TUZ NUMUNESİ LABORATUVARLAR ARASI KARŞILAŞTIRMA

TRABZON GIDA KONTROL
LABORATUVAR MÜDÜRLÜĞÜ
TUZ NUMUNESİ LABORATUVARLAR ARASI
KARŞILAŞTIRMA TESTİ SONUÇ RAPORU
Bu Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Çalışması Trabzon Gıda Kontrol Laboratuvar
Müdürlüğü Katkı-Kalıntı Analizleri Laboratuvar Birimi Tarafından Hazırlanmıştır.
Yazışma Adresi
Trabzon Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü
İnönü Mah. Trabzonspor Bulvarı
No:94 Trabzon
Tel : (0462) 230 22 70
Faks : (0462) 230 22 71
Organizatör
Dr. Nagihan YILMAZ İSKENDER
Nurullah İSLAM
1
İÇİNDEKİLER
ÖZET
3
1. GİRİŞ
4
1.1. Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma ve Yeterlilik Testleri
4
2. ANALİZ ÖRNEĞİ
5
2.1. Örnek Hazırlama
5
2.2. Analiz Örneğinin Homojenizasyon Analizleri
5
2.3. Analiz Örneklerinin Dağıtımı
5
3. GİZLİLİK
6
4. SONUÇLAR
6
5. SONUÇLARIN İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMELERİ
6
5.1.Tayin Edilen Ortalama Değerin Hesaplanması
6
5.2. Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Testi İçin Hedef Standart Sapma
6
5.3. Birbirinden Ayrı Z-Skorları
8
5.4. Analiz Sonuçlarının Değerlendirildiği Tablolar ve Grafikler
9
5.5. Tuz Numunesi Potasyum İyodat Analizi Homojenizasyon Sonuçları
11
5.6. Katılımcıların Kullandığı Analiz Metotları
12
6. EKLER
13
6.1. Tablolar Dizini
13
6.2. Grafikler Dizini
13
Tablo 1: Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Analiz Sonuçları
3
Tablo 2: Tayin edilen değer ve Hedef standart sapma
8
Tablo 3: Tuz numunesinde Potasyum İyodat analizi için katılımcı sonuçları ve zskorları
Tablo 4: Katılımcıların z-skorları
10
Tablo 5: Potasyum İyodat Analizi Homojenizasyon Sonuçları
11
Grafik 1: Potasyum İyodat için z-skorları
10
7. KAYNAKLAR
9
13
2
ÖZET
1.
Laboratuvarlar arası karşılaştırma analizleri için Tuz numuneleri T001A ve 06.11.
2014 tarihi itibarıyla katıhmcılara gönderildi. Laboratuvarlara ulaşan bu tuz numunesinde
Potasyum İyodat(mg/kg)
analizi yapıldı. Toplam 5 adet numune 5 adet laboratuvara
gönderildi. 5 adet katıhmcı laboratuvar analiz sonuçlarını verilen zaman arahğı içerisinde
geriye göndermiştir.
Analiz sonuçlarının geri gönderimi itibarıyla katıhm oranı % 100' dür.
2. Tayin edilen ortalama değer (X̅) ; katılımcıların ve kendi laboratuvarımızın ölçüm
sonuçlarının merkez eğilimleri gözlemlenerek uygun şekilde hesaplandı [1, 2, 3]
3. Her bir analiz için hedef standart sapma;
(σp)
uygun bir şekilde Horwizit
eşitliğinden ve % RSDR elde edildi [4]. Tayin edilen ortalama (X̅) değer kullanılarak tüm
laboratuvarların z-skorlan elde edildi. Böylece tatmin edici z-skorlan ortaya çıkmış oldu.
4. Laboratuvarlar
özetlenmiştir.
arası
karşılaştırma
analizleri
sonuçları
aşağıdaki
şekilde
Tablo 1: Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Analiz Sonuçları
Analizler
Potasyum
İyodat(mg/kg)
Tayin Edilen
Ortalama Değer
36,71
Tatmin Edici
z-skorlan
Sayısı |z|<2
6
Z skorlann
Toplam Sayısı
Tatmin Edici
% z-skor
6
100
3
1. GİRİŞ
1.1 Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma ve Yeterlilik Testleri
Yaşamın her alanında laboratuvar hizmetleri gereksinimi kaçınılmaz biçimde karşımıza
çıkmaktadır. Çevre güvenliği, gıdaların kontrolü, sağhk ve daha bir çok alanda üretim-hizmet
sürecinde yapılan test ve kalibrasyon işlemleri bunlar arasındadır. Kuruluşlar kendi
bünyelerinde, gereksinimleri doğrultusunda laboratuvar birimleri oluşturabildikleri gibi
dışarıdan hizmet de satın alabilmektedirler. Laboratuvarlar, test ve kalibrasyon hizmetleri
sunarak uygunluk değerlendirme çalışmaları yapan (Conformity Assesment) kuruluşlardır.
Ürün ve hizmetlerin belirlenmiş kriterlere, standartlara veya ahcı firma isteklerine uygunluğu
Deney ve Kalibrasyon laboratuvarlarında yapılacak test ve incelemeler sonucunda
belgelenebilir.
Test veya Kalibrasyon hizmeti sunan laboratuvarların akredite olabilmesi için
önemli koşullardan birisi verilen hizmetin kalitesinin kanıtlanmasıdır. Laboratuvarlar test
bulgularının güvenliğini sağlamak için iç ve dış kalite kontrol çahşmaları yaparlar. İç kalite
kontrol çahşmaları günlük performansın güvenliğini sağlamak amacıyla uygulanır. Ulusal
veya uluslararası düzeyde dış kalite kontrol programlarına katılım ise laboratuvarın yaptığı
işin doğruluğu ve güvenilirliğinin kanıtıdır. Türkiye'de hizmet kalitesine önem veren
laboratuvarlar uluslararası yeterlilik ve yetkinlik programlarına katılmaktadırlar.
Akredite
laboratuvarların
veya
akreditasyon
için
başvuran
laboratuvarların,
akreditasyon kapsamındaki analiz/analiz metotları ile ilgili LAK ve/veya YT programına
katılmaları ve başarılı sonuçlar elde etmiş olmaları TÜRKAK tarafından aranan bir
gerekliliktir. Laboratuvar kalitesi açısından Yeterlilik Testleri (YT) ve Laboratuvarlar Arası
Karşılaştırmalann (LAK) önemi küçümsenmemelidir. Laboratuvarlar ancak bu yöntemlerle,
günlük analiz performanslarının yetkinliğini kanıtlayabilirler. İyi bir şekilde organize edilmiş
ve katilımcı laboratuvarlar tarafından düzgün bir şekilde uygulanmış yeterlilik testleri (YT) ve
Laboratuvarlar
Arası
Karşılaştırmaların
(LAK)
programı,
laboratuvarlardaki
test
performanslarının aktif olarak geliştirilmesi için gerekli güçlü bir araçtır. Laboratuvar
akreditasyonu (ISO 17025) ile beraber kullanıldığında (dahili kalite standartlan, sertifikalı
referans materyali vs) düzgün uygulanan yeterlilik testleri (YT) ve Laboratuvarlar Arası
Karsşılaştırmaların
(LAK)
programları
kalite
güvence
sürecinin
geçerliliğini
sağlayabilmektedir.
4
Z skoru hesaplanmasında kullanılan referans değer ve hedef standart sapma katılımcı
sonuçları kullanılarak veya sertifika değerleri kullanılarak hesaplanır.
•
z-skoru \z\ <2 ise analiz uygundur
•
2<\z\ <3 ise arası kabul edilebilir, ancak problemin irdelenmesi gerekir.
•
\z\ >3 ise analiz kabul edilemez, diizeltici faaliyet uygulanmalıdır.
2. ANALİZ ÖRNEĞİ
2.1. Örnek Hazırlama
Numune hazırlanması Trabzon Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü tarafından
yapıldı. Örneklerin hazırlanmasında iyodatsız tuz ve primer standart potasyum iyodat (KIO3)
kullanılmıştır. 5 kg’ lık iyodatsız tuz numunesi iyodat konsantrasyonu 37.00 mg/kg olacak
şekilde iyotlanmıştır. Tüm numune, 250 g'hk olacak şekilde plastik kaplara konuldu. Toplam
20 adet plastik kap elde edilmiş oldu. Bu kapların kapakları iyice kapatıldı. Test örnekleri
homojenizasyon testlerini yapana kadar ve analiz amacıyla katılımcılara gönderilene kadar
uygun ortamda saklandı.
2.2. Analiz Örneğinin Homojenizasyon Analizleri
Hazırlanan bu 20 adet örnek numuneden gelişi güzel on adet örnek seçildi ve bu
örneklerin Tuzda İyodat (mg/kg) analizleri paralel olarak yapıldı.
İlk olarak paralel analiz sonuçları istatistiksel olarak Cochran's testiyle kontrol edildi.
Cochran's testine göre paralel analizlerde bir sapma olmadığı gözlemlendi. Bundan sonra
veriler örnek ve analitik varyansları tahmin etmek için varyans (ANOVA) analizine tabi
tutuldu.
2.3. Analiz Örneklerinin Dağıtımı
Analiz örneklerinin her biri kodlandı. Her bir katılımcı laboratuvara plastik torbalara
konduktan sonra tekrar büyük zarf içine konuldu. 06.11.2014 tarihi itibarıyla kargoya
verilerek katılımcılara gönderildi. Katılımcılara ulaşıp ulaşmadığı gönderilen kargo şirketi
vasıtasıyla kontrol edildi.
5
3. GİZLİLİK
Laboratuvarlara ait sonuçların gizliliği esastır. Katılımcı laboratuvarlara ait bilgiler
hiçbir şekilde üçüncü şahıslarla paylaşılmaz. Çalışma sonuçlarının takibi için her bir
laboratuvara ayrı bir kod numarası verilmiştir. Sonuç raporunda her laboratuvar sadece
kendisinin bildiği bu numara ile tanımlanır ve sonuçlar laboratuvar numaraları ile raporlanır.
4. SONUÇLAR
Analiz sonuçları katılımcılar tarafından “tuz test numunesi laboratuvarlar arası
karşılaştırma testi sonuç raporu formu” doldurularak 28.11.2014 günü mesai bitimine kadar
gönderildi. 6 adet katılımcı analiz sonuçlarını gönderdi. Bu analiz sonuçları formuna kod
numarası verilerek katılımcıların bu organizasyondaki kod numaraları verilmiş oldu.
5. SONUÇLARIN İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMELERİ
Basit ve şeffaf sonuçlar elde etmek için kullanılan istatistiksel işlemler katılımcılar ve
diğer ilgilenenler tarafından kolayca anlaşılabilecektir. Konuyla ilgili ayrıntılı protokoller
IUPAC, ISO ve AOAC’ de verilmiştir.
5.1. Tayin Edilen Ortalama Değerin Hesaplanması
Her bir analiz için tahmin edilen en iyi ortalama değer; (X̅) tüm katılımcılar tarafından
belirlenen değerlerin ortalaması olarak belirlendi [1, 2, 3]. Homojenlik testinden elde edilen
veriler atanmış değerin hesaplanmasında kullanılmamıştır.
5.2. Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Testi İçin Hedef Standart Sapma
Yeterlilik ve laboratuvarlar arası karşılaştırma testlerinde tatmin edici performans
limitlerinin tespit edilmesinde hedef standart sapma değeri kullanılır. Hedef standart sapma
analiz problemlerinde en iyi uygulamayı yansıtan bir değerdir. Ortak denemelerde bulunan
yeniden üretilebilirlik standart sapması laboratuvarlar arası elde edilebilen en iyi fikir
birliğinin bir göstergesi olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte analizlerin hiç biri bu anlamda
karakterize edilmez. Bu gibi durumlarda Horwitz eşitliğinden türetilen değerler en iyi
uygulanabilen değerlerdir [4].
I.
Analitin<120 ppb den küçük olması durumunda
6
σp =
II.
𝑚𝑟
Analit konsantrasyonu ≥120 ve ≤%13
0,22×𝐶 0,8495
σp =
III.
0,22×𝐶
𝑚𝑟
Analit konsantrasyonu ≥%13
0,22×𝐶 0,5
σp =
𝑚𝑟
c : Konsantrasyon, tayin edilen değer X̅ örneğin 1 ppm ≡10-6
mr : Boyutsuz kütle oranı 1 ppm ≡10-6 veya % ≡10-2
veya % ≡10-2
IV. Hedef Standart Sapma katılımcı sonuçlarından da hesaplandı.
σp =
𝑅𝑆𝐷𝑅
100
×𝐶
RSDR : Laboratuvarlar arası çalışmadan elde edilen %RSDR
C
: Tayin edilen ortalama değer, X̅
Bu çalışmada analizler için hedef standart sapma Horwitz eşitliklerinden ve % RSDR
den türetilmiştir. Bunun yanında, Robust ortalama, Robust standart sapması ve belirsizlik de
hesaplanmıştır. Tablo 2’ de hedef standart sapma, Robust ortalama, Robust standart sapması
ve belirsizlik ile ilgili veriler görülmektedir.
7
Tablo 2. Tayin edilen değer ve Hedef standart sapma
Analiz adı
Katılımcı
Sayısı (n)
Tayin Edilen
Değer (𝑋̅)
mg/kg
Robust
Standart
Sapması (S*)
Belirsizlik (u)
Hedef Standart
Sapma σp
6
36,71
0,42
0,16
0,40
Potasyum
İyodat(mg/kg)
5.3. Birbirinden Ayrı z-skorlan
Katıhmcıların Z-skorları asağıdaki gibi hesaplanmıştır.
Z=
̅)
(𝑋−X
σp
X : Katılımcılardan raporlanan sonuçlar
̅ : Tayin edilen değer
𝑿
σp: Hedef standart sapma
z-skoru, yeterlilik testi için kabul edilmiş hedef standart sapma ile katılımcı
sonuçlarının atanmış değerden sapmasını kıyaslamaktadır ve şu şekilde yorumlanır.
•
z-skoru \z\ <2 ise analiz uygundur
•
2<\z\ <3 ise arası kabul edilebilir, ancak problemin irdelenmesi gerekir.
•
\z\ >3 ise analiz kabul edilemez, diizeltici faaliyet uygulanmalıdır.
Katılımcıların z skorları Tablo 3 ‘de verilmiş ve Grafik 1’ de histogram olarak
gösterilmiştir.
8
5.4. Analiz Sonuçlarının Değerlendirildiği Tablolar ve Grafikler
Tablo 3. Tuz numunesinde Potasyum İyodat analizi için katılımcı sonuçları ve z-skorları
Potasyum İyodat Analizi
Tayin Edilen Değer
36,71 mg/kg
Sonuçlar
z-skoru
1
36,44
-0,68
2
37,44
1,82
3
36,35
-0,91
4
36,50
-0,53
5
36,70
-0,03
6
36,85
-0,34
Laboratuvar
Kodu
9
Grafik 1. Potasyum İyodat için z-skorları
2
1,5
z-skoru
1
0,5
0
-0,5
-1
-1,5
3
1
4
5
Laboratuvar No
6
2
Tablo 4. Katılımcıların z-skorları
Lab. No
1
2
3
4
5
6
z-skoru
-0,68
1,82
-0,91
-0,53
-0,03
0,34
10
5.5. Tuz Numunesi Potasyum İyodat Analizi Homojenizasyon Sonuçları
Tablo 5: Potasyum İyodat Analizi Homojenizasyon Sonuçları
KIO3 (mg/kg)
Sonuçlar
No
D
S
D2
a
b
a-b
a+b
(a-b)2
1
36,80
36,78
0,02
73,58
0,0004
2
36,93
36,80
0,13
73,73
0,0169
3
37,01
37,04
-0,03
74,05
0,0009
4
36,07
36,84
-0,77
72,91
0,5929
5
36,71
36,73
-0,02
73,44
0,0004
6
36,79
37,06
-0,27
73,85
0,0729
7
37,11
36,97
0,14
74,08
0,0196
8
36,86
36,98
-0,12
73,84
0,0144
9
36,64
36,71
-0,07
73,35
0,0049
10
36,82
37,30
-0,48
74,12
0,2304
∑D2
Ort.
36,77
0,954
36,92
Paralellerin Ortalaması
36,85
Cochran's Test
D2/∑D2
Analiz Sayısı
0,02
20,00
KIO3 (mg/kg)
Horwizt
%13,8>c>120 ppb
abs hedef sd (σp) ve % RSD olarak
0,856
Analitik varyansın tahmini San2
0,04769
Örnek arasındaki varyansın tahmini Sam2
0,0127
Örnek arasındaki varyansın
kabul edilebilirlik testi σall2
0,15
0,0660
Kıritik değer
0,1723
Sam2<Kıritik değer
0,0127
<
0,1723
11
5.6. Katılımcıların Kullandığı Analiz Metodları
POTASYUM İYODAT ANALİZİ
Referans
Laboratuvar Kodu
1
TS 933-2003
01
2
TS 933-2003
02
3
TS 933-2003
03
4
TS 933-2003
04
5
TS 933-2003
05
6
TS 933-2003
06
12
6. EKLER
6.1. Tablolar Dizini
Tablo 1: Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Analiz Sonuçları
Tablo 2: Tayin edilen değer ve Hedef standart sapma
Tablo 3: Tuz numunesinde Potasyum İyodat analizi için katılımcı sonuçları ve z-skorları
Tablo 4: Katılımcıların z-skorları
Tablo 5: Potasyum İyodat Analizi Homojenizasyon Sonuçları
6.2. Grafikler Dizini
Grafik 1: Potasyum İyodat için z-skorları
7. KAYNAKLAR
7.1. ISO/EC 17043 Conformity assessment - General Requirements for Proficiency Testing
(ISO/IEC Guide 43-1, Proficiency Testing by Interlaboratory Comparisons, Part 1:
Development and Operation of Proficiency Testing Schemes, 1997).
7.2. ILAC-G13:08/2007, Guidelines for the Requirements for the Competence of the Providers
of
Proficiency Testing Schemes.
7.3. ISO/IEC 17025 General Requirements for the Competence of Testing and Calibration
Laboratories, 2005.
7.4. Thompson, M., Ellison, S.R. and Wood, R., The International Harmonized Protocol for the
Proficiency Testing of Analytical Chemistry Laboratories, Pure & Appl. ,Chem., 2006, Vol.
78, No. 1, pp. 145-196.
7.5. ISO 13528 Statistical Methods for Use in Proficiency Testing by Interlaboratory
Comparisons, 2005.
7.6. Analytical Methods Committee, 1989, Robust Statistics-How not to reject outliers Part 1.
Basic Concepts, Analyst, 114, 1693-1697.
7.7. Lowthian, P.J. and Thompson, M.; 2002, Bump-Hunting for the proficiency tester
searching for multimodality, Analyt, 127,1359-1364.
7.8.
FAPAS® , 2002, Protocol for the Organization and Analysis of Data, 6. Editation.
13

Download Report