PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI Arş. Gör. Cüneyt ÇALIŞKAN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Acil Yardım ve Afet Yönetimi Çanakkale/Türkiye İçerik • • • • Giriş İlgili mevzuat Patlama etkisinin neden olduğu sağlık etkileri Patlamaya müsait ortamlarda kullanılan tehlikeli kimyasal maddelerin neden olduğu genel sağlık etkileri (Tozlar, Metaller ve Kimyasallar) • Sonuç Giriş • Patlama; çok hızlı bir gaz genişlemesi ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen ani bir yanma reaksiyonudur. • Patlamanın gerçekleşmesine uygun ortam, 1999/92/EC sayılı Avrupa Birliği direktifinin 2.maddesinde “patlayıcı atmosfer” olarak ifade edilmiştir. Sözkonusu kavram, gaz, buhar, sis ve toz halindeki yanıcı maddelerin atmosferik koşullarda havayla oluşturduğu karışımın tutuşturucu kaynak yardımıyla başarılı bir şekilde yanmasının ardından, yanma eyleminin bu karışımın bütününe yayılması şeklinde tanımlanmıştır. • Sözkonusu direktife paralel olarak hazırlanmış olan Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmeliğin 4.maddesinde ise “patlayıcı atmosfer” tanımlanmış, ancak bu kavram yerine “patlayıcı ortam” ifadesi kullanılmıştır (ÇPTKY m.4/bent c; m.3/bent b). Bu tanıma göre patlayıcı ortam; yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı ifade eder. • Yönetmelikteki tanıma getirilebilecek ikinci bir eleştiri ise, patlayıcı ortamın bir “karışım” olarak tarif edilmesi noktasındadır (bkz: ÇPTKY m.4/f.1, b.3). • Sözkonusu tanımda; “Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu …. karışımı ifade eder” denilmektedir. • Diğer yandan “karışım”; iki veya daha çok maddenin kimyasal bir tepkime olmaksızın bir araya gelmesidir. İlgili Mevzuat • Avrupa Birliği’nin, 99/92/EC sayılı Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Direktifi • 5237 sayılı Ceza Kanununun 174.maddesi • Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük • Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik Patlama etkisinin neden olduğu sağlık etkileri • Patlama etkisinin insan sağlığı üzerindeki olası etkileri; patlama dalgasının yaratmış olduğu aşırı basınç etkileri, patlamanın rüzgar etkisi, etrafta uçuşan enkaz parçaları, çöken yapılar ve sıcak radyasyon etkileri ile oluşmaktadır. 1. Doğrudan etki • Patlamalar yüksek bir basınç dalgası üreterek çevresindekilerin yaralanmalarına doğrudan neden olurlar. Basınç dalgası üreten bir patlamanın merkezinden çevreye doğru, ani azalan bir hız ve enerji kaybıyla genişleyerek yayılan süpersonik bir hareketlenme, aşırı basınç oluşturur. 2. Dolaylı Etki • Dolaylı etki, patlama kaynağının merkezinden gelen basınçlı bir kap gibi parçalar aracılığıyla oluşur. Bunlar genellikle patlamanın şiddetine göre yüksek bir hıza ulaşabilmektedirler. Tablo 1. Patlama yaralanmasının sınıflandırılması Yaralanma Sınıfı Yaralanma mekanizması Sağlığa etkileri Birincil Hızlı aşırı basınç çarpması Göz, kulak, akciğer ve sindirim sistemi gibi içi boş yerlerde hasar İkincil Uçan nesneler Künt travma ve doku içine cisim girmesi Üçüncül Patlama rüzgarı Kırıklar ve künt travma Dördüncül (Karmaşık) Bu üçünün dışında kalan komplike Yanıklar, künt travma , crush sendromu olaylar Beşincil - Bağışıklık sistemi problemleri Patlamaya müsait ortamlarda kullanılan tehlikeli kimyasal maddelerin neden olduğu genel sağlık etkileri - Tozlar • Toz, çeşitli büyüklükteki katı tanecikler için kullanılan bir kelimedir. • Çalışma yerlerinde tozlar vücuda yalnızca solunum yoluyla alınmaktadır. Solunum yoluyla alınan tozlar akciğerlerde alveollere penetre olduktan sonra çalışanın bünyesine ve aldığı toz miktarının dozuna göre; obstrüktif solunum yolu bozukluklarına veya hava yolları üzerinde mutajenik, karsinojenik, fibrojenik, allerjenik ve kimyasal tahriş edici etkilere neden olmaktadırlar. Patlamaya müsait ortamlarda kullanılan tehlikeli kimyasal maddelerin neden olduğu genel sağlık etkileri - Metaller • Metaller yüksek elektrik ve ısı iletkenliği, kendine özgü parlaklığı olan ve şekillendirmeye yatkın elementlerdir. • Metallerin üretimi, işlenmesi ve kullanımı gibi çeşitli endüstriyel işlemler sırasında metalin tozu, sıvısı ya da buharının herhangi bir yolla vücuda alınmasıyla sağlık problemleri ortaya çıkarırlar. • Metaller genel olarak düz kas sistemi, periferal ve santral sinir sitemi, dolaşım sistemi, solunum sistemi, sindirim sistemi, boşaltım sistemi üzerinde etkileri vardır. Patlamaya müsait ortamlarda kullanılan tehlikeli kimyasal maddelerin neden olduğu genel sağlık etkileri - Kimyasallar • Bu maddelerin üretimi, işlenmesi ve kullanımı gibi çeşitli endüstriyel, işlemler sırasında sıvı ya da bunlarının herhangi bir yolla vücuda alınmasıyla sağlık problemleri ortaya çıkarırlar. • Kimyasal maddeler genel olarak aşındırıcı, tahriş edici ve hassaslaştırıcı etkileriyle vücut sistemleri üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. Sonuç • • • • • İş yeri risk tanımlamalarının yapılması, Çalışan eğitimi, Çalışan ve işveren arasında etkili iletişim, İşyerlerinde güvenlik kültürünün oluşturulması, İşleyen etkin bir yönetmelik Dinlediğiniz için teşekkür ederim… [email protected]
© Copyright 2024 Paperzz
