SALT Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6 Cılt, 3.Sayı (Eylül 2002) Deri Endüstrisi Atıksularının Merkezi Sisteın ile Antılabilirliğinin Araştırılması • R.IJeri,V.Bulur DERi ENDÜSTRİSİ ATlKSULARININ ME RKE Zi SİSTEM İLE ARITILABİLİRLİGİNİN ARA ŞTIRILMASI Recep •• Ozet- Deri endüstrisi sektörlea·den biridir. çok Bu kirli atıksu İLERi, Veysel BULUR Sakarya çalışmada; İli, Adapazari Merkez İlçesinde şehir i çinde kalmış deri işletme lerinin Organize Sanayi B ölgesi n e taşınması "'�linde merkezi gerekmektedir. arıtma Arıtma tesisi planlanm ası tesisi ünite! eri, boyutları, kullanılan kimyasa l maddeler, atıksu miktarları ve t ks u ,,., ı·akteristikleri a ı havalandırnıa irdelennıiştir. havuzu paraınetrelerin ..:tkisi, Aktif çamur tesir hacmine simülasyon eden çalışmaları yap ı l ar ak belirlenmiştir. Ayrıca, Merkezi arıtına tesisi için KOI, AKM ve Debi parametrelerine bağlı olarak, y a tır ı m mal i y eti ve i şlet me maliyeti hesapları yapı l m ı ştır. Anahtar Kelimeler: Deri endüstrisi, Atıksu, Merkezi Arıtma 'fesisi, Maliyet. Ahstract- Leather l n d ustry is one of the i ııdustries which are p r od uced the great amount of waste\-vater. In thhis study; leather industries located Sakarya city, Adapazarı towncenter, in a case transfered to Third Organized plant Industrıal Estate, should diınensions, a ınounts and centralized treatment be planed. Units of treatment plant, chemical materials used, wastewater . Effect of parameters e xamined investmen t and management cost. Leather Ind ustry, kull a nd ığ ı ilk elbise türü o larak bilinınektedir. Gü nümüzde ise cazibesi sağlanılığı ile pahal ı giyecekler arasında yer almaktadır. Ayakkabı gibi temel giyecekler i nsan o ğlu i çin vazgeçilınezdir. Birçok alanda kullanılan deriden i nsanoğlunun uzaklaşması oldukça zor göıünnıcktedir. Bugün gelişen teknolojiler kuUanılarak, modern şartlarda deri imalatı yapılmaktadır. işlenmesinde zamandan tasanllf, sağ l an1lık ve ekonorrıik olma sı için değ i şik Deri, insanoğlunuıı , kimyasal n1addeler kullanılmaktadır. Kimyasal nıaddelerin bir kısmı atıksuya b ir kısrru ise deri bünyesin de kalmaktad1r. Atıksuya karışan kimyasal maddeler alıcı ortamda toksik etki yaparak doğal c a nl ı hayatı yok etmekted ir . Yer altı s ulanna karışarak çevre ve insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Deri endüstrisi, en çok kirlilik o luşturan sektörlerden bir i dir. Atıksular antıma tab i tutulmadan alıcı ortama verilınemelidir [ 1 ]. Bu çalışmada; Sakarya İli, Merkez Serdivan Beldesi, Çark Sanayii, Yeni Tabak haneler Çark Deres i kenar1nda bulunan deri işletn1elerinde anket çalışması yapılınıştır. Deri ar ı tma işletıne le rinin hiçbirinde tesisi bulunmamaktadrr. Atıksular arıtılmadan Çark Deresine de şarj edilmektedir [5]. , on vo1ume of ac t i v ated sludge aeration basin has been dett\rnıined by In addition, simul ation studies. acco rdi n g to COD, SS and flowrate paran1eters for ccntralized treatment plant were be en estima ted, Keywords: ı. GİRİŞ oluşt uran Waste�vater, Centralized Treatment Plant, Cost. 1.1. Ha ınmaddesi ve Deri Çeşitleri Hammadde, ham deridiL Deriler, küçükbaş ve büyükbaş hayvan d eri te ri olarak gnıplandırılabilir. Küçükbaş h a yvan lar koyun, kuzu, keçi ve oğlak, büyükb aş hayvanlar ise sığır ve camızclır. Bunların yanı su·a az miktarda olmak üzere at, katır ve deve derileri ile av ve kürk hayvanları n ın der il eri de işlenınektedir. Son z a manla r da kürk hayvancılığı yetiştiriciliği dç ya ygınlaşmaktadır. ÜlJ<:emizde dini bayramlardan Kurban BayTamında k esılen hayvanlardan çıkan deriler, ınezbalıalardan ve it ha lat yolu ile deri temin edilmektedir. Ham d eril er işlenme tarz ıa rı na ve ku ll a n ı ın alan ]arına Bunlardan bazıları g öre çeşitlilik arz etme k tedi r . R tleri, V. S� Ü. Ylüh.Fak. Çevre Müh.BöL Esentepe Bulur, Jl Çevre Müdürlüğü 1 Sakarya Kampüsü/Adapazarı 195 şunlaıdır [ 1 J. Ocri Endüstrisi Atiksuiarının 1\terkeıi SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Arıtılabilirliğinin Aı·aştırılması R.İieri,V.Bulur 6.Cilt, 3.Sayı (Eylül 2002) - Har ç h K ö s e le - Vidala - Rugan - Gücleri A) - Kromlu Kösele - SemikJom K ö s e le . - Kürk-Süet - Napa - Nubuk -Yarma - Muton-dore - S a h t iyan - Yaketa Sistem ile - Glase a) Islatnıa/Y ıkaına işle mi b) c) Kircçleıne Işleı n ı K av ale ta İşlcn1i d) 1.2. Deri Endüstrisinin Durumu Der i end üs tr i si, bölgelerirıllz d en Ege, Marmara, Akdeniz, Ye İç �t.\nadolu bölgelerinde faaliyet gösterme ktedü·. Diğer bölgele rde de faaliyette o l an deri işle tmel eri bulunmaktadır. , . Kireç Ciiderme i şlenıı B) Tabaklaına İşlemleıi, a) Sanıa İşlcn1i b) Pıklaj ( Sal anıu r a) İ ş le 1ni c) d) e) l) g) I.Scpilcnıc lKroınlanıa) işleınİ Sıkına İşlcıni Yarnıa İş le nıi Tıraşlaına İ şlenıi Rctanaj (li.Sepilerne) Işleını C) Boyanıa ve Y ağ l anıa İş l�mleri a) Boyanıa İşleınl Deri endüstrilerinde işlenmesi bakımın dan ç eş i t li l i k arzeder. 374'ü V id ala 66,sı I<.ösele� 285'i elbiseilk de ri 43'ü kürk-süet, 56'sı nı s on deri, 29'u fiııisaj ve 62'si diğer deri türleri işlemektedirler. İlirnizde bulunan deri i�letmelerinde ise Vidala yani ayakkabılık deri imalatı , , Yağlama işlemi c) Sıkına, .1\çına ve Kurutma İşleınleri D) Bitirıne (son) işle n1lcri a) Tavh:ıına ve Zımparalan1a İşleıni b) Finısaj (('ilalaına) ve Ölç me İ şlemi b) , yapılmaktadır [2]. 1.3. Sakarva 'da Deri İşlenıe T esi sler i Sakarya Kireçlcn1e İşlemleri, III. Proseslerde Kullaıulan Su Miktarları İli, Merkez İlçesi, Çaı·k Sanayi Yeni Tabakhaneler Mevkii, Çark Deresi kenarında 18 adet deri işle me tesisi bulunnıaktadır. Bu tesislerde büyükba ş hayvan derileri işlenmektedir. Az s ayıda koyun derileri (post) de işlenebilmektedir. Büyiikbaş hayv a nlard an sığır ç oğ unlukl a ay akk ab ı c in s ine aıt hayv an derileri, yüzlüğünde kullanılan "Vidala deri" ç e ş i d i i şlen me kted ir . , Deri end ü s t r i sind e kullanılan suların hepsi atıksuya dönüşmektedir. tiikctimi her p rosesde farklı Su oluşnıaktadn. l kg. deri için 80-100 l su kulla nılmaktadır. Sakarya İ li \1cı kez İl ç esi Çark Sanayii, Yeni Tabakhanclcr�de faali yet gösteren GÜNEŞ DERİCİLİK T'ESiSt bu çalı şma için örnek seçilmiş olup, büyükbaş hayvan derılerinden s ı ğır cinsi derileri işlemektedir. Tesis deri üretin1iııde kullanılan ekipmanları itibar iyle teknolojik olnrak son sistem değildir. Ancak yan otomatik nı ak ına lar ya rd ı n1 ı y la deri inıalatı yapmaya devam etnıe k tcdır [J J. Proses i ş leml eri nde n sepilemede deri ş işınektedi r ve şişen deri belirli bir kalınlıkta yarılarak iç ve dış yüz o l ma k üzere iki tür deri ortaya çıkmaktadır. Yarılan deri iç yüzeyi "Yarma deri" olarak adlandırılır ve iş eldıveni vs. yapılmak üzere ilgili kmuluşlar tarafından alınmakt adır (3]. , , Güneş Dericilık Tesi s i nden alınan 1.4. Proses Akım Şeması bilgilere göre; 1000 kg ham derinin işlenebilmesi için proseslerde kullanılan s u miktarlarının genel proses aşamalarında su sarfiyatı yü z desi ve miktar lan toplarm Tablo 1. 'de tuzlu Haın derinin işlenmesindeki amaç; de riye su d an e tki i eruneyen mikroorganizınaların t esiriyle çüriiyüp kokm ay an ve k ullanm a amacına göre estetik ve istenen çeşitli özelliklerin kazandınhnas ının sağlanmasıdır. Deri işl endikt e n som·a yumuşak esnek, elastik, sağlam ve ku l l anım yerlerine göre ç eşitli renk, kal ınlık ve değişik evsaflarda deri e lde ediln1e ktedi r Deri endüstrilerinde uygulanan işlemler, derinin kullanılacağı yere ve hayvan derisinin tüıiine göre f arkl ı işleınler g erek tir ir. , verilnıiştir. 1 a blo ı cıenc ı top ı am su sar fiıyat )"llL .. de1en· ve miktarlan Su Kullan ı m Proscsleri , Is 1 atına/Yı ka nıa Ki rcçlenıcdc . 600 soo (1/1 000 kg) 6000 sooo 100 1000 Ki�·eç Giderme 900 9000 PiklaJ 270 2700 Boyama ve Yağlama Fahrika Yıkanıa Deri en düstrisinde ham deri, çeşitli pı-os esl er ve ki m y a s al ışlemler sonucunda kullanıma el veri şli h a le getiri lm ekte dir. Bu proseslerin hepsinde kimyasal mad dele � kulla?-ılınaktadır. Derinin kullanım a el v erişl i . hale getırıl ı n e s ı dört aşamada çeşitli işlenıler sonucu gerçekleştirilir (3]. (%) Su Miktarı Kavaleta li .S epi lcrne II. DERİ İŞLEME AŞA1\1ALARI VE PROSESLER.i . Su Kullanımı ve Kullanını Genel Toplarn 1 ton ( l 000 kg) soo 5000 210 2l00 200 2000 3280 32800 haın derinin i s te nilen aınaçla kullanılır hale gctırilebilmesi için bi r deri işletmesinde yaklaşık olarak 32.8 (yaklaşık 40) katı su harcanmakt d r. �� Sakarya,da bulunan jşletmelerde 1 kg ham derının 196 SAU Fen Bilimleri Er.stitüsü Dergisi 3.Sayı 6.Cilt, Deri Endüstrisi Atıksularınlll Merkezi Sistem ilc (Eylül 2002) Antılabilirliğinin Araştıniması . kullanılır hale ge tiril eb ilmesi tespit ed i l mi şti r için 40 1 su kullanıldığı 2) 3) III. KULLANILAN KİMYASAL MADDELER 4) 5) kimy asal maddeler artık laboratuvar koşu llarında üret i lrnekt en ç ıkarak, ticari an1açlar için gizli formüllerle şeki l t enerek elde edilmektedir. Deri endüstri sin de imalatı yapılacak 1000 kg ham d eri için kullanılacak kiınyasal maddeler ve kullan ı m miktarlan Tablo 2. 'de ve ril miş t ir [1,3]. 6) Günüınüzde Deri K u llam ldığı Kimyasal Ticari Adı Formülü Miktarı NaıS 25 Kireçleme cı 5 " Sodyum Sülfür, (Zımık) '/ 'llsiyum Ca(OH)ı tlidroksit, (Kıreç) (( Prosesler (kg) 25 Deri i le Temas Sü resi 24 st (( " S ama Ba7r:sym T 8 " Sodyt.m NaCl 1 05- ı ı o (Tuz) Formik 100 Klorür, - 1 0 dk (sa1amura) Asit HCOOH Sülf\irik t\sit I-IıS04 Krom Crı(S04)3 Sü1 fat Sodyum Bikarbonat - .. Piklaj 5 " 1 5 dk 12-15 " 2-2.5 st 25 " 37.5 N a HC03 5-6 " Krom Sülfat Crı(S04)3 12.5 Sodyum NaHC03 4 T oplam Krom, 8) Balık Biyodencyi, 9) pH 4-5 st " ,, ,, Dolgu Maddeleri Mimoza(toz) 2 st fJi yokimyasal Oksijen İht:yacı, l st Rclugan RE Valeks Bitkise11 Yağlama Boyaına Dolgu( toz) 0o1gu(s1v1) Dolgu(toz) 8 8 4-8 BOis, mg/l 20 dk 20 dk 20 dk 1 st Hayvansal -- KOI, mg/1 20 dk Yağlaına 24 Oksijen ihtiyacı, Askıda Katı Madde, AKM, 1 mg/1 Yağ ve Gres, Sülfür, s-2, mg/1 J<ron1, Cr+6, mg/1 Toplam Krom, mg/1 Balık Biyodeneyi IV. DEŞARJ EDİLECEI{ ALI CI ORT AM STANDARTL ARI ZSF, adet PH IV .ı. Su Kirliliği Kontrolü Çalışmalarında Yasal tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu'na istinaden ç ıkartı lan, 04.09.1988 tari h ve 19919 s ayı l ı yayımlanarak yürürlüğe gir en "Su K ontrolü Yönetmeliği" (SKKY) ni n 37 maddesi ge reği nce ; Deri endüstrilerinin, Deşarj izni alm a sı gereken endüstrilerden olup, Tablo 1 2 'ye dahil Kirliliği ' olmaktadır. benzeri deşarj Sektör olarak; Deri, e nd üstrtlerinin standartları deri atıksularının belirlenerek parametreler aşağıya çıkanımıştır mamulleri ve mamulleri ve alıcı kirlilik Kompozit benzeri (2 saat) 150 Komp o zit NTnure saat) 100 (24 300 200 1 25 - 30 20 2 1 0.5 0.3 3 2 4 4 6-9 6-9 değerlerle karşılaştırı lması Tabl o 4. 'de verilmiştir. 09.08.1983 Gazetede deri Deri Endüstrisi atıksu analizleri ve SKKY'de standart Dayanaklar Resmi ve Numune 1 st " 4 Deri Parametre 1 st Kimyasal Dolup Boyası ZSF, (ad e t), en dus trı·ıennır, . . atı ksu ıarının aı1cı or tama deşaıJ standartl arı Bikarbonat (Soda) (mg/1), . " 5-6 7) Tablo 3. SKJ(Y-Tablo 1 2: ı st Seoileıne , Deri endüstrisi için SI<KY-Tablo 12: Deri, deri nıamulleri ve benzeri endüstrilerinin atıksulannın alıcı ,, ortama deşaıj standart la rı adlı tabloda 2 saatlik ve 24 nunıune kontrollerinde kompozit saat l ik karşılaştınlmasına esas alınacak standaıt parametre de ğe rleri Tablo 3. 'de gösteribniştir. 20 dk . Triopon r IV.2. Alıcı Ortam Standartları dk 25 K on1 Cr+6, ( mg/1), . 20-25 ,, 2 Sülfür, s- , (mg/), " " 15 (NH4)ı.SO.ı Amonyurrı S ü l fat �GLıbrc; Kullanım Yağ ve Gres, (n1g/l), Bu parametrelerin kontrolü amacıyla 2 saatlık ve 24 saatlık kompozit numune al ınmak suretiyle analizler yapılır. 24 saatlık komp oz ıt nunıune veya günlük çalışma saati toplamı boyunca a lı na n kompozit numune 3 yıl g e ç erl i olan "Deşaıj izni işlernlerinde uygulanınakta olup, p e ri yodik kontroller için 2 saatlık kompozit numune alınarak analiz l er y ap ı l ma kta d ır endüstrisinde kullanılan kimyasalınaddeler ve miktarları Ki m yasa 1 Ad ı ve ihtiyacı, BOI5, (mg/1), Kimyasal Oksijen i hti y acı , KOI, (mg/1), i\skıda Katı Madde, AKM, (ıng/I), Biyokimyasal Oksijen 1) . T:ıhlo 2. u R.İleri,V B lur ortama oluşturan [6]; 197 SAU Fen B ilimleri Enstitüsü Dergisi Deri Endüstrisi Atıksulannm Merkezi Sistem ilc Antılabilirliğinin Araştıralması 6.Cilt, 3.Sayt (Ey:cı 2002) R.İI eri,V .Bu lur Tablo 4. Proseslerden çıkan karşı ı aşt1rı ı ması atıksuların analiz1nin SKKY -Tablo 12 i1e ___, S.K.K.Y. S.K.K.Y. 12. Kanş•l<. Numune Numune Tablo Tablo 12. VI. KiRLiLİK YÜKLERİNİN GİDERİLMESİ k i n1yas al maddeleri antmak üzere Atıksu içerisindeki Demir 3 içjnde Klorür (Ferri Kl orür) kullanılacaktır. Atıksu nı.iktarda kireç bul unduğu için yeter l i Kompozit Numune 2 saatl i k Kompozit 100 482 VI.l. Sülfür ve Krom için Reaksiyonlar 300 200 1795 Kimyasal adı 125 - 3840 30 20 8846 2 ı 1140 0.5 0.3 2.82 kul l anıl ac akt ır . Toplanı Krom J 2 4.18 havalandırmacia Balık Bıyodeneyi 4 4 - 6- 9 6-9 9.15 Para metı·eler 1 Bivokimvasal ., - İhtiyacı, 150 Oksijen 8015, (mg/1) Kimyasal 24 saatlik Oksijen ihtiyacı, KOI, (mg/1) Askıda Katı Madde. AKM , (mg/1) Yağ ve Gres, (mg/I) Sülfit r, s-2, (mg!l) K rom, Cr+6, ( mg/1) (mg/1) ZSF PH IV.3. Atıksuların ;]rlilik Yükleri Oranları An h k kullanılınayacaktır. ünitelerinin yapılınası Kimyasal adı Krom = Izgaralar(Kaba b) Kum ekonomik havalandıncı Yüzey havalandıncı kullanılarak yapılan 1 1. 'ye FeCh 200 ıng v e rild iğ i zaman [4]. Değerlikli hali Kirleticinin değeri +3 değerlik li Crı+3(S04)3-ı S04=96 + 3 CaS04 sonuçlar suda çözümnez. İnce) Tutucu c) Sülfür Gidern1e Ün i te si d) Dengeleıne Havuzu e) F l ok l aştı rma (yumaklaştırma) f) Ön Çökeltin1 Havuzu g) AktifKarbonlu Aktif Ç amur Havuzu h) Son Ç ökeltim Havuzu i) Çamur Yoğunlaştıncı Önerilen arıtma tes isi ak1m şeması Şek il gösterilnıi ş t ir. sülfat zaten çökelebilen bir b il e ş iktir. Ama kireçle reaksiyon gö stere rek krom hidroksit ol arak da çökelmektedir ve 2FeC13 + 3Ca(OI-I)2 ve de Yukarıdaki denklemde; atıksu iç in de bulunan lcrom k in1yasal ve biyolojik a rı tım a) ve yüzey FeC13 Cr2(S04)3 T 3Ca( O H) 2 -------> 2Cr(OH)3 alırunaktadır. .Arıtı m Ü nit e leri ; Sülfat Cr 52 (jNiTELERİ olumlu olarak hem bulunan s= 1140 n1g /l olup, % 98.3 arıtma ile 19.3 8 ıng/1 kal m akta d 1 r ve den geleme havuzuna verildiği takdirde kalan kısın1 (19.38 mg s=/1) hızlı kanştınna sonucu FeC13 ile yapılan temasta gi derilmeye devam edecektir. Hızlı karı ş tı rn1a da FeCh kullanıldığı i ç in tekrar (19.38 %98.3 sülfür gideıme verimi ile 0.33 mg/1 x (ı 00-98.3 ) / 100== 0.33 mg /l ) sülfiir atıks uda bulunacağı hesaplannııştrr. FeCh, Na2S, Ca(OH)ı, HıO ve Oı kimy a sal eks i day ona uğramaktadır .. ve Eşdeğer Nüfus halinde katalizör verimli Atıksularda Eşdeğer Nüfus=25 21.83+0. 054-=46700 kişi Hidrolik eşdeğer Nüfus=872+0.1 =8720 kişi endüstrisinde fiziksel, gr/mol %98.3 arıtma verimi s ağtan nu ştır edilirse; Deri = Arıtım yöntemi olarak hem olan Kirleticinin değeıi -2 değerliidi s-ı Sx 3 2 Na=23 gr/mol , V. ARITIM '-T +1 -"' aı So dyu ın Sülfiir debi ve BOI kirlilik yük ü olarak ifade etmek yerine, atıksu debilerinin ve kirlilik yüklerinin, kaç kişinin o luşt urduğu kirliliğe eşdeğer o lduğ unu belirtmek daha anlamlı olabilir. -Toplam o l uşa n BOI5 kirl il ik yükü; BOI5 atıksuda=2521.83 kg BOI5/gün Bir ins anın tek başına ol uştur duğu BOis kir1ilik yükü 54 gr/kişi. gün ve harcadığı debi 100 1/ kişi. gün olarak kabul Endüstriyel atı ksulan D eğerlikli ha li -------------- > 2Fe(OH)3 + 3 CaCl ı denklemde; ilave edilen demir 3 klorürle atıksu i ç i ndeki kireç reaksiyona gi rerek dozajlaına maddesi olarak demir hidroksit ol arak çökelen bileşik oluşturur. Bu arada kalsiyum klorür tuzu oluşarak atık s u yun tuzlanmasını sağl amakta dır ve bu tuz çökelerek Yukarıdaki çaınurda kalnıaktadu. 2 F eC l3 + ..L 1. 'de Cr2(S04)3 + 3H20-------> 3ocr Fe2(S04)3 + 2Cr(OHh Yukarıdaki denklen1de demir 3 klorürle atıksu içindeki kroın sülfat ve 1 98 su reaksiyona gırerek d oz aj l ama maddesi - SAU Fen Bilimleri Enstitüsü 6.Cilt, 3.Sayı (Eylül 2002) olarak Deri Endüstı-isi Atıksularman Merkezi Sistem ile Arıtılabilirliğinin Araştı rıl mas1 R.İleri,V.Bulur sülfat demir oluşn1aktadır. Dergisi çökelen ve krom hidroksit Parametre Değerleri Atıksu VI.2. Deşarj Edilen Atıksuyun Standart Değerlerle I<.i rlil iğ i Kontrolü Yönetmeliğinde 12'de Tablo ve a nalizi değerler alınmıştır. Karşılaştır ılması Su \'11.2. Sin1ülasyon Çalışmasında Kullanılan bulunan deri endüstrisine ait endüstriyel atıksul ann alıcı Q boyutlandırma � 872 m.)/gün X : 198.72 mg/1 E :90% : sonucunda S o : 178.34 mg BOI5/l 8 c : 6.7 gün ortan1a deşarj standartları ile yapılacak arıtma tesisi ile Biyokinetik katsayılar [ 12]; karşılaştırılması Tablo 5. 'de verilmiştir. 0.30 kg MLSS/kg BOI5 kdort: 0.186 gün-ı Y ort : 0.64 kg MLSS/kg BOI5 kdmax: 0.40 gün�1·Ymax: 0.80 k g MLSS/kg BOis alıksular Tablo 5. çıkan arıtılarak Önerilen a tı ks u 12 ile karşılaştırılması arıtma tesisi çıkışı 2 saatlik 24 150 , Askıda Katı Madde, AKM. (mg/1) Yağ ve Gres, (mg/1) Sülfür, S 2, (mg/1) Krom, Cr�6, (mg/1) Toplam Kronı saatlik 100 Ahksu : VII.3. Biyoreaktör Hacmi ile Giriş K ir lil ik Yükü Arasındaki Deşarjı Yrnin kdntin:0.06 gün-ı İlişki Tahmini Biyokinetik katsayı olarak vetim sabiti (Y) ve ölüm hız değerleri 16 sabiti (kd)'nin min, ort ve max değerleri kullanılmıştır. Y sabit tutularak kd' ye ait ınin, ort ve max değerler sin1üle ediinnştir ve Şekil 2., de verilmiştir. Havuz hacminin, arıtma verimi (E o/o), çamur yaşı 8c (gün) ve biyokütle arasındaki ilişkiler ise X (mg/1) konsantrasyonu Şekil 3., Şe k il 4. ve Şeki 1 5. 'de verilmiştir. 300 200 103 125 - 54 30 20 ı5 2 1 0.33 VI1.4. S imülasyon Çalışmasının Değerlendirilmesi 0.5 0.3 <0.3 Şek il 2. 'de görülebileceği gibi bi yoreaktör hacmi ile giriş 3 2 <2 4 4 6-9 6-9 (mg/1) Balık Biyodeneyi ZSF PH değerlerinin ks u larının SKKY �Tablo Kon"!.2_ozit Numune Biyokiınyasal Oksijen İhrivacı, BOı5, (mg/1) Kimyasal Oksijen İlıtiyacı atı SKKY�Tablo 12 Parametreler K(", (mg/I) parametre çıkan kirlilik yükü arasındaki bağ ıntı doğru orantılı olup, lineer artış göstern1ektedir. K irli lik yükünün artınası halinde biyoreaktör hacmi de artmaktadır. - 8 Şekil 3. 'de Y ve kd 'nin ortalama değerleri kullanılarak arıtma verinıi (E) ile biyoreaktör hacmi doğru orantılı olduğu görülmektedir ve BİYOKİNETİKIUTSAYILARLA BİYOREAKTÖR HACMİ SiMÜLASYON i zlemektedir. VII. Verimin (E) (V) lineer arasında; bir artış artırılması halinde havuz hacnu (V) de artmaktadır. ÇALIŞMASI Ş ekil VII.l. Tam Karıştırmalı Geri Döngülü Biyoreaktör kullanılarak çamur yaşı (ec) ve bi yoreaktör havuz hacıni Bağıntısı Y *Sc* E* Q *So V= X * (1 +kd * 8c) (V) 10.7 gün üzerinde olması halinde havuz hacminde küçük hacimlerde 1 O. 7 gün arasırıda olması büyüıne olduğu ancak 1. 7 görülmektedir. --- So : Giriş debisi (m3/gün) BOI5 konsantrasyonu (mg/1) : Biyokütle konsantrasyonu (mg/1) y : Verim sabiti (kg MLSS/kg : Çan1ur yaşı (gün) E : Sc : Ölün1 hız sabiti (gün�1) BOis aşırı büyük yapılmasına ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. X kd yaşının halinde ise havuz h acminin :Havuz hacmi (m3) : Giriş Çamuıun - bağıntısı kullanılmıştır. Q arasında; çamur yaşının 1.7 - 1 O. 7 gün arasında n onlineer ve 10.7 - 20.7 gün arasında lineer olduğu -- V 4. 'de Y ve kd d eğerlerinin ortalama değerleri Şekil 5. 'de ise Y ve kd değerlerinin ortalama değerlerj kullamlarak biyokütle konsantrasyonu (X) ve biyoreaktör havuz hacmi (V) arasında; bağıntıda X ile V ters orantılı olması nedeniyle, biyokütle konsantrasyonu 100.72 292.72 mg/1 arasında nonlineer ve 292.72 - 404.72 mg/I BOis) giderme yüzdesi(%) arasında lineer bir azalma bulunmaktadır. Biyokütlc artması halinde havuz hacminin azaldığı göıülınektedir. Biyokütleyi artırmanın havuz hacm i üzerinde fazla bir tesiri olnıadığı görüln1ektcdir. konsantrasyonunun 199 Deri Endüstrisi Atıksulannın Merkezi Sistem iJe Aratılabilirliğinin Araştırı lması SAV Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6.Cilt, 3.Sayt (Eylü 1 2002) R.lleri,V.Bulur • VIII. İLKYATIRIM VE İŞLETME MALİYETİNİN BELİRLENMESİ Endüstri atıksularının deşarj edilmesiyle, alıcı ortamın yararlı k:ullarumına engel olmaması için her bir endüstri kuruluşunun antma tesisi yapması, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde çok büyük yatınmJar gerektirmektedir. Her bir endüstrinin, daha planlama safhasındayken belirli bir bölgede inşa edilmesi ve atıksu karakterlerine bağlı olarak bölgedeki tüm endüstriler için merkezi bir arıtma mn seçilme si en uygun çözümdür.. Ülkemizde, çevre sorunlarına yol açmayacak veya minirnize edebilecek sanayileşmenin gerçekleştirilmesi ve ya tınmlann yönlendirilmesi amacıyla Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) modeli uygulanmaktadır. O.S.B. 'lerde en uygun arıtma tesisinin seçilmesi ve hem ilk yatırım maliyeti hemde işletme maliyetlerine Jölgedek i endüstri kuruluşla nnın katılım paylannın hesaplanması son derece önemli ve gereklidir. madde ilavesi, personel istihdaıru, amortisman giderleri v .b. konularda harcama yapılarak, işletme maliyeti oluşmaktadır. Her bir işletme ken di kirlilik yükleri ve debileri bakımından katılım pa yı öde me k zorundadırlar. QT=872 m3/gün QT: Günlük deşarj edilecek debi 0 9895 [ 1 O] Miş1=89 .097 * Q ' Mişl: İlk yatırım maliyeti($/yıl) ° 9895= 72361 $ /yıl Miş1=89.097 * 872 . VIII.2. Maliyetlere Katılım Payları - Arıtına tesisine giren KOI v e AKM parametrelerinin değerleri, KOI=1795 mg/1 1-\.K.i\f =3 840 mg/1 - Arıtmaya giren günlük toplam KOI ve AKM yükü mit k arı .. KOIT= 1795 * ı o-3 * 872 = 1565.24 kg /KOI gün 3 AKMT= 3840 * 10- * 872 = 3348. 48 kg /AKM gün ' Bu nedeı..:e İlirniz, Ferizli İlçesi hudutlarında planlanan ve yasal işlemlerin yapıldığı aşamada bulunan III.O.S.B. 'de deıi endüstri kuruluşlarının çalışmaları sürmektedir. Böyle bir organize sonucu sana y i bölgesinde yer alınması halinde oluşacak kirlilik profiline (KOI, AKM ve Debi) bağh olarak inşa edilecek arıtma tesisinin maliyet boyutlarının belirlenmesi, arıtma tesisi ilk yatırım ve işletme maliyetlerine bölgedeki tüm deri endüstri kuruluşlarımn katıhm paylarının nasıl olması gerektiği ta hmini bedeli incelenmiştir. Maliyet yaklaşımında KOI, AKM ve debi parametreleri esas alınarak hesaplar yapılmıştır. Tablo 6. 'da arıtınada yer alan proseslerin maliyete olan etkisinin ilk yatırım ve işletme maliyetleıi, Tablo 7. 'de KOI, AKM ve debinin ilk yatırın1 maliyetine etkime yüz de leri ve Tablo 8. 'de ise KOI, AKM ve debinin işletme maliyetine olan etkime yüzdeleri hesaplannuştır. Tablo 6. Proseslerin her birinde maliyet yüzde1eri, işletme ve ilk yatırım ma ı·ıyetl en. VIll.l. Maliyet Tahmini Vlll.l.l Ilk yatırım maliyetinin hesaplanması; Maliyet • O.S.B. 'de merkezi antma tesisi Prosesler Yüzdele n yapılacaktır. Merkezi kimyasal ve biyolojik arıtma fiziksel, bölümlerinden oluşmaktadır. QT==872 m3/gün QT: Günlük deşarj edilecek debi Milk=2343 * Q 0· 7052 [ 1 O] Milk: İlk yatırım ma liye ti ( $) Milk=2343 * 872° '7052= 277603 $ ar1tım Vlll.1.2. Işletme maliyetin in hesaplanması; • Arıtma tesisi kutulması ile birlikte yılın 3 50 günü çalışacaktrr. Arıtına tesisinde elektrik giderinri, kimyasal Pıhtı i aştırma- Yumaklaşt1rma Ön çökeitim Aktif karbon lu aktif çamur Son çökeitim Çamur yoğunlaştıncı Maliyetleri ($/yıl) iŞM 70 0.5 50653 27 19537 0.5 362 362 1.5 Toplaın Maliyet prosese ait işletme (o/o) 0.5 Belt filtre Her bir 100 362 1085 72361 Her bir prosese ait İlk Yatırım Mali. {$/yıl) İYM 194322 1388 74953 1388 1388 4164 277603 . Not: Sülfür gıderim presesi sonradan eklendiği için hesaplamalara konulmamıştrr. Izgara ve dengeleme havuzu maliyeti ise düşük olması nedeniyle dahil edilmemiştir. 200 Deri Endiistı-isi Atıksularının 1\terkezi Sistem ile SAU Fen Bil im leri Enstitüsü Dergisi Antllabilirli ğ i n i n Araştıni mass 6.Cilt, 3 Sayı (Eyiü 1 2002) R.İieri,V.Bulur . h b' . d ı ı r yat ırım mal I· Vetlen· ve etlcırne 1'lk Tablo 7 . P roses enn er ırın e olusan · Toplam [lk ,; Yat. Proses ler M ($/yı l) Ön çökeitim Aktif karbon lu aktifçamur çökelt i m Çamur yoğunlaşt ıncı Belt fıltre 1 388 Toplam etkime yüzdesi Kats (İY.\1 1) - AKJ\11 ı 3747 7 Yatırım Ka ts 208 0.85 - 0. 1 5 0.50 694 0.50 0. 1 5 .(İYM3) ı 694 74890 1 1 80 37477 0.85 208 1 1 80 - -· 1 249 0.30 $/yıl 0.50 - - DEBi 0.90 1 9432 - 29 1 5 Maliyeti) $/yıl ( i Ytvf 2 ) 0. 1 5 4 1 086 (İYM 1/İYM) 277603 İlk * 0. 1 0 - 0.70 4 1 64 Parametre Dcğerlen $/y1 l 0.50 1 3 88 .. KOI - 74953 - (Malivet=K2tsavı - 1 3 88 ·- Toplam Kats İYM l 94322 Pıhtılaştırma- Yumaklaştı rma Son al iyet yuz .. d e1 en. - - 2 1 4727 2 1 791 (İYM2/İYM) (İYM3/İYM) 0.08 0. 77 . . ı r e l etlc et y ve t �e�� d� 'z� e� y t� l eı� · ı� � � � � � � �·�-· �� � � �ablo 8 . Pı�seslerin her bi rinde oluşan işle�e � alı ����� Parametre Ot;ğerleri Toplanı fşletme Maliyet Proscsler Ka ts ($/ytl) iŞM işletme J\1a._ I iy_ -,c t.J... ----ı i) �T AKM DEBi ··---.,.-...�-- ··---ı-�----,--��--ı Kats $/yı 1 Kats $/yıl (Maliyet=Katsayı KOI $/yı J (İŞM 1 ) * _ _ _ (İŞM2) 1 2663 1 (İŞM 3) 50653 1 2663 0.25 Pıhtı l aş tııma - Yumakla ştırma 0.25 � � �25327 0.50 � . -· · -� ı. 7 --ı � � -+---+ � 3 -+. kt__ _ı 0- � ı-:=:.:- ---.1...-0 2 6 0 ----lr -� 7·--ı liö ı m e . 0 2 0.2 2 0 7 1 ç� 6 .2 2 0 n t Aktif karbonlu akti fçamur Son çökeitim Çam·;,· yoğunlaştırıc1 1 9537 70 362 0.25 l 085 0.70 362 Beit tiltre O 1 1 3676 91 0. 1 0 0.30 7 60 0.50 91 0.25 254 0.70 0 .20 1 954 0.30 181 11 - 1 09 3907 326 1� 52 1� 5 72361 275� 16 � Toplam 29632 ---� -� � �� -�-� ---- �� -� � · -- 4�� -- + � - -� --� + r ( l / İ Ş1-t İŞM ) ) (1ŞM3/İŞ!v1) ( İ ŞM2/ İŞM Toplam etkime yüzdesi 0.38 0.2 1 0.41 - 1 ton ham d eri için 40 �7 su ha rcanmaktadır; VID.2. 1 . Birim kirlilik yüküne düşen ilk yatırım - Buna göre günlük oluşan KOI, AK.\11 ve D ebi ıniktarı, KOT.ş= 1 795 maliyeti; - A KMiş= 3 840 B iri m KOI maliyeti==26.25 $/kg KOI ı o-3 * * 3 40 = 1 0- * 4 0 * DEBi paran1etreleri iç i n ödenmesi gereken ilk yatırım ma li yetl eri ; - 1 to n ham de r i için 40 n13 su harcanmaktadır. Buna göre günlük oluşan KOI, AKM ve Debi miktarı, 3 KOiiş= 1 7 9 5 * 1 0- * 40 = 7 1 .80 kg /KOI gün 3 AKM iş= 3840 * 1 0- * 40 = 1 53 . 6 kg /AKM gün 3 Qiş=40 m /gün - Günlük KOI , AK..t\1 ve D E B I parametrelerine b ağl ı olarak arıtn1a tcsisinü1 iş l eti l m e si için ödemnesi gereken i ş l et ıne n1aliyet i ; KOI= 7 1 , 80 * 0 .05 AKM = I 5 3 ,6 DEBİ= 40 * * = 0. 0 1 2 3 . 5 9 $/gün 1 . 84 $/gün = 0.093 = 3 . 72 S/gün TOPLAM=3 . 5 9 + 1 . 84 + - Günlük KOI, AKM ve DE B i parametre lerine bağlı olarak arıtma te s i si y apı rmn da ödenmes i gere ke n ilk yatrr ı n1 ma li yet i ; DEBİ= 40 * TOPLAM= 999. 94 • hesapları; Ri lkyatırıın=4.03 rna l i ., ve tıne 24 6 . 2 5 = 9 8 5 0 $ + 9 . 1 5 $/gün olınaktad ı r. Rişletme=4 . 1 7 , 6,5 1 = 999.94 $ 1 8 84.75 == R : Bi rin1 KOI gi dem1e ma hyet in in birim AK.J\1 g idenne 26,25 = 1 . 884.75 $ * 1 .84 VIII .2.3. Ilk ya tırını ve Işletme maliyetine katılı m payı • AKM= 1 5 3 . 6 1 5 3 .6 kg /AKM gün • 1 Ier b ir işletmenin KOI, AKM ve * = Qiş=40 m3/gün - Birim AKM maliyeti=6. 5 1 $/kg AKM - 1 m3 DEB i maliyeti==246.25 $/kg KOI KOI= 7 1 . 8 0 7 1 . 8 0 k g /KOI gün + bölümüdür . K I işletme=O . O S K l i lkyatırım==O 05 9850 - 1 27 3 5 $ K1 : Kir leti d kaynağı te ms il eden K O I paraınetresinin günlük yük cinsinden değerinin(kg/gün), atıksu arıtma olmaktadır. tesisine KOI gırış parametresının günlük VIII.2.2. Birim kirlilik yükü n e d üşen işletnıe maliyeti; c ins i nden(kg/gün) değerine bölümüdür. - B irim KOI mali yeti 0 . 0 5 $/kg KOI K2 ilkyatrrım=0 .05 K2işletme=0. 0 5 K2: tems il == - B irim AKM n1aliyeti= 0 . 0 1 2 $/kg AKM - 1 m 3 DEBi mal i y e ti 0.093 $/kg debi Kirletici kaynağ1 eden gün1ük yük d eb i n i n (m3/gün), atıksu arıtma tesisi girişinde ö lçül e n g ü n l ü k . J� debıye (m /gün) bölümüdür. = I-ler bir işletmenin KOI AKM ve DEB i paraınetreleıi için , ödenmesi gereken i ş letme mal iyetleri; 201 a i lk yatırım = 0.23 a işletme=0.59 a: Toplam KOI etkime yüzdes i.ı.Top1anı AK M etkinıc yüzde s i Deri E n d ü stı-isi Atıksulannın Merkezi Sistem ile SAU Fen B i l i mleri Enstitüsü Dergisi 6.Cilt, 3. Sayı (Eylül Antılabilirliğinin Araştınlma ı 2002) R. i leri,V. Bulur bişletme_;:0.4 1 b ilkyatırım 0.77 b : Toplam debi etkime yüzdesi Iişletme=O.OS I ilkyatırım =0.05 I: Her bir işletmeıtin, ortalama işletmeye katılım katsayısı İşletmenin ödeyeceği ilk yatırım mal iye ti I * fop l am i ş l e tme ma l i yeti İlk Yatınm Maliyeti=0.05 * 277603 $= ı 3 8 8 0 $ İşletme maliyeti I * Top l am işletme maliyeti = = - ' Antma tesisinin 1 yıl (365 gün) çal ış tığı dıkkate alınacak olursa; İ ş letme Maliyeti=0 .05 * 72361 = 3 6 1 8 $/yıl = 9.91 $/gün 3 n atıksuyu bulunan m ve işleye 40 deri haın ton Günde 1 bir iş letmen in antm a te sisini n merkezi olarak yapılması halinde ilk yatırım v e işletme mal iyet i o larak kanlım paylan Tablo 9. ' d a veri lmiş t i r. = - Tablo 9. Deri işletmelerinin her birinin i l k yatırım 1 ton ham deri işleyen v e 40 m3/gü n atıksuyu bul u n a n ve işletme maliyetine katılım paylan tv1a1iyete Giren Paraınetrelerin $ Dağılımları . Rişle1 me=4 . 1 7 ' - AKM KO[ 1 884 ilk yatınm maliyeti (Yatır ı m RyatLrım=4 .03 ayatJrınr=0.23 DEBİ 1 000 9850 1 .84 3.72 Maliyeti ($)=Kirlilik yükü*Biriln aişletme=0.59 bişletme=0.4 ı K2 Kl Toplan1 I 1 2734 o 05 0.05 0.05 9.15 0.05 0.05 0.05 Maliyet) İşletme Maliyeti ( İşletme Maliyeti 3.59 ($/gün )=Kirlilik yükü*Biıim Mal iyet) O . S . B . ' de bu1unması düşünülen deri endüstrisi kuruluşlanndan, giıı1de 1 ton ( ı 000 kg) ham deri iş l e y e n ve 40 m3 atıksu de şarj eden deri işletmesine ait kirletici p ara me trel e r inin (KOI ve AKM) ve debi parametresi dikkate alınarak ilk yatırım ve işletme maliyeti etkiıne yüzdeleri Tablo 1 O . 'da gösterilmiştir. Tablo 1 O. Kirletici parametrelerin ilk yatırım ve işletme mal i yeti etkinıe yüzdelen K irl e tic i Parametre Toplam Işletme • M ali ye t ine Etkime Yüzdesi Toplam İlk Yatırım KOI 0.38 AKM 0.2 ı 0.08 D EBi 0.4 1 0.77 • Maliyet 1' 2734 $ 9.91 $/gün IX.SONUÇ Bu çalışına.da; deri e ndüstrisinin İlimizdeki durumu ve deşarj edilen atıksuların çevreye zarar vermeden! merkezi bir arıtma ile nasıl bir arıtma ol acağ ı çalışması yapılını ştır. Deri endüstrisinde kullanılan su miktarlan araştınlmıştır ve ı kg ham derinin işlenmesi için 40 ton su kullanıld1ğ1 tesbit edilmiştir. M ali yetin e Etki m e Yüzdesi O. ı 5 byaıırım=0.77 Aynı zamand a miktarlan ile inc e le nmi ştir. kullanılan kimyasal madde l er ve çevreye veımiş olduklan tahribatlar Deri endüstrisi atıksularının merkezi arıtmaya verilecek anal iz değerleri v e antn1a sonucunda atıksu deşarj mın 2872 sayılı Çevre Kanunu 'na bağlı olarak ç ıkartıl an Su Kirliliği Kontrolü Y ö ne tme l iği Tab lo 1 2 . standart değerleri ile karş ı laştırılması yapılmıştır. - e ndüs trisi nde yapılan 1 ton ( 1 000 kg) han1 deri irnal atında 40 m3 atıksu o luşmaktadır. ı m3 atıksuyun antılabilnıesi iç in yaklaşık o larak ilk yatınm ve işle t me maliyeti yönünden masrafı Tablo l l . ' de verilmis tir. D er i J Tablo 1 1 J Bir m • attksuyun ı· ık yatı n m ve ı. �1 etme 3 (m ) Ilk Yatırım M al i ye ti 40 ($) 1 3880 Debi ı 40 ı ma rıyetı İşletme Mal i ye ti ($/gü n) Toplanı 9.9 1 1 3 889.91 ( $) 0. 2 5 Dikron1attaki +6 değerlikli krom düşük konsantasyonlarda bile biyolojik proseslere toksik etki yapar. Kroma tanınan tolerans, çökme özelliğinde olan +3 değerliidi olma s ıdır ve artık çamur içinde kalmaktadır. +3 değerlikl i krom; çözeltinin p H ' sım 8 - l O'a yüks e l tme k ve oluşan krom hidroksiti çöktürrnek suretı ile uzaklaştırılabilir [ 1 J . 347.25 (ilk ya tır1m dahil ) - - 9. 9 1 9.91 0.25 (ilk yatırım hariç) 0.25 (ilk yatınrn hariç) en i nmiştir. (il k yatırım dahil) 347 büyük çevre problemi olan sülfiir parametresinin yüksek oluşu nedeniyle sülfürlü atıksuları n ayn. antılması gerekmektedir. Çalışmada s ülfürün 1 140 mg/I ike n 200 mg/1 FeCh katalizörü ile hava oksidasyonu uygulanması halinde %98.3 verim elde edilerek 1 9 .38 mg/1 ' ye inmiştir. Hızlı kanştıınıada kullanılan demir klörür ile sültür se viyesi 0 . 3 3 mg/I ,ye Endüstrinin 202 SAU fen Bil imleri EnstitüsU 6 Cilt� 3.Sayı (Eylül 2002) Deri Endüstrisi Atıksulannın Merkezi Sisten1 i l e Dergisi Antıla bili rliği n i n Araştı rı lması R.İicri, V .Bu l u r Tam karışıml ı geri döngülü biyoreaktör havuzu hacmine tesir eden biyokine tik katsayıların etkisi incelenmiştir. Sakarya İ l i, Ferizh İlçesi hudutlarında kurulan IIf.O.S.B ölgesinin ihtisas sanayi olarak çok k irl i olan ışletmelerin özellikle deri endüstrisinin taş ınınas ı halinde ınerkezi bir atıksu arıtn1a tesisi pla nlandığın da işletrnenin oluşturduğu deb i , KOI ve AKM paran1etrelerine bağlı olarak ilk yatu·ım payı ve işletmeye katıinn payları hesap edihniştir. olarak deri endüs tTisinin atıksu Orta1anıa karakteı izasyonu aynı özelliği gösterdiği görüln1üştür. Ve debiye orantıl ı olarak 1 m3 atıksu için ilk yatırın1 ınaliyetinin 347 $ ve işletme n1al i yetinin 0.25 $ o lduğu tesbit edilmiştir. KAYNAKLAR [ 1 ] ŞE�GÜL, F., ''Endüstriyel Atıksulann Özellikleri ve Arıtılma��", Deri Sanayi Atıksulannın Özellikleri ve Antırnı, ızmir, 1989 [2] ÇED ve Planl" ına Genel Müd. , Çe v reyi Öncelilde Etkileyen Bazı Sanayiler ve Temel Sektör Faaliyetleri", Ankara, l 996 [3 J Güneş Dericilik Tesisi, "Ahn1et GÜNEŞ 'ten aluıan Bilgiler", Sakarya, 1 999 [4] ŞEi'JGÖRÜR, B., Deri Endüstrisi Atık Sularındaki Sülfürün Giderilmesi Üzerine B i r ..t\.raştırma'', Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1 984 [5] Norm Çevre Mühendisliği ve Tic.Ltd.Şti, "Biga Deri Sanayii Toplu İşyeri Kooperatifi", B i ga, 1 995 [61 Çevre B akanlığı Mevzuatı, "Su Kirliliği Kon1ı-olü Yönetn1eliği", Ankara, 1 995 [7] Çevre Bakanlığı, Sakarya Valiliği İl Çevre Müdürlüğü Verileri'', Sakarya, 1 999 [8] EROGLU, V., "Atıksu Tasfiyesi Ders Notları" [91 E ROGLU, V . , "Su Tasfiyesi", İTÜ İnş.Fak.Matbaası, İstanbul, 1 99 5 [ 1 OJ S A RIKA YA, H.Z., M ERİÇ, S., YILMAZ, E. ve TORÖZ, İ., "O.S.B. 'nde Arıtma Tesisi Maliyet Tahın.ini ve Katılım Paylarının Belirlenmesi'\ İTÜ S .Endüstriycl Kirlenme Kontrolü Sempozyumu '96, 25-27 Eylül, İstanbul, 1 996 [ 1 1 ] PTI\ARLI) V., AKAL, S .K. ve BAŞKAYA, H . S . , ·IFeasibility Studies and Canceptual Design Of Coınn1on E ffluent Treatment System For Tanneries in B ursa Leather Organized Industrial Estate", Fourth Inten1ational Synposium On \Vaste Management Problen1S in Agro Industries İstanbul-Turkey 2 3 - 2 5 September'', Bursa, " '' " 1 998 r 1 2] İ LERİ, Yayınları, R, "Çevre Biyoteknoloj isi", Değişin1 Sayfa:208-209, Adapazarı, 2000 203 Deri Endli�trisi Atıksulannın Merkezi Sistem ile SAU Fen B ılimleri Enstitüsü Dergisı Arıtıiabilirliğini n Araştıniması 6.Cilt, 3.Say1 (Eylül 2002) R.İicri,V.Bulur Diğer Atıksular Sülfür lü atıksular FeC13 Kaba Izgara Sülfiir Oksidasyon havuzu - - - - - - - - - � Rögar - - - - - - - - - � - - - - - - - - - - - - - - - - FeCh Ince Tzgara Kum tutucu ön c ökeltim , Hızlı K. Y umak. Dengeleme Havuzu Çamur Yoğunlaştıncı Filtre Pres Şekil 1 . Önerilen atı.ksu arı tma tesisi akım şcması 204 Aktif Karbon!u Akti f Çamur Havuzu Son Çökeltin1 �AC F�n I3 ı l ı rn1eri t=n s t i tii'\ii Dere isi 6.Cılt, J . Sayı (!:.ylül 2002) 3500 � - c0 ...... E --- So=1 78.34 rrg/1 X=1 98. 72 rrg/l > + · ·- ·-:i ··· ·· · > ;ili · - E=90 °/o 3000 -.ıı:\:-· • 2500 +---- ' ---- - - -- Ym i n = 0 . 3 0 kg/kg kdort= 0. 1 86 1 /gü n V4 Y-mirı=e.€4 ka/ka kdmin-0. 86 -1-fgtırı V6 ---.-- V? 1 000 --- -!--, - - ı · ----· ·-· i ı ı 1 - .... - -- -- - ··---- /.JI'r . - __ _ Y m i n= 0 . 64 kg/kg kdort= 0. 1 86 1 /gün Y m i n = 0 . 64 kg/kg kdmax=0.40 1 /gün Y m i n= 0 . 80 kg/kg kdm in=0. 06 1 /g ün '?rnir:ı=O��tkg kdort=0.186--t�tm VB --- -------� - ---- · Y m i n = 0 . 8 0 kg/kg kdm ax = 0 40 1 /g ün -- ---- . V9 ---- ----- --- -. -- - --. • · - - --- ·---- --- � - ------- ---- ,6 :7ı � ---- � �·-7� --- . . - · - -. . _ -- , · -- - - - .,... o -, , __, • --· ... J .. 1' • l ,.,-. • 1 ..... • � .. -- .4ı"'i.;., ... --«-; .. ,:;.ho - ·' ,..,,. ı . •- . .. ·!,: 1' ...,· ıl � ·#'- • r r,� •• •• �- -- ,,. ·�· - ı. --- . ·:��-- -- -�:'--...- --;;;;� " ....�. - .. • • .- . .. ' .- ·-- --r T - ,----,..--- r---.-----. • • --- ..-:-. .- .... • ,. ,. -- - th.t'll' -ı: ... .,. . - . '.. _ .. _ . .. J - -- ., .r,.·- � . -. j,Jrı� -- .• . ��-- - ..···.ı::.: ..., QxSo (kg/gün) .. _... -�;;J�; · · ·� ,- ---..---.,- r � � o/ � � � � 0 v � � * � � � � � � � � � � � � � � o/ � � � � � � � � � � �- 0' 0 ' o/' �- �- �- �- �- �- �- Ô �- �- � - �- �- � - �- �- � ' #' � - � - � - �- & - �'�$� ' $' �� � - $- $' �' $' �- � �' ------- Şekil 2 kd ve Y 'ye bağh otarak, -- · -j ,... ---r-U: • -:.:•JI;ı� �· ·..c t;. ı ı. . ,. . · -"' ,_ · ·�_... � "'.._ - � ' .. .·� ;;;. • -- '� ,, - - - ·. ·- ----- -.....A�� - -- ---- ----- ----- ' 500 -ı-- � <o tx - --- .....__ .. - ı ------ Ymin=0. 30 kg/kg kdmax=0. 40 1 /gün - ------ �A"' ı ---- . 1 500 ! ------- ------ V2 • __...,._ 2000 ı R.llca·i, V . Bulur Y m i n = 0 . 3 0 kg/kg kdm i n = 0 . 06 1 /gün V5 • 1 V1 V3 • � ı Antılabilirliginin �ra�t1rılmasa - --·-- c=6.7 g ü n _.. Ueri Endiistrisi Attksula n na n '\1t'rkczi Sistem ilc ---·- -·---- biyorcaktör hac.:mi(V) 1le giriş kirl111k yülcli(QxSo) i lişkisi 205 ı1 J Deri Endüstrisi Atıksu larınan SA U Fen B ı 'imleri Enstittisü Dergisi 6.Ci lt, 3 .Sayı (Eylül 2002) ··�· r.. - 2 . > - !lO� - - - R.İieri,\7.Bulur . 1/çjjn 0=872 m 3/gt.:ın So= 178 34 rı glı - -x:::-198 72·mg�r-· c=6.7 gun - -- - - - • ı----- •ta: .., ____ .. ·----· - - - - ·--- ----- ------ -- - _ .. - � - · ·· - - - - - - ı - .. -- - � -- --- -- -- · · - ı ı · --- - - ---- -- -- . - . -- . - 1--·-- ..� - - .. - ı i - - · - ..... - _ _ · · - - -- . - · __ - - - - - ·-- --- -·-· -·--·-- 1 ,, .., - - - ..., ı· , - - - - ---- ·---- --- - --- . · .. V (E' ye göre) • Yort:=0.64 kg/kg - _-_ . . - - __ _ - �_ _- . -.-_ _ -==--= . .-=-_-_-- - kdort= O. 1 00 • -- - - - -- -----·---- -- -- -- ·--·----- - --- - .. ·- - -· o - . l_�,--. .--"----, o--�-., ---, ,----"---. 0------"--,.-��-��--� ;o--�� t l --����.� .--���: u-�: .,.-ı .. .. Şekil 3. Kdort,Yort sabil, biyoreaktö:· hacmi (V) ile kirl i l ik giderme {E) ilişkisi 17!00 1 ı - · · · - -· . . · - - . kdort= O. 186 - . V - Yort=0.64 kg/k 7.IlO --- · 1 /gün 0=872 m3/gün . - So 1·7-8.34 nı g/ l = • ( c' ye .. --·-�- ----· - göre) ------·-· --·-- - .. - . ·- �19R72 m�l 1--- ----- - -�������� � � � � � � - - - - � __ __ _•. 7 �'----'7 �ı __ __ s r__ n __ __ s' _ __ _ __ '' __ __ _ _ -··-- �ı 97 _ !. kdat= O. 186 1/gJı > So=178.34 mg/1 - - · ·-- · . X=198.72 mg/! c=6.7 gün .:.. oo % . . . .. . .. .. ......·- -- . . . - 1 .. - - - ·- .. - - · · - - - . - � - . . - .. · ·- .. ···-------- - __ __ 'l 7__ _ � ·' __ __ ' s.r__ 's 7__ '1.7 __ __ �ı . __ mı . __ __ - -·-....- ·-- _ _ _ _ __ _ __ c � '� _ 'u __ _ _ _ _ _ Çamur y�ı (Tc) i l işkisi - ·-- - - · - · - - - - - · 0=872 m31g::ın . ·· V ( X'e göre} • • � __ _ _ -- - · Yctt=0.64 kg/kg - _ _ - --- _ · t� __ __ __ _ __ Şekil 4. Kdort,Yort sabit, biyoreaktör hacmi (V) ile ... - - - - � � � ���� � � . ı� - .. ---- - - -. . . · E=90 % 1!);) i le Antılabilirliği n i n Araştınimasi - .. Merkezi Sistem - · - - -- · --- --- - -·- ---- -- - - - ---·· - - - - - - . - - ··-· - - - ..... ııooc . _., - --- · .. .. - ··- ·--- · · ·- - - · --- - --- . . - -·-- ·-- .. . ... - ... .. - . - - -· . . · - . . -· .. .... - ·-· - ··- - - . - --···- -- - -- - - - . ·- . - . �-------�-- �------- Şekil 5 . Kd ort, Yort sabit, b iyoreaktör hacmi (V) ile Biyokütle konsantrasyonu (X) ilişkisi 206 Xfn� SA U ı-en Di lim leri En �tıt üsü De rgi si 6.C ılt, 3.S a_yı ( Eyl ül 200 2) Deri End üstr·isi Atıksu l a n n ı n 1\lerkczi Sistem ile � Q QxSo Y mi n=0.30 kg/kg So= l 78,34 mg/1 X = l 9 8 72 nı:�l Tc-6.7 . E=90 % Arıtılaoiliriiğini n Aı·aştı n l n1ası R.İleri,V . B u lur \' m a :\=0 . 80 Yort=0.64 kg/kg So= l 7R,34 mg/1 X= 1 93.72 mg/1 Tc:.-:6.7 gün So==-1 78,34 mg/1 X..;: 1 °�.72 % Ymin-0.30 - (m3/ giin) (kg/gün) · kdmin:-0.06 l lgü n l /gü n 4,46 50 8,S>2 75 1 3,3 8 1 00 1 25 22,29 4 1 4 ,7 5 1 73.70 2 0 2 ,64 1 75 3 1 ,2 1 200 35,67 2 3 1 ,59 225 40, 1 3 260,54 250 44 ,5 9 49 , 04 325· 350 53,50 57,96 62 ,42 2 89 ,49 3 ı 8,44 3 47 ,39 3 7 6 34 , 4 05 ,29 434,24 375 66 ,88 400 7 1 ,34 425 492 , 1 4 475 75,79 80 ,7 5 R4,7 ı 500 89 , 1 7 55 0,04 450 sı .)- � s so 575 600 636,88 ı 02,55 ı 07 ,0 0 11 725 750 775 800 825 �50 8 '7/ � 000 925 950 075 1 000 578,99 98,09 650 700 5 2 ] )09 607 ,9 3 1 l l ,46 675 463 , 1 9 9 3, 6 3 625 - 1 1 5 ,80 5 ,9 2 t 70,38 1 24 , 84 1 56,05 1 60,5 1 1 64,96 1 69,42 ı 7 3,88 ı 78,34 , 99.26 555,83 l l 0,29 6 1 7,58 1 80 , 6 9 ı 2 1 6 83 1 43 ,18 214,90 252,97 ] 54,4 1 27 1 ,04 90,35 424,02 46? ,57 501 ' 1 2 539,66 - , 1 64 ,70 ı 88,23 6 1 7,58 433 ,66 2 35,29 7 7 1 ,98 4 8 1 ,84 2 58,g ı 2 R 2 ,34 926, 3 8 305,87 1 003,57 3 29,40 - · 3 2 5 , 24 1 98,52 1 1 73 ,4 1 73 2 ,40 1 466,76 1._ ? _ 3) - , 1 '71 770,95 447.04 1 358,69 1 420,44 R09,50 84 8 , 04 494, l O 5 1 7,63 8 86,59 541 ' 1 6 1 4 8 2,2 0 925, 1 4 96 3, 69 ! 002 ,2 3 5 64 ,69 37 9,4 5 23 1 , 6 1 242 ,64 397,52 4 87 , 87 297,78 308,8 1 505,94 5 24 ,00 3 1 9,84 542,07 560, 1 4 .. _ _ _ _ _ 330,87 3 4 1 ,90 ı ?96,93 1 543,96 1 605,7 2 1667,48 ı 729,24 1 79 1 ,00 1 852,75 1 9 1 4 ,5 1 423,5 2 470,57 5 8 8 , 22 1 389,57 1 62 1 ' 1 6 1 698,36 1 775,56 ı 852,75 ı 029,95 397.52 848,04 705:86 ..ı ı 5,5 9 433 ,66 886 , 59 735,27 45 1 ,73 963, 69 764,68 469,80 ı 002,23 1 ?04,6 1 1 252,79 632,42 386,02 2 1 6 1 ,55 1 34 9, 1 6 2 7 0 1 ,93 1 686,45 722,77 44 1 ' 1 6 2470,34 794,09 1 349, 1 6 ı 3 97 ,]5 1 63 8 , 2 7 ı 1 57 ,9 7 ' 1 1 56,42 2624,73 430, 1 3 676 45 1 1 08,24 /99,97 704,70 542,07 94 1 , 1 5 578,2 1 9 1 1 ,7 3 1 590,08 970,56 999,97 . ı 029,3 8 1 734,6 4 870,56 2856,33 1 7 82 8 2 1 088,20 9 1 7 ,62 2933,53 3 0 1 0)2 ı 831 ,O1 l l l 7,61 1 927,37 ı ı 76,43 207 3087,92 , 1 87 9, 1 9 1 058 7 9 , 1 1 47 ,0 2 92 5 , 1 4 · - 487,8 7 823,50 85 2 .91 8 82 ,3 2 2779J 3 94 1 , ı s 9 1 5 ,501 ı 060,06 1 3 1 0,6 1 894,09 732,40 l 0 1 1 :87i 2099,79 1 464,80 1 503 ,3 5 1 54 1 .90 Y 809,50 374,99 2346,82 2408,58 ' J79A5 6 1 4, 3 5 4 1 9, 1 0 722 ,77 G 1 7:63 647,0-+ 1 O l l ,87 254 7,54 686,63 578,21 963,691 7 7ô,44 1 1 00 ,0 7 34 3 ,3 ı 674,sg 770 ,95 1 2 72 07 1 426,26 558,80 539,66 3 6 1 ,38 2038,03 2285,06 626,40 588,22 1 54 1 ,90 408,07 501 ' 1 2 2 34,90 578,2 1 9 63 ,69 363,96 6 68 ,5 6 4 1 1 ,75 9 1 5 ,50 2470,34 ' 462 ,57 867,32, 752,92 847 03 2 1 6 ,83 - 693,85 1 233,52 1 387,7 1 4 24, 02 1 98,76 3 25 ,24 1 493,72 2221,30 ı 80,69 5 29 , 3 9 1 976,27 � 97 ,05 433,6 6' 346,93 867�32 2393 , 1 4 82 3, 50 4 8 1 , 84 530,03. 3 85 ,47 8 1 .9, 1 3 i 445,53 , 385,47 , 655,3 1 231 5.94 39 1 4 4 ,55 1 6 2 ,62 3 3 7 29 . 307 , 1 8 6 8 2 .3 3 , 240,92: 2 89, 1 1 1 1 92 ,74 i 499,98 1 1 1 7,88 729 1 92,74 2 3 1 ,2 8 269,83 3 08 , 38 1 54 , 1 9 8 1 9, 1 3 658,80 97 1 44,55; 7 7 0 ,9 1 079,33 , 1 1 5 ,64 6 1 6,76 1 300,98 1 1 94 96,3 7 ı . - ?89, 1 1 2084,35 2 l 6 1 55 705,86 7 7 09 48, ı 8 47 0, 57 635,27 2 V(3) • 7 /0,95 1 040,78 1 1 5 6 ,4 , 38,55 kg/kg 44 ı ,ı 6 2007 . 1 5 2238,74 3 8 2 34 V(2) Ymax=0.80 ? 52,97 2 7 1 ,04 6 1 1 ,74 , 352,93 722 .77 ) 1 543,96 3 2 3 ,52 674 ,5 8 ' 1 26,48 294, ı ı 626,40 1 1 57 9 7 205,88 ' 5 7 8 ,21 1 080 , 77 ı 08,41 264 '/0 Yort=0.64 kg/kg 3 6, 1 4 1 7 6,46 23 5,2 9 5 10,01 84C)J 8 1 3 1 2,37 2 20 , 5 8 3 8 5,47 694,78 3 99,99 3 6 1 .3 8 33 7 ,29 2 1 1 ,76 -· 691,8'5 2 89 , 1 1 54 0,3 9 655,3 1 650,49 9 1 41 17 1 47,05 2 3 1 ,28 46 3 , 1 9 240, 92 1 049,89 5 96 ,2 8 1 1 2 ,02 385,99 1 87 49 955,3 3 1 07 1 ' 1 2 ı 1 7 ,64 307' 1 8 3 5 2 ,93 1 04?. , 1 7 1 92 ,74 1 235 1 �/ 578,21 l o 1 3 ,22 72,28 3 76,46 9?6,38 984,2� 1 1 7,64 6 1 6,76 2 86,76 8 9 7 ,43 ı 92,74 988, 1 4 209,55 1 8.07 '308,79 1 76,46 343.31 29.4ı C)4, l l 352,93 1 1 1 1 ,6 5 48, 1 8 V( l ) 54, / l 578 2 1 , V9 88,23 926,38 289, l l V8 1 54,40 1 65 ,44 469 ,80 8 1 0,58 . 8 02 ,8 6 . 8 64 ,62 l leü n 1 44,55 3 85 ,47 74 1 , 1 0 ı 32,35 , 1 /gü n kg/kg 2 3 1 ,59 346,93 679,34 l 2 1 ,32 98_76 275,73 ,63 494,07 kdmax=0.40 5 8 , 82 2 69 ,83 3 0 8 ,3 8 432 , 3 1 1 62 ,62 45 1 ,73 78 ı 5 370, 5 88,23 264 ,70 7 5 2 ,68 3 0 8 , 79 1 44,55 1 54, 1 9 7 7 , 20 kdort=0 . 1 86 96,37 1 1 5,64 247 ,03 77,20 1 26,4 8 4 33 , 66 72 3, 7 3 1 85,28 V7 2 3 ,5 3 47 ,06 7 0 , 59 77,09 1 2 3 ,52 66, 1 7 1 0R 4 1 694 ,78 868,48 ] j l ,59 55, 1 5 2 5 3 ,6'/ 1_ 33,76 1 47, ı 3 90 ,3 5 4 1 5 ,59 839,53 , 44, 1 2 66S ,8J ı 29,30 ı ] 8 .2 1 1 42 67 72 , 28 V6 3 8,55 , 3 3 ,09 kdmax=0.4 kdmin=O.O 6 t lgün O 1 /gü n llgü n 6 1 76 1 1 03 22 '06 54,2 1 kdort=0. 1 86 vs V4 � 36, 1 4 86,85 26,75 300 1 8,07 5 7 , 90 1 50 2 75 1 1 7 ,83 2 8 , 95 1u..lmax�0.40 kdmin-0.0 6 1 /gü n 1 /gü n V3 vı V1 25 kdort=O. 1 86 -- kd ort=O.l86 lig :in mg/1 Tc=6.7 gün Q= 1 78,34 mg!! X== l �8 . 72 n1gil Tc=6.7 gün E=90 kg/kg I:.-�u 'Yo gün E=90 o/o - ı 040 7 8 , 5 05 .94 1 079)3 ' 524,00 1 1 7 ,88 1 1 56 4 2 1 1 94 ,97 1 - , 560, 1 4 1 233,52 596,28 ı 272 ,07 6 1 4,35 1 3 1 0,61 6 3 2,42 650,49 --- 1 349, 1 6 1 387 7 1 1 426,26 - , ()68,56 686,63 704,7 0 1 464,80 722 77 1 54 1 ,90 , ] 503,35 ı 060,06 , l l 08 24 1 1 56,42 1 204,() 1 ı 252,79 1 300,98 1 349, 1 6 1 397 ,3 5 1 445,5J 1 493,72 1 54 1 ,90 1 590,08 1 638,27 1 686,45 1 734,64 1 7 82,82 1 83 1 ,0 1 I R79, J 9 1 927 3 7 , SAU .F'cn Jl i l i rnlcl'i Ucri Enc.lüstrisl Ataksulannın Merkezi Sistem ile lm�titilsü Dcr·gisi ArıtaJabilirliğinin Araştarılması R. ileri, V.Bulur 6.Cilt, 3.SaY1 (Eylül 2002) E o/o 5 Yort=0.64 kg/kg kdort=0. 1 86 1/gün Q=872 m3/gün So=1 78.34 mg/1 X=198.72 mg/1 Tc=6.7 g ü n V (E'ye göre) Yort=0.64 kg/kg kdort=0. 1 86 1/gün Tc Q=872 m3/gün So=178.34 mg/1 X=198.72 mg/1 E=90 % gun •• . 74,70 1,7 10 1 49,39 15 X mg/1 Yort=0.64 kg/kg kdort=0.1 86 1/gOn Q=872 m3/gUn So=178.34 mg/1 E=90 0/a Tc=6.7 g O n . V ( c'ye g öre) V {X'e göre) 582 ,20 1 00 , 72 2652,76 2,7 8 1 0, 1 8 1 1 6, 72 2289 , 1 2 224 , 0 9 3,7 987,93 1 32,72 201 3, 1 6 20 298,79 3 7 3 , 48 5,7 1 1 30 3 9 1 247' 1 3 1 48 7 2 1 796,57 25 4 7 1 64 , 72 1 622,06 , , , 30 448 , 1 8 6,7 1 344 , 54 1 80 , 72 1 478,45 7,7 1 358 ,2 1 59 7, 57 1 42 7 , 04 1 96 , 72 40 45 522,88 2 1 2 , 72 1 2 56,05 228,72 1 1 68 , 1 8 35 8,7 1 497,83 672 ,27 9,7 1 559,23 746, 9 6 1 0, 7 1 6 1 2 , 98 244,72 1 09 1 ,80 55 82 1 , 66 1 1 ,7 1 660,44 260 , 72 1 024,80 60 896,36 1 2, 7 1 70 2 , 6 5 2 76 7 2 965,55 50 65 70 971 ,05 1 045,75 1 3, 7 14 7 1 74 0 ,44 .. , 9 1 2 77 292 , 72 , � 1 774,46 308 , 72 1 5,7 1 805,25 324 , 72 822 , 82 1 833 ,2 5 340 72 784, 1 8 , : 865746 75 1 1 20,45 80 1 1 95 , 1 4 1 6,7 85 1 269,84 1 7, 7 1 85 8 , 83 356,72 749 , 0 1 90 1 344,54 1 8,7 1 882,28 372 , 72 7 1 6,86 1 903,86 388,72 687,35 1 493,93 1 9, 7 20,7 1 923,79 404,72 95 1 00 1 4 1 9,23 , --------· 208 - ı 660, 1 8 -.- -- -
© Copyright 2024 Paperzz