Ateşi Tutan Eller - ATEŞ KAHRAMANLARI (2010) Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç İTFAİYE NASIL OLMALIDIR “Gözsüze fısıldadım sağır sözüm işitmiş, Dilsiz çağırıp söyler dilimdeki sözümü...” Yunus Emre Ülkemiz itfaiyeleri halen, sahipsiz ve yetimdir. Sosyal bir tesisi, bir hastanesi yok; tanıtanı, savunanı yok. İtfaiyeler artık öksüz kalmaktan kurtarılmalı, milli servetin kurtarılması, tarihi zenginliklerimizin korunması ve insanımızın can güvenliği için olması gereken yere getirilmelidir. Günümüzde, yangından dolayı önemli can ve mal kayıpları meydana gelmesine, çoğu zaman tarihi hazinelerimizin yangın nedeniyle yok olmasına ve ülkemizin deprem, sel, heyelan gibi doğal afetlerin sık rastlandığı bir bölgede bulunmasına rağmen, itfaiye kuruluşlarına gerekli ve yeterli önem bugüne kadar verilmemiştir. İtfaiye denilince, garaja benzer bir yerde birkaç su tankı ve hortum tutan birkaç personel akla gelmektedir. Belirtmek gerekir ki, ülkemizde itfaiyeler belki sevilen, fakat önemi bilinmeyen ve küçümsenen kuruluşlardır. Gelişmiş ülkelerde ise itfaiye sevilen, önem verilen ve saygı duyulan bir teşkilattır. Kuşkusuz, eğitim sistemi ve yönetmeliği olmayan, çağdaş haberleşme sistemi bulunmayan ve modern araçlardan yoksun, iki su tankının bulunduğu yere itfaiye demek mümkün değildir ve birçok şehrimizdeki itfaiyelerimiz maalesef beklenen seviyenin altındadır. Yasal Eksiklikler Giderilmelidir Meydana gelen patlama ve yangınlara ilk müdahale eden teşkilat itfaiye teşkilatıdır. İtfaiye teşkilatının gerek donanım gerek personel gerekse diğer birçok konuda sorunlarının olduğu bir gerçektir. Bu sorunların başında, sürekli yangınlara girerek meslek hastalığına yakalanan itfaiye personeline, her dört yıl için bir yıl olmak üzere fiili ve itibarî hizmet zammı 19 Ateşi Tutan Eller - ATEŞ KAHRAMANLARI (2010) Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç verilmemesi gelmektedir. Ayrıca, itfaiye erleri için meslekî terfi, tenzil, disiplin gibi konuları içeren iç hizmet mevzuatı zaman geçirilmeden çıkarılmalı, itfaiye personelinin ölüm ya da yaralanmalara karşı hayat sigortası yapılmalı, araçlar ise kaskoyla güvence altına alınmalıdır. Yine, işçi kadrosu yetersiz olan itfaiye teşkilatına yeni personel alınmalı, çağdaş itfaiyecilikte önemli bir aşama olarak görülen itfaiyeci-halk bütünleşmesiyle personel ve kaynak tasarrufu sağlayacak olan gönüllü itfaiyecilik projesi için çalışmalar mutlaka yapılmalıdır. İtfaiyelerin daha iyi duruma gelmemesinde en büyük faktör, yasal düzenlemelerdir. Çağdışı diyebileceğimiz düzenlemeler nedeniyle, itfaiye gerçek kimliğine şimdiye kadar ulaşamamıştır. Yasal düzenlemelere göre, itfaiyemiz gelişmiş ülkelerde olduğu gibi önleme, kurtarma, eğitim ve söndürme görevini yapan bir kuruluş değil; gerektiğinde yol yıkayan, park ve bahçeleri sulayan, halka su dağıtan, pankart asan, baca temizleyen bir kuruluştur. Gerçek itfaiye, önce yangını önleyecek tedbirleri aldıran, sonra her türlü kurtarma ve ilk yardımı yapan ve yangını söndüren kurum olmalıdır. Türkiye’de itfaiyeler, değil önleme ve kurtarma, yangın olayları için bile muhatap alınmamaktadır. Bir ülke düşünün ki, İl Yangın Koordinasyon Kurulu’na Jandarma Komutanı, Milli Eğitim Müdürü alınmasına rağmen İtfaiye Müdürü alınmamıştır. Yangını gazete sayfalarında gören kişilerce hazırlanan esaslarda, itfaiyeler yardımcı hizmetler sınıfına dahil edilmiş, 2 bin nüfuslu bir kasaba ile 10 milyonluk bir şehrin itfaiye hizmetleri aynı düzeyde alınmıştır. Yangın önlemlerinin aldırılması ve kontrolü için itfaiye sorumlu tutulmuş, fakat bunu yapmak için itfaiyeye yeterli kadro verilmemiştir. Dünyanın çeşitli ülkelerine bakıldığı zaman, itfaiyeler ya askeriye içinde, ya polis teşkilatıyla bir arada veya bağımsız bir genel müdürlük şeklindedir. Eski Doğu Bloku ülkelerinden Macaristan, Romanya, Rusya, Polonya gibi ülkelerde, Paris gibi büyük şehirlerde itfaiye askeri bir teşkilattır ve askerlerle aynı rütbelere ve haklara sahiptir. Uzak Doğu ve bazı Güney Amerika ülkelerinde, hatta Kıbrıs’ta itfaiye polis teşkilatı içindedir ve polisle aynı haklara sahiptir. Birçok ülkede sivil savunmayı da içine alan bir genel müdürlük şeklindedir. Ülkemizde ise bilindiği gibi, itfaiyeler belediyelere bağlıdır. Bu anlamda itfaiyeler belediyelere bağlı olmalı, fakat gelişmiş ülkelerdeki haklara sahip olmalıdır. Organizasyon, eğitim ve standartlarının ülke genelinde aynı olması için ise bir genel müdürlük kurulmalıdır. 20 Ateşi Tutan Eller - ATEŞ KAHRAMANLARI (2010) Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç Hızır Acil Servisi İtfaiyeye Bağlanmalıdır İtfaiyelerin gerçek itfaiye olması için, Hızır Acil Servisi ve Sivil Savunma Teşkilatı itfaiye bünyesine alınmalıdır. Nitekim bütün gelişmiş ülkelerde “Hızır Acil” dediğimiz ambulans servisi itfaiye içindedir. Bu, ekonomik yönetimin, daha iyi hizmetin ve daha iyi koordinasyonun gereğidir. Yine bütün gelişmiş ülkelerde, Sivil Savunma Kurumu itfaiye bünyesindedir ve ayrı olanlar da birleştirilmektedir. Almanya, İngiltere, Fransa, Japonya gibi ülkelerin yanında yeniden organize olan Macaristan, Romanya ve Polonya gibi ülkelerde de Hızır Acil ve Sivil Savunma itfaiye bünyesine alınmaktadır. Ülkemizde, itfaiyeye ayrı bina, Sivil Savunmaya ayrı bina, Hızır Acile ayrı bina, her birine ayrı nöbetçiler, ayrı telsizler, ayrı araçlar, ayrı elemanlar sağlanmaktadır. Bu üç kuruluş aynı çatı altına alındığında hizmetler bütünleşecek, binadan, elemandan, araç ve gereçlerden tasarruf sağlanacak ve hizmetler daha koordineli olarak yürüyecektir. Kuşkusuz birleştirmenin birinci nedeni tasarruf değil, hizmetin daha düzgün yapılmasının sağlanmasıdır. Deniz, Orman ve Kara İtfaiyeleri Bütün Olmalıdır Diğer bir husus, deniz, orman ve kara yangınlarıdır. Deniz, orman ve kara itfaiyeleri bir merkezden yönetilmelidir. Yasal olarak denizde çıkan ve karaya sirayet edecek yangınlarda tek sorumlu kuruluş liman işletmeleridir. Benim bildiğim hiçbir ülkede böyle bir durum yoktur. Römork olarak yapılan birkaç gemiye monitör ilave edilmesiyle deniz itfaiyesi olur mu? Sadece denizde çıkacak yangınlara müdahale etsin diye personel bulundurmak olur mu? Kara yangını için bekleyen bir kimsenin deniz yangınına da gitmesi daha ekonomik ve daha verimli değil mi? Ama bizde neden böyle değil, bilmemiz çok zor. Deniz, orman ve kara itfaiyeleri aynı çatı altında olmalıdır. Telsiz sistemi ayrı ise ve haberleşme imkanı yoksa, araç standardı farklı ise yardımlaşma olamaz. Üstelik aynı amaç için farklı yerlerde eleman bulundurulması da gereksizdir. En azından büyükşehir belediyelerinin sorumluluk alanı içinde deniz, orman ve kara yangınlarından yalnız bir kuruluş yetkili ve sorumlu olmalıdır. Ülke Genelinde Standardizasyona Gidilmelidir Ülke genelinde itfaiye araç-gereçlerinde bir standart olmalıdır. Araç standardının olmaması, müştereken müdahale edilen olaylardaki yardımlaşma imkanlarını sınırlamaktadır. Hızla gelişen şehirler artık metropoller, megapoller oluştururken, yangın veya diğer olaylarda yardımlaşmaya daha sık gerek duyulmaktadır. 21 Ateşi Tutan Eller - ATEŞ KAHRAMANLARI (2010) Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç Ülkemizde, askeri birlikler Amerikan standartlarına, deniz kuruluşları İngiliz standartlarına, kara itfaiyeleri ise Almanya standartlarına uygun araç almaktadırlar. Bundan dolayı, müşterek çalışmalarda birbirinden faydalanma verimli olmamaktadır. Ülkemizde itfaiye araçları sanayisinin gelişmesi, yardımlaşmanın sağlanabilmesi ve eğitimin standartlaşması için araç-gereç standardı zorunludur. İtfaiye Eğitimi Yapan Okullara Önem Verilmelidir Günümüzdeki söndürme teknik ve yöntemlerini takip için eğitim çok önemli olmasına rağmen, itfaiyeye alınan bir elemanı eğitimden geçirmeden doğrudan itfaiyeci olarak görevlendiren ender ülkelerden biriyiz. Gerek, Uzak Doğu ve Amerika ülkelerinde ve gerekse Avrupa ülkelerinde sıkı bir eleme ile itfaiyeye alınan personel, en az bir-iki sene eğitim gördükten sonra itfaiyeci olabilmektedir. Avrupa ülkelerinde “Yangın Akademileri” bulunmaktadır. Yeni alınacak elemanlar İtfaiyecilik Meslek Yüksek Okulu’nu bitirenlerden seçilmelidir. Böylece itfaiyelere politik tayinlerin yapılması da azaltılmış olacaktır. Halk Yangından Korunma Konusunda Eğitilmelidir İtfaiye hizmetlerinin iyi olabilmesi için, güçlü itfaiyenin yanında halkın da yangın güvenliği konusunda eğitilmesi ve ayrıca yangın güvenlik önlemlerinin alınması gerekir. Halkın bilinçlendirilmesi ve eğitimi için okullarda yapılan eğitim çalışmaları artırılmalıdır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi işyerlerinde, hastanelerde ve okullarda sürekli tatbikatlar olmalı, okullarda yangın güvenliği eğitimi yapılmalıdır. Yangından Korunma Yönetmeliği İtfaiyeler Tarafından Uygulanmalıdır Türkiye’de Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik 2002 yılında yayınlanmasına rağmen, günümüzde bunu hala uygulamayan birçok belediye ve itfaiye bulunmaktadır. Yönetmeliğin uygulanması ve denetlenmesi görevinin itfaiyelere verilmesi ve itfaiyelerde yangın önleme konusunda eleman yetiştirilmesi gerekmektedir. Mali Kaynak Temin Edilmelidir İtfaiyelere mali kaynak sağlanmalı; kurum, belediyelerin sırtındaki mali bir kambur olmaktan kurtarılmalıdır. İtfaiye, her türlü kuruluşa, eğitim kurumlarına, hastanelere, askeri tesislere, gemilere, ormanlara ve geri kalan her yere 22 Ateşi Tutan Eller - ATEŞ KAHRAMANLARI (2010) Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç hizmet vermektedir. Ama bütün masrafları belediye tarafından karşılanmaktadır. Diğer ülkelerde olduğu gibi, itfaiyelerinin yatırımlarına devlet tarafından destek sağlanmalıdır. İtfaiye hizmetleri park gibi, yol gibi görünen hizmetler ve siyasi yatırımlar olmadığından, bütün belediyeler yeterli ödeneği ayırmamaktadır. Çıkarılacak bir kanunla, zorunlu sigorta sistemi getirilmeli, hem itfaiyeye gelir kaynağı temin edilmeli hem de vatandaşlar yangınlara karşı korunmalıdır. Emlak vergisine itfaiye payı konulmalı ve belediyelere toplam bütçenin bir bölümünün itfaiye hizmetlerine sayrılması zorunluluğu getirilmelidir. 23