2014

TÜRKİYE’DE YAŞLILARIN
SAĞLIK VE SOSYAL SORUNLARI
PROF. DR. ALĠYE MANDIRACIOĞLU
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
2014 UNDP İNSANI GELIŞME RAPORU
KıRıLGAN GRUPLAR

sosyal dıĢlanmıĢlık ve yoksulluk
 Dünyadaki yaĢlı nüfusun yaklaĢık %80’inin
emekli maaĢı yok, ya çalıĢması gerek ya
da ailesine bağımlı.
 60 yaĢ ve üstü yaĢlı nüfusun %46’sından
fazlası engelli, topluma tam katılım
sağlayamıyorlar
BĠRLEġMĠġ
MĠLLETLER
BĠNYIL KALKINMA
HEDEFLERĠ
Amaç 1
Mutlak Yoksulluk ve Açlığı Ortadan
Kaldırmak
Amaç 2
Tüm Bireylerin Temel Eğitim
Almasını Sağlamak
genç yaĢlardaki ekonomik fırsatlar ve güvenlikten yoksunluk ileri yaĢta kırılganlığa
neden olur 2014 Ġnsani GeliĢme Raporu
TEKNOLOJI ISE ÖDEYEBILENLER IÇIN
ERIŞILEBILIR
COĞRAFI SıNıRLAR
Nüfusa göre
Fakirlik
Önlenebilir ölümler
http://www.worldmapper.org/
Sağlık harcamalarına göre
Gelir güvencesi
Emekli maaĢı
ĠĢ yaĢamında 55-64 yaĢ
grubunda çalıĢan %
Fakir yaĢlı %
Orta-lise mezunu 60 yaĢ +
YaĢlıların kendi SED algısı
kiĢilerin %
KiĢi baĢı gelir
Küresel
yaşlı
izlemi
Sağlık durumu
60 yaĢ sonrası beklenen
yaĢam süresi
60 yaĢ sonrası sağlıklı
olarak beklenen yaĢam
süresi
Kendi ruh sağlığı algısı
Gereksinim duyduğunda
destek olacak arkadaĢ
veya akraba varlığı
• Gece yalnız baĢına
yürüyebilme güvenliği
• YaĢamında özgürlük
• UlaĢım olanaklarından
memnuniyet
 Sosyoekonomik
durum,
 Eğitim
 yaşlıların
sağlığının önemli bir
belirleyicisidir
Eğitim ile yoksulluk arasında korelasyon var.
Ülkemizde yoksulların % 84’ü okur yazar değil
yada ilköğrenimi tamamlamamıĢtır

MELTEM ARAN. TÜRKİYE’ DE YOKSULLUK VE
EŞİTSİZLİKTEKİ DEĞİŞİMLER (2003-2006). TÜRKİYE
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI VE DÜNYA BANKASI,
2010
TÜĠK Gelir ve YaĢam KoĢulları AraĢtırması,
2013

En zengin kesimin geliri en yoksul kesimin
gelirinin 7,7 katı oldu
YaĢlı yoksulluk oranı 2012 yılında %18,7
 Sosyal transferlerden yararlanan yaĢlı nüfus
2011 yılında %74,7
2012 yılında %76,6

 TÜİK
İstatistiklerle Yaşlılar, 2013
Tek kişilik hanelerin %42,2’sinde yaşlı
nüfus bulunmaktadır.
 Tek baĢına yaĢayan yaĢlı nüfusun %77,1’ini
kadınlar oluĢturmaktadır.

 TÜİK
Nüfus ve Konut Araştırması 2011
YAŞLILIK GEÇİM ENDEKSİ ARAŞTIRMASI 2011
TÜRKIYE’DE 65 YAŞ ÜZERINDEKI KIŞILERIN
KRONIK HASTALıK SıKLıĞı
%14
1 Kronik Hastalık
%23
%90
%35
2 Kronik Hastalık
3 Kronik Hastalık
4 veya Daha Fazla
Kronik Hastalık
Sağlık durumu “çok iyi/iyi” düzeyinde olan:
erkek :%36,9
kadınlar %18,7
 TÜİK
İstatistiklerle Yaşlılar, 2013

Kötü sağlık için eğitimsizlik ve kötü ekonomik
durum risk olarak belirlenmiĢtir

Hatice Simsek, Sinem Doganay, Refik Budak and
Reyhan Ucku.Relationship of socioeconomic status
with health behaviors and self-perceived health in
the elderly: A community-based study,
Turkey.Geriatr Gerontol Int 2013
DÜNYA DEĞERLER ARAŞTIRMASI/ TURKİYE 1997-2011
Çoğunluğu ilköğretim ve daha az eğitim
düzeyindedir.
 Yarıdan fazlası, 10-likert gelir ölçeğinde en
kötü 3 dilimde yer almaktadır
 YaklaĢık 1/5’i sağlığını kötü olarak
algılamaktadır.

Kadınların
 Okur yazar olmayanların
 Gelir durumu en düĢük dilimde olan
yaĢlıların

sağlık
algısı en kötüdür.
DÜNYA DEĞERLER ARAġTIRMASI/
TURKĠYE 1997-2011
EDA DOĞAN,KALKıNMA BAKANLıĞı TÜRKIYE'NIN YOKSULLUĞUN
ÖLÇÜLMESI, 2014
 Ankara’da
yaĢlıların
 %46.4’ü doktor, ilaç gibi sağlık
ihtiyaçlarını rahatlıkla karĢılayabilmek
için gelirlerinin yeterli olmadığı
saptanmıĢ

Ankara’da yaşlı yoksulluğu: ekonomik, sosyal,
kültürel ihtiyaçların analizi.
Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama Ve
Araştırma Merkezi, 2012
Ġzmir’de
 YaĢlılarda gıda güvencesizliği %21.7,
 Beslenme bozukluğu:

 evli
olmayanlarda 2 kat ,
 sosyoekonomik durumu kötü olanlarda 2,5 kat
daha fazla saptanmıĢ.

H. Simsek, R. Meseri, S. Sahin, R. Ucku. Prevalence of food
insecurity and malnutrition, factors related to malnutrition in the
elderly: A community-based, cross-sectional study from Turkey
European Geriatric Medicine 4 (2013) 226–230
Eğitimsizlerde
Demans daha sık
 Daha az geliri olan yaĢlılarda

Didem Arslantas, Demet Ozbabalık, Selma Metintas,
Serhat Ozkan, Cemalettin Kalyoncu,Gazi Ozdemir, Ali
Arslantas.Prevalence of dementia and associated risk
factors in Middle Anatolia, Turkey. Journal of Clinical
Neuroscience 16 (2009) 1455–1459.
Daha az geliri olan yaĢlılarda
 sosyal güvencesi olmayan
yaĢlılarda

yalnızlık ve depresyon daha sık

Aylaz R, Aktürk Ü, Erci B, Öztürk H, Aslan H.Relationship
between depression and loneliness in elderly and
examination of influential factors. Archives of Gerontology and
Geriatrics 55 (2012) 548–554
YAġLILIK GEÇĠM ENDEKSĠ ARAġTIRMASI
Yaşlı ihmali
YaĢlıların %3.5’in ihmal edilmekte olduğu
saptanmıĢtır.
 Sosyoekonomik düzeyin düĢük olması,
eğitimsiz olma risk faktörüdür.

Pembe Keskinoglu, Metin Pıcakcıefe, Nurcan Bilgic,
Hatice Giray, Nuriye Karakus and Reyhan Ucku.
Elder abuse and neglect in two different socioeconomic
districts in Izmir, Turkey International Psychogeriatrics
(2007), 19:4, 719–731
YAŞ AYRıMCıLıĞı
Genç eriĢkinlerin yaĢlılara yönelik olumlu bir
tutum içinde oldukları belirlenmiĢtir.
toplumdaki bireylerin öğrenim düzeyi
arttıkça
yaĢlıya yönelik daha olumlu tutum
sergiledikleri

Mualla Yılmaz,Meral Altıok,Badel Polat, Meryem
Darıcı,Mehmet Ali Sungur. Genç eriĢkinlerin
yaĢlı ayrımcılığına iliĢkin tutumları Turkish
Journal of Geriatrics 2012; 15 (4) 416-423
Avrupa sosyal araştırması,
2008
Avrupa sosyal araştırması,
2008
Avrupa sosyal araştırması,
2008
Tüm yaĢ grupları
SONUÇ:
YAġLILAR, SAĞLIKLARINI EN FAZLA ETKĠLEDĠĞĠNDEN, GELĠR
EġĠTSĠZLĠĞĠNE EN DUYARLI GRUPTUR.
Ülkemizdeki çalıĢmalarda:
Düşük sosyoekonomik düzey ve eğitim:
•
sağlıksız beslenme,
•
kötü sağlık algısı,
• kötü biliĢsel durum,
• yüksek ölüm kaygısı,
• hekim önerisine uyum gösterememe,
• ihmal,
• kötü yaĢam tatmini,
• yetersiz günlük yaĢam aktivitesi,
• kötü yaĢam kalitesi,
Riskini artırmaktadır
Yaşlanma Ulusal Eylem Planı, Sağlık Bakanlığı, 2007
 yaĢlıların topluma ve kalkınma sürecine aktif
katılımının sağlanması,
 kuĢaklar arası dayanıĢmanın güçlendirilmesi,
 bilgiye eriĢimlerinin sağlanması, yaĢam boyu sağlığın
geliĢtirilmesi ve refahın artırılması,
 sosyoekonomik olarak dezavantajlı olanların
güçlendirilmesi, sağlık ve bakım hizmetlerine tam
eriĢimlerinin sağlanması,
 yaĢlıların gereksinimleri konusunda sağlık
çalıĢanlarının ve bakım hizmeti veren diğer bireylerin
bilgilendirilmesi
 yaĢlıların aktif katılımının sağlanması, olanaklar
sunan, destekleyici ortamların sağlanması
TÜRKIYE’DE YAŞLıLARıN DURUMU VE YAŞLANMA ULUSAL EYLEM PLANı
UYGULAMA PROGRAMı. AILE VE SOSYAL POLITIKALAR BAKANLıĞı, ÖZÜRLÜ
VE YAŞLı HIZMETLERI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, ANKARA,2012.
Hedef 1: YaĢlılık döneminde, hastalık ve bağımlı kalma riskini artıran
faktörlerin birikmiĢ etkilerinin azaltılması
Talep eden yaĢlıların sağlıklarının korunması ve geliĢtirilmesi amacıyla düzenli olarak evlerinde kontrol edilmeleri ve
gerekli hallerde ücretsiz olarak sağlık kuruluĢlarına ulaĢımları sağlanacaktır.
YaĢlılara götürülecek tüm hizmetlerin planlanabilmesi ve etkili olarak yürütülebilmesi için Yaşlı Veri Tabanı
oluĢturulacaktır. Söz konusu veri tabanının toplumsal cinsiyete duyarlı göstergelerden ve ayrıca cinsiyete göre
ayrıĢtırılmıĢ verilerden oluĢturulması sağlanacaktır.
YaĢlılara yönelik evde bakım hizmet modelinin tanımlanması, standartlarının belirlenmesi ve evde bakım hizmetleri
yaygınlaĢtırılacaktır.
Evinde yaĢayan yaĢlılara yönelik elektronik ikaz ya da yardım cihazları ile istedikleri hizmetlere ulaĢabilecekleri acil
çağrı merkezleri oluĢturulacaktır.
Hedef 2: YaĢlılık döneminde hastalıkları önlemek için politikaların
geliĢtirilmesi
Kentler “yaĢ dostu” hale getirilecektir.
Aktif YaĢlanma, Kronik hastalıklardan korunma ve önleme, hastalığın etkisi ve bağımlılıktan korunma programları
geliĢtirilecek ve geliĢtirilen politikaların ve yapılan çalıĢmaların tümünde, kadın ve erkeğin sağlık sorunları ve
hizmet ihtiyaçlarının toplumsal ve biyolojik cinsiyete dayalı olarak farklılık gösterebileceği dikkate alınacaktır.
Hedef 3: Bütün
yaĢlılar için gıda maddelerine ulaĢımın ve yeterli beslenmenin
sağlanması
Ülkemizde yeterli enerjiyi sağlayan, makro ve mikronütrient eksikliğine neden olmayan, tercihen o bölgede bulunan
gıda maddeleri ile hazırlanan ve geliĢmekte olan ulusal beslenme hedeflerine uyan dengeli bir beslenmenin
teĢvik edilmesi ve gıdaların yaĢlılara ulaĢtırılması sağlanacaktır.

Download Report