıdır. Bu yüzden bol bol tabaka konum ölçümleri yapılmalı, 13 arazideki gözlemden ziyade tabaka eğim yönlerine bakılarak kıvrım hakkında bilgi edinilmelidir. - Çatlak: Arazideki çatlak varlığı kayacın zayıf zonlarını gösteren en büyük unsurlardan biridir. Çatlaklar farklı yönlenmelerle görülebileceğinden dolayı, çatlaklara neden olan baskın ve küçük kuvvetlerin belirlenmesi için çatlak üzerinde bolca ölçüm yapılmalıdır. Bu ölçümler gül diyagramına yerleştirilir ve hangi çatlak sistemine ait olduğu rahatlıkla bulunabilir. 4. HİDROJEOLOJİ Arazide yüzeyleyen kaya türlerinin genel hidrojeolojik özellikleri varsa incelenmeli, alanda yeraltısuyu durumu hakkında yorumlamaya gidilmelidir. Yeraltısuyunun kaynak, köken ve debi verileri hakkında bilgi edinilmesi arazi haritalanmasında yardımcı olacaktır. 5. MADEN YATAKLARI Alanda (varsa) terkedilmiş ya da halen işletilen maden yatakları bölgenin ekonomik önemi hakkında bilgi verir. Haritalama işlemi bu yatakların jeolojik evrimlerini anlama konusunda yardımcı olur. 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yukarıda bahsedilen ayrıntılı çalışmalardan yorumlamaları bu bölümde açık bir şekilde yazınız. elde edilen sonuçları ve 7. DEĞİNİLEN BELGELER (Örneklere uygun hazırlayınız) 14 RAPORUNUZDA KULLANACAĞINIZ ÖRNEKLER ŞEKİLLER, ÇİZELGELER Metin içinde kullanılacak her şekil, çizim, fotoğraf vb "şekil" olarak adlandırılmak ve her şekle Şekil 1'den başlayarak bir numara verilmelidir. Şekillere ek olarak sadece çizilen tablolar "çizelge" olarak adlandırılır ve şekillere benzer bir şekilde 1'den başlanarak numaralandırılır. Her şekle ve çizelgeye metin içinde gerekli görülen yerlerde atıfta bulunulmalıdır. ATIFLAR Çalışma alanı Ankara'nın yaklaşık 20 km kuzeybatısında yeralmaktadır ve 12 km2 lik bir alanı kapsamaktadır (Şekil 1). Yapılan petrografik çalışmalarda kayaçlarda bulunan kuvars miktarının oldukça değişken olduğu gözlenmiştir (Çizelge 5). DİZİNLER Şekiller Dizini Sayfa Şekil 1. Çalışma alanının yer bulduru haritası 5 Şekil 2. Çalışma alanının genelleştirilmiş stratigrafık kesiti 8 Çizelgeler Dizini Sayfa Çizelge 1. Kayaçlarda bulunan mineral yüzdeleri ... Çizelge 2. İnceleme alanında yapılan debi ölçümleri 15 Değinilen Belgeler Değinilen belgeler raporun en sonunda kurallara uygun olarak yazılmalı, atıfta bulunulan her kaynak değinilen belgeler kısmında da bulunmalıdır. Aynı şekilde değinilen belgeler kısmına yazılmış her kaynağa metin içinde atıfta bulunulmalıdır. Değinilen belgeler bölümünde bulunacak kaynaklar alfabetik sıraya göre sıralanmalıdır. Örnek Ercan ve diğerleri (1980) bölgede sedimantolojik ve volkanik çalışmalar yapmışlardır. Bölgede bulunan birimler genelde birbirleri ile uyumluyken güney kısımlarda durum farklıdır (Karabacak ve Altunel 1995). DEĞİNİLEN BELGELER Süreli yayınlar Hoek, E. ve David, M., 1990. Estimating Mohr - Coulomb friction and cohesion values from Hoek - Brown failure criterion. International Journal of Rock Mechanics, 27(3), 220 - 229. [Yazar ad(lar)ı, Tarih. Makalenin başlığı. Süreli Yayının Adı (kısaltılmamış), Cilt No. (Sayı No.), sayfa no.] Bildiriler Ünal, E., Özkan, İ. ve Ulusay, R., 1992. Characterization of weak, stratified and clay bearing rock masses. ISRM Symposium: Eurock'92 - Rock Characterization, Chester, U.K., 14-17 September 1992, J.A.Hudson (ed.), British Geotechnical Society, London, 330-335. [Yazar ad(ları)ı, Tarih. Bildirinin başlığı. Sempozyum veya Kongrenin Adı, Editör(ler) varsa, Basımevi, Cilt/Sayı No. (birden fazla ciltten oluşuyorsa), Düzenlendiği Yerin Adı, sayfa no. ] Kitaplar Goodman, R.E., 1988. Introduction to Rock Mechanics. John Wiley and Sons, New York, 562 s. Ketin, İ. ve Camtez, N., 1972. Yapısal Jeoloji. İTÜ Matbaası, Gümüşsüyü, Sayı:869, 520 s. [Yazar ad(ları)ı, Tarih. Kitabın Adı (ilk harfleri büyük). Yayınevi, Basıldığı Şehrin Adı, sayfa sayısı.] 16 Raporlar ve Tezler Demirok, Y., 1978. Muğla-Yatağan linyit sahaları jeoloji ve rezerv ön raporu. MTA Derleme No:6234, 17 s (yayınlanmamış). Sönmez, H., 1996. T.K.İ.-E.L.İ. Soma Linyitleri açık işletmelerinde eklemli kaya kütlesi içindeki şevlerin duraylılığmm değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü., Ankara, Yüksek Mühendislik Tezi, 99 s (yayınlanmamış). [Yazar ad(lar)ı, Tarih. Raporun veya tezin başlığı, Kuruluşun veya Üniversitenin Adı, Arşiv No. (varsa), sayfa sayısı (yayınlanıp, yayınlanmadığı)] İnternet (www/ftp) kaynaklar Carranza, L.E. (1994). Le Corbusier and the problems of representation. Journal of Architectural Education. http://www mitpress.mit.edu/jrnls-catalog/arch-edabstracts/File:jae48-2.html. Sözlü ya da yazılı görüşme R. Ulusay, 1999, Sözlü görüşme, Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Beytepe 06532, Ankara. 17 Şekil 1. Örnek bir ölçülü stratigrafık kesit. *** Her formasyon için çizilecek ölçülü stratigrafık kesitte kullanılan semboller ayrıca bir şekil ile açıklanmalıdır. 18 Şekil 2. Örnek bir gül diagramı. *** Farklı formasyonlarda (ya da kaya tiplerinde) ayrı ayrı gül diagramları oluşturulmalıdır. Veri sayısı arttıkça diagram ifadesi netleşir. 19 Şekil 3. Örnek bir stereografik net. *** Farklı yapısal özellikler stereografik izdüşümleri ile çizilerek yorumlanmalı, bölgedeki diğer yapılarla ilişkileri karşılaştırılmalı. 20 Şekil 4. Örnek genel kesit. *** Çalışma alanının genelindeki jeolojik durumu özetlemek için, en fazla jeolojik birim ve yapıyı kesecek şekilde farklı yönlerde alınır. 21 22
© Copyright 2024 Paperzz
