Energetski menadžment lokalnih zajednica Boštjan KRAJNC Energetska Agencija KSSENA Sarajevo, 21.3.2013 Rješavanje energetskih problema Smanjenje utjecaja klimatskih promjena: • • • Racionalno korištenje energije Obnovljivi izvori energije Upravljanje potrošnjom energije (energetski menadžment) Obnovljivi izvori energije DIREKTIVA 2009/28/ES EVROPSKOG PARLAMENTA I SVJETA - 23. aprila 2009 podstiče potrošnju energije iz obnovljivih izvora i određuje, da mora svaka država članica prihvatiti nacionalni akcijski nacrt za obnovljive izvore energije (u nastavku: AN OIE) za period 2010 – 2020. U tim nacrtima treba odrediti nacionalne ciljeve države članice za dio obnovljivih izvora energije (u nastavku: OIE) u potrošnjii bruto konačne energije za grijanje i hlađenje, kod potrošnje električne energije i u saobračaju u 2020 godini. Sa Direktivom 2009/28/ES su potvrđena dva cilja na području OIE, što znači obavezni 20 % dio OIE u ukupnoj potrošnji bruto konačne energije Evropske skupnosti i obavezni 10 % dio OIE u saobračaju, koji moraju dostignuti sve države članice do 2020 godine. Za Sloveniju je određeno, da mora do 2020 godine dostignuti najmanje 25 % dio OIE u potrošnji bruto konačne energije. Efikasno korištenje energije je osnova upravljanja energijom Energija je danas rijetka i strateški vrlo bitna dobrina. Efikasno korištenje energije danas ne znači samo ekološku orijentaciju, več sve više i troškovnu isplativost i gospodarsku konkurenciju svakog preduzeča ili organizacije. Upravljanje energijom znači cjelovito upravljanje sa procesima opskrbe i potrošnje energije i obično uključuje: - Određenje energetskih ciljeva kod opskrbe i potrošnje energije; - Strategija upravljanja sa energijom; - Promocija i informisanje akcija efikasne potrošnje energije među zaposlenima i - Priprema detaljne energetske strategije, - Priprema i izvođenje akcija EPE i OIE. Namjera upravljanja energijom Energetski menedžment je zbir usluga – aktivnosti s kojima upravljamo zgradu ili više zgrada sa namjerom efikasnije potrošnje energije i smanjenja troškova. Energetski menedžment mora biti sistematičan, ukoliko želimo trajno sniziti troškove i mora u svakom koraku izvođenja razmotriti tri bitne vidike, koji su: efikasno upravljanje sa energijom, što znači troškovno efikasnu kupovinu opreme i opskrbu energijom te efikasna potrošnja energije; kontinuirana potražnja potencialnih štednji sa energijom; pozitivno ponašanje korisnika zgrade. Energetski menedžment može biti efikasan samo u slučaju, ako je cijela organizacija svjesna potencialne štednje i bodri procese izvođenja energetskog menadžmenta. Namjera energetskog menedžmenta Četiri obavezna koraka energetskog menadžmenta: Korak 1 - Skupljanje, zapisivanje i vizualiziranje podataka U rednim intervalima vremenskog perioda potrebno je sakupljati podatke o potrošnji energije i vizualizirati ih. Večinu posla može obaviti prikladna programska oprema. Tačno i pravilno skupljanje podataka služi kao osnova za sve izračune izvodljivosti pojedinačnih akcija u vašoj zgradi, zato je potrebno podatke skupljati preračunljivo. Korak 2 – Pregled i analiza podataka Analiza vaših podataka pokazuje mogučnosti za poboljšanje vaše zgrade. Sa kompjuterskim programom imate pogled u sve energetske, ekonomske i indikatore okoliša vaše zgrade koje možete porediti sa drugim zgradama i drugim organizacijama. Ako analiza pokaže nepravilnosti, odma je potrebno tražiti uzrok. Korak 3 – Opredjelenje i izvođenje akcija iz analiza Na osnovu rezultata analiza pripremimo spisak organizacijskih i tehničkih akcija, koji če poboljšati postojeće stanje. Akcije izvodimo prioritetno na osnovu ekonomske prihvatljivosti pojedinačkih akcija i visine financijskih sredstava, koje možemo obezbjediti. Ako su neke akcije velikog financijskog zalogaja, onda ih je pametno izvesti u okviru večeg zahvata ili sanacije zgrade. Korak 4 – Pračenje učinaka i komuniciranje Svaki izvedeni korak je potrebno pratiti i procjeniti njegove učinke. Sa Daljinskim energetskim Managerom je to jednostavno i kvalitetno obavljeno. Kvalitetna, tačna i detaljna procjena uspjeha posamične akcije je osnova za daljnje izvođenje energetsko efikasnih akcija. Neka budu vaše štednje ili uspjesi vidni svakom, a još pogotovo zaposlenima, jer to če povečati njihovu motivaciju za daljnje korake. Organizacijska struktura upravljanja energijom Položaj energetskog menadžera je vrlo bitan položaj, zato je obavezno, da ima direktan kontakt i dostup do glavnih nosilaca odluka u preduzeču ili organizaciji. • • • • • • Organizacija sistema upravljanja energijom osnovana je na sljedečim instrumentima: skupljanje podataka o opskrbi, potrošnji i troškovima energije, analiza podataka, procjena podataka, izvođenje energetskih pregleda, priprema operacijskog nacrta akcija EKE, pračanje opskrbe, potrošnje energije i troškova energije. Opštinski savez Obaveza opštine: Stvaranje adekvatne administrativne strukture u opštinama: Definicija energetskih ciljeva Razvoj energetskog menadžmenta Motivacija zaposlenih Energetske strategije (SEAP) Definicija energetskih ciljeva • • • • • • Smanjenje energetskih troškova i potrošnje energije Smanjenje emisija CO2 Razvoj i implemetacija inovativnih proizvoda i servisa Implementacija pilotnih projekata Dobitak od bespovratnih sredstava Stimulacija privatnog i industrijskog sektora za povečanje OIE i EKE • Poticaj za priliv kapitala za investicijske projekte • Porast energijske kulture • Povečanje svijesti po energetskom pitanju Uloga energetskog menađera Uloga energetskog menađera – puno radno vrijeme: •Analiza energetske opskrbe, potrošnje i troškova (Osigurana, stabilna i kvalitetna opskrba energijom); Priprema OIE i EKE mjera (Energetski Akcijski plan) •Komunikacija između nosilaca odluka i održavača zgrada,.. •Energetska revizija •Mjerenje utjecaja na okoliš; •Stvaranje dugoročne strategije o upravljanju energijom; •Monitoring - Energetsko knjigovodstvo •Obrazovanje, motivacija i podizanje svijesti svih zaposlenika; Energetski menadžer: Dijeljenje lokalne / regionalne energetske agencije s drugim gradovima Lokalna ili regionalna agencija za energetiku: Mnogo sličnih akcija: -Dijeljenje troškova; -Prijenos know - how između opština; -Razmjena iskustava Financijski mehanizmi kako bi se olakšalo upravljanje energijom u javnom sektoru - Vlastita sredstva (budžet) Kreditni (Komercijalne banke, Eko fond, itd.) Leasing (fleksibilniji od kredita, višina glavnica se može mjenjat, prijenos na drugo osobo,...) Privatno - javno partnerstvo ESCO model - (Ugovorna energetska efikasnost UEE) problem obilna zaduživanja opštine Nacionalni i EU fondovi (ELENA, IEE programa IPA, Cilj 3, kohezijski fondovi, itd) Financiranje opština Vlastita sredstva predstavljaju suvjerenost lokalne zajednice. Porez na dohodak znači da je porezni obaveznik član kučanstva ili ukupan dohodak kučanstva za svoje članove. 35 % dohodaka, za koje važi porez na dohodak, pripadaju opštini, šta predstavlja oko 45 % svih prihoda opštine. Zakon striktno određuje, koji dohodki su vezani na porez na dohodak To su: plata poreznog obaveznika prihod od poljuprivrede, Prihodi od aktivnosti dohodak od kapitala prihodi od imovine, Dohodka od imovinskih prava Veči dio pridonosi i prijenos prihoda: Među prenosljive prihode brojimo sredstva prikupljena iz državnog proračun i sredstva drugih javnih fondova. Budžet opštine Velenje Po strukturi najbitniji su prihodi od poreza koji predstavljaju 51,6% svih prihoda a njima slijede prenosljivi prihodi sa 23,3%, neporezni prihodi sa 15,3% i porezi od kapitala sa 6,7%, pridobljena sredstva sa strane EU predstavljaju 2,7% svih prihoda i isto tako primljene donacije predstavljaju 0,4% svih prihoda. Energetska strategija Opština bez strategije: - Akcijski plan nije kreiran ili je slabo izvršen - Nema konkretnih planova (samo općenito - kao što je više provedbi OIE); - Ne slijed akcije (rekonstrukcija sustava grijanja prije opće adaptacije); - Ne odgovorna osoba ili odjel za mjere OIE i EKE - Nedostatak osnivanja projekata Opština sa strategijom - Energetski programi su održivi i učinkoviti: javna rasvjeta, javni objekti i javni prijevoz; - Mnoge slabe tačke utvrđene tijekom provedbe; - Učinjene mnoge akcije kako bi se smanjila potrošnja energije; - Mnogo pilot-projekata (PV ulične rasvjete; CHP u javnim zgradama, PV elektrana u javnim zgradama, itd.) Energetska strategija Usporedba triju opština sa različitim strategijama Obnovljivi izvori energije u Sloveniji Slovenija je treća najgušće zarasla po stanju šuma u Europi Vir: 12th EurObserv‘ER Report Obnovljivi izvori energije u Sloveniji Vir: 12th EurObserv‘ER Report Obnovljivi izvori energije i Slovenija – broj zaposlenih Ne uzimajući u obzir zaposlene u hidroelektranama!! Izvor: 12th EurObserv‘ER Report Obnovljivi izvori energije i Slovenija - promet u milijonima € Ne uzimajući u obzir zaposlene u hidroelektranama!! Izvor: 12th EurObserv‘ER Report Opština Velenje Opština Velenje je peti najveći slovenski grad sa cca. 35.000 stanovnika. Snažna ekonomija sa glavnim subjektima - preduzećima "Gorenje" (kućanski aparati) i "Rudnik uglja Velenje“, je glavni razlog za ugodne i zdrave uvjete za život. Opština je osnovana 1959 godine, grad Velenje je uložio mnogo truda, da bi se rekultivirali uništeni predjeli zbog eksplotacije uglja i da bi tu prepreku pretvorili u prednost. Glavni sustavi grijanja u opštini Velenje • Privatni sektor: 56,8 % potrošnje energije • Industrija: 30,2 % potrošnje energije Tabela 1: stanje/procenat grijanja: Opština Velenje Grijanje Ukupno 438.000 MWh Grijanje na ulje 931 l ulja/osobu Udjel grijanja (privatno): Drva 12,9 % Ulje za ložiti 7,9 % Oblasno grijanje 74,0 % ostalo (LNG, elektrika, drugi načini grijanja) 5,2 % Upravljanje potrošnjom energije u Opštini Velenje • • • 2004: Energetski koncepat opštine Velenje; 2006: Osnivanje Energetske agencije KSSENA; 2007 – 2013: - Operativni plan za energetsku obnovu javne rasvjete u Opštini Velenje; - Energetske revizije, analize, energetsko knjigovodstvo, energetski izvještaji (potrošnja i troškovi), itd. - Akcijski plan za obnovljive izvore energije i za efikasno korištenje energije; - Provedba procesa obnovljivih izvora energije i efikasnog korištenja energije. Šta je to KSSENA? • Specializirana stručna organizacija na području energetike sa isticanjem obnovljivih izvora energije i efikasne potrošnje energije, pa čak i upravljanjem projektima • Stručni most između potencijalnih korisnika (isticanje javnog sektora) i specializiranih energetskih dobavljača usluga i proizvoda Uspostavljena u 2006 godini u okviru Evropskog programa Intelligent Energy Europe (IEE) • • Osnivači: Opčina Velenje (MOV), Opčina Celje (MOC), Opčina Slovenj Gradec (MOSG) i Komunalno preduzeče Velenje (KPV) • Broj zaposlenih: 6 Radna područja EA KSSENA Energetska revizija Više od 100 energetskih pregleda u Velenju (KSSENA): - Analiza energetske opskrbe i potrošnje, - Obrada energetskih podataka, - Određivanje optimalnih mjera, - Priprema akcijskog plana za svaku zgradu - objekat sa isticanjem obnovljivih izvora energije i učinkovite potrošnje energije. Energetsko knjigovođenje Zakon o energiji - Sve javne zgrade preko 500 m2 površine grijanja Glavne funkcije - upravljači prepoznavaju potrošnju; - - Upravljanje računima - energetsko knjigovodstvo Energetsko i financijsko upravljanje podatcima, analize, financijsko i energetsko planiranje, energetska i financijska izvješča, financijsko i energetsko planiranje za energetsko efikasne mjere pračenje – monitoring sve zgrade povezane u jedan pregledan energetski informativni sistem 35 zgrada u Velenju Kogeneracija Područne osnovne škole Škale - Prije Predhodno grijanje: Loživo ulje (potrošnja preko 20.000 l) Zastarjeli kotao Energijski broj:> 200 kWh/m2 (u 2007 godini) - Rekonstrukcija sustava grijanja Provedba kogeneracije topline i sustava struje 2 jedinice (5.5 kWe i 12.5 kWh) Ostale rekonstrukcije Zamjena prozora Zamjena vrata Zamjena sjenila Instalirana snaga: 17.4 kWp Procjena godišnje proizvodnje električne energije: 17.4 MWh Procjena godišnje proizvodnje u EUR: € 6,600 Izabran izvođač: BISOL, d.o.o. Završetak radova: Julij 2010 godine zidaki Zidak 1 sq m 1 sq m Zidak Zidak 1 sq m 1 sq m Strojnica 56 sq m 14800,00 27000,00 Sunčana elektrana: Opština Velenje Besplatan javni prijevoz Lokalc Besplatan javni prijevoz ima direktan utjecaj na okoliš zbog smanjenja tereta ispušnih plinova i buke. Pretpostavljamo, da je potencijalna ušteda emisije CO2 najmanje 169 tona CO2 po mjesecu, na godišnjoj razini to znači 2034 tona emisija CO2. (Izvor informacije: ‚‘Lokalc‘‘ anketa u 2009 godini izrađena sa strane opštine Velenje i LEA KSSENA - anketirani su bili avtobusni korisnici.) Projekat BICY Opštinski rashladni sustav u Velenju • 2008: Opština Velenje, Komunalno preduzeče Velenje i Institut za energetiku su uspostavili prvi rashladni sustav u Sloveniji Instalirana snaga rashlađivanja je 970 kW Sustav je osmišljen u tri faze - Očekuje se da će biti dovršen do 2012 Prednost hlađenja Korištenje viška topline iz toplinske energije Smanjenje potrošnje energije za hlađenje za 16% (u odnosu na pojedine jedinice) MO VELENJE TPP 324 Legenda TRASA OPUŠČENE KINETE NOVA TRASA • Opštinski rashladni sustav Broj Zgrade: Zgrada/Objekat Površina [m2] HO 1-1. FAZA Opština Velenje 3.933 150 HO 1-2. FAZA Upravna jedinica u Velenju 3.080 118 HO 1-2. FAZA Galerija Velenje 960 37 HO 1-2. FAZA Kulturni dom Velenje 2.756 106 HO 1-2. FAZA Restoran DK 1.568 60 HO 1-2. FAZA Sud u Velenju 3.498 135 HO 1-2. FAZA Avtobuska stanica 2.000 78 HO 1-2. FAZA Sportska hala Rdeča dvorana – 3.600 200* HO 1-2. FAZA Staklena direkcija PV 1.500 59 HO 1-2. FAZA Bazen u gradu 650 25 23.495 967 Total ADH-GO Velenje: Potrebna snaga hlađenja [kW] Motivacija zaposlenika po energetskom pitanju • • • • • Seminari, radionice; Energetski certifikat; Energetsko knjigovodstvo; Energetska naljepnica Brošure, letci, itd. HVALA! [email protected] Tel.: +386 3 8961 520 Fax.: +386 3 8961522 [email protected] www.kssena.si