STVARANJE APSOLUTISTIČKE MONARHIJE U FRANCUSKOJ Priprema: Oblici vladavine u novom vijeku razlikovali su se u pojedinim drţavama.Pored toga oni su se vremenom mijenjali i unutar granica iste drţave.Najčešće zastupljeni tip vlasti bio je apsolutizam.Apsolutizam je svu vlast u zemlji koncentrisao u rukama jedne ličnosti vladara.Apsolutizam se u Europi javlja u XVI stoljeću, u vrijeme propadanja feudalnog i nasatanka kapitalističkog društva.Oslabljeno feudalno plemstvo i nedovoljno jaka građanska klasa nisu se mogli suprostaviti teţnji vladara da prigrabe svu vlast.Oslanjajući se na vojsku, crkvu i činovništvo vladari su donosili sve zakoni, vodili raskošan ţivot, a velike finasiske zahtjeve podmirivali su od nameta kojim su bile opterećene. Reformacija i vjerski ratovi U Francuskoj nije bilo uslova koji bi za Reformaciju u tolikoj mjeri bili povoljni kao u Njemačkoj.Razvitak jake kraljevske vlasti i teritorijalno jedinstvo doprinijeli su tome da je francuska crkva, ne raskidajući sa Rimom, znala da se ogradi od pretjeranih prentenzija pape.U Francusku je prvo prodro Luteranski protestantizam koji su prihvatili uglavnom plemići, da bi došli do crkvenih posjeda, ali se ovaj period brzo završio hapšenjem luteranaca i stogim kaznama za heretike.Od četrdesetih godina XVI stoljeća počinje drugi period Reformacije vezan za širenje Kalvinizma.On se širio ne samo u redovima građanske klase nego i među plemstvom naročito u juţnoj Francuskoj, koje je bilo zainteresirano za crkvena imanja.U t o vrijeme Francuska se podijelila na katolički sjever i protestanski jug.Općenit naziv za francuske kalviniste je hugenoti, čiji je vođa bio Henrih Navarski iz porodice Burbona, rođak dinastije Vaola koja je vladala zemljom.Na čelu katoličke stranke nalaze se moćne vojvode od Giza.Između ova dva tabora došlo je do sukoba koji su zemlju uveli u dugotrajni period vjerskih ratova preko trideset godina(1562.-1598.).Njihov najkrvavi period prestavlja Bartolomejska noć.Naime, na dan sv. Bartolomea, u augustu 1572. godine, katoliici su pod izgovorom da ţele s njima izmirenje, domamili u Pariz mnoge hugenote, a zatim nad njima izvršili pokolj.Ovaj događaj je još više zbio redove hugenota koji su na jugu Francuske organizirali svoju vojsku i flotu stvarajući posebnu drţavu.U isto vrijeme katolici su na sjeveru stvorili svoju organizaciju.Vjerski ratovi su upropastili francusku privredu, izazvali ustanke seljaka i gradske sirotinje i zato prisilili zaraćene strane da misle na mir.Od vođa zaraćenih strana ostao je ţiv samo vođa Henrih Navarski.Zaraćene strane su se sporazumjele da on pređe na katoličanstvo i da bude priznat za kralja pod imenom Henrih IV.On je bio osnivač dinastije burbonske.Time su u Francuskoj vjerski ratovi prestali.Da bi zemlji osigurao vjerski mir Henrih IV je u aprilu 1598. godine izdao Nantski edikt kojim je katolička vjera priznata kao vladajuća u Francuskoj.Hugenotima je zagarantovana vjerska sloboda i pravo da zauzimaju sve poloţaje u drţavi kao i katolici. Bartolomejska noć Križ-krst sinbol hugenota Bartolomejska noć označava dan 24. augusta 1572. kada je započelo s ubistvima istaknutih hugenota (francuskih protestanata) od strane katolika, a po naredbi Karla IX tadašnjeg kralja Francuske. Masakr se od Pariza proširio po cijeloj Francuskoj i u narednih nekoliko mjeseci je ubijeno oko 70.000 hugenota.Karlo IX je bio pod velikim uticajem svoje majke Katarine Medici i pokolj se trebao dogoditi već 15. augusta na dan vjenčanja hugenota (a budućeg kralja Francuske) Henrika IV tadašnjeg kralja Navarre i katolkinje, sestre Karla IX. To je bilo vrijeme kad su se trebali naći svi najistaknutiji hugenoti na jednom mjestu, a potaknuti navodnim smirivanjem strasti takvim političkim vjenčanjem.Nakon takvih uţasnih događaja, preţivjelim hugenotima su preostala samo dva rješenja: ili da se pokatoliče ili da se odsele iz Francuske (velik njihov broj je otišao u današnju Kanadu, pokrajinu Quebec).Iako je pokolj započeo po danu, sam izraz Bartolomejska noć simbolično predstavlja zatamnjenje uma zagriţenih katoličkih vladara Francuske Henrik IV (1553 - 1610) je bio francuski kralj od 1589. do smrti, i kralj Navarre od 1572. do smrti. Prvi kralj iz dinastije Bourbon. Oţenio je 1572., kćer francuskog kralja Henrika II. Brak je poništen 1599. i iz njega nije imao djece.Njegova majka je bila ţestoki predstavnik hugenota, odnosno francuskih protestanata. U istom je duhu odgojila i Henrika IV. Otac budućeg kralja je bio prvi nasljednik francuske krune u slučaju izumiranja tadašnje vladajuće dinastije.S ciljem sklapanja mira između hugenota i katolika njegova majka ugovara njegovo vjenčanje sa sestrom kralja Karla IX. Vjenčanje zaključeno 15. augusta 1572. je bilo nesretno i bez djece. Gotovo neposredno po vjenčanju kralj Karlo IX naređuje pokolj Hugenota na dan svetog Bartolomeja, a samog Henrika IV prisiljava na prelazak na katoličanstvo i drţi u zatvoru sljedeće 4 godine. Vladavina Marije Mediči i Luja XIII (1610.-1643.) S ciljem smirivanja preostalih vjerskih napetosti Henrik IV potpisuje 1598. Nantski edikt, osiguravajući vjersku slobodu francuskim protestantima. Njegovo potpisivanje se uzima kao datum kraja vjerskih ratova u Francuskoj iako će se oni još javljati tokom vladavine Henrikova sina.Tokom vladavine ovog kralja na njega su katolički fanatici u prosjeku vršili jedan atentat godišnje.Henrik IV umire od ruke atentatora 1610. Kako iz svog prvog braka s kraljicom Margaretom nije imao ništa osim ljubavnih skandala, on s njom dogovara rastavu braka kako bi se oţenio za Mariju de' Medici 1600.. Tokom drugog braka on dobija dva sina koji osiguravaju budućnost dinastije Bourbon. Vodila je porijeklo od ugledne i moćne italijanske porodice Medici. Iako je za muţeva ţivota pokazivala malo političkog ukusa i sposobnosti, proglašena je regentom nakon njegovog ubistva 1610. godine. Međutim, kako nije bila iznimno bistra, ali zato jako tvrdoglava, ubrzo je pala pod uticaj svoje dvorjanke i Nantski edikt 1598. njenog muţa. Na njihov nagovor otpustila je sposobnog muţevog ministra i krenula sa represalijama protiv protestanata u Francuskoj.Trudila se promijeniti anti-habsburško raspoloţenje prisutno na francuskom dvoru i u narodu. Našla je u podršku u Španiji, te aranţirala brak svog najstarijeg sina sa članom španske kraljevske porodice; Luj je bio oţenjen Anom.Plemići su se uskoro pobunili protiv Marije, koja je jedino rješenje našla u plaćanju plemićima onoliko koliko su joj traţili. Kada je do moći došao kardinal Richelieu (Rišelje), koji je nastojao ukloniti habsburški uticaj sa francuske političke scene, Marijina pozicija se pogoršala. Njen je sin uskoro dosegao punoljetnost i njeno je regentstvo završilo, a Luj XIII je nastavio Richelieuovu politiku. Formalno po tadašnjem zakonu Luj XIII postaje punoljetan u svojoj trinaestoj godina, ali realnu vlast on će preuzeti tek 1617. godine. Kako mu majka niti tada nije dopuštala samostalno upravljanje dolazi do njihove ţestoke svađe što rezultira njenim protjerivanjem u zabačenu provinciju. Tako javno ukazana nesloga unutar dinastije je ohrabrila hugenote da podignu bunu koja je ugušena 1621. godine. U tako dugoročno nestabilnoj situaciji Luj XIII se odlučuje 1624. godine na postavljanje kardinala Richeliea na mjesto prvog ministra. Tom odluka do tada neodređena vanjska politika Francuske dobija konture koje se neće mijenjat do kraja ţivota ovog kralja. Povećanje poreza radi financiranja rata dovodi do neorganiziranih buna 1636 – Europa poslije Vesfalskog mira 1648.godine 1639. koje su lako skršene.Historijska ostavština ovog kralja je naređenje iz dvadesetih godina sedamnaestog vijeka da svi dvorci, utvrđenja i slične tvorevine unutar Francuske moraju srušiti svoje odbrambene zidine. Tom provedenom naredbom plemići su izgubili i najmanju šansu za uspjeh budućih pobuna pošto je samo kralj od sada imao upravu nad svim utvrdama unutar drţave. Rezultat te promjene postaje kraljev apsolutizam koji se ostvaruje u punom svjetlu tokom vladavine njegova sina Luja XIV.Luj XIII koji je cijelog ţivota bio slabog zdravlja umire od tuberkoloze 1643. Luj XIV (1643.-1715.) Kada je umro Luj XIII 1643. Luj XIV je postao kralj. Ana Austrijska je u skupštini poništila testament Luja XIII, pa je ona postala jedini regent. Ona je glavninu vlasti predala kardinalu Mazarenu. Kardinal Mazaren je bio omraţen jer je bio stranog porekla. Bio je Italijan, koji je prihvatio francusko drţavljanstvo.Tridesetogodišnji rat je bio završio 1648. Vestfalskim mirom.. Tim mirom osigurana je nezavisnost Holandije od Španije i nezavisnost nemačkih drţavica od cara. Međutim Francuska je najviše dobila Vestfalskim mirom. Francuska je dobila Mec, Tul i Verden. Od Habzburgovaca je dobila Alzas bez Strazbura. Luj XIV 1665. postavio je Ţana Batista Kolbera kao opšteg kontrolora finansija u Francuskoj. Kolber je uspeo da smanji drţavni dug efikasnijim oporezivanjem. Glavni načini oporezivanja su bili carine, porezi na sol i porezi na zemlju. Kolber je povećao efikasnost sakupljanja poreza. Još uvek je plemstvo i sveštenstvo bilo izuzeto od oporezivanja. Njegova administracija je poloţila temelje novim industrijama i ohrabrila je proizvodnju i pronalazače. U Lionu se razvila proizvodnja svile, a potakao je i proizvodnju goblena. Doveo je proizvođače stakla iz Milana, radnike za ţelezo iz Švedske ili graditelje brodova iz Holandije. Na taj način smanjivao je ovisnost Francuske o stranoj uvoznoj robi, a povećavao je francuski izvoz, odnosno smanjivao je odliv zlata i srebra iz Francuske. Osim toga poboljšao je i trgovačku mornaricu da bi smanjio holandsku kontrolu nad francuskom trgovinom. Iskopani su ili poboljšani brojni kanali po Francuskoj, tako da su se smanjili troškovi transporta roba u kraljevini. Van Francuske Kolber je podrţavao i ohrabrivao razvoj kolonija u Americi, Africi i Aziji ne samo da bi napravio trţište za francuski izvoz, nego i da bi obezbedio sirovine za francusku industriju. Istraţivač Rober de Lasal je 1682. sliv Misisipija nazvao Luizijana u čast kralja Luja XIV. Današnja drţava SAD Luizijana je samo deo teritorija te francuske Luizijane.Poznat je kao jedan od osnivača ekonomske politike pozante kao merkantilizam.Luj XIV je vršio stalne reforme zakona. Kralj je trošio mnogo novca na raskoš, posebno na kraljevski dvorac i dareţljiv je bio prema svima, koji su za njega radili. Francusku akademiju je stavio pod svoj patronat i postao njen zaštitnik. Bio je sponzor umetnosti, knjiţevnosti. Versajska palata je bila najveća i najekstravagantnija građevina u Evropi, koja je jako mnogo koštala Francusku i kralja. Popravio je i palatu Luvr, kao i mnoge druge kraljevske rezidencije. Luj je ojačao moć krune u odnosu na feudalnu elitu i to je označilo početak moderne drţave, a Francusku je postavio na nadmoćno i istaknuto mesto u Evropi. Francuska se proširila za deset novih provincija i proširila je svoje prekomorsko carstvo. Francuska je proširila svoj kulturni i jezički uticaj širom Evrope. Luj je uspijevao da trijumfuje i u takvim situacijama kad je protiv Francuske ratovalo nekoliko velikih saveza drţava u Evropi. Tada je proširivao teritorije Francuske, njen moć i uticaj. Zbog vojnih pobjeda i kulturnih dostignuća, Evropa se divila Francuskoj, njenoj kulturi, hrani, načinu ţivota. Francuski jezik je postao glavni jezik za cijelu evropsku elitu sve do Rusije. Razni njemački kneţevi nastojali su da oponašaju vjersajski način ţivota u raskoši. Prosvetiteljska Evropa je Lujevu vladavinu smatrala primerom prosvetiteljske vladavine. Nemački filozof Lajbnic nazivao ga je jednim od najvećih kraljeva koji su ikad postojali. Zbog energičnog zalaganja za francusku veličinu, Luj je postao poznat kao "Kralj Sunce" ili "Veliki monarh". Volter ga je poredio sa Oktavijanom Avgustom i njegovu vladavinu je nazivao "doba, koje će se večno pamtiti" . Versajski dvorac Versajski dvorac je najpre bio lovačka kuća van Pariza, koju je sagradio Lujev otac. Luj je to pretvorio u spektakularan kraljevski dvorac u seriji od četiri velike kampanje gradnje. Pri kraju treće graditeljske kampanje dvorac je dobio većinu svoga današnjeg izgleda. Kraljevsku kapelu je sagradio u poslednjoj dekadi svoje vladavine. Sluţbeno se preselio sa kraljevskim dvorom 6. maja 1682. Luj je imao nekoliko razloga da stvori takav simbol ekstravagancije i drţavne veličanstvenosti i da premesti sediše kralja. Postojale su tvrdnje da je to učinio, jer je mrzio Pariz, ali slabost tih tvrdnji se ogleda u tome da je izgradio veliki broj veličanstvenih spomenika u Parizu i da je razvijao i popravljao Pariz. Versaj je sluţio kao sjajno i strahopoštovanja vredno mesto za drţavne poslove i za prijem stranih drţavnika i tu se paţnja nije skretala na grad i ljude, nego na samog kralja. Dvorski ţivot je bio okrenut veličanstvenosti. Dvorjani su ţiveli u preteranom luksuzu, bili su obučeni sa odgovarajućom veličanstvenošću i stalno su prisustvovali balovima, večerama, predstavama i proslavama. Mnogi plemići su umesto da stvaraju nevolje u svojim bazama traţili čast da ručaju za kraljevskim stolom ili za privilegiju da nose sveću kada kralj ide u svoju sobu na spavanje. Lujev stav prema plemstvu Pobjeda krune nad plemstvom, koju je konačno postigao Luj XIV osigurala je da Francuska nema velikih građanskih ratova.Luj je postigao veliku kontrolu nad drugim staleţom, tj. plemstvom. Mnogo višeg plemstva je privukao u svoj krug u versajsku palatu. Zahtijevao je od njih da većinu godine provode u Versaju pod njegovim nadzorom, umesto da u svojim bazama spremaju zavjere i pobune. Bio je to za visoko plemstvo jedini način da da dobiju privilegije ili penzije, koje odgovaraju njihovom poloţaju. Svoje stalne posijetioce je zabavljao ekstravagantnim zabavama i na druge načine, koji su bili značajan faktor da Luj kontroliše dotad nepokorno plemstvo. Osim toga kralj je nastavio rad kardinala Rišeljea i kardinala Mazarena. Na osnovu iskustava vjerovao je da će njegova mođ nadvladati samo ako visoke funkcije da običnima ljudima bez plemstva ili bar relativno novijoj aristokratiji. Vjerovao je da je lako zaustaviti sluţbenika, koji je bez plemstva. Jednostavno ga otpusti. Ako otpusti drţavnog sluţbenika sa visokim plemstvom dolaze do izraţaja velike veze koje ima takav plemić sa drugim plemstvom. Zbog svega toga Luj je prisilio staru aristokratiju da mu ceremonijalno sluţe kao dvorjani, a on je za ministre i regionalne upravnike postavio uglavnom ljude bez plemstva ili novije plemstvo. Dok su bili na dvoru moć visokog plemstva je slabila. Slabljenje njihove moći se najbolje vidi izostankom pobuna poput Fronde.
© Copyright 2024 Paperzz
