İBN EBÜ Zi'B r BİBLİYOGRAFYA : ibn Sa'd, et-Taba~at: el-mütemmim, s. 412421; Yahya b. Main . et-Tari/), ll, 525; Halife b. Hayyat. et-Taba~at (ZekkarL ll, 648; Ahmed b. Hanbel. el-'ilel (Koçy i ğ it).l, 79, 193; Buharı. etTaril)u'l·kebir, 1, 152-153;Müslim. el-Küna ve'lesma' (n ş r. Abdürrahlm M. Ahmed). Medine 1404/1984, s. 235; ibn Kuteybe. e1-Ma'arif(Ukkaşe), s. 485; Darimi. Tari/) (nşr. Ahmed M. NGrseyf). Dımaşk 1980, s. 48; ibn Ebu Hatim, elCert:ı ve't-ta' dil, VII, 313-314; ibn Hibban. eş-Şi ~at, VII, 390-391; ibnü'n-Nedim. el-Fihrist (Teceddüd). s. 281; Kelabazı. Ricalü Şaf:ıif:ıi'l-Bu l)firi, ll , 662-663; ibn MencGye, Ricalü Şaf:ıit:ıi Müslim, ll, 191 -192; Hatib, Taril)u Bagdad, ll, 296-305; Nevevı. Teh?ib, 1/1 , s. 86-87; ibn Hallikan. Ve{eyat, IV, 183; Mizzi. Teh?ibü 'l-Kemal, XXV, 635; Zehebi. A'lamü'n-nübela', VII, 139149; ıx. 147; a.mlf .. Mizanü ' l-i'tidal,lll, 620; a.mlf.. Te?kiretü 'l-t:ıufffi?, ı, 191-193; a.mlf.. Taril;u'l-islam: sene 141-160, s. 600-604; Safedi, el- Va (i, lll, 223-224; ibn Hacer, Teh?ibü 't-Teh?ib, IX, 303-307; SüyGti, Taba~atü 'l-t:ıuffaz (Lecne). s. 89; Hazreci. /julaşatü Te?hib, s. 348; Sezgin. GAS, ı, 204; Ekrem Ziya ei-Ömeri. Buf:ıCış tr taril)i's -sünn e ti 'l-müşerrefe, Medine 1405/1984, s. 232; Wensinck, el-Mu'cem, VIII, 79, 247; Ekber Yahya Abadi, " İbn Ebi Zi'b" , DMBi, ll, 651652. MliJ İBRAHiM HATİBOOLU r İBN EBÜ'I-AFİYE --, (bk. İBNÜ'I-KADI; MÜSAb. EBÜ'I-AFİYE). L _j r İBN EBÜ'l-AS (bk. OSMAN b. EBÜ'I-AS). L r İBN EBÜ'l-AVCA (bk. ABDÜLKERIM b. EBÜ'I-AVCA). L r İBN EBÜ'l-AVCA --, _j --, _j --, (;.~,.ıı ı.s.l ,:,ıf) Hz. Peygamber'in hicretin 7 . yılında (629) Süleym kabilesi üzerine gönderdiği seriyyenin kumandanı (bk. SÜLEYM). L r _j İBN EBÜ'l-AZAFİR (jf.:Wf ı..s! ı ı.)! f ) --, (ö. 323/935) Tenasüh ve hulfılü benimseyip ilahi ruhun önce Adem'e, ondan peygamberlere ve imarnlara hulfıl ettiğini, on ikinci imamdan da kendisine geçtiğini ileri süren ve sefir olduğunu söyleyen aşın Şii lider L 454 (bk. MÜŞEBBİHE). _j Takıyyüddin İbn Kadi Şühbe'nin Taba- İBN EBÜ'l-CARÜD ( ~ö.tü 'ş-Şati'iyye'sinin bazı nüshalarında .)~)~f ı.s.l ,:,ıf) Ebü'l-Vel!d Musa b. Ebi'l-CarGd İmran el-Mekkl L İmam Şafii'nin talebelerinden. _j Mekkeli olup kaynaklarda hayatına dair yeterli bilgi bulunmamaktadır. imam Şa fii' den el-Emdliile diğer bazı kitapları rivayet etmiş. Mekke'de Şafii mezhebine göre fetva vermiştir. Döneminde, bir konuda İmam Şafii'nin görüşünün ne.olduğu hususunda bir ihtilaf meydana geldiği zaman kendisine başvurulan bir otorite idi (Beyhaki. II, 327; AbbadT, s. 25 ). Ayrıca Süfyan b. Uyeyne. Yahya b. Main ve Şafii'nin talebesi Büveyt'i gibi muhaddis ve fakihlerden de rivayette bulunan İbn Ebü'l-CarQd, İbn Hibban ve İbn Hacer elAskalan'i tarafından güvenilir ravilerden sayılmıştır. İbn Ebü'I-CarGd'dan Tirmizi, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Ezherl, Za'feranl, Rebl' b. Süleyman, EbQ Hatim erRazi, isam b. Muhammed el-Cürcanl, İbn Vare ve Ya'küb b. Süfyan el-Farisi gibi fakih ve muhaddisler rivayette bulunmuş tur. Şafii literatüründe adı sık sık geçen İbn Ebü'l-CarQd'un Tirmizi'nin es-Sünen'inde İmam Şafii'den rivayet ettiği bazı görüşleri yer almaktadır (Tirmizi, "Taharet" , 6, "Şalat", 13). İbn Ebü'l-CarQd'un aslen Mekkeli olması ve burada iken Şa fıl'den ders almasından hareketle onun rivayetlerinin çoğunluğunu , Şafii' nin hukuki görüşlerinde bir dönüm noktası teş kil eden Mısır'a seyahatinden önce sahip olduğu "kadim" görüşlerinin teşkil ettiği söylenebilir. İbn Ebü'I-CarQd'un Şafii'nin ders halkasında kendisine vekil bıraktığı Büveytl'den rivayette bulunmasından hareketle onun Mısır'a giderek Şafii'yi burada ziyaret etmiş olabileceğini söyleyen Mustafa eş-Şek'a İbn Ebü'l-CarQd'un, "EbQ Ya'küb el-Büveytl komşumdu; geceleri her uyandığımda onun Kur'an okuduğu nu ve namaz kıldığını görürdüm" (Hatlb, XIV, 300; Sem'anT, II. 339) şeklinde sözlerine dayanarak kendisinin, Büveytl gibi Kur'an'ın mah!Qk olmadığı yönündeki görüşlerin den dolayı Bağdat'a getirilerek onunla birlikte hapsedildiği sonucuna varmıştır (el-İmam Mul)ammed b. İdrls eş-Şafi'l, s. ı 83). Ancak kaynaklarda İbn Ebü'l-CarQd'un halku'l-Kur'an meselesinden dolayı hapsedildiğine dair bir bilgi bulunmadığı gibi onun Büveyt'i ile olan komşuluğu nun Mısır'da olması da muhtemeldir. İbn Ebü'l-CarQd'un adının Abdullah b. Zübeyr olduğu ve 219 (834) yılında vefat ettiğine dair bir not bulunmaktadır (I, 70). Ancak bu isim ve ölüm tarihi ona değil İmam Şafii'nin bir diğer öğrencisi olan EbQ Bekir Abdullah b. Zübeyr el-Humeyd'i'ye aittir. Zeheb'i'nin uzun bir ömür sürdüğünü belirttiği İbn Ebü'l-CarQd'un (TarTl]. u 'i-İslam, s. 37 ı) İmam Şafii'nin öğren cisi olması ve kendisinden rivayette bulunan kişilerin yaşadığı tarihler dikkate alın dığı zaman ll. (VIII.) yüzyılın ikinci yarısı ile 1I I. (IX.) yüzyılın ilk yarısı arasında yaşadı ğı söylenebilir. Beyhakl, İbn Ebü'I-CarQd'un el-Mu]J.tabir eseri olduğunu ve bu eserin Büveyt'i'nin el-Mu]J.taşar'ındakinden daha fazla rivayet ihtiva ettiğini söylemekteyse de (Menfil!: ıbü'ş-Şafi'l, I, 257) eserin günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir. Diğer taraftan İbn Abdülber en-Nemer'i, İbn Ebü'l-CarQd'un Zahiri mezhebinin kurucusu DavQd ez-Zahiri ile kıyasın anlamı üzerinde mektuplaştı ğını ve DavQd'un ona karşı kıyasın iptali konusunda bir risale yazdığı nı söylemektedir (el-İntiki'i.', s. 105) . şar adında BİBLİYOGRAFYA : Tirmizi, "Taharet", 6, " Şalat", 13; ibn Hibban. eş-Şi~at. IX, 162; ibnü'n-Ned!m. el-Fihrist (Teceddüd), s . 264-269; Beyhaki, Mena~ıbü 'ş-Şafi'f (nşr. Seyy id Ahm ed Sakr). Kah i re 1391 / 1971, 1, 257; ll, 325 , 327 , 329, 331 ; Abbad!, el-Fu~a hfi'ü 'ş-Şafi'iyy e, s. 25; İbn Abdülber. el-inti~a', Kahire 1350, s . .105; Hatib, Taril)u Bagdad, XIV, 300; Ş! razı, Taba~atü 'l-fu~ahfi', s. 98-1 00; Sem'an!, el-Ensab, ll, 339 ; ibnü's-Salah, Taba~atü'l-fu~ahfi'i'ş-Şafl'iyye (n ş r. Muhyiddin Ali Ne db). Beyrut 1413/1992, ll, 890; Nevevi, Teh?ib, ll, 120; Mizzi, Teh?ibü 'i-Kemal, XXIX, 41; Zehebi, A'lamü 'n-nübela', VIII, 3i1; a.mlf., Taril)u'l-islam: sene 231-240, s. 370-371; a.mlf., el-Kaşif(n ş r. Muhammed Avva me -Ahmed Muhammed Nemr ei-Hati b). Cidde 1413/1992, ll, 303; Sübki, Taba~at (Tanahl ). ll, 161-162; isnev!, Taba~atü 'ş-Şafl 'iyye, ı , 38; ibn Kesir, Mena~ıbü 'l-imami 'ş-Şfi{i'i (n ş r. Halil ibrahim Molla Hatırf. Riyad 1412/ 1992, s. 158; ibn Kadı Şüh be. Taba~atü 'ş-Şa/i'iyye, ı, 70; ibn Hacer, Ta~ ribü 't-Teh?ib, ll, 281; a.mlf., Tevali't-te'sls lime'ali Muf:ıammed b. idris (n ş r. Ebü'I-Fida Abdullah el-Kadi), Beyrut 1406/1986, s. 88; Hazreel, /julaşatü Te?hfb, s. 390; Hüseyn!, Taba~a tü'ş-Ştifl'iyye, s. 29; Mustafa eş-Şek'a. el-imam Muf:ıammed b. idrfs eş-Şfi{i'i, Beyrut 1404/ 1984, s. 183, 301; Abdülgani ed-Dakr, el-imamü'ş-Şafi ' f fa~ihü's-sünneti'l-ekber; Beyrut 1407/ 1987, s. 335;Ahmed Nahrav! Abdüsselam ei-EndQn!si, el-imam eş-Şfi[i'i tr me?hebeyhi 'l~adim ve'l-cedid, !Ba s kı yeri yokl1408/1988 (Darü 'I-Kütüb), s. 618 ; Ahmetözel. "Büveyt!" , DiA, VI, 500. r.iJ I!l'!l FERHAT KOCA