Topografya haritalarlnln inki~afl ve TopolgraflarIn bu giinki lmesaisi Yallan : Mra. Feridun H arita; bir Olkenin tapusu makammdadll'. Tapusuz mtilke " tasarruf olunamaz. Bundan ba~ka harita; ayni zamanda onu kullanacak asked ve sivil e~hasm giizii mesabesindedir. Binaenaleyh haritalar ne dereceye kadaJr sahih ve mufassaI olursa baladaki vezaifi 0 nisbette eyi gormii:~ olurlar. Bundan dolaYl ciham kadimin en eski zemanlarmda en biiyiik ulema ve riyaziyun hep dogru haritalar c;izmege c;ab~ml~lar ve az c;ok muvaffak olmu~lardlr . Biz bunlardan bahsedecek degiliz; yalmz ~unu ortaya koymak isterizki herhangi nirengiye istinat etmi1? ilk topografya haritalarl Felemenkli ( Sinelliyiis ) iin teklifi ve Fransada (Kassini) lerin himmetile 1:86400 mikyasmda olarak Miladm 1750 senesinde viicuda getirilmi1?tir. Bu haritalar 0 zamamn en miikemmel bir eseri gibi telakki . edilmi1? ve filhakika Fransa erkam harbiyesinin on dokuzuncu aSlr evaslhnda vUcuda getirdigi 1:80000 mikyasmdaki haritanm meydam istifadeye konmasma kadar klymetinil muhafaza et-· mi!illerdir. Mevzuu bahis erkam harbiye hadtasmm nirengisi te!ilkil edildigi vakit ( Kassini) paftalarmdan yok istifade edildigi gibi nirengi !ilebekesinin de vaktile pek dogru olarak tesis edildigi kemali taktirle gortilmii!iltiir. Mamafih miisennemi arazinin miinhanilerle iraesi (Kassini) zemamnda malum olma-· dlgmdan meyli arazi bu haritalarda tarama hatlarile irae edil- 34 1 inci Haritacllar mecmuaSI mi~tir. ilk miinhani usulii 1864 tarihinde isviyreli bir miihendis tarafmdan dii~iiniilmli~ ve peyderpey dtiveli sairece de kabul ,edilmi~tir. ilk miinhanili haritalara Almanyada tesadiif olunur. Eu usulde arazinin blitiin vaziyetini miitalea miimkiin oldugu gibi bir noktadan diger noktaya dogru almacak bir makta vasitasile de arazinin muhtelif meyilleri g6rlilmii~ olur. Askerl harita dairesi te~ekkiil etmezden evvel Tlirkiyede muntazam surette almml~ hiy bir harita mevcut degildi. VakIa ( 312) senesinde Eski~ehir ile civarmda 1:50000 mlkyasmda muntazam harita almmaga ba~lanml~ isede bu te~ebbiis pek HZ devam eylemi~ ve 0 tarihten ilani me~rutiyete kadar hiy bir te~ebbiiste bulunulmaml~hr. 0 zemana kadar elde mevcut haritalar; Rumelinin 1:210000 ve garbi Anadolunun 1:400000 mlkyasmdaki gayri muntazam usullerle yapllml~ jstik~af haritalarmdan ibaret idi; valna 0 tarihe kadar yapllml~ bazl haritalar var idi ise de hunlar graflk nirengiye miistenit ve mahdut sahalarl ihtiva eden mevzii haritalar idi; kullamlml§ ,olan aletler de: Grafometre; Pantometre, Eklimetre, ve meyil mlshraSl gibi ihtiyacah fenniyeyi temamen tatmin edemeyen alattan ibaret idi. (325) Senesinde harita komisyonunun te~ekkiiliinde (Jeodezi) fennine miisteniden 1/25,000 mikyasmda muntazam harita a11rnma ba~lamlml~ ve bu giine kadar muvaffakiyetle devam ederek memleketin miihim klslml~rlm ihtiva eden pek klymetli haritalar viicuda getirilmi~tir. Bundan maada seri nirengiye istinaden 327 senesinde ba~layan ve 930 senesinde ikmal edilen 1/200,000 mikyasmda miinhanili istik~af haritalafl vardlr ki memleketimizin haritai muntazamaSI ikmal edilinceye kadar bunlardan yok istifade edilecegi tabiidir. Topografya Haritalarmm inki~afl ve topograf mesaisi 35 Asked esas topogeafya haritalan 1/25,000 mikyasmda ya pllmaktadlr. Ger~;~ (Kocaeli) §ibiceziresinin 1/50,000 mikyasmda hemen Sakarya mensabma kadar 15 paftahk haritasl yapllml§ isede sonradan bun dan sarfl nazar edilerek bu gun 1/25,000 mikyasmdaki haritaya devam edllmektedir. KullamJan alet: Fransa eografya dairesine bir <;ok klymetli hizmetler ifa eden miiteveffa (Golye) tarafmdan tertip edilen (Alidat olometrik - miikemmel mlstira) dlr. Takriben (0,20) metre tuliinde ve 11 defa bti,yiitme kuvvetini haiz bir rasat diirbiinile rasat istikametlerini <;izmege mahsus miiteharrik mlsbra ve meyil zaviyelerini mesaha eden bir eklimetlreden ibarettir. Rasat tertibah ii<; koldan miirekkep bir kaideye miistenit iki §akull kola merbuttur; sathl rasada amut istikamette bulunan ayakta kii<;iik kiirevi bir tesviye ruhu vardlr. ~akull zaviyeler eklimetre ilzerinde grada kadar okunaJrak kusurah da diirhiiniin i<;inde beheri iki§er santigradl gosteren taksimattan okunur. Durbiiniin ic;inde santigrat taksimatmdan ba§ka mesafe ·okumak ic;in ( sitadya) tertibah olup gayri miisavi arahkla 150:800 metreye kadar taksimah havi iifkli c;izgiler mevcuUur. :Bu takRirnat zaviyei meriye miitehavvil, §ahls sabit esasma gore tertip edilmi§tir. Mesafeler: tulU ]iamili 3 metre ve iki par<;adan mUrekkep 3 hedefeli (Mira) §aluslar vasltasile okunur:: hedefelerin ikisi sabit ve birisi miiteharriktir; aIt ve iist hedefeler arasmdaki mesafe2,5 metre ve ba§ ve orta ile orta ve dip hedefeler ara:smdaki mesafeler (1,~25) §er metredir. YahnIz dip hedefe miiteharrik olup ledelhace ba§ hedefe ile araSI (2) metre gelmek iizere tanzim olunur. Mesafe okumak i~~in; ba~ hedefe dUrhiiniin i<;inde ve 800 Takkanu iizerinde ~) j[~areti hizasmdaki <;izgiye tatbikolunur. 36 1 inci HaritacIlar mecmuaSI Diger hedefe mesafeyi gosteren taksimattan hangisi iizerine muntabik olursa mesafe ondan ibaret olmu§ olur. ~ahism ufkt tutulmasl mecburiyetihasIl oldugu zaman mesafe okunabilmek ivin diirbiiniin ivinde (400) metreye kadar ayrl bir taksimat vardir bunun bazl (Miramn tulU) 1,25 metredir. Eu aletin plan~etesi (8) ko§eli olup sehpa ba~hgma mevzu kiirevi riikbe takimi vardir. Barita ahml: Topografya haritasl memleket nirengisinin nirengi noktalarile te~kiL ettigi sabit yerveiveye istinat eder; bu noktalar miistevi kemmiyeti vaz'iyelerle malum oldugu gibi rakimlarl da tayin edilmi§tir. Eu nirengi noktalarmdan (125) kilometre murabbamdaki sahaya (25 : 30) nokta verilmektedir. Topografya haritalarI ufka amut irtisam kavaidine gore ya pIlIr. Bu kanuna nazaran her hath ufki tulU ve te~ekklilii aym olmak iizere vemail bir hatta meyil zaviyesinin mikdarma gore kiivlilerek irtisam eder. «10 X 50) eb'admda bir pafta (Bon) usuli inki§afma nazaran 125 kilometre murabbamdaki sahaYl ihtiva eder. Yeni kabul edilen (Gavss-kriiger) inki§afma nazaran ise (120) kilometre murabbaI kadardir. Topograflar arazi iizerindeki harita mesaisini; aleminyum veya <;inko iizerine yapu;;tIrllml~ vatman kaadma dakik bir sutette nakledilen nirengi nokatma istinaden ve usulu mahsusasma tevfikan icra ederler. Memleketimizin avarIZl umumiyesi n~zan dikkata almarak mesafei miitesaviyei miiresseme (0.0004) olarak kabul edildiginden tesviye miinhanileri (10) metrede bir gevirilmektedir. Bittecriibe gormmii~tiirki harita almaktaki siir'at arazinin mii§kii~ latma gore degi~ir. Tecriibeli bir topografm vasat derecede mii§kiil arazide yevmiye bir kilometre murabbaI bir sahhta yer yapabilecegi kabul olunmaktadir. i§bu hasilah yevmiye bazl Topografya Haritalarmm inki~afl 37 ve toporagf mesaisi ahvalde(!) kilometre murabba dii~tiigii gibi kolay arazlda 15 K. m. murabbama kadar <;lkabilir. 7 ay arazide <;ah~an melekeli bir topograf bir devrei ameliyyat zarfmda bir pafta viicuda getirebilmektedir. i<;erisine girilmesi gayri kabil geni~ ormanlarm haritasmm ahnmasmda tali matI mevzuasina tevfikan hareket olunursa da havai harita ahmmdan istifade edilebildigi taktird~ daha sahih netayi<; elde edilecegine ~iiphe yoktur. Mariilarz hususat; topograf mesaisinin bir tarzl umumide beyamndan ibaret olup harita ahmma ait kitaplarda kafi tafsWlt mevcut oldugundan burada ayrlCa bahsine lUzum goriilmemi~tir. 3.
© Copyright 2024 Paperzz
