Franchise Hakkında Bilinmesi Gerekenler 1. Güncelleme Franchise Hakkında Bilinmesi Gerekenler Franchise verirken ve alırken nelere dikkat edilmeli? 1. Güncelleme Franchise Nedir?...........................................................................5 Franchise Kavramları Neler?.......................................................6 Franchise Nasıl Gelişti?................................................................7 Franchising’in Bayilik ve Acentelikten Farkı Nedir?.....................8 Franchising’in Acentelikten Farkı Nedir?.....................................9 Franchising Türleri Nelerdir?.......................................................9 Franchising Sisteminin 3 Ana Unsuru Nedir?............................10 Franchise sisteminin 3 ana unsuru vardır:..................................10 Neden Franchising Yapmalı?......................................................11 Franchisingle İş Kurmak............................................................12 Avukat Desteği Alın....................................................................12 Suistimalleri Önleyin..................................................................13 Franchising Size Uygun mu?......................................................13 Franchising Nasıl Uygulanır?.....................................................14 Franchising Alırken Nelere Dikkat Etmelisiniz?.........................15 Franchisor’a Sorulacak Sorular Ne Olmalı?..............................17 Franchise ve Franchisor’ın Yükümlülükleri Nelerdir?................18 Yurtdışına Franchising Veren Şirketler Nasıl Çalışır?.................19 Franchise Alanlar Hangi Riskler ile Karşı Karşıya Kalır?.........20 Franchise Veren Kuruluşlara Nasıl Ulaşırsınız?.........................22 Franchising Sisteminin Yararları Nelerdir?................................22 Franchise Alırken 4 Noktaya Dikkat!.........................................23 Franchising Hakkında Daha Detaylı Bilgi..................................24 Franchise Alanın Riskleri...........................................................24 Firmalar Neden Franchising Verir?............................................26 Franchise Verene Yararları.........................................................27 Franchise Sözleşmesi Nasıl Olmalıdır?.......................................31 Bir Franchising Sözleşme Örneği...............................................32 Türkiye’de franchise sektörünün hacmini belirlemek için Franchise & More ve UFRAD tarafından yürütülen saha araştırması sonucuna gore, Türkiye’de zincir işletmelerin sayısı 1876... Bunların %24’ü yabancı, %74’ü Türk kökenli markalar… Zincirlere bağlı şube sayısı ise 50.000 civarında...Franchise veya bayilik verenlerin sayısı 1471, zincirler içindeki oranı ise %78... Sadece kendi şubelerini açıp kendileri işleten zincirler %22 oranında… Yabancı bir zincirin master franchise veya subfranchise hakkını alıp işleten bağımsız girişimciler kendileri işletse bile bu istatistikte franchise sayıldılar.Yabancı markanın sahibi olan firma franchise vermeyip Türkiye’de kendisi şirket kurup, kendi şubesini açıp işletiyorsa şube sayıldılar. Zincirlerin sektörlere dağılımı %24 yiyecek, %27 ürün, %16 hizmet, %33 giyim olarak belirlendi.Market, yetişkin giyim ve aksesuar zincirlerinin sayısı 200’ den fazla... Kafe, fast food ve restoran zincirlerinin sayıları ise 100’ü aşmış durumda…Alışveriş merkezlerinin hızla yaygınlaşmasının da etkisiyle, Türkiye’de bir franchise markası patlaması yaşanıyor. Avrupa Franchise Federasyonu (EFF) istatistiklerine göre, Türkiye franchise zinciri sayısında Avrupa birincisi… Türkiye’yi 1375 markayla Fransa, 960 markayla Almanya izliyor. Franchise Nedir? Franchising, birbirinden bağımsız iki taraf arasında oluşturulan sözleşmeye dayalı bir ilişkiyi tanımlıyor. En yalın anlatımıyla franchisingi, “hak sahibine verilen para karşılığında belirli sınai hakları ticari alanda kullanma izni” olarak özetlemek mümkün. Franchising sözleşmeleri, bir ürün, bir marka ya da bir hizmeti kapsıyor olabilir. İmtiyaz sahibi tarafın, belirli bir süre şartı ve bazı sınırlamalarla ticari işlerini yürütmek üzere bu hakkı ikinci bir tarafa devretmesi söz konusu. Franchising’in en önemli özelliği ise imtiyaz hakkını veren tarafın işin yönetim ve organizasyonu konusunda know-how yani bilgi ve destek sağlıyor olması. Türkçe karşılığı “imtiyaz” olan franchise, İngilizce bir kelime. Fransızca “affanchir” olan franchise verme sözcüğünden türetilen franchisor ise “franchising imtiyaz verme” olarak Türkçe’ye çevrilebilir. Buradan yola çıkarak yapılan tanımlamaya göre francihor; bir ürüne, hizmete veya bilgi birikimine, bunlara ait kalitesi kanıtlanmış ve başarılı bir markaya/isme sahip olup da, bunların satış dağıtım veya işletme hakkını belirli bir bedel karşılığı veren taraf anlamına geliyor. Franchisee ise, doğrudan veya dolaylı bir malı bedel karşılığında franchisor’un ticari adını/markasını, know-how’ını, iş görme ve teknik yöntemlerini, sistemini ve diğer sınai/fikri mülkiye haklarının kullanımını üstlenen taraf demek. Bunlar dışında karşınıza çıkacak yabancı terimler “Franchisee Fee” ve “Royalty” olacaktır. Franchisee Fee; franchisee’nin, isim, marka veya sistemi kullanma hakkı karşılığında franchisor’a ödediği başlangıç bedeli anlamına geliyor. Türkçe karşılığı ile “giriş bedeli”. Yıllık ciro ve kardan, anlaşmada belirlenen oranlarda yüzde olarak ödenen royalty ise, bir lisans veya ticari marka sahibinin sahip olduğu hakları bir başkasına devretmesi karşılığında aldığı bedel demek. Bunun tam karşılığı olan Türkçe terim ise ‘lisans bedeli’. Franchise Kavramları Neler? Franchise veren ve alan, basitçe iki taraf olarak görünse bile, yetkilerine ve üstlendikleri işlere göre değişik şekillerde adlandırılırlar. Franchise veren (Franchisor,Franchiser) : Sistemin ve markanın haklarına sahip olan ve franchise anlaşması ile bu hakları 3’üncü yatırımcılara kullandıran kişi veya kuruluştur. Franchise veren, sistemi kuranın kendisi olabileceği gibi, yalnızca franchise haklarını satma yetkisine sahip bir başkası da olabilir. Franchise verenin aynı sistemle çalışan kendi işletmesi veya işletmeleri olabilir veya olmayabilir. Franchise veren, sistemin gereği olan araştırma, eğitim, denetim, vb. gibi destekleri üstlenir. Franchise alan (Franchisee) : Sistemin ve markanın belli bir satış-hizmet noktası ve/veya bölgesi için haklarını anlaşma ile alarak uygulayan bağımsız yatırımcıdır. Bölge franchise alan (Area franchisee) : Franchise veren, pazarın belli yükümlülüklerini ve haklarını belli bir coğrafi alanda bölge franchise alana devreder. Bölge franchise alan bazı sistemlerde alt franchise alanlara işletme açtırabilir, bazı sistemlerde sadece kendisi işletmeler açabilir. Bölge franchise alan, sistemin gereklerine göre, adeta bir franchise veren gibi alt franchise alanın seçimi, işletme yeri seçimi, eğitim, denetim, mal temini vb. gibi işlevlerin bir veya bir kaçını üstlenebilir. Alt franchise alan (Sub franchisee) : Bölge franchise alan tarafından sistemi ve markayı kullanma hakkı anlaşma ile verilen kişi veya firmadır. Bazı sistemlerde anlaşma doğrudan bölge franchise alan ile alt franchise alan arasında yapılırken, bazı sistemlerde franchise veren anlaşmaya kendisi taraf olur. Masterfranchise alan (Master franchisee) : Yurt dışında geliştirilmiş bir sistem ve markanın belli bir ülkede kullanma haklarını alan kişi veya kurumdur. Bazen yalnızca masterfranchise alanın işletme açmasına izin verilirken, çoğunlukla kendi altında franchise satış hakkı da verilir. Bazı sistemlerde verilen franchise’lar masterfranchise alana bağlıyken, bazılarında doğrudan yurtdışındaki merkeze bağlı olur. Sistem (Franchise system) : Franchise ilişkisi kapsamındaki kural ve görevlerin bütününü tanımlar. Faaliyet konusu perakendecilik işinin yer seçimi, kurulması, işletme prosedürleri, satış teknikleri, markaların kullanımı, personelinin eğitimi, işletmenin denetimi, franchise alanların seçimi, franchise anlaşması gibi konular belirlenir. İşletme (Outlet, Store) : Perakende işinin yapılmasına kullanılan fiziki ortamı tanımlar. Genellikle ürün veya hizmet satışında kullanılan mağaza, dükkan, restoran, otel, ofis, depo gibi yapılardır. Telefon veya internet üzerinden sipariş alınarak müşterinin yerinde satılan veya postayla/internetle gönderildiği ürün veya hizmetler (örn. temizlik, bakıcılık, web hizmetleri, vb.) söz konusu olduğunda ev, ortak kullanılan ofis, bilgisayar, internet, depo, vb. işletmeyi oluşturan unsurlardır. Franchise giriş bedeli (Royality, Lumb Sum Fee) : Franchise alanın, sisteme girmek için başlangıçta franchise verene ödediği bedeldir. Franchise kullanım bedeli (Franchise Fee) : Çoğu sistemlerde franchise alanın işletme süresince sistemi ve markayı kullanması karşılığında franchise verene ödediği bedeldir. Genellikle aylık bazen haftalık alınan bedel cironun veya karın belli bir oranı olabileceği gibi, başka büyüklüklere, örneğin işletme alanına veya hizmet birimi adedine göre de alınabilir. Kullanım bedeli için bir taban sınır konabileceği gibi, aylık sabit bir ödeme de alınabilir. Reklam fonu (Advertising Fee) : Çoğu sistemlerde merkezden yapılan toplu reklam harcamaları için bir fon kurulur ve işletmelerden katkı bedeli toplanır. Bu bedel genellikle ciro ile orantılı tanımlanır. Franchise Nasıl Gelişti? Tüm dünyada kabul gören bir sistem olan franchising’in temelleri ABD’de yüzyılı aşkın bir dönem öncesine kadar uzanıyor. 1863’de Singer’in dağıtım sisteminde yaptığı uygulama, bugünkü anlayışa uygun ilk örnek sayılıyor. İlk örnekler arasında 1988’de General Motors’un ve 1902’de ilaç sektöründe Racall’ın uygulamaları da gösterilebilir. Franchising sisteminde asıl patlamanın yaşandığı dönem ise 1950’lerin sonları. Bu dönemde ticaret yapmanın farklı bir yöntemi olarak tanınan franchising, 1960’larla birlikte girişimciliğin gelişmesini sağlayan önemli bir araç olmuş. Yıllar itibariyle giderek benimsenen ve yaygınlaşan sistem, ayrı bir uzmanlık alanına gelmiş. Bu gelişmelerin etkisiyle 1960’da franchising sektörünün ilk birliği olan Uluslararası Franchise Birliği (International Franchise Association-IFA) kurulmuş. 1970’li yıllarda Avrupa’da hızla yaygınlaşan franchising sisteminin ülkemizde uygulamaları ise, 1980’lerin ikinci yarısına rastlıyor. Franchise vererek Türkiye pazarına ilk giren şirketler; McDonald’s, Pizza-Hut, Wendy’s ve Kentucky Fried Chicken gibi dünyaca ünlü fast food zincirleri oldu. Türkiye’ye fast-food ile giren ve özellikle hizmet sektöründe büyük ilgi ile karşılaşan franchising, özellikle son yıllarda çok hızlı bir biçimde yaygınlaşmaya başladı. Bugün gelinen noktada, Türkiye’de başlangıçta franchising konusundaki hukuki düzenlemeler mevcut genel kanunlar çerçevesinde yürütülmekteyken, 1994 tarihli “Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun” ve bu kanun uyarınca 1998’de Rekabet Kurulu tarafından çıkarılan ‘Franchise Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’ ile daha sağlıklı şekilde uygulama imkanına kavuşmuş durumda. Franchising’in Bayilik ve Acentelikten Farkı Nedir? Elbette, bayilik ile franchising birbirinden farklı kavramlar. Bayiler franchise olamazlar, çünkü bayi kapısına kendi adını asar. Bunun için bayi ana şirkete para ödemez, aksine bayiye kar payı bırakılır. Bayi toptancıdan kendi adına aldığı malı müşterisine satan, tamamen bağımsız 3’üncü şahıs yani üretici ile tüketici arasındaki aracıdır. Franchisee ise isim hakkını satın aldığı markanın çatısı altında belli bir ürün veya hizmeti, belli standartlar çerçevesinde üreten veya pazarlayan yatırımcıdır. Franchisee bayilikten farklı olarak markayı kullanmak için başlangıçta veya franchising sözleşmesi boyunca bir bedel öder. Franchise alan ulusal reklam ve tanıtım kampanyalarına mali olarak katılır. Franchise işletmeler gerek işyerinin görüntü ve dekorasyonu olarak, gerekse işletmecilik prensipleri açısından birbirinin tıpatıp aynısıdır. Franchising sözleşmelerinde bayiliklerin aksine markayı kullanma süresi ve kullanma yetki alanı (yalnız bir mahal ve bölge) yer alır. Franchise ilişkisi, ana şirket-bayilik ilişkisi ile karşılaştırıldığında çok daha hassastır. Bağımlılık ve bağımsızlık kriterleri açısından incelendiğinde her ne kadar franchisee’den kendini bağımsız olarak hissetmesi istense de (ki büyük ölçüde böyledir) bayi ile karşılaştırıldığında bayi çok daha bağımsızdır. Bayi seçiminde bayiinin sahip olduğu dükkan veya işyeri bayiinin mali gücü gibi kriterler önem kazanırken, franchisee seçiminde şahsın kişisel özellikleri ve iş tecrübesi ön plana çıkar. Franchising’in Acentelikten Farkı Nedir? Franchise şartlarının hiçbiri acentelikte yoktur. Acentelikte, marka ve isim birliği bulunmaz, destek yalnızca mal ve bölge ile sınırlı kalır. Satış veya cirodan bedel ödenmesi de söz konusu değildir. Acentelik ağırlıklı olarak ticari aracılık ve ilgili muamelelerin takibinden oluşur. İki sistem arasındaki farkı daha iyi anlamak için Türk Ticaret Kanunu’nun 116-134 maddelerindeki acentelik tanımına bakmak yararlı olabilir. Bu maddelere göre; “Acente ana şirket hesabına kendi adına ticaret yapar. Ana şirketin Türkiye’de şubesi yoksa, onun adına da yapılabilir. Ana firma adına hak koruma amacı ile hareket eder, dava açar, kendisine dava açılır, para tahsil edemez (özel izin gerekir), mukavele yapamaz (özel izne tabi), piyasa hakkında ana şirkete bilgi verir, alım satım dışında yaptığı hizmetler karşılığını ana şirketten isteyebilir.” Sözleşmenin akdi ile ‘Lump Surn Fees’ denilen bir ön ödeme yapılıyor. Ayrıca “Royalty” adında devamlı ve belli dönemler halinde yapılan ödemeler söz konusu. Royalty ödemeleri genellikle brüt ciro üzerinden hesaplanıyor ve cironun bir oranı şeklinde saptanıyor. Nadiren aylık maktu ücretler halinde de belirlenebiliyor. Franchisor verdiği destek hizmetleri için ek ödemeler de isteyebiliyor. Ödemelerin ne şekilde yapılacağı da (nakit, açık hesap, akreditifli ödemeler) sözleşmenin bu başlığı altında düzenleniyor. Franchising Türleri Nelerdir? Franchising uygulamaları, uygulandığı ülkeye göre ve sunulan fırsatlar açısından iki grupta ele alınıyor. Sistem uygulandığı ülkeye göre; “ulusal” ve “uluslararası” olarak, sunulan fırsatlar açısından ise; ‘ürün ve marka franchising’i ve ‘işletme sistemi franchising’i şeklinde sınıflandırılıyor. Franchising sözleşmesi bir ülke sınırları içerisinde, şehirler ya da bölgeler arasında yapılıyorsa ‘ulusal franchising’, iki ülke arasında yapılıyorsa “uluslararası franchising” olarak adlandırılıyor. ABD’de üretici ve satıcı arasında bağımsız bir satış ilişkisi şeklinde başlayan “ürün ve marka franchising”i ise, satış ilişkisi çerçevesinde satıcı şirketin, kendini üretici şirket ile özdeşleştirmeye çalışmasını kapsıyor. Bu tür franchising esas olarak belirli bir marka ya da ticari unvanın kullanılmasını içeriyor. Ayrıca imtiyazı veren şirket karşı taraf üzerinde sevk ve idare dahil, geniş ve sürekli bir denetim hakkına sahip oluyor. Bazı basit konularda, franchise alan kuruluş üretim safhasına da girebiliyor. Otomobil ve kamyon satıcıları, benzin istasyonları, alkolsüz içki üreticileri bu tür franchising’in en tipik örneklerini oluşturuyor. Franchising’in bir başka türü ise “işletme franchisingi”. Burada franchisee ve franchisor arasında sadece ürün, servis ve marka alanında değil, bir bütün olarak işletme sistemi içerisinde pazarlama ve üretimle ilgili tüm faaliyetleri de içeren bir işbirliği yapılıyor. Daha basit bir anlatımla, bu tür franchising “akıl satmak” olarak tanımlanabilir. Oteller, restoranlar, perakende satış mağazaları, kiralama ve danışmanlık hizmetleri bu sınıflandırma içerisinde yer alıyor. Son yıllarda işletme sistemi franchising’inin büyüme hızı diğer franchising’lere göre daha fazla. İşletme sistemi franchising’i diyebileceğimiz “business format franchising” sözleşmesinde yer alan 4 temel unsur ise şöyle: Franchisor sahip olduğu belirli bir ismin veya markanın kullanılması için franchisee’ye izin veriyor. Franchisee üzerinde, sözleşme süresince davam eden bir denetim söz konusu. Yine sözleşme boyunca franchisor, franchisee’ye belirli yardım ve hizmetlerde bulunuyor. Bu imtiyaza karşılık bedelin ödeme şekli olan “royalty”nin miktarı periyodik ödemeler şeklinde tespit ediliyor. Franchising Sisteminin 3 Ana Unsuru Nedir? Franchise (veya franchising), bir sistem ve markanın imtiyaz hakkı sahibinin, belirli süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasına dayanan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisidir. Franchise sisteminin 3 ana unsuru vardır: Sistem/marka : Franchise vermek için öncelikle ortada başarılı çalışan bir işletme, denenmiş bir sistem, tanınmış bir marka olmalıdır. Ancak başarısı kanıtlanmış bir iş başkalarına satılabilir. Bireysel yatırımcı, eğer kendi olanakları ile becerebileceğinden daha fazla kazanacağına, daha verimli çalışacağına, işinin daha başarılı ve kalıcı olacağına inanırsa böyle bir ilişkiye girmek ister. Hiç kimse, kendi becerebileceğinden daha az kazanmak için başkasının sistemini kullanmaz, başkasının markası için çalışmaz. Disiplin/destek : Franchise işinde, katı disiplin kuralları geçerlidir. Taraflar aralarında uzun süreli bir anlaşma yapar. Sistemin uygulama esasları net olarak belirlenmiştir. İşi başarıya götüren çalışma kuralları kesin olarak tanımlanmıştır. Aynı markayı taşıyan her işletmede standart ürün ve hizmet sunulur. Hizmet kalitesini sağlamak için başlangıçta ve sonrasında çalışanlara ve yatırımcılara sürekli eğitim verilir. İşletme süresince sıkı denetim uygulanır. Bedel : Yapılan işi “franchise” olarak adlandırmak için, franchise verenin, franchise alan yatırımcıdan bir bedel alması şarttır. Franchise vermek bir anlamda “sistem/marka satmak” olarak da adlandırılabilir. Dolayısıyla satılan marka veya sistem para etmelidir. Eğer franchise veren bunun karşılığında hiç bir bedel talep etmiyorsa, “sistem satmıyor” demektir. Bu durumda franchise sisteminin gereği olan çalışmayı yapması ve desteği vermesi de beklenemez. Yok eğer franchise sistemini kendi ürettiği bir malı pazarlamak için kullanıyor ve söz konusu destekleri ürün satış fiyatı içindeki karından finanse ediyorsa, fiyatını emsallerine göre yüksek tutuyor demektir. Franchise, esasen bir “pazarlama” yöntemidir. Yalnız burada pazarlanan bir ürün veya hizmet değil, bir sistemdir, yatırımcılara “hazır iş” satılır. “Franchise işi” bazen yanlış anlaşılır ve yapılan ürünle karıştırılır. Franchise, “hamburger satmak”, “araba kiralamak” vb. gibi bir iş değildir. Franchise satmak, “hamburger satma işini” veya “araba kiralama işini” pazarlamaktır. Neden Franchising Yapmalı? Kendi işiniz kurarken kaybedeceğiniz zaman ve enerji bu sistemle minimize ediliyor. Sistem aynı zamanda açık bir öğretim fakültesi gibi de algılanabilir. Yılların birikimi ve deneyimi girişimcilere kısa zamanda verilen eğitimlerle aktarılıyor. Bu da franchising sistemini benimseyen bir girişimcinin, Amerika’yı yeniden keşfetmesini engelliyor. Kısa zamanda işin püf noktalarını öğrenen girişimci, gerçek bir rekabet üstünlüğüne sahip oluyor. Girişimci önemli ölçüde para harcayarak oluşturabileceği müşteri potansiyeline franchising sistemi sayesinde, işini kurar kurmaz sahip oluyor. Bu sistemde girişimcinin arkasında sürekli olarak danışmanlık alabileceği, her konuda kendisine destek olan "bir bilen" var. Böylelikle iş dünyasına yeni adım atan bir girişimcinin finansal olarak istihdam edemeyeceği profesyonellerle beraber çalışma şansı doğuyor. Marka tüketici tarafından kabul gören ve bilinen bir marka olduğu için, girişimci rahatlıkla ürününü satabiliyor. Girişimci, hazır bir sisteme sahip olarak işe başladığı için tüm zamanını ve enerjisini satış ve pazarlama üstüne yoğunlaştırabiliyor. Girişimci ürününü konseptini oluşturmak için yapacağı alışverişlerde, en ucuz ve en kaliteli ürünü öncelikli olarak alma şansına sahip. Böylelikle, ürün kalitesini standart olarak koruyabiliyor. İş hayatının ilk basamaklarını çıkarken, beraberinde güven duyabileceği ve onunla beraber adım atan bir desteğin bulunması, girişimciye yüksek motivasyon veriyor. Girişimci, kendisi gibi aynı işi benimseyen ve işletmelerini kuran insanlarla rahatlıkla fikirlerini paylaşabiliyor ve dünyadaki son gelişmeleri takip edebiliyor. En önemlisi de, kendisi gibi girişimcilik ruhuna sahip profesyonellerle sürekli muhatap olduğu için, gereksiz anlaşmazlıklarla, vakit kaybını önlemiş oluyor. Franchisingle İş Kurmak Franchising modeliyle kendi işinizi kurmaya karar verdiyseniz ve işe sıfırdan başlayacaksanız, öncelikle faaliyet göstereceğiniz sektörü çok iyi tanımanız ve bazı sorulara yanıt aramanız gerekiyor, işte size bazı ipuçları: Franchise veren (franchisor) kimdir? Geçmiş deneyimleri nedir? Sistem içinde diğer franchise-alanlar(franchisee) işi nasıl yürütüyorlar? Yatırım bedeli nedir? Devam eden yatırım maliyetleri ne kadar yüksektir? Franchisörden alınması gereken ürün ve hizmetler var ise bunları kimden ve nasıl alacağım? Franchise ilişkisini başlatan şartlar nasıl düzenlenecektir ve gerektiğinde nasıl yenilenecek? Bu güne kadar kaç franchisee sistemden ayrılmıştır? Firmanın finans durumu ve finansal sistemi nasıl? Avukat Desteği Alın Bütün bu sorulara net bir yanıt aldıktan sonra sıra franchising sözleşmesine geliyor. Uzmanlar, örneğin antitröst yasalarını, Borçlar Kanunu’nun 19 ve 20’inci maddelerini incelemenizi, ardından bir avukat eliyle sözleşme imzalamanızı öneriyor. Bunun dışında franchise veren şirketlerin Ulusal Franchising Derneği’nin açıkladığı dürüstlük ve açıklık ilkelerini taahhüt edip etmediği sorulabilir. Suistimalleri Önleyin Size verilen bilgilerin doğruluğundan emin olmanın kesin bir yolu yok. Ancak birkaç kriter size çok yardımcı olabilir. Şirketin geçmişi, kamuoyundaki imajı ve denenmişliği, çalıştırdığı personelin iş tecrübeleri ve geçmişleri size bir intiba verecektir. Ayrıca ilk adımdan itibaren sorularınıza verilen cevaplar firma hakkında bir ön yargı oluşturmanıza yardımcı olacaktır. Bunun dışında bilgi ve dokümanların doğruluğu için size yeterli yardımı ve güveni sağlayacaktır. Franchising Size Uygun mu? Franchisee olmaya karar verdiğiniz zaman yapmanız gereken birçok değerlendirmeden en zoru kendinizle ilgili olanıdır. Böyle bir değerlendirme girişiminde bulunduğunuzda çevrenizde objektif olduğuna inandığınız kişilerin sizinle ilgili görüşlerini almayı yararlı bulabilirsiniz. Bu değerlendirme 4 temel noktayı kapsamalıdır: motivasyonunuz, kişisel kaynaklarınız, ilgili alanlarınız ve kişisel özellikleriniz. İş hayatında birçok kişi temel motivasyonlarının para olmadığını söyleyecektir. Gerçekten de çoğu, hele alınan riskler ve harcanan çaba göz önüne alınacak olursa, başka işlerde daha fazla kazanabilecek kişilerdir. Bu bazı iş adamları ve iş kadınlarının çok iyi para kazanmadıkları anlamına gelmez, fakat beklenti, çoğunlukla görkemli bir hayat tarzından çok, makul bir düzen olmalıdır. Elde edilecek ödül faaliyetin doğasını ve kişisel tatminle o işe dahil olmanın verdiği heyecanı birleştirir. Bunlardan bazıları şunlardır: Bağımsızlık ve otonomi: Başkaları tarafından denetlenmek ve onlara danışmaktansa kendi zaman ve çabanızı (sınırlar dahilinde) yapılandırmaktan tatmin olursunuz. Kişisel yetenekler için bir dışa açılım noktası bulmak: Birçok işte insanlar dar bir çerçevede çalışmak zorunda bırakılırlar. Böylelikle iş kendini tekrarlamaya başlar, geliştirici ve rekabete açık olmaktan çıkar. Kendi işinizde ise geniş bir yelpazeye yayılan görevler ve faaliyetlerden sorumlu olursunuz. Bu, stresli ve yoğun çaba isteyen bir ortamdır. Fakat en azından sıkıcı değildir. Beraber çalışacağınız insanları seçme imkanı: Mali gücünüz kimi çalıştırmaya yeteceği veya kimin sizinle çalışmaya müsait durumda olduğu gibi belli sınırlar dahilinde beraber çalışacağınız kişileri kendiniz seçersiniz ve işverenin seçtiği kişilerle çalışmak zorunda kalmazsınız. Kendi kendinizin patronu olma statüsü: Hiç kimse bütünüyle kendi patronu değildir. Müşterilerin, üreticilerin, bankacıların isteklerini karşılamak zorundasınız. Fakat en azından kendi işinizin sahibi olmak bu konuma sizi oldukça yaklaştırmış olur ve modern toplumda kendi işinin sahibi iş adamı rolünün size getireceği statü ve prestijden yararlanırsınız. Sosyal tatminler: İşinizin içerdiği mal ve hizmetlerle her anlamda bütünleşmenizle gerçekleşir. İşinizle ilintili çok miktarda kişi ve kuruluşla olan sosyal ilişkiler (üreticiden son tüketiciye kadar) normal bir işte olduğundan çok daha büyük bir çeşitlilik oluşturur. Özet olarak, yukarıda belirttiklerimiz genellikle kendi işinde çalışıldığında duyulan tatminlerdir. Bunlardan çok farklı motivasyonları olan kişiler için bir iş kurmak en iyi yol olmayabilir. Kişisel özellikler ve kapasite, iş hayatındaki başarının belirlenmesinde çoğunlukla en büyük öneme sahip noktalardır. Bir işletmeyi yürütmek, sıradan bir işten çok bir hayat tarzıdır. Stresle başa çıkabilme yetisi ve ısrarcı bir kişilik gerektirir. Franchising Nasıl Uygulanır? Franchisor şirket, öncellikle franchisee’ye bir tanıtım dosyası hazırlamalıdır. Bu tanıtım dosyası ana şirket ile ilgili bilgi paketinden ve formdan oluşur. Bu bilgi paketi ile ilgili kişisel ve mali bilgileri içerir. Ayrıca franchisor’ın franchisee’ye vermekle yükümlü olduğu 3 adet el kitabı vardır. Bunlardan birincisi, ana şirket içi operasyonu anlatan kitap; ikincisi, franchisee’nin uyması zorunlu olduğu kuralları içeren franchisee şirket içi operasyon kitabı ve son olarak da franchisee’ye nasıl işleteceğine dair tüm bilgileri içeren işletme bilgileridir. Bu işletme kitabı ile birlikte know-how’da verilmektedir. Franchisee, franchisor’ı seçerken çok dikkatli olmalıdır. Kişisel ve mali açıdan iyi analiz etmelidir. Aynı zamanda franchisor da franchisee için aynı araştırmayı yapar. Karşılıklı olarak tanıma aşaması tamamlandıktan sonra franchisor ile franchisee görüşmelere başlar. Faaliyet bölgesi belirlenir. Belirlenen faaliyet bölgesi göz önünde bulundurularak fizibilite çalışması yapılır. Bu fizibilite çalışmasında gerekli sermaye, ödeme koşulları, yatırımın ne kadar sürede geri amorti edeceği belirtilir ve bu fizibilite çalışması franchisee’nin önüne konur. Bu fizibilite çalışmasının sonucu franchisee için karar aşamasıdır. Franchisee karar verdikten sonra sözleşme imzalanır. Bu sözleşme çok detaylı ve her hususu kapsayacak şekilde olmalıdır. Sözleşmenin imzalanması ile birlikte franchisee’nin ödemeleri de başlamalıdır. Ödeme planı sözleşme ekibine verilir ve ödeme planı her şirket bazında değişir. Bu anlaşmalardan sonra franchisee’nin birim hazırlığı başlar. Bu birim hazırlığı mağazanın dekorasyonunu, franchisee’nin ve elemanlarının eğitimini içerir. Bazı franchisorlar birim hazırlığını üstlenerek her şeyi hazırlar. Anahtar teslim hazırlığın avantajı maliyetleri minimize edecek şekilde ana şirketin hazırlıkları yapması ve franchisee’ye yol göstermelidir. Hazırlıklar bittikten sonra franchisee işe başlar. Bu başlangıç süresince franchisee’ye yardımcı olmak amacıyla franchisor firmadan bir destek elemanı franchisee’nin yanında olur. Franchising Alırken Nelere Dikkat Etmelisiniz? En başta franchisor firmanın sahip olması gereken kriterlerin, anlaşma yapmayı düşündüğünüz firmada olup olmadığına bakmalısınız. Bunun için öncelikle şu sorularınıza cevap bulmalısınız: * Büyüme ve iş hacminin artması, verimlilik artışını getirir. * Mal ve hizmetlerin daha fazla satılması franchisor’ın finansal kuruluşlardan kredi bulma imkanını kolaylaştırır. * Daha hızlı ve selektif bir dağıtım söz konusu olur. Dağıtım sisteminin denetimi ise daha kolaydır. * Pazar ile ilgili hızlı ve sürekli bilgi akışı sağlanır. Bu sorularınıza ‘evet’ yanıtını aldıktan sonra dikkat etmeniz gereken çok önemli kriterler var. ABD’de franchisee’lerin ve bayilerin ortak olduğu American Associated of Franchisees&Dealers, franchisor seçerken nelere dikkat etmeleri gerektiğini şöyle sıralıyor: * Franchisor şirket öncelikle mal ve hizmetini satmaya çalışmalı. Kısa vadede hızla satılan dükkanlardan gelen para, uzun vadede dükkanların gelirinden alınacak yüzdelerden daha cazip olabileceği için bazı şirketler öncelikle franchise satmayı tercih ediyor. Ülkemizde henüz bilinen böyle bir örnek yok, sistem zaten dünyanın tanınmış ve güvenilir zincirleriyle Türkiye’ye geldi ve son yıllarda yaygınlaşıyor. Ancak yine de dikkatli olmak lazım, her ülkede olduğu gibi hızla franchisee’ler oluşturup sonra ortadan kaybolan zincirlerle karşılaşılabilir. * Franchisor şirket pazarlama kanalı olarak öncelikle franchisee’lerini kullanmalı. Satışının çoğunu kendi dükkanlarında yapan ve malını, değişik kanallardan pazarlayan franchisor’lar tercih edilmeli. * Üretilen mal veya hizmetin hazır bir pazarı olmalı. Pazarı doymuş bir ürün veya bağımsız işletmelerden alınmaya alışılmış bir hizmet söz konusu ise zincirin halkası olmak, beklenen verimi getirmeyebilir. * Marka/isim bilinir ve tanınır olmalı. Yatırımcıyı franchise almaya yönlendiren en önemli etken marka /isim olduğuna göre, markanın hangi kesimlerce, nasıl bilindiği üzerinde durulmalı. Değişik tüketici gruplarının görüşleri alınmadan franchise almaya karar verilmemeli. * Franchisor şirket yeterli eğitim, sürekli destek ve etkili bir pazarlama sunabilmeli. * Franchisor şirketin franchisee’leri ile ilişkileri iyi olmalı. Sistemin işleyişi, eğitimin yeterliliği açısından franchisor’ın bilgisi sorgulanmalı. * Franchisor aleyhine açılmış dava olup olmadığı, gerekçeleri ve sonuçları öğrenilmeli. * Franchisee veya franchisor tarafından işletilen dükkanların satış ve maliyetlerinin detayları açıklıkla verilmeli. Franchising sistemine dahil olmak, ‘kendi işinin patronu’ olmak isteyen bir girişimciyi kısıtlar mı? Böyle bir sıkıntı yaşamamak için taraflar nelere dikkat etmeli? Elbette imzaladığınız sözleşmenin size getirdiği bazı yükümlülükler, bazı kısıtlamalar olacak. Bu sisteme dahil olduğunuzda sizden işletmesinin gelişmesi, franchise sisteminin ortak kimliği ve saygınlığının korunması için azami gayreti göstermeniz beklenecek. Ayrıca, franchisor verimli yönetim için, sizden performans ve mali durumunun tespitini ölçecek işletme bilgileri isteyecektir. Hatta bu işletme kayıtlarının tespiti için bir temsilcisini de görevlendirebilir. Bu durumda işletmenizin kayıtlarında makul zamanlarda çalışılmasına izin vermelisiniz. Özetle bilmeniz gereken; her ne kadar işinizin patronu olsanız da, bir bütünün parçası olduğunuzu unutmayacaksınız. Tabii ki, sadece sizin değil karşı tarafın da bu konuda yükümlülükleri var. Bir franchising ilişkisinde, her şeyden önce taraflar birbirlerine karşı dürüst davranmalı. Franchisor anlaşmanın her ihlalinde, bireysel franchisee’ni yazılı olarak ikaz etmeli ve kusurun giderilmesi için makul süre tanımalı. Taraflar şikayet, tasa ve anlaşmazlıklarını samimi ve iyi niyetle, dürüst ve makul, doğrudan temas ve müzakere ile çözme yollarını aramalı. Hatırlatalım, franchising sözleşmesi her iki tarafa sorumluluk yükleyen bir sözleşme türüdür. İster mal, ister hizmet, ister üretim franchisingi yapılsın, hem franchise alanın, hem de verenin karşılıklı yükümlülükleri mevcuttur. Franchising verenin yükümlülüğü, sözleşme öncesi açıklama ve franchise alanı aydınlatma, gayri maddi malları franchise alanın kullanımına sunma ve bunlardan yararlanmasını sağlama, franchise alanı koruma ve destekleme, (bazı özel franchise anlaşmalarında) belli bir bölgede başka franchise sözleşmesi kurmama şeklinde olabilir. Franchise alanın yükümlülükleri ise, ücret ödeme, sözleşme konusu mal ve hizmet sürümünü yapma ve ciroyu arttırma için faaliyette bulunma, franchise verenin menfaatlerini koruma ve sadakat borcu olarak sayılabilir. Franchisor’a Sorulacak Sorular Ne Olmalı? Franchise Şirketi British Franchise Association’a Üye mi? Bu franchise endüstri ve ticaret birliği, şirketleri üyeliğe kabul etmeden önce sıkı bir denetime tabi tutulur. Şurası açıktır ki, bazı çok iyi şirketler de kendilerine has nedenlerle bu kuruluşa üye olmamış olabilirler, fakat üyelik eninde sonunda, genellikle şirketin lehine sonuçlanır. Diğer Franchise’ler Aynı Sistemde Başarılı Olmuş Mudur? Potansiyel yatırımcılar en az 2 satış noktasını, mevcut franchisee ile franchisor’ın yokluğunda ziyaret etmelidir. Bu satış noktaları franchisor’ın müdahalesi dışında tamamen serbestçe seçilmelidir. Franchisor’un Uzun Vadedeki Başarısı Franchisee’lerin Başarısına Bağımlı mıdır? Dürüst bir franchisor, sabit bir telif veya hizmet ücreti almak yerine franchisee’nin başarısıyla orantılı bir bedel almayı tercih edecektir. Franchisor, Franchisee’ler Üzerinde Karar Vermede Seçici Davranıyor mu? Yalnızca kısa vadeli kazanç peşin de koşan biri, bu işe para yatırmaya istekli herkesi ayırım gözetmeksizin kabul edecektir. Anlaşmanızı Feshetme Kararı Aldığınızda Ne Alacaksınız? İyi bir franchise işleminde, verimli çalışan bir satış noktası devredilebilir koşullarla mirasçılara geçebilir. Bu franchisee’ye çok ağır yük getirecek finansal borç veya donanım kirası gerektirebilir. Tabii yatırım toplamı üzerine daha baştan açık bilgi vermeyen bir franchisor, franchise’ın temelinde yatan iş ilişkileri açısından ideal bir ortak olmayabilir. Franchise’nin Gelecekteki Potansiyeli Nasıl Olabilir? Sunulan mal veya hizmete duyulan talep korunabilecek mi? Aksi takdirde bir modayı değerlendirmek üzere sunulan ve bu talep sona erdiğinde ya da zevkler değiştiğinde, franchisee’ler değeri sıfıra inmiş bir iş ile baş başa kalıyor. Başarı Hedefleri Gerçekleşmeyecek Kadar Yüksek mi? ‘Hayalinizde bile göremeyeceğiniz başarı’ vaatleri gerçekten de bir hayaldir. Düzmece franchise’ların çoğunun teşhisi geçmişte pek zor olmamıştır. Buna karşın yine aynı kişilerin, birçok insanın hayatları boyunca biriktirdikleri tüm parayı gasp etmeleri pek de zor olmamıştır… Eğer ciddi şüpheleriniz varsa geri çekilin ve başka bir franchise’a başvurun. Franchise ve Franchisor’ın Yükümlülükleri Nelerdir? Franchisor’ın Yükümlülükleri Nelerdir? * Bir iş sistemini franchise zinciri haline getirmeden önce, makul bir süre boyunca ve en azından bir örnek işletmede başarıyla yürütmelidir. * Zincirin isim, marka ve diğer ayırt edici özelliklerin sahibi olmalı veya yasal olarak kullanım hakkına sahip olmalıdır. * Anlaşma süresince bireysel Franchisee’ye başlangıçtaki eğitimi ve sürekli ticari veya teknik desteği verebilmelidir. Bireysel Franchisee’nin Yükümlülükleri Nelerdir? * Franchise şirketinin gelişmesi ve franchise sisteminin ortak kimliği ve saygınlığının korunması için azami gayreti göstermelidir. * Franchisor’ın verimli yönetimi için, Franchisee performansının ve mali durumunun belirlenmesini kolaylaştıracak işletme bilgilerini vermelidir. * Franchisor’ın talebi üzerine Franchisor’ın ve/veya temsilcinin bireysel franchisee’nin işletme kayıtlarında makul zamanlarda çalışmasına izin verilmelidir. Her İki Tarafın Sürekli Yükümlülükleri Nelerdir? Taraflar birbirleriyle ilişkilerinde dürüst davranmalıdırlar. Franchisor anlaşmanın her ihlalinde, bireysel franchisee’sini yazılı olarak ikaz etmeli ve kusurun giderilmesi için makul süre tanımalıdır. Taraflar şikayet, tasa ve anlaşmazlıklarını samimi ve iyi niyetle, dürüst ve makul doğrudan temas ve müzakere ile çözmelidir. Franchise Bedeli ‘Franchisee Fee’ Ödeme Şekilleri Nelerdir? Franchisee’nin kullanma hakkını aldığı marka ve sistem için, Franchisor’a yapacağı ödemeler çeşitli şekillerde olabilir. * Sözleşmenin akdi ile yapılan toplu ödeme (ön ödeme/ Lump Surn Fees) * Devamlı ve belli dönemler halinde yapılan ödemeler (Royalty) Royalty ödemeleri genellikle brüt ciro üzerinden hesaplanır ve cironun bir oranı şeklinde saptanır. Nadiren aylık maktu ücretler halinde de belirlenebilir. Franchisor verdiği destek hizmetleri için ek ödemeler isteyebilir. Bu ödeme franchisor’un verdiği hizmetler dolayısıyla yaptığı masrafların karşılanmasına yöneliktir. Ödemelerin ne şekilde yapılacağı (nakit, açık hesap, akreditifli ödemeler vs.) da sözleşmenin bu başlığı altında düzenlenir. Yurtdışına Franchising Veren Şirketler Nasıl Çalışır? Yurtdışına franchise veren şirketler, bunu genellikle tüm ülkeyi tek bir girişimciye master franchising vererek yapıyor. Daha açık bir anlatımla master lisans; bir franchisor şirketin bir ülke ya da belli bir bölge için, bir başka kişiye ya da şirkete kendisi adına franchise verme yetkisini tanıması. Franchisor şirket, kendi ülkesi dışındaki ülkelerde tek tek franchise verme yerine, o ülke için bir master lisansör buluyor ve o ülke içinde franchise verme yetkisini devrediyor. Bu yetkiyi içeren sözleşmeler, master lisans, bazen yalnız bir ülkeye değil, birkaç ülkeyi kapsayabiliyor. Franchise Alanlar Hangi Riskler ile Karşı Karşıya Kalır? Yüksek Yatırım Franchise alan, genellikle sisteme girebilmek için bir franchise giriş bedeli ödemek zorunda kalmaktadır. İşlek bir dükkanı devir alırken verilen hava parası gibi, avantajları olan ve bağımsız bir şirketten daha fazla para kazandıracak bir sistemi alırken de, bir bedel ödenmesi söz konusu olmaktadır. İşletmenin özelliklerine göre on binlerle ifade edilen rakamlar talep edilebilmektedir. Bunun yanı sıra, franchise işletmeler belli teknolojileri kullanan, belli kalitede üretim yapan, belli standartlara uyan yerler olduklarından, bağımsız bir işletmecinin belki de seçmeyeceği kadar pahalı malzeme ve ekipman kullanmaktadırlar. Bu nedenle benzeri işi yapmak için gerekecek miktardan biraz fazla yatırım yapılması söz konusu olabilmektedir. Yüksek İşletme Gideri Franchise alan, kendi masrafları dışında çoğunlukla franchise verene de bir miktar franchise kullanım bedeli ödemek zorunda kalmaktadır. Bu miktar genellikle ciro üzerinden alınmakta ve hizmet satanlarda yüzde 4-8, ürün-marka satanlarda yüzde 0-3 arasında değişmektedir. Bunlara ek olarak yüzde 2-5 arasında reklam fonu ödemeleri de gelmektedir. Franchise işletmeler, belli kurallara uydukları ve vergilerini düzenli verdikleri için, benzeri işi yapan bağımsız rakiplerine göre giderleri daha yüksektir. Bunun nedeni esasen franchise işletmelerin pahalı çalışması değil, rakiplerin kanunsuz çalışması ve haksız rekabet yapmalarıdır. Güdümlü Çalışma Bazı yatırımcılar, işlerini bildikleri gibi yapmaya büyük değer verirler. Yapılanın doğru veya yanlış olması değil, onların kararı olması onlar için en önemli unsurdur. Bu gibi yatırımcıların franchise almaları halinde kendilerini sürekli baskı altında hissetmeleri, kuralların yanlışlarını yakalamaya ve kuralların dışına çıkmaya çabalamaları kaçınılmazdır. Zaten bu gibi kişilere franchise verilmemesi gerekir. Katı Kurallar Küçük işletmecinin “kendi işinin patronu” olduğu ifadesi sık kullanılmakta ve yanlış anlamalara yol açmaktadır. Aslında küçük işletmeci, işinin emrindedir. Başkasının işinde çalışırken izin zamanı gelince arkasına bakmadan gidebilen kişi, kendi işi söz konusu olduğunda eğer kendi eksikliğini gideremiyorsa yıllarca tatil yapamayabilmektedir. Başkasının işinde çalışırken sıkılınca başından attığı müşterilerin, kendi işinde her kaprisini çekmek zorunda kalmaktadır. Kendi işini yapmayı, istediği gibi davranma, istediği zaman çalışma, sıkıldığı zaman bırakma olarak gören kişilerin, franchising sistemini “çok katı” bulması kaçınılmazdır. Zaten bu gibi kişilere franchise verilmemesi gerekir. Devir ve Terk Kısıtlaması Kendi işini yapan kişi, kişisel nedenlerle istediği zaman yatırımını heba etme pahasına işini bırakabilir veya devredebilir. Franchise işletmelerde işletmecinin kişisel nitelikleri çok önemli olduğundan, franchise anlaşmaları genellikle devire kısıtlamalar getirmekte, işi terk halinde tazminat öngörmektedir. Bununla birlikte, franchise verenler devir ve terk halinde yeni gelenden franchise giriş bedeli alacağı ve kendi markalarının daha iyi temsil edileceğini bildiklerinden ötürü, genellikle zorluk çıkarmamaktadırlar. Yaratıcılığın Yok Olması Franchise alan, şirketindeki her türlü iş akışını öngörüldüğü gibi yapmaya çalışır, kendinden bir şey katmazsa, yaratıcılığını kaybetmesi kaçınılmazdır. Franchise alanların bir kısmında, kişilik özelliklerine bağlı olarak, bu durum yaşanmaktadır. Aslında franchise sistemlerinin yaratıcılığı yok etmemesi, tersine özendirmesi gerekir. Örneğin bir franchise alan, yeni bir fikirle geldiğinde franchise veren bu fikri değerlendirir, uygulatır, başarılı bulursa tüm sisteme yayar. Yaratıcılığın yok olduğunun saptanması, yaratıcılığı olmayan franchise alanlar ve sistemini iyi çalıştırmayan franchise verenlere has bir durumdur. Satın Alma Özgürlüğünü Kaybetme Franchise alan, çoğu sistemde satın almalarını belirli yerlerden yapmak zorunda kalmakta ve pazarlık şansını kaybetmektedir. Rekabet kanunu ile bu durum önlenmiş olsa bile, kalitenin ve standartların sağlanması gerekçesiyle franchise alanın istediği yerden istediği markayı alması mümkün olmamaktadır. Ülkemiz şartlarında kalite farkı, garanti vermemesi, raf ömrünün azalmış olması, spot piyasa vb. gibi nedenlerle her ürünün “daha ucuzu” şirketlere teklif edilmektedir. Bazen de gerçekten franchise veren dışarıdan alınan ürünler üzerinden yüksek kar beklemektedir. Çoğu sistemde bundan ötürü franchise alanın zararı olmasa bile, hemen tüm sistemlerde franchise alanlar pahalı aldıklarını düşünmektedirler. Anlaşmanın Kötüye Kullanılabilmesi Franchise anlaşmaları, genellikle franchise veren tarafından uzun uğraşılar sonucu hazırlanmış ve franchise vereni koruyan anlaşmalardır. Sistemin standartlarının korunabilmesi ve kötü niyetli franchise alanların marka imajını zedelemelerini engellemek için bu durum makul karşılanabilir. Ender olarak franchise verenin kötü niyetli olması halinde, franchise alan ciddi zararlara uğrayabilmektedir. Anlaşmaya dayanarak yüksek fiyatla mal satışı, satılamayan stokların franchise alana devredilmesi, sudan bahanelerle anlaşmanın sona erdirilmesi, çok yakınına aynı marka ile yeni ve büyük bir franchise daha verilmesi yaşanabilir. Franchise Veren Kuruluşlara Nasıl Ulaşırsınız? Franchise hakkını almayı düşündüğünüz işletmelerin öncelikle web sitelerini inceleyebilirsiniz. Öncelikle ilgilendiğiniz sektör hakkında, ilgilendiğiniz şirketin sektördeki konumu ile ilgili araştırma yapın, ( buradan ) daha sonra firma ile irtibat kurun. Bu arada unutmayın, işletmenizi açmayı düşündüğünüz bölgenin yakınında ilgilendiğiniz firmanın yer almaması gerekiyor. Yabancı şirketler Türkiye’de franchising veriyor, bu tür uluslararası bir şirket bulabilmek için ne yapılması gerekiyor? Uluslararası franchise veren bir şirket bulmak için www.franchise.com adresinden veya ‘Franchise International’ adlı dergiden yararlanabilirsiniz. Bu dergiyi temin edebileceğiniz adres ise: www.franchise-group.com Franchising Sisteminin Yararları Nelerdir? * Marka ile birlikte Ulusal veya Uluslararası standarda ve kaliteye sahip olunmaktadır. * Tanınmış markaların sağladığı sürekli müşteri ve iş yapma imkanı doğmaktadır. * Franchise veren işletme Franchisee’ye eğitim hizmetleri ve uzman personel desteği sağlanmaktadır. * Kaliteli personel bulma, işe alma ve yetiştirme konularında franchise veren işletmenin tekniklerinden yararlanılmaktadır. * Mali, ticari ve personel konularında sağlanan destekle, teknik işlevlere ağırlık verilip başarı şansı arttırılmaktadır. * Franchisor ile ortak hareket edilerek küçük işletmelerin karşılaşacakları risk ve işletmecilik sorunları minimize edilmektedir. * Franchise veren işletmenin mali ve hukuk danışmanlarından yararlanılmaktadır. * Franchisor’ın sürekli olarak yaptığı araştırma ve geliştirme çabalarından yararlanılmaktadır. * İşletmenin kuruluş aşamasında ve kuruluş yerinin seçiminde bilimsel tekniklerin kullanılması mümkün olmaktadır. * Kuruluş aşamasında leasing vb. kaynaklardan finansal destek sağlanması mümkün olmaktadır. * Reklam ve tanıtma giderlerinden tasarruf sağlanmaktadır. * Franchising sistemi, girişimcinin yalnızlığını ortadan kaldırarak, kendi işini kurmanın getirdiği riskleri azaltmaktadır. * Franchisor’a yapılan ödemeler, başlangıçta, yeni bir işin ön yatırımından daha fazla olmasına rağmen, denenmemiş bir iş için yapılacak hata bedellerinin toplamından azdır. * İşletmeler için standart yönetim, muhasebe, satış ve stoklama fonksiyonları mümkün olmaktadır. Franchise Alırken 4 Noktaya Dikkat! Small Business Opportunities Online, franchise almayı düşünen girişimcilerin dikkat etmeleri gereken 4 konuyu şöyle sıralıyor: Bu işi istiyor musunuz? Franchise alacaksanız, bunu yalnızca bir yatırım olarak görmemeniz gerekiyor. Öncelikle yapılan işin sizin için uygun olup olmadığını ve bu işi yapmayı ne kadar istediğinizi sorgulayın. Sistemin parçası olsanız da çok fazla zaman harcayacağınızı unutmayın. Beklentileri netleştirin Franchise verecek şirketin sizden beklentilerini netleştirin. Nasıl bir hizmet ve ürün istediğinizi tam olarak belirleyin. Başka şirketlerden satın alma yapıp yapmayacağınız, satın alma için size bir liste verip veremeyecekleri, çalışanların eğitimini nasıl sağlayacağınız gibi konuları detaylı olarak inceleyin. Bilinen bir isim olmalı Franchise almanın en popüler nedeni, birikiminizi başarılı bir işte değerlendirmektir. Bunun kadar önemli bir diğer faktör de işbirliği yaptığınız markanın ne kadar güçlü olduğudur. İş yapabilmek için "ispatlanmış bir sistem"i satın alıyorsunuz. Markanın müşterileriniz olacak kitle tarafından ne kadar tanındığı, sevildiği ve tercih edildiği hakkında küçük bir araştırma yapın. İyi bir eğitim programı Şirketin size her yönüyle güçlü bir eğitim programı sunmasını sağlayın. Eğitim programında bir seminer olup olmadığından, içeriğine kadar, her türlü detayı değerlendirin. Başarılı bir franchise olmanız için ürün ve hizmetle ilgili eksiksiz bir eğitim almanız gerekiyor. Franchising Hakkında Daha Detaylı Bilgi Bu konuda danışabileceğiniz UFRAD- Franchising Derneği adında bir kurum var. 1991 yılında kurulan UFRAD’ın amacı, franchising’in Türkiye’de doğru bir biçimde öğrenilmesini ve sağlıklı bir biçimde gelişmesini sağlamak, temel kuralları belirlemek ve uygulanmasını sağlamak, Türk hukuk sistemi içinde yerini bulması ve sisteme güven duyulması için gerekli çalışmaları yapmak ve sistemin gelişmesi için bilgi kaynakları oluşturmak. Bu derneğin üyeleri, Avrupa’da franchise verenlerin gönüllü olarak benimsediği ‘Dürüstlük ve Açıklık İlkeleri’ne uymayı taahhüt etmiş durumda. Franchising veren pek çok firma bu derneğin üyeleri arasında yer alıyor. UFRAD’ın üyelerine yönelik yaptırımları da var. Dernek, üyeleri hakkında gelen şikayetleri değerlendiriyor; gerekiyorsa üye firmanın hatalı uygulaması sona erene kadar ismi listeden çıkartılıyor. Böylece listedeki firmaların yatırımcılar nezdinde daha avantajlı olması sağlanıyor. Listede yer almayanlar aynı ilkeleri uygulamaya özendiriliyor ve elbette yatırımcı korunmuş. UFRAD, ülkemizde franchising sisteminin güvenilir kalması için çalışıyor. Mevzuattaki eksikliklerin tamamlanması için yurt dışındaki uygulamaları izliyor. Kamu yetkileri nezdinde franchising’i ve ihtiyaçlarını tanıtmak için girişimlerde bulunuyor. Bu arada Türkiye’de UFRAD üyesi olmayan franchise zincirleri de var. Bunların bir kısmı şimdilik franchise vermedikleri için UFRAD’a üye olamıyorlar, bir kısmı üyelik için başvurmamış, diğer bir kısmı da çeşitli nedenlerden dolayı üyelikten çıkartılmış durumda. Franchise Alanın Riskleri Yüksek Yatırım Franchise alan, genellikle sisteme girebilmek için bir franchise giriş bedeli ödemek zorunda kalmaktadır. İşlek bir dükkanı devir alırken verilen hava parası gibi, avantajları olan ve bağımsız bir şirketten daha fazla para kazandıracak bir sistemi alırken de, bir bedel ödenmesi söz konusu olmaktadır. İşletmenin özelliklerine göre on binlerle ifade edilen rakamlar talep edilebilmektedir. Bunun yanı sıra, franchise işletmeler belli teknolojileri kullanan, belli kalitede üretim yapan, belli standartlara uyan yerler olduklarından, bağımsız bir işletmecinin belki de seçmeyeceği kadar pahalı malzeme ve ekipman kullanmaktadırlar. Bu nedenle benzeri işi yapmak için gerekecek miktardan biraz fazla yatırım yapılması söz konusu olabilmektedir. Yüksek İşletme Gideri Franchise alan, kendi masrafları dışında çoğunlukla franchise verene de bir miktar franchise kullanım bedeli ödemek zorunda kalmaktadır. Bu miktar genellikle ciro üzerinden alınmakta ve hizmet satanlarda yüzde 4-8, ürün-marka satanlarda yüzde 0-3 arasında değişmektedir. Bunlara ek olarak yüzde 2-5 arasında reklam fonu ödemeleri de gelmektedir. Franchise işletmeler, belli kurallara uydukları ve vergilerini düzenli verdikleri için, benzeri işi yapan bağımsız rakiplerine göre giderleri daha yüksektir. Bunun nedeni esasen franchise işletmelerin pahalı çalışması değil, rakiplerin kanunsuz çalışması ve haksız rekabet yapmalarıdır. Güdümlü Çalışma Bazı yatırımcılar, işlerini bildikleri gibi yapmaya büyük değer verirler. Yapılanın doğru veya yanlış olması değil, onların kararı olması onlar için en önemli unsurdur. Bu gibi yatırımcıların franchise almaları halinde kendilerini sürekli baskı altında hissetmeleri, kuralların yanlışlarını yakalamaya ve kuralların dışına çıkmaya çabalamaları kaçınılmazdır. Zaten bu gibi kişilere franchise verilmemesi gerekir. Katı Kurallar Küçük işletmecinin “kendi işinin patronu” olduğu ifadesi sık kullanılmakta ve yanlış anlamalara yol açmaktadır. Aslında küçük işletmeci, işinin emrindedir. Başkasının işinde çalışırken izin zamanı gelince arkasına bakmadan gidebilen kişi, kendi işi söz konusu olduğunda eğer kendi eksikliğini gideremiyorsa yıllarca tatil yapamayabilmektedir. Başkasının işinde çalışırken sıkılınca başından attığı müşterilerin, kendi işinde her kaprisini çekmek zorunda kalmaktadır. Kendi işini yapmayı, istediği gibi davranma, istediği zaman çalışma, sıkıldığı zaman bırakma olarak gören kişilerin, franchising sistemini “çok katı” bulması kaçınılmazdır. Zaten bu gibi kişilere franchise verilmemesi gerekir. Devir ve Terk Kısıtlama Kendi işini yapan kişi, kişisel nedenlerle istediği zaman yatırımını heba etme pahasına işini bırakabilir veya devredebilir. Franchise işletmelerde işletmecinin kişisel nitelikleri çok önemli olduğundan, franchise anlaşmaları genellikle devire kısıtlamalar getirmekte, işi terk halinde tazminat öngörmektedir. Bununla birlikte, franchise verenler devir ve terk halinde yeni gelenden franchise giriş bedeli alacağı ve kendi markalarının daha iyi temsil edileceğini bildiklerinden ötürü, genellikle zorluk çıkarmamaktadırlar. Yaratıcılığın Yok Olması Franchise alan, şirketindeki her türlü iş akışını öngörüldüğü gibi yapmaya çalışır, kendinden bir şey katmazsa, yaratıcılığını kaybetmesi kaçınılmazdır. Franchise alanların bir kısmında, kişilik özelliklerine bağlı olarak, bu durum yaşanmaktadır. Aslında franchise sistemlerinin yaratıcılığı yok etmemesi, tersine özendirmesi gerekir. Örneğin bir franchise alan, yeni bir fikirle geldiğinde franchise veren bu fikri değerlendirir, uygulatır, başarılı bulursa tüm sisteme yayar. Yaratıcılığın yok olduğunun saptanması, yaratıcılığı olmayan franchise alanlar ve sistemini iyi çalıştırmayan franchise verenlere has bir durumdur. Satın Akma Özgürlüğünü Kaybetme Franchise alan, çoğu sistemde satın almalarını belirli yerlerden yapmak zorunda kalmakta ve pazarlık şansını kaybetmektedir. Rekabet kanunu ile bu durum önlenmiş olsa bile, kalitenin ve standartların sağlanması gerekçesiyle franchise alanın istediği yerden istediği markayı alması mümkün olmamaktadır. Ülkemiz şartlarında kalite farkı, garanti vermemesi, raf ömrünün azalmış olması, spot piyasa vb. gibi nedenlerle her ürünün “daha ucuzu” şirketlere teklif edilmektedir. Bazen de gerçekten franchise veren dışarıdan alınan ürünler üzerinden yüksek kar beklemektedir. Çoğu sistemde bundan ötürü franchise alanın zararı olmasa bile, hemen tüm sistemlerde franchise alanlar pahalı aldıklarını düşünmektedirler. Anlaşmanın Kötüye Kullanılabilmesi Franchise anlaşmaları, genellikle franchise veren tarafından uzun uğraşılar sonucu hazırlanmış ve franchise vereni koruyan anlaşmalardır. Sistemin standartlarının korunabilmesi ve kötü niyetli franchise alanların marka imajını zedelemelerini engellemek için bu durum makul karşılanabilir. Ender olarak franchise verenin kötü niyetli olması halinde, franchise alan ciddi zararlara uğrayabilmektedir. Anlaşmaya dayanarak yüksek fiyatla mal satışı, satılamayan stokların franchise alana devredilmesi, sudan bahanelerle anlaşmanın sona erdirilmesi, çok yakınına aynı marka ile yeni ve büyük bir franchise daha verilmesi yaşanabilir. Firmalar Neden Franchising Verir? Her firmanın elbette ilk önceliği kârını artırmak ve büyümek. Bu sistemi benimseyen ve franchisor olmayı tercih eden firmaları da doğal olarak bu amaca uygun hareket ediyor. Franchise alan işletmelerin yapacağı giriş ödentisi gibi ödemeler yeni yatırım yapmaksızın franchisor’un kârını arttırır, en az maliyetle büyüme ve gelişme imkanı sağlar. Sistemin franchisor’a getirdiği diğer avantajlar şöyle sıralanabilir: * Büyüme ve iş hacminin artması, verimlilik artışını getirir. * Mal ve hizmetlerin daha fazla satılması franchisor’ın finansal kuruluşlardan kredi bulma imkanını kolaylaştırır. * Daha hızlı ve selektif bir dağıtım söz konusu olur. Dağıtım sisteminin denetimi ise daha kolaydır. * Pazar ile ilgili hızlı ve sürekli bilgi akışı sağlanır. Bu gibi avantajların yanı sıra elbette uygulama sırasında ortaya çıkan bazı olumsuzluklar da var. Bunların başında sisteme giriş aidatlarının bazen tahsil edilememesi geliyor. Franchisee işletmelere sağlanan mal, hizmet gibi bedellerin tahsilinde güçlükler yaşanabiliyor. Ayrıca franchisee işletmelerin sistemin sağlayacağı yararları tek taraflı olarak, franchise veren işletmeden beklemeleri, işbirliği anlayışını zedeleyebiliyor. Sistemin franchisor açısından en riskli yanı ise, başarılı ve kalitesi kanıtlanmış bir marka veya ismin franchisee’nin hataları sonucu zarar görebilmesi. Bunun önlemenin yolu ise sıkı denetim. Franchise Verene Yararları Franchise sistemleri, hiç şüphesiz franchise alanlar kadar, franchise verenlere de yararlı olduğu için bu denli yaygınlaşmıştır. Franchise veren, başarılı, karlı ve tutunmuş bir markanın ve işletmenin zaten sahibidir. Dilerse bu markasını şubeler açarak yaygınlaştırabilir, dilerse tüm müşterilerin kendisine gelmeye zorlayabilir. Hangi durumda daha avantajlı olacağını değerlendirerek kendi şartlarına göre karar verecektir. Franchise verenin franchise sistemini seçmesinin nedenleri, sistemden beklentileri ve sağladığı avantajlar, şu şekilde sıralanabilir. Yatırımın Azalması Kendi şubelerini açması halinde gereken yatırım, franchise sisteminde tamamen ortadan kalkmaktadır. Sadece franchise sistemini yürütmek için gereken altyapı yatırımı yapılmaktadır. Çoğunlukla franchise verenin mali yapısı ve insan kaynakları kısa sürede çok sayıda şubeyi açmaya uygun olmadığından, franchise tek alternatif olmaktadır. Hızlı Nakit Girişi Şubeler açma halinde uzun vadede edilecek olan kar, franchise verme halinde kısa sürede franchise giriş bedeli ile realize edilecektir. Hizmet satan markaların sahipleri, tek işletmeden hareketle franchise veriyorlarsa, alacak oldukları franchise giriş bedeli genellikle dayanılmaz derecede cazip görünmektedir. Tek işletme ile aynı miktarda kar etmeleri hemen hemen imkansızdır. Sürekli Gelir Franchise verilmesi halinde, franchise kullanım bedeli ödemeleri franchise veren için sürekli ve düzenli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Hızlı Yayılma Pek çok iş için hızlı yayılma hayati önemdedir. Satın alma gücü artar, reklama başlamak için pazarda bulunmak gerekir, kendi üretimini başlatmak için belli kapasiteyi yakalamak şarttır vb. Bu gibi durumlarda kısa sürede belli sayıda işletme açılırsa iş yürür, az sayıda işletmede kalırsa iş tökezler. Franchise vererek büyümede yönetim ve yatırım yükü dağıtılır, yayılma hızlanır. Şubelerle yayılma için geniş bir kadro, büyük yatırım ve zaman gerekir. Yerinden Etkin Yönetim Şubeler açılması halinde, işletmelerin yönetiminde profesyonel kadrolar yer alacak ve yönetim verimliliği düşük kalacaktır. Franchise sisteminde yatırımcı ve işletmeci aynı kişi olduğundan, tüm gücünü, aklını ve emeğini işine verecektir. İşletme verimi artacak, müşteriler memnun kalacak, marka imajı güçlenecektir. Sorun profesyonel yöneticinin niteliğinde değil, motivasyonundadır. Merkeze bağlı iken zarar eden şubelerin franchise verildikten sonra aynı yerde ve aynı kadroyla kara geçtiği sık rastlanan bir olgudur. İşi öğrenmiş profesyonel yöneticilerin çalıştıkları işletmeyi franchise aldıkları takdirde daha başarılı oldukları da görülmektedir. Ulaşılamayacak Pazardan Kar Bir veya bir kaç işletmesi olan marka sahibi, şubeler açma yoluyla bazı pazarlara hiç bir zaman giremez. Uzakta olan bölgeler, reklamının ulaşamadığı alanlar, kendi içine kapalı alıcı grupları buna örnektir. Bu pazarlarda eğer söz konusu ürün veya hizmete ihtiyaç varsa, marka sahibinin girmemesi halinde mutlak bir başkası girecek, hatta onu taklit edecektir. Franchise verilerek hem taklit önlenmiş, hem ilave gelir sağlanmış olur. Artan Reklam Gücü Franchise zincirin cirolarından toplanan makul oranlardaki reklam fonu, tek bir işletmenin sınırlı cirosu ve kısıtlı reklam bütçesiyle hiç bir zaman yapamayacağı güçte reklam yapabilmektedir. Müstakil işletme yaygın reklam yaptığı takdirde çok noktada ürün veya hizmetini sunamayacağından, parasının çoğunu boşa harcamış olacaktır. Artan Marka Tanınırlığı Tüketici, bir çok yerde aynı markalı mağazayı görünce olumlu etkilenmekte, markaya saygı duymakta, ürüne değer vermektedir. Marka imajı, zincir işletmelerle güçlenir. Örneğin İstanbul’da bir kaç şube açan her marka dikkat çekmekte ve geniş kitlelerce kısa sürede tanınmaktadır. Bu özellik esasen franchise sistemine has bir durum değildir. Bayi ve şube zincirleri de aynı güçten yararlanmaktadır. Fakat franchising bu gücü en iyi şekilde kullanmaktadır. Artan Satın Alma Gücü Hızlı yayılmaya paralel olarak ciro ve satın alma da artacaktır. Satın alma pazarlıklarında etkinlik, ancak miktar ile sağlanabilir. Zincir mağazalar bu güçlerini satın alma pazarlıklarına derhal yansıtmaktadırlar. Ülkemizde son yıllarda yaşanan süpermarket patlaması, bu pazarlık gücünün nasıl kullanıldığını göstermiştir. Zincir marketlerin yayılmalarına paralel olarak satın almacıların istedikleri indirimler, vadeler ve ilave bedeller her yıl artmaktadır. Belli miktarların altında tüketim olduğunda, baskılı malzeme bile sorun olmaktadır. Hazırlık masrafları çok tuttuğundan, ya az ve pahalı almak, veya çok alıp uzun süre stoklamak zorunda kalınmaktadır. Belli miktarların üzerinde alım yapıldığında, üretici firmanın sadece franchise veren için çalışmakta ve geliştirilen teknolojiden rakiplerin yararlanması önlenmektedir. İyi Yerlerde Bulunma Kendine güvenen ve iddialı her işletme, en çok kazanabilmek için en iyi yerde bulunmak ister. Örneğin İstanbul’da Etiler, Bağdat Caddesi, Nişantaşı,Akmerkez, Ankara’da Gaziosmanpaşa, İzmir’de Kordon, Alsancak gibi. Bu tür yerler dolu ve pahalıdır. Bu gibi yerlerde yeterince kar etmeyen, hatta kirasını ödeyemeyen dükkanlar bulunabilmektedir. Bunlardan biri devralmak istendiğinde ise yüksek hava paraları talep edilir. Hava parası ile birlikte düşünüldüğünde marka sahibinin veya ondan franchise alan kişinin yatırımı kendini kurtarmayabilir. Oysa franchising sistemini oturtmuş, karlı bir işletme, iyi yerde dükkanı olup da mevcut işi az kar eden işletmecilere franchise verebilir. Benzer şekilde, mal sahibi olup da, kiradaki mülkünü kendi işletmek isteyen kişiler, franchise almaya yatkın olmaktadırlar. Bu şekilde parayla sahip olunamayacak noktalarda franchise vererek yerleşmek mümkün olmaktadır. Bu gibi durumlarda, yeri iyi olsa bile, işi yürütemeyecek işletmeciye franchise verilmemelidir. Gerçekten iyi bir yer için verilebilecek bir taviz de, yerin sahibine işi bilen bir işletmeci ortak bulmaktır. Anlaşmalı İşletmeler Franchise veren, yaptığı anlaşmalarla franchise alanlara belli sürelerle haklar verirken, bir anlamda kendi geleceğini de garantiye almaktadır. Franchise alanların ileride yaşayacağı sorunlar, sistemin zorlanacağı noktalar, gelecek rakipler, pazarın daralması, işlerin azalması, sistemin az karlı hale gelmesi vb. gibi olumsuz gelişmeler franchise vereni etkilemeyecektir. Uzun süreli yapılmış franchise anlaşmaları ile, sağlam, güvenilir ve sımsıkı bağlı satış noktaları kazanılmış olmaktadır. Diğer yandan, franchise anlaşmaları genellikle franchise vereni daha çok korumaktadır. Sorun çıkaran veya sisteme zarar veren franchise alanlar olursa, anlaşmaya dayanarak kolayca tasfiye edilebilirler. Etkin Dağıtım Franchise sistemlerde alınan malzeme ve ürünler sınırlı, teslim adresleri belli, ihtiyaç duyulan miktarlar düzenlidir. Bu durum göz önüne alınarak kurulacak düzenli dağıtım sistemi, muhakkak ki bağımsız işletmelerin her birinin tek tek malzemelerini temin etmesinden çok daha verimli çalışacaktır. Dolayısıyla franchise veren açısından dağıtımla gelen bir verimlilik avantajı söz konusudur. Hızlı Tahsilat Üretici veya toptancı konumundaki franchise verenler, genelde satışlarının tahsilatında gecikme ve risk bulunmasından şikayetçidirler. Franchise zinciri kurulduğunda, her bir işletmenin satış ve tahsilat miktarları izlenecek, öngörülen sürelerin aşılması veya tahsilat yapılamaması söz konusu olmayacaktır. Pek çok üretici sadece bu nedenle malını toptan piyasada satmak yerine franchise zinciri kurmak istemektedir. Pazardan Bilgi Akışı Franchise sistemi kurulduğunda, tüketici ile temas eden perakendeciler yakın takibe alınmaktadır. İşletmelerdeki şikayet kutuları, merkezdeki müşteri şikayet hattı, yaptırılan anketler, işletmelerde yapılan denetimler vb. ile tüketicinin nabzı kolayca tutulabilmektedir. Bu sayede müşteri isteklerine göre ürün ve hizmetler farklılaştırılmakta, gereken denemeler sınırlı sayıda işletmede yapılabilmektedir. Benzeri bir çalışmanın toptan mal verilen bağımsız perakendecilerde yapılması zor, zaman alıcı, verimsiz, hatta belki de imkansız olacaktır. Denetleyebilme Franchise veren, satış noktaları üzerinde denetim gücüne sahiptir. Dilediğinde her birinin en ince hesaplarına kadar araştırma imkanı vardır. Franchise Sözleşmesi Nasıl Olmalıdır? Franchise sözleşmesi, ülke hukukuna, AB hukukuna ve Dürüst Franchise İlkeleri’ne ve onun her türlü ülkesel ekine uygun olmalıdır. Sözleşme, Franchisor’un sınai ve fikri mülkiyet haklarını koruma ve ortak kimliği ve saygınlığı sürdürme konusunda franchise zinciri mensuplarının çıkarlarını yansıtmalıdır. Franchise ilişkisiyle bağlantılı tüm anlaşmalar ve anlaşmaya bağlı düzenlemeler yazılı olmalı, Franchisee’nin bulunduğu ülkenin resmi dilinde yapılmalı veya yeminli tercüman kanalıyla resmi diline çevrilmelidir. İmzalanan antlaşmalar derhal Bireysel Franchisee’ye verilmelidir. Franchise anlaşması, belirsizliğe yer vermeden, tarafların karşılıklı yükümlülük ve sorumluluklarını ve ilişkiyi ilgilendiren diğer tüm hususları düzenlemelidir. Antlaşmada mutlaka yer alması gereken önemli konular şunlardır; * Franchisor’a tanınan haklar, * Franchisee’ye tanınan haklar, * Bireysel franchisee’ye sunulacak olan mal ve hizmetler, * Franchisor’un yükümlülükleri, * Bireysel franchisee’nin yükümlülükleri, * Bireysel franchisee’nin yapacağı ödemelerin şartları, * Bireysel franchisee’nin ilk yatırımını çıkartmasına yetecek uzunlukta olması gereken anlaşma süresi, * Antlaşmanın yenilenme şartları, * Bireysel franchisee’nin franchise işini devir ve satışına hak tanıyan şartlar ve Franchisor’ın olası ilk alım hakkı, * Bireysel franchisee’nin Franchisor’un ayırt edici işaret, ticari ad, ticari marka, hizmet markası, dükkan tabelaları, logo ve diğer ayırt edici belirtilerini kullanma şartları, * Franchisor’un franchise sistemini yeni ve değişen yöntemlere uydurabilme hakkı * Antlaşmanın sona ermesinin şartları, * Antlaşmanın sona ermesinin akabinde franchisor’a veya başka kişilere ait maddi ve gayri maddi şeylerin teslim şartları. Bir Franchising Sözleşme Örneği Franchising: Bir mal ve/veya hizmet ve/veya teknoloji pazarlama yöntemidir. Yasal ve finansal açıdan ayrı ve bağımsız kuruluşlar olan franchisor ve franchisee’nin aralarında kurdukları yakın ve sürekli iş birliğine dayanır. Bu ilişkide franchisor, franchisee’lerine bireysel olarak işlerini kendi sistemine uygun olarak yürütme hak ve yükümlülüğünü verir. Franchisee, doğrudan veya dolaylı bir mali bedel karşılığında franchisor’ın ticari adını veya markasını, know-how’ını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işgörme sistemini ve diğer sınai ve fikri mülkiyet haklarını kullanma hak ve zorunluluğunu, taraflar arasında bu amaçla yapılan yazılı bir franchising anlaşmasının süresi ve kapsamı içinde, devamlı alacağı ticari ve teknik destek ile üstlenir. Franchisor: Kendisi ve bireysel franchisee’lerinden oluşan franchise sisteminin kurucusu ve uzun vadeli koruyucusudur. Bu sözleşmede anıldığında ‘S.S.G Sağlıklı Standart Gıda Tarım ve Elektronık Ürünleri Ticaret Limited Şti’ anlaşılır. Franchisee: Bir mali bedel karşılığında, franchisorun markasını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işbu anlaşma, şart, süre ve kapsamı içinde satın alan kişi veya kişiler veya kurumdur. Bu sözleşmede anıldığında ‘---------------’ anlaşılır. Marka: Franchisor’un tescilli markası olan ‘Pizza Take-Away’’ anlaşması. Sözleşmenin Başlangıcı İşbu sözleşmenin okunarak mutabakata varılıp imzalandığı tarih olarak kabul edilir. Sözleşme Süresi Başlangıç tarihinden itibaren 5 yıldır. Franchisin Bedeli Sistemin kurulup, ek listedeki ekipmanların ve işletmenin çalışır halde teslimi karşılığı 100.000 dolar, evlere servis ve restaurant bedelidir. Bölüm 2: Sözleşme Şartları 1-Franchisore Ait Yükümlülükler * Bu sözleşmenin konusu olan ve franchisee tarafından üretilecek pizza ve pizza take-away menüsünde bulunan veya daha sonra ilave edilecek ürünlerin, reçete uygulama ve servis yöntemlerinin öğretilerek, uygulama becerisinin kazandırılması ile sistem usul ve prensipleri doğrultusunda denetleyerek en iyi hizmetin verilmesini sağlamak. * İşletmenin yukarıdaki hizmetleri verebilmesi için gerekli demirbaş eşya, donanım ve ekipmanı sağlayarak, mutfağı iş akımına uygun dizayn etmek. * İşçi ücretleri franchisee’ye ait olmak üzere, tüm elemanlara usta öğretici ile bir ay süreli eğitim vermek. * Gerektiğinde franchisee’nin ürün bazındaki problemlerine anında çözüm getirmek. * Özel bilgisayar programı konusunda eğitim vererek, pratik sipariş kabulünü sağlamak. Franchising: Bir mal ve/veya hizmet ve/veya teknoloji pazarlama yöntemidir. Yasal ve finansal açıdan ayrı ve bağımsız kuruluşlar olan franchisor ve franchisee’nin aralarında kurdukları yakın ve sürekli iş birliğine dayanır. Bu ilişkide franchisor, franchisee’lerine bireysel olarak işlerini kendi sistemine uygun olarak yürütme hak ve yükümlülüğünü verir. Franchisee, doğrudan veya dolaylı bir mali bedel karşılığında franchisor’ın ticari adını veya markasını, know-how’ını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işgörme sistemini ve diğer sınai ve fikri mülkiyet haklarını kullanma hak ve zorunluluğunu, taraflar arasında bu amaçla yapılan yazılı bir franchising anlaşmasının süresi ve kapsamı içinde, devamlı alacağı ticari ve teknik destek ile üstlenir. Franchisor: Kendisi ve bireysel franchisee’lerinden oluşan franchise sisteminin kurucusu ve uzun vadeli koruyucusudur. Bu sözleşmede anıldığında ‘S.S.G Sağlıklı Standart Gıda Tarım ve Elektronık Ürünleri Ticaret Limited Şti’ anlaşılır. Franchisee: Bir mali bedel karşılığında, franchisorun markasını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işbu anlaşma, şart, süre ve kapsamı içinde satın alan kişi veya kişiler veya kurumdur. Bu sözleşmede anıldığında ‘---------------’ anlaşılır. Marka: Franchisor’un tescilli markası olan ‘Pizza Take-Away’’ anlaşması. Sözleşmenin Başlangıcı İşbu sözleşmenin okunarak mutabakata varılıp imzalandığı tarih olarak kabul edilir. Sözleşme Süresi Başlangıç tarihinden itibaren 5 yıldır. Franchisin Bedeli Sistemin kurulup, ek listedeki ekipmanların ve işletmenin çalışır halde teslimi karşılığı 100.000 dolar, evlere servis ve restaurant bedelidir. Bölüm 2: Sözleşme Şartları 1-Franchisore Ait Yükümlülükler * Bu sözleşmenin konusu olan ve franchisee tarafından üretilecek pizza ve pizza take-away menüsünde bulunan veya daha sonra ilave edilecek ürünlerin, reçete uygulama ve servis yöntemlerinin öğretilerek, uygulama becerisinin kazandırılması ile sistem usul ve prensipleri doğrultusunda denetleyerek en iyi hizmetin verilmesini sağlamak. * İşletmenin yukarıdaki hizmetleri verebilmesi için gerekli demirbaş eşya, donanım ve ekipmanı sağlayarak, mutfağı iş akımına uygun dizayn etmek. * İşçi ücretleri franchisee’ye ait olmak üzere, tüm elemanlara usta öğretici ile bir ay süreli eğitim vermek. * Gerektiğinde franchisee’nin ürün bazındaki problemlerine anında çözüm getirmek. * Özel bilgisayar programı konusunda eğitim vererek, pratik sipariş kabulünü sağlamak. Franchising: Bir mal ve/veya hizmet ve/veya teknoloji pazarlama yöntemidir. Yasal ve finansal açıdan ayrı ve bağımsız kuruluşlar olan franchisor ve franchisee’nin aralarında kurdukları yakın ve sürekli iş birliğine dayanır. Bu ilişkide franchisor, franchisee’lerine bireysel olarak işlerini kendi sistemine uygun olarak yürütme hak ve yükümlülüğünü verir. Franchisee, doğrudan veya dolaylı bir mali bedel karşılığında franchisor’ın ticari adını veya markasını, know-how’ını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işgörme sistemini ve diğer sınai ve fikri mülkiyet haklarını kullanma hak ve zorunluluğunu, taraflar arasında bu amaçla yapılan yazılı bir franchising anlaşmasının süresi ve kapsamı içinde, devamlı alacağı ticari ve teknik destek ile üstlenir. Franchisor: Kendisi ve bireysel franchisee’lerinden oluşan franchise sisteminin kurucusu ve uzun vadeli koruyucusudur. Bu sözleşmede anıldığında ‘S.S.G Sağlıklı Standart Gıda Tarım ve Elektronık Ürünleri Ticaret Limited Şti’ anlaşılır. Franchisee: Bir mali bedel karşılığında, franchisorun markasını, iş görme ve teknik yöntemlerini, işbu anlaşma, şart, süre ve kapsamı içinde satın alan kişi veya kişiler veya kurumdur. Bu sözleşmede anıldığında ‘---------------’ anlaşılır. Marka: Franchisor’un tescilli markası olan ‘Pizza Take-Away’’ anlaşması. Sözleşmenin Başlangıcı İşbu sözleşmenin okunarak mutabakata varılıp imzalandığı tarih olarak kabul edilir. Sözleşme Süresi Başlangıç tarihinden itibaren 5 yıldır. Franchisin Bedeli Sistemin kurulup, ek listedeki ekipmanların ve işletmenin çalışır halde teslimi karşılığı 100.000 dolar, evlere servis ve restaurant bedelidir. Bölüm 2: Sözleşme Şartları 1-Franchisore Ait Yükümlülükler * Bu sözleşmenin konusu olan ve franchisee tarafından üretilecek pizza ve pizza take-away menüsünde bulunan veya daha sonra ilave edilecek ürünlerin, reçete uygulama ve servis yöntemlerinin öğretilerek, uygulama becerisinin kazandırılması ile sistem usul ve prensipleri doğrultusunda denetleyerek en iyi hizmetin verilmesini sağlamak. * İşletmenin yukarıdaki hizmetleri verebilmesi için gerekli demirbaş eşya, donanım ve ekipmanı sağlayarak, mutfağı iş akımına uygun dizayn etmek. * İşçi ücretleri franchisee’ye ait olmak üzere, tüm elemanlara usta öğretici ile bir ay süreli eğitim vermek. * Gerektiğinde franchisee’nin ürün bazındaki problemlerine anında çözüm getirmek. * Özel bilgisayar programı konusunda eğitim vererek, pratik sipariş kabulünü sağlamak. * Sisteme ait broşür, fiyat listesi, kutu, peçete vs. gibi basılı malzemeyi hazırlayarak, dağıtılmak üzere bedeli karşılığında teslim etmek. * Franchisee’in,franchisor’ın ticari itibarını ve müşteri ilişkilerini zedeleyecek, basiretli tüccar anlayışına ters düşecek davranış içinde olması ve bunu sürdürmekte ısrar etmesi halinde, markayı ve diğer franchisee’lerin itibarını koruma açısından sözleşmeyi tek taraflı feshetme hakkına sahip ve yükümlüdür. 2-Franchisor’e Tanınan Haklar * Sistemin kurulup işletmeye alınması ve kuruluş sürecinin başlaması için sözleşme başlangıç tarihinde peşin ve nakit olarak 20.000 dolar tahsil edecektir. * Standart donanım, işletmeye alma, öğretim ücreti karşılığı olarak toplam …………. dolar tahsil edecek. Bunun 50.000 doları peşin, kalan kısım 4 eşit taksitte haftalık olarak tahsil edecektir. * İşletmede, satış fiyatı, hizmet kalitesi, temizlik ve müşteri ilişkilerin istediği her zaman denetleme ve bilgisayar raporu alma hakkına sahiptir. * Franchisee’nin günlük brüt satışı üzerinden yüzde 4 royalty hakkını günlük veya 10 günlük periyotlarla tahsil edecektir. (Günlük satış bilgisayar raporu ile tespit edilir, bunun herhangi bir sebeple tespit edilememesi halinde ise haftasonları dahil olmak üzere 4 iş günü ortalaması alınarak hesap yapılır.) 3-Franchisee’nin Yükümlülükleri * Sözleşme başlangıcından itibaren 3 gün içinde 20.000 dolar kuruluş ve işletmeye alma avans bedelini ödemeyi kabul ve taahhüt eder. * İsim hakkı, öğretim hizmetleri, beceri aktarımı ile tüm standart kuruluş harcamaları franchisor tarafından (ek listede mevcut harcamalar) yapılacağından sözleşme bedeli olan toplam ………. dolar franchisor haklarında belirtildiği şekilde ödemeyi kabul ve taahhüt eder. * Franchisor’ın iş talimatı, düzeni ve reçeteleri ile genel temizlik kurallarına başka bir yorum katmamak üzere uyacaktır. * Franchise, kendisine ait iş yerinde, bizzat bulunup, hizmeti kendi denetiminde sunacaktır. Herhangi bir sebeple işin başında olmaması durumunda, işyerinde varmış gibi kabul edilerek gerekli müeyyide uygulanır, tekrarı halinde sözleşmenin fesih sebebi sayılabilir. * Franchisee, kendisine ait işyerinin SSK, maliye, belediye ve benzeri resmi kuruluşlar ile 3.şahıslara ait borç ve yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Bundan doğan hiçbir sorumluluk franchisora rucu edemez, yükletilemez. * Franchisee her ayın sonu itibariyle, bilgisayar toplu satış raporunu franchisor merkezine teslim etmekle yükümlüdür. * Franchisee işletmesinin gelişmesi ve franchise sisteminin ortak kimliği ile saygınlığının korunması için azami gayreti göstermelidir. * Franchisor’ın verimli yönetimi için, performansı ve mali durumunu belirleyecek işletme bilgilerini verecek, franchisor’ın temsilcilerine işletme kayıtlarını incelemesi konusunda yardımcı olacaktır. * Franchisor’a ait reçete, sistem, program ve benzer özel bilgi ve belgelerin 3.şahıslara aktarılması konusunda tam gizlilik içinde olacağını kabul ve taahhüt eder. 3.şahıslara franchise hakkının tamamını veya bir kısmını kullandıramaz. Reçete, malzeme, sistem hakkında bilgi ve belge verdiğinin tespiti halinde 50.000 dolar tazminat ödemeyi peşinen kabul ve taahhüt eder. 4-Franchasee’ye Tanınan Haklar * Franchisor’ın tescilli marka ve logosunu sözleşmede belirtilen adreste kullanma. * Marka ile ilgili afiş, tabela ve reklâm vasıtalarını bulunduğu işyerinde kullanma. * Bölgesinin ihtiyacı olan broşür, peçete, kutu vb. basılı malzeme adedini merkeze bildirerek bedeli karşılığı alarak, dağıtmak. * Bu sözleşme tarihinde, menüde olmayan yeni ürünlerin çıkması halinde, bunların reçete ve formüllerini öğrenmek, talep etmek franchisor ile aynı kalitede uygulamak. * Franchise hakkını, yalnızca sözleşmede yazılı tesiste kullanabilir. 5- Genel Şartlar * Franchisor’ın belirlediği ve onayladığı kaynaklar, mal alımında birinci tercih olarak değerlendirilecektir. * Franchise alan, işletmesinde bizzat bulunarak, hizmeti devamlı denetlemek zorundadır. * İşbu sözleşme franchısor’ın muvafakatı olmadan 3. şahıslara devir ve temlik edilemez. Sözleşmeden doğan haklar kullandırılamaz. * Yatırım için gerekli standart harcamalar ekte belirtilmiştir. Yer durumunun gerektirdiği ilave harcamalar iş bitimini takip eden 3 gün içinde franchisor’a ödenecektir. Ödeme tamamlanmadan işletme açılamaz. * Anlaşmanın yenilenmesi; her hangi bir nedenle feshedilmezse 5 yıl sonunda tarafların 30 gün içinde isteklerini yazılı olarak bildirmeleri ile 2 yıl süre ile yenilenir. * Anlaşmanın feshi; işbu sözleşmedeki yükümlülüklere uyulmaması yerine getirilmemesi veya yapılan ihtara rağmen 3 gün içinde önlem alınmaması halinde sözleşme franchisor tarafından tek taraflı olarak feshedilir. * Sözleşmenin feshi halinde; sözleşmenin bitim tarihine kadar olan yüzde 4’lük franchisor hakkı, daha önce tahsil edilmiş en yüksek aylık üzerinden kalan süre için hesaplanarak tahsil edilir. * Sözleşmesi feshedilen işyerinden; tabela, afiş, broşür ve benzeri franchisor’a ait markayı taşıyan tüm malzeme bedelsiz olarak alınır. Aynı işyerinde hiçbir şekil ve markada yiyecek maddesi satılamaz, imal edilemez, bu maddenin ihlali halinde franchise alan günlük 500 dolar tazminat ödemeyi kabul ve taahhüt eder. * Franchise işbu sözleşmenin herhangi bir sebeple feshi veya yenilenmemesi halinde, Pizza Takeaway menüsündeki hiçbir ürünü imal edemez, satamaz, sattıramaz, bu şartı işin başında kabul ve taahhüt eder. Bu maddenin ihlal edilmesi halinde 50.000 dolar tazminat ödemeyi hiçbir ihtara gerek kalmaksızın kabul ve taahhüt eder. * Sözleşmenin feshi halinde, broşürlerde belirtilen sipariş telefonları 3.şahıslara satılamaz kullandırılamaz, franchısor’a devir edilir veya 3 ay süre ile kapatılır. İşbu sözleşme 3 sahifeden ibaret olup, taraflarca imzalanmadan 1 hafta önce okunmuş ve gününde imzalanmıştır. Sözleşmeden doğan ihtilaflarda İstanbul ticaret mahkemeleri yetkili kılınmıştır. Copyright © 2013 All rights reserved. Startkey Emlak Türkiye Versiyon: 1 e-book: Ömer Ertaş
© Copyright 2024 Paperzz
