DİYABETİK AYAK YARA BAKIMI ve HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI SEMA İNCE DİYABETİK AYAK YARA BAKIM HEMŞİRESİ Ç.Ü.T.F. ENDOKRİN VE METABOLİZMA BD SUNUM İÇERİĞİ     Diyabetik ayak Diyabetik ayak yara nedenleri Etiyopatogenezi Hemşirelik yaklaşımları DİYABETİK AYAK Diyabetin komplikasyonlarından olan nöropati ile periferik arter hastalığına bağlı basınç artışı ve bu duruma enfeksiyonun da katılımıyla ortaya çıkan, organ kaybına götürebilen ruhsal, bedensel, sosyal ve ekonomik sorun oluşturan KOMPLİKASYONDUR. DİYABETİK AYAK EKİBİ ENDOKRİN NÖROLOJİ ORTOPEDİ PLASTİK CERRAHİ PSİKİYATRİ YARA BAKIM HEMŞİRESİ ANESTEZİ RADYOLOJİ ENFEKSİYON G.K.D.C FTR DERMATOLOJİ YARA NEDENLERİ         Travma Yanık Bası Radyasyon Cerrahi Venöz yetmezlik Yabancı cisim Diğerleri ETİYOPATOGENEZİ  NÖROPATİ  İSKEMİ  ENFEKSİYON NÖROPATİ       Ağrı, ısı ve temas hislerinin kaybı Akut travmalar Ayakkabı içindeki yabancı cisimlerin hasarları Ayak şeklinin bozulması Ayakkabı vurması Tırnak batması vb. durumlara neden olmaktadır. İSKEMİ    Arter daralması yada tıkanmasına bağlı kan dolaşımının yetersiz olmasıdır. Dolaşımın yetersiz olması dokunun beslenmesini engeller Beslenemeyen dokuda, kısa sürede nekroz gerçekleşir. İSKEMİ = AMPUTASYON ENFEKSİYON    Diyabet varlığı yara iyileşmesini geciktiren bir faktördür. AKŞ yüksekliği, enfeksiyonun girişi için iyi bir zemin oluşturur Bu zeminde mikroorganizmalar hızla çoğalarak yaranın iyileşme sürecini negatif yönde etkiler. HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI DİYABETİK AYAK BAKIM AMACI     Doku bütünlüğünün korunması, diğer organ ve sistemlerde oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi, Yeni yara oluşumunun engellenmesi, Daha fazla doku yıkımı ve enfeksiyon gelişiminin önlenmesi, Yara bakımının sağlanması, yara iyileşmesinin hızlandırılması DİYABETİK AYAK YARA BAKIMINDA HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ    Diyabetik ayak yarasında yatak istirahati, elevasyon ve immobilizasyon önemlidir. İstirahat ve uygun pozisyon yaralı bölgenin daha iyi kanlanmasını sağlar, ödemi ve ağrıyı azaltır. Yatay düzlemde 15-30 derece yükseklik sağlanıp diz altı boşlukları desteklenerek topuk üzerine ağırlık gelmeyecek şekilde pozisyon ayarlanır. DİYABETİK AYAK YARA BAKIMINDA HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ   Kan şeker düzeyinin yüksek olması enfeksiyonla başa çıkmada önemli rolü olan lökositleri etkisiz hale getirebileceğinden, kan şekeri takibi önemli rol oynamaktadır. Yara bölgesi akıntı, koku, nekroz ve osteomyelit açısından değerlendirilmelidir. DİYABETİK AYAK YARA BAKIMINDA HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ   Yaralı bölge travmalardan korunmalı, pozisyon verilirken ve hasta transferlerinde yeni yara oluşumu engellenmelidir. Yara bakım tedavisinde;canlı doku korunmalı, enfeksiyon önlenmelidir. DİYABETİK AYAK YARA BAKIMINDA HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ   Enfeksiyon durumunda yara kültürü alınmalı, pansuman sıklığı ve kullanılan pansuman içeriği yaranın durumuna göre düzenlenmelidir Hasta, gerekli durumlarda (amputasyon vb.) rehabilitasyona yönlendirilmelidir YARANIN DEĞERLENDİRİLMESİ YARANIN DEĞERLENDİRİLMESİ Yaranın lokalizasyonu  Yaranın nedeni/etyolojisi  Yaranın başlangıcı  Doku kaybı (bölgesel ya da tüm cilt kalınlığı)   Yaranın sınıflandırılması DİYABETİK AYAK YARASININ EVRELENDİRİLMESİ WAGNER SINIFLANDIRMASI GRADE 0  Ülser yoktur  Risk grubundadır  Ayak bakımı önemlidir  Eğitim çok önemlidir GRADE 1      Yüzeysel ülser vardır, Enfeksiyon yoktur. Nöropati ön plandadır. Ülserler sıklıkla basınç bölgelerinde oluşur. Bu bölgelerde önce nasır oluşur. GRADE 2     Derin ve penetre ülser vardır. Yumuşak doku enfeksiyonu gelişmiştir. Derin apse yoktur. Osteomyelit yoktur. GRADE 3     Yumuşak doku mevcuttur. Enfeksiyonu vardır. Derin apse vardır. Osteomyelit vardır. GRADE 4      İskemik lezyon ön plandadır. Ayağın bir bölümünde gangren oluşmuştur. Nöropati söz konusudur. Gangren bölgede ağrı yoktur. Enfeksiyon vardır. GRADE 5    Ayağın büyük bir bölümü gangrendir. Arteriyel tıkanıklık başroldedir. Enfeksiyon ve nöropatide patogenezde etkendir. YARANIN DEĞERLENDİRİLMESİ Lokalizasyonu  Yara yatağı ve yüzeyi  Yara kenarları ve çevresi  Eksuda  Büyüklüğü  Tünel veya sinüs oluşumu  Enfeksiyon  YARA YATAĞI VE YÜZEYİ  Epitel doku  Granülasyon doku  Fibrin doku  Nekrotik doku YARA KENARLARI VE ÇEVRESİ  Eritem  Masere  Kallus  Isı artışı  Kaşıntı EKSUDA  Miktarı  İçeriği  Kokusu  Rengi BOYUTLARI En X Boy X Derinlik=Yüzey Alanı TÜNEL VEYA SİNÜS  Tünel veya sinüs var mı?  Derinlik ? PANSUMAN SEÇİMİ Amaçlar: Eksudanın emilmesi Nemli yara yüzeyinin sağlanması Travma ve bakterilere karşı engel İzolasyon PANSUMAN SEÇİMİ    Yara yatağı nasıl? Yaranın derinliği,tünel ve cilt altı boşluk var mı? Eksudanın durumu? PANSUMANIN ÖZELLİKLERİ      Bakteri ve yabancı maddelerden korumalı Eksüdayı absorbe etmeli Isı ve sıvı kaybını önlemeli Kompresyon sağlamalı Yapışmaz olmalı PANSUMANIN ÖZELLİKLERİ      Ilık ve nemli bir ortam sağlamalı Toksik ve alerjik olmamalı Çevre dokulara zarar vermemeli Hava geçişine izin vermeli Estetik olmalı YARA BAKIM ÜRÜNLERİ         Hidrojeller Hidrofiberler Poliüretan köpük örtüler Hidrocolloidler Transparan örtüler Bal içeren örtüler Alginat örtüler Negatif basınç terapi(vac) YARA BAKIM SÜRECİ OLGU     M.A 30 yaşında, bekar,çiftçi,10 yıldır tip 2 DM öyküsü olan hasta 4’lü insülin tedavisi alıyor 15 yıldır sigara kullanıyor Kişisel bakımı yetersiz FARE ISIRIĞI sebebiyle kliniğimize başvurdu. SAPTANAN SORUNLAR       Kan şekeri düzensizliği, Ayakta çatlaklar, nasır ve cilt kuruluğu, Yara yeri enfeksiyonu Ayakta ödem Yoğun eksuda Ağrı YARANIN DEĞERLENDİRİLMESİ 7*5*1 cm, sağ ayak dorsa-lateraliste, Nekrotik yara Saat 7 yönünde kavitesi mevcut Kokulu, koyu sarı çok eksüdalı, Çevre doku enfekte, enflamasyon GİRİŞİMLER İnsülin dozları düzenlendi. Yara kültürü alındı. Antibiyotik tedavisi başlandı. RDUS yapıldı. Ayak elevasyonu sağlandı. Ağrı için analjezik başlandı.  Ayak bakımı nemlendiricilerle sağlandı. YARA BAKIMI     SF ile temizlendi Çevre dokunun bakımı için barier krem kullanıldı. Hidrojel ve hidrofiber Ag kullanıldı. Cerrahi debridman planlandı. YARA BAKIMI Yaranın boyutları 9*7*1 cm Çevre dokularda maserasyon, kızarıklık,ısı artışı Eksuda +++ Koku + Yara yatağı nekrotik 1 HAFTA SONRA Mekanik ve otolitik debridman yapıldı. Granülasyon? YARA BAKIMI Cerrahi debridman yapıldı. Sağ bacak lateraline drenaj amaçlı fasiotomi yapıldı(6*2*1 cm). Yaranın drenajı sağlandı. SF ile irrigasyon yapıldı. Hidrojel ve hidrofiber Ag kapatıldı. YARA BAKIMI 2 HAFTA SONRA  Yara 12*10*1cm boyutlarında oldu.  Ödemin azaldığı görüldü.  Eksuda miktarı ve kokuda azalma oldu.  Granülasyon dokusu gelişmeye başladı.  VAC terapi planlandı. YARA BAKIMI . 3 HAFTA SONRA 1.VAC TERAPİ UYGULAMASI YARA BAKIMI Yara boyutları 10*8*0,5cm, 6*2*1 cm Dorsal bölgede granülasyon dokularında belirgin artış ve saat 3-6 yönünde sarı nekrozları mevcuttu. Ödemin devam ettiği görüldü. Eksuda miktarı ve koku azaldığı gözlendi. YARA BAKIMI 2. VAC TERAPİSİNDEN SONRA YARA BAKIMI DERİ GREFTİ İLE ONARIM YARA BAKIMI İLK HALİ SON HALİ SONUÇ    Diyabet hastalarında en önemli sorun dolaşım bozukluğu sonucu iyileşmeyen yara ve amputasyondur. Diyabetik ayak yaraları multidisipliner yaklaşımla değerlendirilmelidir. Diyabetik ayak yara bakımı hastanın ve yaranın değerlendirilmesi, uygun pansuman seçimi ve bakımını içeren bir süreçtir. TEŞEKKÜR EDERİM.....