KONUŞMA METNI Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. NA R I YGAIZ P I DDUARLAYNA N C I I SÜTRAKNI Y T BE U LMB UIHLA GBI I Ü RN I IVERSITESIIBÖ L EĞ RA RT E ITO IM N -G PA ÖR RIESV L I S I 26. Türk-Alman Gazetecilik Semineri 28. 09.-12.05.2012 14.-17.05.2014 YENĐ TOPLUMSAL MUHALEFET VE ATILABĐLĐR ĐNSAN Antalya-TÜRKĐYE www.kas.de/tuerkei Neo-liberal küreselleşme değer, temsiliyet, kimlik ve kamusalda yarattığı krizlerle savaş, işsizlik, dışlama, sömürü ve doğa tahribatına yol açtı. Cevap olarak kendiliğinden gelişen yeni toplumsal muhalefet de, Brezilya’dan Suriye’ye, Wall Street’ten Gezi’ye barışçı, koalisyoncu, çevreci en önemlisi insanî bir tepki geliştiriyor. Tarihçe, gerekçe, özellikler ve medyada durum… mevcut medyaya ne yaptı? Nasıl değiştirdi? Merhaba, Medyanın yanıtı ne oldu? Bizim oturumun başlığı „Dünyada Sivil Konu çok geniş ve çok derin olduğu için, 15 Uyanış ve Türkiye’ye etkisi“. dakika Buradaki ‘SĐVĐL’ sözcüğü, biraz muğlak bir içinde, ancak sentetik bir özet yapabileceğim. Ana başlıklar halinde… kelime. Sivil inisyatif, sivil toplum, sivil Anayasa, sivil hükümet…gibi bir çok Medyayı tek başına ele alıp incelemek bağlamda kullanılıyor. Muğlak bir anlamı mümkün değil. Çünkü medya çok siyasi, çok var. olduğu ideolojik, çok toplumsal, çok kültürel bir hukuki bir tanım yok. Daha çok siyasi- mekanizma. Yani çok boyutlu, çok unsurlu ideolojik bağlamda kullanılıyor bir. bir bütün. Bu nedenle, önce YTM’nin çeşitli Üzerinde herkesin Türkiye’de TOBB da, hemfikir Mesela Fenerbahçe Spor özelliklerine bakalım: Klübü de kendisini Sivil Toplum Örgütü olarak tanıtıyor. Sivil Toplum galiba Karl Somut olarak yakın dönemde YTM dediğimiz Popper tarafından popüler hale getirildi. hareketler nerelerde, ne isim altında ortaya Sivil (Civil) Latince kökenli, uygar, medeni çıktı? demek. da Civilisation uygarlık. Ama Fransızcada mesela Tribunal Civil, Hukuk Mahkemesi anlamında kullanılır. Türkçe’de ise sivil, daha çok askerî olmayan, hatta • • • asker karşıtı anlamına geliyor. Bu nedenle ben sivil inisyatif yerine, yeni itiraz, yeni muhalefet, yeni başkaldırı, yeni ayaklanma gibi deyimleri hareketlerin katacak genel olursak MUHALEFET tercih ediyorum. bir da, (YTM) özelliğini YENĐ bana Bu • • hesaba TOPLUMSAL uygun • ABD’de Occupy Wall Street Đspanya’da Öfkeliler (Đndignados) Tunus, Mısır, Libya ve Suriye’de…genel olarak Arap Baharı ya da Arap Devrimleri olarak adlandırılan hareketler Brezilya’da otobüs biletine zamma karşı patlayan hareket Türk medyasında pek yer almasa da, Bulgaristan, Makedonya ve BosnaHersek’deki hareketler Ve tabi ki GEZĐ DĐRENĐŞĐ bir isimlendirme olacak. GEREKÇELER VE KISA GEÇMĐŞ Başlıkla ilgili ikinci nokta: YTM’nin Türkiye’ye etkisi. Çok geniş, çok derin bir konu. Ben YTM’nin tarihçesine baktığımızda 1989’da siyasal bilimci ya da sosyolog olmadığım Berlin Duvarının yıkılmasına gidebiliriz. Yani için, alanı biraz daraltıp, YTM’nin medya çift kutuplu dünyadan tek kutuplu dünyaya alanındaki etkileri üzerinde duracağım. YTM, geçerken, işte verilen neo-liberal Yeni Dünya Düzeni adı küreselleşmenin 2 Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. e. V. Konrad-Adenauer-Stiftung başlangıç yılları… ABD’de Reagan, Đngiltere’de Thatcher hükümranlığı… Bizde AGNID RLA P DURAN partileri yani siyasi gruplar burada aktifti. Toplumsal temsil zayıf kaldı. de Turgut Özal. Fransızların ‘Pensée Unique’ TAÜURTKOIRY E M U H A B I R I dediği (Tek Düşünce), işte ‘Tarih Bitti’, LIBERATION-PARIS ‘Đdeolojilerin Monat 2007 yaygınlaştığı başlangıç dönemi. Baba Bush Demin 28. Türk-Alman Gazetecilik Semineri ve Bush Jr’un Beyaz Saray günlerinde de dönemlerde, Platz für Verlinkung 14.-17.05.2014 neo-con’ların egemen olduğu günler geliyor nedenlerle ve bağlamlarda gündeme geldiği www.kas.de Antalya-TÜRKĐYE sonra. için her birinin kendine has özellikleri var www.kas.de/tuerkei Aslında Marx okurları için, beklenmedik bir Sonu Geldi’ YTM’nin ÖZELLĐKLERĐ sloganlarının saydığım YTM farklı örnekleri, ülkelerde, farklı farklı tabi ama yine de bir çok ortak noktaya da sahip: dönem değil bu yıllar. Marx, 19. yüzyılın ortalarından itibaren kapitalizmin dönemsel • krizlerini inceleyip, öngörülerde bulunurken, bugün yaşadıklarımızı tasvir etmişti. Ekonomik ve toplumsal açıdan baktığımızda bu dönemin en belirgin özellikleri olarak, tekelleşme, özelleştirme, savaşlar ve işsizlik önplana çıkıyor. Büyüme • ve kalkınma odaklı, kâr ve rekabet merkezli ekonomik sistem, yoğun sömürüye açtı. Délocalisation denilen yol üretim • merkezlerini ucuz iş gücü, az vergi, çok teşvik olan ülkelere kaydırmak, sendikasızlaştırma, başta göçmenlerin ve her türlü azınlıkların ve tüm ötekilerin dışlanması, kentsel dönüşüm adı altında • kent rantının insan ve doğayı müthiş bir şekilde tahrip ederek yaygınlaşması sonucu fevkalade olumsuzluklar birikti. Bu süreçte siyaset ile ekonomi arasındaki denge ve ilişkiler de alt üst oldu. Siyasetin gücü azaldı, ekonomi üste çıktı. Yani hak hukuk, paranın altında ezildi. O kadar ki, • Parlamentoların yasama yetkisi de budandı. Yerine özerk kurullar denilen makamlar, yasa koyucu oluverdi. Bizde de RTÜK, BDDK gibi kurullar, yasa yerine günlük düzenlemelerle, kendi sektörlerini sistemin • istediği şekle soktular. Bu muazzam değişim sürecinin başlarında, küresel kapitalizmin görünümündeki Ekonomik Kab’esi Davos’daki Forumuna karşı, Dünya • • muhalifler, Dünya Sosyal Forumunu (DSF) oluşturdu ve mevcut duruma yanıtlar aradı. Ne var ki aranan yanıtlar bulunamadı. DSF bütün iyi • niyetine rağmen eski zihniyet kalıpları, eski örgütlenme modelleri içinde bazı formül ve reçeteler yaratmaya çalıştı ama olmadı. Çünkü zaten adı DSF olmasına rağmen esas olarak klasik/geleneksel sol muhalefet • BARIŞÇI. 50’lerin sonundan itibaren sömürgeciliğe karşı ulusal kurtuluş hareketleri olsun, 70’lerde ortaya çıkan radikal Marksist gerilla hareketleri olsun hep silahlı idi. YTM’nin önemli özelliklerinden biri ise, olağanüstü bir şekilde şiddetle karşılaşmasına rağmen, barışçı kimliğinden taviz vermedi. GENÇ ve ĐYĐ EĞĐTĐM ALMIŞ. YTM’nin kompozisyonuna baktığımızda, çoğunluğu, iyi eğitim almış gençlerin, kentli, meslek sahibi insanları görüyoruz. ESKĐ ANLAMIYLA ÖRGÜTSÜZ VE LĐDERSĐZ. YTM, eski sol muhalifler gibi, demokratik merkeziyetçilik, gizli hücreler filan gibi yapılarda örgütlenmiyor. Mao, Lenin gibi bir liderleri de yok. Kendiliğinden ve doğal bir şekilde bir araya geliyor. GENEL DEĞĐL SOMUT. Eski muhalefet kuşaklarıyla kıyaslandığında YTM, ‘Kahrolsun kapitalizm!’, ‘Kahrolsun Emperyalizm!’, ‘Yaşasın halkımız!’ gibi genel slogan ve hedeflerin yerine, çok somut, çerçevesi belli talepler uğruna mücadele ediyor. Đşte Gezi’de bir kamu alanının savunulması, Brezilya’da zammın geri alınması… vs… YTM, ĐKTĐDAR TALEP ETMĐYOR. YTM, evet belki eski iktidarların istifasını talep ediyor ama bizatihi kendisinin iktidara gelme diye bir talebi yok. YTM, kendi taleplerinin mevcut ya da olası iktidar tarafından hayata geçirilmesini istiyor. BĐRLEŞTĐRCĐ, KAPSAYICI. YTM, doğası gereği seferber ettiği tüm güçleri, en geniş kitleyi birleştirebiliyor, kapsıyor. Hatta neredeyse doğal olarak koalisyoncu bir özelliği var. YTM, sosyal medyayı çok iyi kullanıyor. Bu konuyu birazdan açacağım. YTM içinde eski solcu muhalifler de var ama ana kadro yeni ve genç aktivistlerden oluşuyor. Çoğu belki de ilk kez toplumsal, siyasal bir eyleme katılıyor. YARATICI ve ZEKĐ. YTM, yaşı, aldığı kültür ve konumu itibarıyla eski kuşak muhaliflere kıyasla muziplik derecesinde mizahçı. YTM, klasik sağ/sol, burjuva/proleter ayrımlarını da aşmış. Sınıfsal kökenlere değil kültürel/ideolojik tercihlere göre kitlesini oluşturuyor. 3 Konrad-Adenauer-Stiftung Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. e. V. YTM’NĐN ÇIKIŞ NEDENLERĐ RLA P DURAN AGNID Özellikler bölümünü uzatmak, genişletmek TAÜURTKOIRY E M U H A B I R I mümkün. nedeniyle daraldı, kısıtlandı, azaldı hatta bazıları tamamen ortadan kalktı. La Chose Publique ya da Public Good denilen bu alanların korunması, yeniden kazanılması için YTM bir mücadele yürütüyor. GEZĐ DĐRENĐŞĐ bu alanda somut bir örnek. Zaten YTM’nin mücadele alanlarına, merkezlerine bakın, hep bu tür kamusal meydanlar: Washington Square, Taksim, Tahrir, Rabia Al Adawiya ya da Puerta Del Sol… LIBERATION-PARIS Monat 2007 Şimdi YTM’nin neden ve nasıl ortaya çıktığı 28. Türk-Alman Gazetecilik Semineri meselesine gelelim. Ben, bu zuhur edişte 4 14.-17.05.2014 Platz für Verlinkung büyük kriz görüyorum. Antalya-TÜRKĐYE www.kas.de DEĞER KRĐZĐ: Mevcut düzenin bir • www.kas.de/tuerkei dizi alandaki temel değerleri ile YTM’nin Đşte talep ettiği temel değerler arasında bölümünü büyük uçurumlar ortaya çıktı. Mesela değerlendirdiğimizde ortaya çıkan sonuç, mevcut sistemde çok fazla ŞĐDDET Fransız felsefeci Bertrand Ogilvie’nin üretip, var, oysa ve krizler global olarak istiyor, Etienne Balibar’ın geliştirdiği ATILABĐLĐR istiyor, medenilik istiyor. ĐNSAN (Homme Jettable/Disposable Man) temel sahneye çıkıyor. Traş bıçakları var ya, üç değeri PARA, YTM ise temel değer kere traş olup atıyorsunuz sonra… E hiç olarak ĐNSANLIK istiyor. Hümanizm kimse, bir süre kullanıldıktan sonra atılmak istiyor. istemez. Mevcut YTM, özellikler BARIŞ şiddetsizlik ki gerekçeler, sistemin Edward neredeyse Said’in betimlediği Soma’da HÜMANĐZM. Mevcut düzen, egemenlere iniyorsunuz, BOYUN EĞĐLMEsini öneriyor. YTM ise atıyorlar toprağa… SORGULAMA ve ELEŞTĐRĐ madene sonra canlı çıkışta olarak cenazenizi talep ediyor. Doğu’da egemenler ve onların YTM, insanların atılabilir insan olmaması için düzeni BĐAT’ı zorluyor, YTM buralarda mücadele ediyor. ĐTĐRAZ’ı gündeme getiriyor. Değerler krizinde zıtlık örneklerini çoğaltmak MEDYA? mümkün. Şimdi hızlıca ve kısaca YTM’nin medya ile TEMSĐLĐYET KRĐZĐ: Mevcut siyasi- • toplumsal düzen/sistem, Parlamento, partiler, • değineceğim. GEZĐ DĐRENĐŞĐ ama aynı şekilde Occupy Wall Street ve sendikalar, diğer YTM’ler de mevcut egemen medyanın dernek, vakıf ve diğer örgütler, YTM’nin pabucunu dama attı. Egemen medya iflas yeni etti, rezil oldu, penguen oldu! Bunun altında taleplerini karşılayamaz oldu. YTM’nin mensupları, ‘Siz beni temsil yatan etmiyorsunuz!’ diyor. Ve ekliyor: ‘Ben eylemlerini zaten temsil edilmek istemiyorum. Ne aktar(a)mamasından kaynaklanmadı. Yani yapacaksam kendim yapmak istiyorum’. teknik bir habercilik meselesi değil. Mevcut Bir tür doğrudan ya da yarı-direkt egemen bir katılım, bir demokrasi talebi… sistemin zaten bir parçası/bir aparatı olduğu YTM, için sınıfta kaldı. eski özdeşleşemiyor • ilişkilerine yani düzenle/sistemle ve kendine has neden, egemen doğru medya, medyanın dürüst YTM’in YTM izleyip mücadele ettiği bir düzen arayışı içinde… KĐMLĐK KRĐZĐ: Kimlikten kastım salt milli ya da etnik kimlik değil. Cinsel kimlik de değil. Ama hepsini içeriyor. Mesela, genç hatta çocuk, ebeveyn baskısı altındaki genç kimliğini red ediyor. Yurttaş, devlet baskısı altındaki ezilmiş köle yurttaş kimliğini istemiyor. YTM’nin tahayyülündeki insan, sürünün, grubun, partinin, kümenin mensubu olmak istemiyor. Özerk hatta bağımsız birey olmak amacında. KAMUSALLIK KRĐZĐ: Yurttaşın eskiden özgürce ve çoğu zaman bedava olarak hizmet aldığı kamusal etkinlikler ve alanlar, neo-liberalizmin özelleştirmesi YTM, Đnternet’in özellikle medyanın gücünü hatta kanıtladı. Đnternet’in de sosyal üstünlüğünü Türkiye’de günlük hayatımıza girdiği ilk dönemleri hatırlayın: O zamanlar Đnternet’te biz egemen medyanın haberlerini alırdık, okurduk. Oysa ki bugün, neredeyse bütün klasik/geleneksel medya organları sosyal medyadan besleniyor. Radyo ve televizyonların reytingi ile basılı medyanın tirajlarını topladığınızda bile, sosyal medyanın aldığı tıkları aşamıyor. Sosyal medya artık belki egemen olmasa da 4 çoğunluğun tercih ettiği medya haline geldi. gördük, Üstelik, sosyal medya sayesinde, yurttaş kullanıcıları değil, R P DURAN LA AG NID artık pasif olmaktan çıktı, kendi haberini hemen TAÜURTK OIRY E M U H A B I R I kendisi kendi devam etti. Đkinci eğilim de, ilkinin tersi gibi LIBERATION-PARIS yayınlıyor. Mevcut egemen medyanın gözükse de aslında farklı bir versiyonu. Monat 2007 yalanlarını, gizlediği bilgileri 28. Türk-Alman Gazetecilik Semineri medyadan kamuya iletebiliyor. Konrad-Adenauer-Stiftung Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. e. V. yazıyor, kendi gazetesini de sosyal www.kas.de/tuerkei gerekli sıkı sosyal medya teyzeler, dedeler de ayarları yapıp, iletişime Onlar da aracı ya da biçimi neredeyse hiç kaale almadan, ‘Esas olan mesajın içeriğidir, ileten araç değil’ diyor. Bütün mesele doğru 14.-17.05.2014 Platz für Verlinkung Antalya-TÜRKĐYE www.kas.de sadece Đlginçtir, sosyal medya ile YTM arasında, ve çoğulcu içeriği uygun araçla iletmek. yapı Aslında sorun, hakiki gerçekle yani sokakla, bakımından ortaklık var. Her çok sayıda ikisi de benzerlik, örgütsüz ve sanal gerçek yani Đnternet arasındaki lidersiz. Twitter’in Facebook’un evet patronu geçişkenliği var ama lideri yok. Sosyal medya da, YTM kitabında ilginç bir mesaja rastladım. Mesaj, de, çoğulcu, katılıma açık, çok boyutlu, çok Mısır renkli, çok sesli, yaratıcılığı, kamusallaşmayı yayınlanmış. Diyor ki… ‘Biz Facebook’da teşvik eden ortamlar… değiliz, sokaklardayız!’. Tarihte tüm önemli siyasal ve toplumsal YTM, sosyal medyayı hem seferberlik, hem olayların kendilerine has medya organları duygu ile aklı bütünleştirmek, hem iç hem vardır. Her siyasal/toplumsal olaya tekabül de dış iletişimi sağlamak için genel olarak eden bir medya türü var: başarıyla kullandı. • • • • • • • Büyük Fransız Đhtilâlinin medyası, ‘Pamphlet’idi. Türkçeye ‘Risale’ diye çevirebiliriz. O broşürler aracılığıyla yayıldı devrimci fikirler. Lenin, Bolşevik Devrim’de medya olarak ‘Pravda’yı iyi kullandı. Hitler’in favori medyası radyo idi. Brecht’in Nazilerin radyoyu kullanması hakkında önemli bir makalesi vardır. Çin’de Büyük Proleter Kültür Devriminin medyası ‘Dazibao’ idi. Duvar gazeteleri… Humeyni, Đran Đslam Devrimi öncesi ve sırasında teyp kasetlerini kullandı medya olarak ABD, 1991’de Irak Đşgali sırasında ana medya olarak CNN’den yararlandı. YTM’lere baktığımızda hepsi sosyal medyayı kullanıyor. sağlayabilmek. devrimi Gerbaudo’nun sırasında, Facebook’da 10 YIL YA DA 30 YIL SONRA Bitirdim. Sonuç: Bu YTM, bence tarihi süreç açısından belki de en az 1871 Paris Komünü, 68 Mayıs’ı ya da Duvar’ın yıkılması kadar önemli ve etkili bir sürecin başlangıcını muştuluyor. 10 yıl sonra çocuklarımız, 30 yıl sonra torunlarımız bize soracak: ‘Baba, anne, dede, nine… Siz Gezi Direnişi sırasında neredeydiniz?’. Ben salondakilerin hepsi, eminim, bu çocuklarına, torunlarına çok güzel şeyler anlatacak… Teşekkürler. Bu konuda önemli bir literatür var: Manuel (SON/RD) Castells (‘Enformasyon Çağı’ ile ‘Đletişim ve Đktidar’) ile Paulo Gerbaudo (‘Twitler ve * Bu metin, Konrad-Adenauer-Stiftung Sokaklar’). Derneği Türkiye Temsilciliği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Alman-Türk Đki eğilim tartışılıyor: Birincisi, teknolojiyi, Vakfı tarafından Đnternet’i, tarihlerinde Antalya’da düzenlenen 28. sosyal medyayı kutsayan, olmazsa olmaz neredeyse bir kimlik ve Türk-Alman Gazetecilik varlık veren anlayış, ki haliyle yanılıyor. yapılan Çünkü zenginleştirilerek mesela Mübarek, Mısır’da devrilmeden önce Đnternet’i bile kesmişti ama yine de iktidarda kalamadı, devrildi gitti. Gezi konusunda da bazıları, direnişin özünü akıllı telefonlarda aradı. Halbuki Gezi’yi akıllı telefonlar değil, akıllı çocuklar yaptı. Twitter ya da Youtube yasaklanınca, 14-17 Mayıs 2014 konuşmanın versiyonudur. yazıya Seminerinde bilahare dökülmüş
© Copyright 2024 Paperzz
