İzmir Kıyılarının Kıyımı

TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013
715
İZMİR KIYILARININ KIYIMI
Tahir ÖNGÜR
[email protected]
Ky, doğal yaşamn geçişli bir kuşağdr. İki yanndaki, karada ve denizdeki yaşam sisteminin
buluştuğu, alş veriş yaptğ, birbirini desteklediği bir kuşak. Bu kuşaktaki her süreç,
geçmişten bugüne jeoloji etken ve süreçleri ile yönlendirilir. Genç ky çökellerindeki
konsolidasyon ve oturma süreçleri; ky akiferlerindeki tuzlanma; buralarda aşr yeraltsuyu
çekimi nedeni ile tetiklenen gerilemeler; kumsal oluşum ve sürekliliğini sağlayan aşnma,
taşnma, kyya besleme, aknt ve dalgalarla yaylma ve bunlarn üzerinde ky yaplarnn
etkileri; kynn kara tarafnn, denizin ky kuşağna olan besleyici etkisi; deniz tabannn
doğal dengesine müdahalelerin deniz taban heyelanlar ve bunlarn da kylara tusunami
olarak geri dönmesi olaslğ; büyük akarsularn suyunun denize ulaşmadan tüketilmesinin,
ky ve deniz tabanndaki tortullaşmay önlemesinin sonuçlar; deniz ky kuşağndaki aknt
düzeninin ky kuşağnn düzeni ve yaşamn sürdürülmesi üzerindeki etkilerinin yoğunlaşan
deniz trafiği ile zedelenmesi; vö.
Doğay, doğal süreçleri, jeolojik koşul ve süreçleri göz önüne almadan kylar yönetilemez.
Ancak, tüketilebilir, yok edilebilir.
İZMİR KIYILARINDA YAŞAM VARDI, BİRAZ KALDI, ONDAN UZAK DURUN
Ky Kuşağ Canldr
Ky doğal yaşamn geçişli bir kuşağdr. İki yanndaki yaşam sisteminin buluştuğu, alş veriş
yaptğ, birbirini desteklediği bir kuşak.
Kumsal kuşağ, dar ya da geniş olsun iki yanndaki canllar birbirinden koruyan bir kuşaktr.
Akarsularn karadan taşdğ aşnt gerecin akntlar ve dalgalarla düzenlenmiş bir eseridir.
İzmir ky zengini, bunun için çok değerli ve bunun için ilgi görüyor.
Kylarn doğru yönetilmesi de bu açdan önem taşyor.
Kylarn kötü yönetilmesi de bu nedenle bir ykm sürecine dönüştü, dönüşüyor.
Akarsularn Doğal Akş Düzeni İle Oynanmamaldr
Kyya erişen akarsularn üzerinde yaplan barajlarda tutulup bekletilen akarsuyun taşmakta
olduğu kat gereç, oksijen ya da tek ya da çok hücreli canllar artk denize erişemez; ya da
aşr bir hrsla sulama için tüketilir de denize ulaşmas engellenirse bu su, kumsallar, kum
barlar varlğn sürdüremez, yaşamsal işlevlerini de sürdüremez. Ayn, Dikili’nin kuzeyinde
Altnova kysnda; ayn, Bakrçay Deltas’nda; ayn; Gediz Deltas’nda; ayn, Efes
kylarnda, Büyük Menderes Deltas’nda olduğu gibi.
Kumsallar Biz Şekillendiremeyiz
Kydaki kum hareketleri özel çkarlar doğrultusunda yönetilmeye, sradan ky yaplaryla
kumu bir yerlerde çoğaltlmaya kalkldğnda kumsaln bütünlüğü bozulur, aradaki kuşaklarda
* Bu bildiri Jeoloji Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir
716
TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013
kynn karaya doğru ilerlemesine, aşnmann başlayp hzlanmasna ve ky ekosisteminin
yklmasna neden olunur. Kuzeyden güneye bütün İzmir kylarnda olduğu gibi.
Denizdeki Yaşam, Ky ve Karadaki Doğal Koşullarla Birlikte Gelişmiştir
Karadan denize ulaşan akarsularn miktar ne kadar azalrsa, o suyun taşdğ ve denizin ky
kuşağnda yaşayan bütün canllarn, deniz taban bitki varlğnn da, su içindeki alglerin de,
balklara varacak kadar bütün sucul canllarn da beslenmesi o kadar aksar. Üreme koşullar
alt üst olur, gelişmeleri zayflar. Tükenir ya da oradan göçerler. Gediz Deltas’nn
kylarndaki sulak alanlarda ve ky ötesindeki, bizim ancak fark edebildiğimiz balk
varlğnda olduğu gibi.
Ender Rastlanan Baz Delta ve Sulak Ky Kuşaklar Deniz Yaşamnn Doğumevidir
Bakrçay Deltas’nda, hemen güneyinde Şakran-Aliağa arasnda kydaki sazlklar, göller ve
bataklk belki de bütün Orta Ege sucul yaşamnn yumurtlama ve çoğalma yeri. Kamyonlar
park etsin, hafriyatçlar kaz artklarn uzağa taşmasn, bir de kahvehane yapalm diye
buralar doldurulduğunda milyonlarca sucul canlnn yaşamnn sürdürülebilirliği ortadan
kaldrlyor. Bu canllğa, bu ky kuşağndaki az rastlanr zenginliklerden olan sulak alanlar,
slak düzlükler, bataklklar ve sazlklarn üzerine yapacağnz dolgular daha da ağr bir darbe
indirir. Aliağa’nn kuzeyinde Çaltan kylarnda ya da K Ege Liman yapma sevdanzla
Çandarl’da Bakrçay Deltas kylarnda olduğu gibi.
Bütün Ege kylarnda olduğu gibi.
Deniz Trafiği Bu Sürecin Dşnda Değildir
Limanlar ve buralar kullanan deniz taştlar, o kesimdeki akntlar, balk göçlerini,
yumurtlama alşkanlklarn, deniz suyunun tuzluluk dağlmn, deniz suyunun temizliğini ve
dip tortullarnn oluşum ve işlevselliğini yöneten doğal süreçleri alt üst eder. Ayn bugünlerde
Çandarl Deltas kysna kurulan ve Yunanistan’daki Pire Liman ile yarşabilirliğinden başka
bir şeyle övünülemeyen Çandarl Liman gibi. Foça’dan kuzeyde artk balk yok. Kurtulabilen
sucul canllar göçtü. Bütün İzmir kylar böyle.
Kyya Yakn Yeraltsuyu Akiferleri ile Deniz Alşveriş İçindedir, Engellenemez
Doğann kyya yakn yeraltsuyu akiferlerinden aşr yeraltsuyu çekimine de yantlar olur.
Sizin denize salmadğnz sudan eksilen, ky akiferlerine denizden girer ve yeraltsuyunuzun
bir bölümü tuzlanr artk. Ayn, Gediz ya da Küçük Menderes Deltalarnzn ky kuşaklarnda
olduğu gibi.
Deniz Taban ve Ky Kuşağndaki Zemin Koşullar Netamelidir
Bu deltalarn kyya yakn kesimlerindeki kalnlğ yüzlerce metreyi bulan, henüz
sklaşmamş zemin kesitinin üzerine kentsel yerleşimler (Bostanl’da olduğu gibi), sanayi
siteleri (ÇAOSB’nde olduğu gibi), depolama tesisleri (Çandarl Liman’nda olduğu ve olacağ
gibi) yaplrsa, bu ek yükler altnda, kaln zemin kesitinin gözenek suyu basnc artar, su
uzaklaşrken gözenek hacimleri azalr, zemin skşr ve yeryüzünde metrelerce oturmalar,
dengede dururken skşmalar olur. Şaşar, nedenini araştrrsnz. Bu, aşr yeraltsuyu tüketilip,
su düzeyleri düşürülerek te becerilebilir!
* Bu bildiri Jeoloji Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir
TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013
717
Ky Koşullarn Yönetmek Çok Zordur, Değiştirmek İse Ykc
Karadan denize organik madde, oksijen, vb yaşam kaynaklarn taşyan yalnzca büyük
akarsular olmadğ için, kyya yaplacak her rhtm, her “sahil sitesi”, her sahil yolu, doğal
kynn her santimetresinden denize erişen besleyicileri kstlayan; denize boşalan her kentsel
yağmur suyu ya da kanalizasyon drenaj hatt da denizel yaşam ykan biçimde bunu dejenere
eden birer müdahale olarak, sonuçlarna katlanlmas gereken müdahalelerdir. Ayn, bütün
Çeşme Yarmadas kylarnda olduğu gibi. Ayn, Seferihisar, Ürkmez kylarnda olduğu gibi.
Deniz Tabanyla Oynamak Çlgnlktr, Bunun Mühendisliği Olmaz
Deniz tabannda yaplacak her kaz, hele İzmir Körfezi gibi çöküntü havzalarnda birikmiş
kaln, ince daneli ve gevşek çökellerle dolu havzalarda yaplrsa, mühendislik hesaplaryla
durayl tutulamayacak şevlere neden olunur. Durağan koşullarda dengede durur görünürken,
sradan bir depremde bile bu şevler heyelanlanp çamur akntlar üretilir. Varsn bunun için
harcanan para boşuna gitsin; ama, bunun su kütlesine yapacağ itki ile karş kyya küçükbüyük bir tusunami şeklinde ulaşmasndan görülecek zararlarn hesab şev tasarm yapan
mühendislere sorulmamal.
İzmir İç Körfezi’nde Alsancak Liman’na ulaşm kolaylaştrmak ve çekici klmak için
yaplmas tasarlanan iki büyük kanal Liman büyürse istihdam artar avutmasyla
geçiştirilemeyecek bir gözü karalk olur. Deniz tabanndaki o çökeller doğal kökenli olduğu
kadar beslenme alanndaki sanayiden, geçen gemilerden, kentsel atklardan, ve benzerlerinden
gelen giderilemez kirlilikleri de kapsyor. Onu kaznca bir yerde suyla ykayp tuzunu almak
ve kurutup Çiğli Dalyan’da, kurutulup yok edilmiş olan gölü yeniden canlandrmak için
seddeler adalar yapmak ve göçmen kuşlar yeniden İzmir’e uğrar denmesine kibar bir
yakştrma yapmak olanaksz.
Düşünün, neden Romallar kentlerini denizi gören tepelere, neden Osmanllar dağ eteklerine
yapmşlard.
SONUÇ
Yaplacak bütün büyük deniz yaplar, ky önünde deniz kuşağndaki doğal aknt düzenini
bozar. Hele bunlarn kşkrtacağ deniz trafiği o akntlar terslendirmenin dşnda aşr kirlilik
yükünün de istemediğiniz başka kylara bulaşmasna neden olur. Aliağa ve Nemrut Körfezi
ile Orta Ege kylarnn bütününün bu nedenle kavgas izlemeye değer.
Aklnzdan çkarn,
 Karaburun Yarmadasn bir kanalla kesmeyi;
 Efes Liman’n;
 Vazgeçin Çandarl Liman’ndan;
 Aliağa ve Nemrut Körfezi çevresine daha fazla deniz trafiği yükü, daha fazla kirlilik,
daha fazla ykm getirecek yeni kömür santralarn unutun;
 İzmir Körfezi tabanna el değmeyin;
 Yeni yerleşimleri kydan uzak tutun.
 Tüp geçişten, İnciralt-Çiğli Viyadüğü’nden, Alsancak ve İnciralt Projelerinizden vaz
geçin.
Depremi düşünün, yaşam düşünün, İzmir’i düşünün.
Gidip İzmit Körfezi ve kentine bakn.
Doğa ile baş edemezsiniz.
Mühendisliği doğal dengeyi ykmada değil, korumada kullann.
* Bu bildiri Jeoloji Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir

Download Report