iBNÜ's-SALAH es-SEHREZORT
retmiştir (Beyrut 140611986, ı. 137-403
ve II . ci lt) . 4. Şer]Ju'l- Vara]f.at fi'l-uşul.
İmamü'I-Haremeyn ei-Cüveynl'nin eserinin şerhi olup bir nüshası Hacı Selim Ağa
Kütüphanesi'nde bulunmaktadır (nr. 269).
S. Şılatü'n-nô.sik fi şıfati'l-m enô.sik (elMenasik) . Bir nüshası Darü'l-kütübi'l-Mıs
riyye'dedir ( Taba/<:atü 'l-fu/<:aha'i'ş-Şa{i'iy
ye, n eş redenin gir işi, I, 44). 6. Nüket
'ale'l-Müheııeb li-Ebi İsf:ıô.]f. eş- Şirô.
zi. İbnü's-Salah 'ın el-Müheııeb'in pek
az bir kısmını şerhettiği, Nevevi'nin de
Tehıibü'l-esmô.' ve'l-lugat'ta bu şerhe
başvurduğu belirtilmekteyse de eserin
günümüze ulaşmadığı anlaşılmaktadır.
C) Diğer Eserleri. 1. Taba]fatü'l-fu]fahô.'i'ş-Şô.fi'iyye. Müellifin temize çekmeye fırsat bulamadığı bu eseri çok beğenen
Nevevi bazı biyografiler ekleyerek kitabi
yeniden düzenleyip ihtisar etmeye baş
lamış. onun da tamamlayamadığı bu çalışmayı Yusuf b. Abdurrahman ei-Mizzl
i km al etmiştir (Sübkl, I, 2 ı 7; nşr. Muhyiddin Ali Neclb, 1-11. Beyrut 1413/1992) . Takıyyüddin es-Sübkl'nin Münte]]abü Taba]f.Qti'l-fu]fahô.' li'bni'ş-Şalô.]J adlı bir
çalışması bulunmaktadır. z. el-Münte}]ab mine'l-Müıheb fi ıikri şüyu}]i'l
meıheb li'l-Mutavva'i. Ebu Hafs Ömer
b. Ali ei-Mutavval'nin Ebü't-Tayyib Sehl
b. Muhammed es-Su'lukl için kaleme aldığı el-Müıheb fi ıikri şüyu}]i'l-meı
heb'den İbnü's-Salah'ın yaptığı seçmedir.
3.· Ifilyetü'l-İmô.m eş-Şô.fi'i (nşr. Bessam
Abdülvehhab ei-Cabl, Dımaşk ı 401 / 198 ı)
4. Risô.le fi nesebi Resı11illô.h ve mevlidihi ve meb'aşihi (Beyazıt Devlet Ktp.,
Veliyyüddin Efendi, nr. 2 I 87, vr. I J4b- I I~) .
s. Risô.le fi'r-rü'yô.. Ebu Ca'fer Muhammed b. Abdullah es-Seleml'nin 386 (996)
yılında gördüğü bir rüyada hadis ilimleriyle ilgili olarak Hz. Peygamber'e sorduğu
sekiz soruya aldığı cevapları ihtiva eden
ve pek sağlam olmadığı anlaşılan bir rivayetin derlenmesiyle meydana gelmiş risalenin bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'nde kayıtlıdır (Laleli , nr. 3720, vr.
137•- J4I b) . 6. Fevô.'idü'r-ri]Jle (er-Ril:ıle·
tü 'ş-şa rJ<:ıyye). Müellifin Horasan seyahati sırasında çeşitli kitaplardan derlediği
bilgileri ihtiva ettiği belirtilmektedir (Keş
fü'?-?Unün, ı. 836; II, 1297). Taceddin esSübkl, İbnü's-Salah'ın bazı mecmualarını
gördüğünü kaydetmekte ( TabaJ<:at, IV,
ı ı 7; V, 209. 246). çeşitli kaynaklarda ayrı
ca Efrô.dü'l-'ilm ve et-Ta]Jrirgibi çalış
maları zikredilmekte, Brockelmann. ona
nisbet ettiği Tô.ri]] üsturi li'r-Resul 'aleyhi's-selô.m adlı bir eserin yazma nüshası
nın Floransa'da bulunduğunu söylemektedir (GAL, I, 442) .
200
BiBLiYOGRAFYA :
İbnü's-Salah eş-Şehrezuri, Mukaddimeta ibni 'ş-Şa la/:ı (nşr. Aişe Abd urrahman Bintü'ş-Şa·
tı ' ), ·Kahire 141 ı / 1990, neşredenin giriş i , s. 1338; a.mlf., Tabakatü 'l-fukahtı'i'ş-Şa{i'iyye (nş r.
Muhyiddin Ali Necib), Beyrut 14ı3/ı992, neş
redenin girişi, I, 29-50; Sıbt ibnü 'I-Cevzi, Mir'atü 'z-za man, VIII, 757-758; Ebu Şame, e?·leyl
'a le'r-Rauzateyn, s. 175-176; ibn Hallikan. Vefeyat, ııı , 243-245; ibn Ruşeyd, Mil'ü '1 -'aybe bima cümi'a bi-tüli'l-gaybe(nşr. M. Hablb ibnü 'IHoca). Tunus 1981 , lll, 217-219; ibn Abdülhadi, 'Ulema'ü'l-l:ıadlş, IV, 214-2ı8; Zehebi, A'lamü 'n -nübela' , XXIII, ı40-144 ; a.mlf., Te? kiretü '1-/:ıuffa?, IV, ı430- ı433; a.mlf.. Tarif] u 'I-islam : sene 641-650, s. ı84- ı88; Sübki, Tabaka t
(Tanahi). 1, 2ı7; IV, ı ı7; V, 209, 246; VIII, 326336; ibn Kesir, el-Bidaye, XIII, ı 68-169; ibn Kadi Şühbe, Tabakatü 'ş-Şafi'iyye, ll, 113-115; Nuaymi. ed-Daris {l tarll]i'l-medaris (nşr. Ca'fer elHase ni). Dımaşk 1367 · 70/1948-51 , 1, 20-21;
ll, 284; ayr ı ca bk. indeks; Taşköprizade, Mi{ta·
/:ıu's-sa'ade,ll, 60-61, 147-148,355; Keşfü'?
?Unün, 1, 48, 59, 70, 78, ı56, 210, 465 , 470,
720, 836; ll, 1028, 1101, ı 103, ı ı62 , ı 297,
ı473, 1629, 1881, 2009; Rüdani. Ş ıla tü'l·/]alef
bi- meuş üli 's-selef(n ş r. Muhammed Hacc1), Bey·
rut 1408/ 1988, s. 215, 245, 306, 398; Ahlwardt.
Verzeichnis, ll , 185, nr. ı389 ; Brockelmann,
GAL, 1, 440-442; Suppl., 1, 6 ı 0-6 ı 2; Lutfi Abdülbedi', Fihrisü'l-mal]tütati'l-muşauuere: etTarif], Kahire, ts., 11/1 , s. 174; Müneccid, Mu'cem, s. 83-84; Elbani, Mal]tütat, s. 65; Abdülhay el-Kettani. Fihrisü'l-fehtiris, 1, 94; Salihiyye,
el-Mu!cemü'ş-şamil, lll, 463-465; Abdülfettah .
Ebu Gudde, el-isnad mine'd-din ue şafna müş
rika min taribi sema'i'l-/:ıadiş 'inde'l-muf)addişin, Dımaşk-Beyrut ı412/1992 , s. ı07-112;
A. J. Arberry. Fihrisü 'l-mal]tütati'l-'Arabiyye {l
mektebeti Chester Beatty (tre. Mahmud Şak ir
Said). Arnman 1992-93, I, 500; ll, 1124; J. Robson, "ıbn al-Şalal.ı", EJ2 (Fr.), lll , 95ı; Muhsin
Abidi, " İbn Şalal.ı", DMBi, IV, 116-1 ı 7.
~
ı.
.,
M . YAŞAR
A
KANDEMİR
•
IBNU's-SAYRAFI, Ebil. Zekeriyya
(~~~ .:,.ıf G:Çj ~i)
ı
Ebu Zekeriyya Cemalüddin Yahya
b. Ebi Mansur b. Ebi 'I-Feth el-Harran!
(ö. 678/ 1279)
L
Hanbeli fakihi.
Bekir İbn Guneyme ei-Halavl'den fıkıh öğ
rendi. Ukberl'den Arapça dersleri aldı ve
et-Tibyô.n fi i'rô.bi'l-Kur'ô.n adlı kitabını
okudu.
Tahsil sırasında ve daha sonra uzun
süre Bağdat'ta kalan İbnü's-Sayraft burada ve Harran'da öğretim. fetva ve telifle
meşgui oldu, birçok kitap istinsah etti.
Ardından Dımaşk'a yerleşti; Emeviyye Camii'nde ders verdi. Aralarında Takıyyüd
din İbn Teymiyye, Hatız Abdülmü'min
ed-Dimyatl, Mes'ud b. Ahmed ei-Harisl,
Ebü'I-Hasan İbnü'I-Attar. İbnü'I-Habbaz .
Bedreddin İbn Cemaa ve Zehebl'nin bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. 4 Safer
678 (16 Haziran 1279) tarihinde Dımaşk'
ta vefat etti ve Babülferadis Kabristanı'
na defnedildi. İbnü 's-Sayraft sünnete aşı
rı derecede bağlı, müttaki, bid'at ehline
karşı sert ve hakkı söylemekten çekinmeyen bir alimdi. Kaynaklarda a dı geçen
eserleri şunlardır; Nevô.dirü'l-me?:heb,
De'ô.'imü'l-İslô.m fivücubi'd-du'ô.' li'limô.m (Mü s ta n s ır- Billah için yaz ılmıştır) .
İntihô.zü'l-furaş fi men eftô. bi'r-ru]]aş,
'U]filbô.tü'l-cerô.'im ( Dımaşk Valisi iftiharüddin el-Harran! ad ın a yazılmıştır). Adô.bü'd-du'ô.'.
BiBLiYOGRAFYA : .
Yunini, j;eylü Mir'ati'z.zaman, Haydarabad
1374/1954, IV, 34; Birzali, Meşyel]atü ~açti ' l
kuc;iat Bedreddin ibn Cema'a ( n ş r. Muvaffak b.
Abdu llah b. Abdü lkad ir) . Beyrut ı408/1988, ll ,
555-561; Zehebi, Mu'cemü ş üyüi] (nşr. Ruhiyye Abdu rrahm an es-S üyufi). Beyrut ı41 o; ı 990,
s. 648-649; a.mlf., el-işare ila uefeyati'l-a'yan
(nşr. ibrahim Sal ih) . Beyrut 1411 / 1991 , s. 369;
ibn Receb , e?-Zeyl 'ala Tabakati'l-fjanabile,
Kahire ı 372/1952-53, ll , 295-297; ibn Yağri
berdi, en-Nücümu 'z.zahire, VII, 290; Burhaneddin ibn Müflih, e l-Makşadü'l-erşed (nşr. Abdur·
ra h man b. Sü leyman el-U sey mln). Riyad 1410/
1990, lll, 87-88; Ebü'I-Yümn el-Uleymi, el-Menhecü '1-a/:ımed (nşr. Abdülkadir el-Arnaut- Mahmud el-Arnaut). Beyrut 1997, IV, 31 1-312.
lt.!
_j
583 (1187) yılında Harran'da doğdu.
İbnü'I-Hubeyşl diye de anılır. Abdülkadir
b. Abdullah er-Ruhavi ve Hammad b. Hibetullah ei-Harranl'dem. ayrıca 607'de
(1210) gittiği Bağdat'ta İbn Taberzed, İb
nü'I-Ahdar. İbn Menlna. Ebü'I-Beka eiUkberl. Ebu Muhammed İbnü'I-Gazzal;
Dımaşk'ta Ebü'l-Yümn et-Kindi. İbnü'I
Harestanl. İbn Mülaib, İbnü ' I-Cülacüll.
Ebu Abdullah İbnü ' I-Benna; Musul'da
Mahmud b. Mevdud'dan hadis dinledi.
Dımaşk'ta Muvaffakuddin İbn Kudame.
Bağdat'ta Ebü'I-Beka ei-Ukberl ve Ebu
AHMET ÖZEL
ı İBNÜ's-SAYRAFİ, Ebü'I-Kasun ı
(~~~.:,.ıl f'>""lAII ~i)
Ebü ' I-Kasım Tacü'r-riase
Eminüddin Ali b. Müncib
b. Süleyman ei-Katib et-Tenuhi
(ö. 542/1147)
Fatımi
L
devlet adamı, tarihçi,
edip ve şair.
_j
21 Şaban 463'te (25 Mayıs 1071) Kahire'de doğdU. Babası sarraf olduğu için
İbnü's-Sayraft diye anıldı. İyi bir öğrenim
gördü. Dedesinin devlet dairelerinde katiplik yapmış olmas ı onu da bu alana yö-
iBNÜ 's -SEDTD, Fahreddin
neltti. İnşa sanatını . Müstansır- Billah zamanında Divanü'J-ceyş reisi olan Sikatülmülk Ebü'I-Ala Said b. Müferric'den öğ
rendi. Bir süre Divanü'l-ceyş ve Divanü'Jharac'da katiplik yaptı. Ardından AmirBiahkamillah tarafından Sikatülmülk ile
beraber Divan-ı İnşa ' da görevlendirildi.
Vezir Efdal b. Bedr, Ali b. Ahmed İbn Ebu
Üsame el-Halebi'nin yerine onu Divan-ı İn
şa'nın başına getirmek istediyse de maiyeti buna engel oldu . Bu makama ancak
Haf ız- Li diniilah zamanında geçebiidi (526/
ı ı 32) Daha sonra hamisi Efdal b. Bedr ile
arasının açılması yüzünden bir süre görevinden uzaklaştırıldıysa da yazdığı edebi risaleler sayesinde kendisini affettirip
tekrar dönmeyi başardı. Yeni vezir Me'mün el-Bataihl döneminde de makamını
korudu ve 20 Safer S42'de (2 1 Temmuz
1147) vefat edinceye kadar bu görevde
kaldı.
Amir-Biahkamillah devrinden günümüze ulaşan resmi belgelerin çoğunu İbnü's
Sayraft kaleme almıştır; bu yazılarının ilki 495 (11 01 ). sonuncusu 537 (1142) yılı
na aittir. Müsta'll-Billah'ın 49S'te ( 1101)
ölümü ve yerine Amir- Biahkamillah'ın halifeliğe getirilişine dair si cil. SOl'de (11 07)
şemsi takvimin hi cr! takvim e çevrilmesiyle ilgili belge ve 518 (1124) yılında Me'mün el-Bataihl'nin emriyle yazmış olduğu, "el-Hidayetü'I-AmiriYYe ft ibtali'd-da'veti'n-Nizariyye" diye bilinen ve Müstansır- Billah'ın kendisinden sonra imamlığa
büyük oğlu Nizar'ın değil küçük oğlu Müsta'll- Billah ' ın getirilmesini vasiyet ettiği
ni Nizar'ın kız kardeşinin şahitliğiyle belgeleyen metin onun kaleminden çıkmış
tır. Amir-Biahkamillah ve Hatız-Lidlnil
Jah zamanında Fatımi halifelerinin çeşitli
törenler dolayısıyla yazdırdıkları belgelerin çoğunu da İbnü 's-Sayraft kaleme almıştır. Yakut ei-Hamevl ve ona dayanarak Safedl, İbnü's-Sayraft'nin yazmış olduğu belgelerin dört ciltten fazla tuttuğunu rivayet etmektedir (Mu'cemü'l-üdeba', x. 28 1; el-Vafi, xxıı. 229). Bu risalelerin yaklaşık yirmi cilt olduğu da söylenmiştir.
Eserleri. 1. el-Eiçlaliyyat. İbnü 's-Say
raft, çeşitli konularda yazdığı edebi risalelerin çoğunu Efdal b. Bedr'e ithaf etmiş. bu risalelerden yedisi bir müstensih
tarafından el-Efçlaliyya t adıyla bir mecmuada toplanmıştır. Risaletü '1-'atv, Risaletü reddi'l-m e?alim, Risaletü lümaJ:ıi'l-mülaJ:ı, Risaletü m ena'iJ:ıi'l-]fara'iJ:ı,
Risaletü Münacati şehri ramazan, Risal e tü '~a'ili'J-feza'il, Risaletü't-tedelli
'ale't-teselli adındaki risaleleri içine alan
ve Süleymaniye Kütüphanesi'nde nüshası
bulunan mecmuayı (Fatih. nr. 54 ı O) Velid
Kassab ve Abdülazlz el-Man! yayımlamış
tır ( Dıma ş k ı 982) Risdletü'l- 'atv' ın müstakil bir neşrini de Hilal Nacl gerçekleştir
miştir (Bağda d ı 976) z. el-İşare ila men
nal e '1-vezare. Fatımi vezirleri hakkında
telif edilmiş ilk kitap sayılan bu eserine
müellif Fatımller ' in birinci veziri Ya'küb
b. Killis ile başlamış ve kitabı ithaf ettiği
Me'mQn el-Bataihl'nin vezirlik dönemine
kadar ( ı ı 22- ı ı 2 5) gelmiştir. Özellikle Hakim- Biemrillah devrinde (996- ı 02 ı) görev yapanlar olmak üzere bazı vezirlerin
biyografilerine yer vermediği gibi bazı katiplerinkini de son derece muhtasar tutmuştur. İlk defa Abdullah Muhlis tarafın
dan yayımlanan eseri (B/FAO, XXV 1ı 924 [.
s. 49- 1 12; XXVI 119261. s. 49-70). Eymen
Fuad Seyyid müellifin el-Kanun fi divani'r-resa'il adlı kitabıyla birlikte tekrar
neşretmiştir (Kahire ı 990) 3. el -Kanun
ii divani'r-resa'il (Kanunü divani'r-resa'il). Ali b. Halef'in Mevaddü'l-beyan
adlı eserinden sonra müslüman Mısır'
daki divan yazışmaları alanında telif edilmiş ikinci kitap olup eserde divanda görev alacak kişilerde bulunması gereken
şartlar açıklanmıştır. Müellif bu kitabını.
bir isyan sonucu vezirliği ele geçiren ve
Ekim 1130- Aralık 1131 tarihleri arasın
da bu makamda kalan Vezir Ebu Ali Ahmed b. Efdal Küteyfat için kaleme almıştır. Ali Behcet tarafından yayımlanan
eseri (Kahire ı 905) Henri Masse Fransız
ca'ya çevirmiştir ("Code de la chancellerie
d'etat", B/FAO, X l 119 14 1. s 65-120) Kitabın ikinci bir yayımı da yukarıdaki eserle birlikte Eymen Fuad Seyyid tarafından
gerçekleştirilmiştir (Ka hi re ı 990) 4. Siyerü 't-tdril.J . Ebü ' J-Kasım et-Tayyib b. Ali
b. Ahmed et-Temlml'nin tarihinden ihtisar edilmiştir. Devadari kitabın müellif
nüshasını görmüş ve Fatımller'in kuruluş yıllarından Hafız- Lidlnillah zamanına
kadar olan dönemle ilgili haberler nakletmiştir. İbn Hallikan ve Makrizi'nin İbnü's
Sayraft'ye nisbet ettikleri. onun el-İşare
adlı kitabında bulunmayan nakiller de bu
eserden alınmış olmalıdır.
İbnü's-Sayraft ayrıca çağdaşı bazı şair
lerin divanlarından seçmeler yapmıştır.
Hilal Nacl bu seçmelerden bir kısmını
el-Mul.Jtdr min şi'ri şu'ara'i'l-Endelüs
adıyla yayımlamış (el-Mevrid, IV 1Bağdad
ı 975[. s. ı 05- ı 38). Abdürrazık Hüseyin
de eseri yeniden neşretmiştir (Amma n
1985) . Kaynaklar müellifin Kitabü 'Umdeti'l-muJ:ıadeşe ve Kitab ti's-sükr adlı
iki eserinden daha söz etmektedir.
BİBLİYOGRAFYA :
Ebü ' ı -Kasım ibnü's-Sayrafi. el-Kanun {1 dfvani'r-resa'il (nşr. Eymen Fu ad Seyy id). Kahire
1410/1990, neşredenin g iri ş i , s. 1-26; a.mıf ..
e l-Efçialiyyfıt (nş r. Velid Kassab - Abdü lazlz elMan i'), Dımaşk 1982, ne şreden in girişi, s. e-k ;
Silefı, Mu'cemü 's-sefer (nşr. Abdul lah Ömer eiBarOdl). Beyrut 1993 , s. 258; İbnü'I-Me 'mO n .
Nuşfış min al]bfıri Mışr (nşr. Eymen Fuad Seyyid). Kahire 1983, s. 4; Yakut. Mu'cemü'l-üdebfı' , X, 28 1; XV, 79-81; İbn Said ei-Mağribi. enNücfımu'z-zfı hire {f J:ıulfı J:ıatreti'l-Kahire (n ş r.
Hü seyin Nassa r). Kahire 1980 , s. 252-254; İbn
Müyesser. Al]bfıru Mışr (nşr. Eymen Fuad Seyyid). Kahire 1981 , s. 138; İbn Hallikan. Ve{eyfıt,
ı . 270; ıı . 177 ; lll , 334 , 374; İbnü'd-Devadari.
Kenzü 'd-dürer, VI , lll , 507; Safedi. e l -Vfı {f,
XX II , 228-233; Makrlzi. iW' fı?ü'l- f:ıune{fı (n ş r.
Muhammed Hilmi Muhammed Ahmed) , Kahire
1416/1996,111, 185; Brockelmann. GA L Suppl.,
ı , 489-490; Cemaleddin eş-Şeyyal, Mecmü'atü '1veşa'ikı ' l·Ffıtımiyye, Kahire 1958, s. 42-43;
a.mlf .. " Ib n al-Şayrafi". EJ2 (Fr.). lll , 956-957 ;
Muhammed Kamil Hüseyin , Fı Edebi Mışri'L-Fa
tımiyye, Kahire 1970, s. 342-348; Eymen Fuad
Seyyid, Dirfısetü 'n-nakdiyy e Li-meşadiri tfıri
/]i'l-Fatımiyyin {1 Mışr, d irasat 'Arabiyye ve isLamiyye mehdat ila Ma/:ımfıd MuJ:ıammed Şii
kir, Kahire 1982, s. 157 -158; İbrahim es-Samerrai. "et-Tü raş ve Kitabü 'l-Ef<;laliyyat", 'Alemü'lkütüb, Vlll/1 , Riyad 1987 , s. 35-40; Sirnin Muhakkık, "İbn Şayrafi" , DMBi, IV, 12 5-1 26.
~
ı
EYMEN FUAD
SEYYİD
ı
İBNÜ's-SAYRAFİ,
Hüseyin b. Mübarek
L
ı
(bk. İBNÜ's-Sİ KA es-SAYRAFI).
_j
İBNÜ's-SAYRAFİ el-HATİB
ı
(bk. HATİB el-CEVHERI).
L
ı
_j
İBNÜ's-SEDİD, Fahreddin
(~..Wf .:r,f .:,.ı...ı.Jf_#)
ı
Fahrüddln Macid (Abdullah)
b. Ebi'l-Fezail Sedldiddln
b. Senailmülk el-Kıbtl
(ö. 833/1430)
L
Memlükler dönemi devlet
adamı.
_j
İbnü'J-Müzewik diye de bilinir. Divan kati pliklerinde hizmet gören bir Kıptl ailesindendiL İlk devlet hizmetinekatip Sa'deddin İbn Gurab'ın yanında başladı. Sultan el-Melikü'n-Nasır Ferec zamanında
(ı 399- 14 ı 2) yükselerek " nazırü ' J-ceyş " ve
bir süre için İbn Gurab'ın yerine sır katipliği görevlerinde bulundu . Sultan el-Melikü'l-MansQr Abdülazlz b. Berkük'un kı
sa saltanatında da nazırü'J-ceyş görevini
sürdürdü . 809'da (1406) Ferec'in ikinci
saltanatı döneminde İbn Gurab 'ın ölü-
201
© Copyright 2025 Paperzz
