Program Europske Unije IPA 2007
PODRŠKA VODNOJ POLITICI U BiH
“TEHNIČKA PODLOGA”
za izradu podstrategija za implementaciju EU Direktive
o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima (2007/60/EC)
Septembar, 2011
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
LISTA SKRAĆENICA APR OPRV RS
Akcioni Plan za Realizaciju Okvirnog Plan Razvoja Vodoprivrede
Republike Srpske
APSR
Preliminarna područja značajnog rizika
BD
Brčko Distrikt
BiH
Bosna i Hercegovina
DRB
Riječni bazen Dunava
EC
Europska Komisija
EU
Europska Unija
FBiH
Federacija Bosne I Hercegovine
FRMP
Plan upravljanja poplavni rizikom
ICPDR
Medjunarodna Komisija za zaštitu rijeke Dunava
ISRBC
Medjunarodna Komisija za sliv rijeke Save
MAFW RS
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva Republike Srpske
MAWF FBiH
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva Federacije Bosne i
Hercegovine
MOFTER
Ministarstvo Vanjske trgovine i ekonomskih odnosa (BiH državni nivo)
MS
Zemlje članice EU
ODV
Okvirna Direktiva o Vodama
OPRV RS
Okvirni Plan Razvoja Vodoprivrede Republike Srpske (2006. god.)
PFRA
Preliminarna procjena poplavnog rizika
PPBD
Prostorni Plan Brčko Distrikta 2006. godina
RBD
Riječnim bazen Dunava
RBM
Upravljanje riječnim bazenom
RBMP
Plan upravljanja riječnim bazenom
RS
Republika Srpska
SRBD BiH
Strategija Razvoja Brčko Distrikta BiH za period 2008. – 2012. godine
SUV FBiH
Strategija Upravljanja Vodama Federacije Bosne I Hercegovine (2010.g.)
ToR
Projektni zadatak
ZOV BD
Zakon o Vodama Brčko Distrikta
ZOV FBiH
Zakon o Vodama Federacije Bosne I Hercegovine
ZOV RS
Zakon o Vodama Republike Srpske
WFD
Okvirna Direktiva o Vodama
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
SADRŽAJ 1.
UVOD .............................................................................................................. 14
1.1. Osnovne informacije ................................................................................ 14
1.1.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 14
1.1.2. Federacija Bosna i Hercegovina........................................................... 16
1.1.3. Republika Srpska .............................................................................. 16
1.1.4. Brčko Distrikt ................................................................................... 17
1.2. Osnovne informacije o administrativno-institucionalnoj
organizaciji i pravnim obavezama/odgovornostima ............................... 18
1.2.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 18
1.2.2. Federacija Bosne i Hercegovine........................................................... 19
1.2.3. Republika Srpska .............................................................................. 23
1.2.4. Brčko Distrikt ................................................................................... 25
1.3. Izvor podataka i korištene metodologije .................................................. 26
1.3.1. Pregled dostupnih i korištenih izvora ................................................... 26
1.3.2. Kratak opis metodologije korištene za procjenu / vrednovanje
podataka ........................................................................................ 27
1.4. Osnovni opis pravnih obaveza/odgovornosti za zaštitu od
voda ....................................................................................................... 28
1.4.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 28
1.4.2. Federacija Bosne i Herecgovine........................................................... 30
1.4.3. Republika Srpska .............................................................................. 33
2.
SADAŠNJE STANJE U OBLASTI ZAŠTITE OD VODA........................................... 34
2.1. Uvod......................................................................................................... 34
Bosna i Hercegovina ................................................................................... 34
Federacija Bosne i Hercegovine .................................................................... 34
Republika Srpska ....................................................................................... 37
Brčko Distrikt............................................................................................. 40
2.2. Stanje sistema za zaštitu od štetnog djelovanja voda .............................. 40
2.2.1. Bosna i Herecegovina ........................................................................ 40
2.2.2. Federacija Bosne i Herecegovine ......................................................... 41
2.2.3. Republika Srpska .............................................................................. 41
2.2.4. Brčko Distrikt ................................................................................... 42
2.3. Izgrađenost zaštitnih objekata po poplavnim područijima ....................... 42
2.3.1. Federacija Bosne i Herecegovine ......................................................... 42
2.3.2. Republika Srpska .............................................................................. 47
2.3.3. Brčko Distrikt ................................................................................... 52
2.4. Praćenje i prognoziranje hidrometeoroloških pojava ............................... 53
2.4.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 53
2.4.2. Federacija Bosne i Herecegovine ......................................................... 53
2.4.3. Republika Srpska .............................................................................. 54
2.4.4. Brčko Distrikt ................................................................................... 54
2.5. Režimi rada hidroakumulacija za vrijeme velikih voda ............................. 54
2.5.1. Federacija Bosne i Herecegovine ......................................................... 54
2.5.2. Republika Srpska .............................................................................. 57
2.5.3. Brčko Distrikt ................................................................................... 59
2.6. Zaštita od erozije i bujica ......................................................................... 59
2.6.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 59
2.6.2.Federacija Bosne i Herecegovine .......................................................... 59
2.6.3. Republika Srpska .............................................................................. 60
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
3
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2.6.4. Brčko distrikt .................................................................................... 61
2.7. Odvođenje unutrašnjih voda .................................................................... 61
2.7.1. Bosna i Hercegovina .......................................................................... 61
2.7.2. Federacija Bosne i Herecegovine ......................................................... 61
2.7.3. Republika Srpska .............................................................................. 62
2.7.4. Brčko Distrikt ................................................................................... 64
3.
EU Direktiva o procjeni i upravljanju poplavnim rizikom (2007/60/EC) ......... 65
3.1. Opće ......................................................................................................... 65
3.2. Potrebni koraci za potpunu implementaciju ............................................. 67
3.3. Strategija za implementaciju ................................................................... 72
3.4. Plan implementacije ................................................................................. 74
3.5. Preliminarna procjena poplavnog rizika ................................................... 76
4.
SCENARIJI RAZVOJA U CILJU IMPLEMENTACIJE DIREKTIVE O PROCJENI
I UPRAVLJANJU POPLAVNIM RIZICIMA (2007/60/EC) ................................... 78
4.1. Kratak pregled scenarija .......................................................................... 78
4.1.1. Opšte napomene............................................................................... 78
4.1.2. Pregled Scenarija u sektoru zaštite od voda ......................................... 78
5.
INVESTICIONI TROŠKOVI ............................................................................... 79
5.1. Scenarij br. 1 (Osnovni) ........................................................................... 79
5.2. Scenarij br. 2 ........................................................................................... 80
5.3. Scenarij br. 3 ........................................................................................... 83
5.4. Logički okvir za implementaciju Direktive ................................................ 85
6.
TROŠKOVI FINANSIRANJA IMPLEMENTACIJE DIREKTIVE O PROCJENI I
UPRAVLJANJU POPLAVNIM RIZICIMA ............................................................. 98
6.1. Osnovni metodološki koraci ..................................................................... 98
6.2. Sažetak procjene troškova za direktivu o poplavama ............................... 99
6.3. Finansiranje mjera upravljanja poplavnim rizicima ................................ 101
6.3.1. Državni (entitetski) i lokalni izvori ..................................................... 101
6.3.1.1. Trenutne investicije državnih izvora u sektor upravljanja
poplavnim rizicima ........................................................................ 101
6.3.1.2. Prognoza investicija državnih izvora u sektor upravljanja
poplavnim rizicima ........................................................................ 104
6.3.2. Bilateralni donatori i IFIs .................................................................. 105
6.3.2.1. Trenutne investicije bilateralnih donatora i IFIs u sektor
upravljanja poplavnim rizicima ........................................................ 105
6.3.2.2.. Prognoza investicija bilateralnih donatora i IFIs u sektor
upravljanja poplavnim rizicima ........................................................ 105
6.3.3. Pomoć Europske komisije ................................................................. 106
6.3.3.1. Trenutne investicije EK na sektor upravljanja poplavnim rizicima ....... 106
6.3.3.2. Prognoza investicija EK u sektor upravljanja poplavnim rizicima
u BiH ........................................................................................... 106
6.3.4. Sažetak ponude za finansiranje izdataka u sektoru upravljanja
poplavnim rizicima ........................................................................ 107
6.4. Plan implementacije prema različitim scenarijima ................................. 110
6.4.1. Procjena financijskog “gap-a” ........................................................... 110
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
4
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
6.4.1.1. Scenario za implementaciju Direktive o poplavama........................... 111
Slučaj 2 113
Slučaj 3 115
6.4.1.2. Aproksimativni scenario ................................................................ 117
Slučaj 1 118
Slučaj 2 121
Slučaj 3 123
6.4.2. Zaključak / Predloženi plan implementacije ........................................ 126
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
5
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
SAŽETAK 1
Namjena dokumenta Ovaj dokument je izradjen u sklopu projekta „Podrška Vodnoj Politici BiH“ („Support to BiH
Water Policy“) sa namjerom da prezentira "tehničku" osnovu za izradu implementacione
podstrategije na nivou BiH u oblasti zaštite od štetnog djelovanja voda, a sa ciljem dostizanja
usaglašenosti ovih oblasti sa predmetnim EU direktivima, tj. Direktivom o procjeni i upravljanju
poplavnim rizicima (2007/60/EC).
Dokument pruža :


prikaz postojećeg stanja u oblastima zaštite od štetnog djelovanja voda;
određuje
strategiju
prikupljanja
podataka
i
informacija,
poduzimanje,
istraživanje i uvođenje koncepata i dostavu rezultata predstavljenih od strane
EU
Direktive
o
procjeni
i
upravljanju
rizicima
od
poplava
(Direktiva
2007/60/EC, u daljem tekstu Direktiva).
2
Osnovni podaci o Bosni i Hercegovini Bosna i Hercegovina se prostire na površini od 51.129,2 km2. Država se sastoji od dva entiteta:
Federacije Bosne i Hercegovine (Federacija BiH) i Republike Srpske (RS), te Distrikta Brčko
(DB). U daljem tesktu entiteti i Brčko Distrikt nazivaju se osnovne administrativne jedinice.
Podaci o broju stanovnika svode se na procjene, pošto je posljednji zvanični popis stanovništva
izvršen 1991. godine. Prema procjenama uradjenim za potrebe ovog dokumenta broj stanovnika
BiH iznosi oko 4,1 milion, a prema procjenama Agencije za Statistiku BiH iz 2010. godine oko
3,8 miliona. Pri procjeni broja stanovnika u ovom dokumentu za pojedine opštine uzeti su u
obzir podaci lokalnih popisa stanovništva, kao i procjene na opštinskim novoima. Za opštine za
koje takvi podaci nisu bili dostupni procjene su vršene na osnovu broja stanovnika iz 1991.
godine.
Federacija Bosne i Hercegovine
raspolaže sa 51% površine (26.110,5 km2). Broj stanovnika
prema ovom dokumentu procjenjuje se na oko 2,5 miliona (ili oko 61,3% stanovništva BiH), a
prema statističkim procjenama na oko 2,3 miliona (ili oko 60,56% stanovništva BiH).
Administrativno se dijeli na deset kantona, koji su podijeljeni na 79 opština.
Republika Srpska raspolaže sa 48,08% površine (24.617 km2). Broj stanovnika prema ovom
dokumentu procjenjuje se na 1,5 miliona (ili oko 36,7% stanovništva BiH), a prema statističkim
procjenama na 1,4 miliona (ili oko 37,47% stanovništva BiH). Administrativno se dijeli na 62
opštine.
Brčko Distrikt (BD) raspolaže sa 0,92% (401,7 km2). Odlukom Arbitražne Komisije za Brčko šire
područje grada je stavljeno pod upravu države Bosne i Hercegovine kao zaseban distrikt. Broj
stanovnika prema ovom dokumentu procjenjuje se na oko 85 hiljada (ili oko 2% stanovništva
BiH), a prema statističkim procjenama na oko 75 hiljada (ili oko 1,95% stanovništva BiH).
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
6
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Osnovna administrativna podjela BiH prikazana je na sljedećoj slici:
U skladu sa ODV (Okvirna Direktiva o Vodama), sa ciljem upravljanja vodnim resursima
teritorija BiH podijeljena je na 2 vodna područja, tj. vodno područje rijeke Save i vodno
područje Jadranskog mora / rijeke Trebišnjice. Vodna područja podijeljena su tako da su za
njihove upravljanje zadužene 4 Agencije za vode (2 u FBiH i 2 u RS, po jedna iz entiteta za
svako vodno područje).
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
7
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Granice vodnih područja na teritoriji BiH prikazene su na sljedećoj slici:
3
Pristup Pri izradi ovog dokumeta najviše su korišteni podaci iz slijedećih strateških dokumenata:

Okvirni Plan Razvoja Vodoprivrede Republike Srpske (OPRV RS) iz 2006.
godine sa Akcionim Planom za Realizaciju Okvirnog Plana (APR OPRV RS);

Prostorni Plan Brčko Distrikta (PP BD) iz 2006. godine i Strategija Razvoja
Brčko Distrikta BiH (SRBD BiH) za period 2008-2012. godina.

Strategija Upravljanja Vodama Federacije Bosne i Hercegovine (SUV FBiH) iz
2010. godine;
Pored gore navedenih strateških dokumentata, korišteni su i podaci iz različitih raspoloživih
tehničkih izvještaja, studija, upitnika i projekata finansiranih od strane međunarodnih
finansijskih institucija. Kao najvažnije koji su obradjivali područje cijele BiH izdvajamo:
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
8
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”

Glavni preventivni plan odbrane od poplava u FBiH (za vodotoke I kategorije prema
Zakonu o vodama), Zavod za vodoprivredu Sarajevo, 2008. (Flood Prevention and
Protection Plan in FBiH (only for 1st category rivers acording to low in FBiH))

Procjena sadašnjeg stanja zaštite od poplava i prijedlog unapređenja, Zavod za
vodoprivredu Sarajevo, 2002.
Kod izrade ovog dokumenta analize su uradjene za svako administrativnu jedinicu u BiH
posebno da bi se njihovim agregiranjem ustanovili zbirni podaci za područje cijele BiH.
4
Scenariji razvoja u cilju implementacije Direktive o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima (2007/60/EC) U sektoru zaštite od voda analizirano je i predloženo 3 (tri) scenarija:
1.
Scenarij Br. 1 – OSNOVNI sa ciljem da se izvrši rekonstrukcija postojećih objekata
zaštite od voda na projektovani stepen zaštite i na taj način se dovedu do potpune
funkcionalnosti.
Planirani implementacioni period je do 2013. godine;
2.
Scenarij Br. 2 – izrada Planova upravljanja poplavnim rizikom sa usaglašenim
mjerama smanjenja rizika i zaštite od štetnog djelovanja voda i na taj način
implementirana Direktiva o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima.
Planirani implementacioni period je do 2017. godine;
Napomena: Planirani implementacioni period ovog scenarija se poklapa sa
implementacionim periodom istih zadataka sa SUV FBiH.
Akcioni plan RS je iz marta 2007. godine tako da u njemu nije mogla biti
razmatrana implentacija Direktive 2007/60/EC.
3.
Scenarij Br. 3 – implementacija mjera iz sačinjenih prvih Planova upravljanja
poplavnim rizicima i izgradnja objekata zaštite gdje se Planovima ustanovila njihova
potreba.
Planirani implementacioni period je do 2035. godine
5
Troškovi finansiranja implementacije Direktive o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima (2007/60/EC) Direktiva 2007/60/EC o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima zahtijeva od Zemalja članica
da procijene koje su prioblane linije i vodni tokovi izloženi riziku od plavljanja, da mapiraju obim
poplava, da identificiraju sredstva i ljude koji su izloženi riziku na tim područjima te da stoga
preduzmu adekvatne i koordinirane mjere kako bi se smanjio poplavni rizik. Direktiva naglašava
pravo javnog pristupa informacijama i pravo glasa tokom procesa planiranja.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
9
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Glavne tehničke mjere koje su neophodne kako bi se implementirala Direktiva o procjeni i
upravljanju poplavnim rizicima su sljedeće:

Preliminarna procjena poplavnih rizika riječnih bazena i pripadajućih priobalnih zona,
identifikacija područja gdje eventualno postoji značajan rizik od poplava.

Izrada mapa poplavnih opasnosti i mapa poplavnih rizika za područja gdje postoji
stvarni rizik od poplavnih šteta.

Na kraju, planovi upravljanja poplavnim rizicima moraju biti izrađeni za ove zone.
Štaviše, postojeća infrastruktura za upraljvanje poplavama zahtijeva održavanje kako bi se
osiguralo adekvatno finansiranje za tzv. osnovne mjere. Investicijske potrebe za obje vrste
mjera iznose 183 miliona KM za cijelu BiH. Godišnji operativni troškovi i troškovi održavanja
(najviše za osnovne mjere) za ovu infrastrukutru će iznosti prosječno 13 miliona KM.
Tabela i. Izdaci neophodni za implementaciju Direktive o poplavama prema Aproksimativnom
scenariju, izraženo u KM
Mjere/scenariji za
implementaciju Direktive o
poplavama
Preliminarni rad, uključujući
koordinirani pristup oba entitieta,
riječni bazeni, izrada protokola,
metodologije i vodiča, prikupljanje
setova podataka , strategija i
protokola za upravljanje podacima
Preliminirana procjena poplavnog
rizika
Izrada mapa poplavnih opasnosti i
mapa poplavnih rizika u područjima
pod značajnim rizikom,
uspostavljanje hidrološkihmodela za
slivove, planiranje mjera upozorenja
Izrada planova upravljanja poplavnim
rizicima
Ukupni troškovi implementacije
Direktive
Osnovne mjere
Rekonstrukcija postojećih sistema i
objekata za zaštitu od štetnih vodnih
efekata, troškovi investiranja
Ukupno za Aproksimativni
scenario
Operativni i troškovi održavanja
prema osnovnom scenariju,
KM/godišnje
Operativni i troškovi održavanja za
deset godina, KM
Ukupno za Aproksimativni scenario
sa troškovima održavanja i
operativnim troškovima
FBiH
RS
BD
Ukupno
7.471.400
6.700.000
300.000
14.470.000
2.600.000
2.800.000
35.000
5.434..000
11.500.000
10.750.000
250.000
22.500.000
3.200.000
2.800.000
200.000
6.200.000
24.800.000
23.100.000
790.000
48.602.000
FBiH
RS
BD
Ukupno
67.900.000
60.800.000
5.500.000
134.200.000
92.600.000
83.900.000
6.300.000
182.802.000
6.800.000
5.800.000
550.000
13.150.000
68.000.000
58.000.000
5.500.000
131.500.000
160.700.000
142.000.000
11.790.000
314.302.000
Izvor: Tehničko poglavlje ove pod-strategije
Koji izvori će finansirati ove izdatke u BiH?
Istražene su historijske činjenice o finansiranju sektora upraljvanja poplavama iz državnih i
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
10
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
međunarodnih izvora. Na osnovu toga, analizirano je nekoliko scenarija za buduće mogućnosti
finansiranja prema gore navedenim scenarijima, uz pretpostavku različitih slučajeva rasta
financijske
ponude
koji su
detaljno
opisani
u ovom
poglavlju.
Najizvodljiviji
scenario
pretpostavlja rast državnih i međunarodnih izvora financijske ponude kako slijedi:
Tabela ii. Financijska ponuda neophodna za implementaciju Direktive o poplavama prema
Aproksimativnom scenario do 2020. godine, slučaj 3, izraženo u KM
FBiH
Državna ulaganja
Krediti
EK
Ukupno za FBiH
2010
9.400.000
0
900.000
10.300.000
2012
10.058.000
0
990.000
11.050.000
2015
23.031.000
7.000.000
1.317.690
31.350.000
2020
32.300.000
7.000.000
2.120.000
41.420.000
RS
Državna ulaganja
Krediti
EK
Ukupno za RS
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
7.062.000
0
990.000
8.052.000
2015
16.170.000
7.000.000
1.318.000
24.500.000
2020
22.680.000
7.000.000
2.120.000
31.800.000
DB
Državna ulaganja
Krediti
EK
Ukupno za DB
2010
300.000
0
70.000
370.000
2012
321.000
0
77.000
398.000
2015
740.000
0
652.000
1.390.000
2020
1.030.000
0
1.050.000
2.080.000
BiH
Državna ulaganja
Krediti
EK
Ukupno za BiH
2010
16.300.000
0
1.870.000
18.170.000
2012
17.441.000
0
2.057.000
19.500.000
2015
39.941.000
14.000.000
3.287.690
57.240.000
2020
56.010.000
14.000.000
5.290.000
75.300.000
Izvor: historijski podaci za 2010, prognoza za druge godine
Vodni pod-sektor upravljanja poplavama je trenutno najbolje finansiran iz državnih izvora i u
FBiH i u RS, kao i u Distriktu Brčko u poređenju su drugim hitnim mjerama unaprijeđenja podsektora kao što je npr. vodosnabdijevanje te prikupljanje i prečišćavanje urbanih otpadnih voda.
U budućnosti, najmanje 7% godišnjeg rasta investicija iz državnih izvora će biti obezbijeđeno za
pod-sektor upravljanja poplavama. Štaviše, razmotren je i doprinos kreditnih sredstava u FBiH i
RS.. Doprinos Europske komisije, na osnovu trenutnih planova, procijenjuje se da će porasti za
dva puta u 2014. godini kada bi BiH mogla postati zemlja kandidatkinja za ulazak u EU.
Dakle, plan izdataka za implementaciju osnovnih mjera i mjera Direktive o poplavama
izgledaće kao što slijedi:
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
11
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
40.000.000
35.000.000
30.000.000
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
0
2012
2013
2014
2015
2016
Expenditure plan for FBiH
2017
2018
2019
Expenditure plan for RS
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Expenditure plan for DB
Slika 0. Plan izdataka za Direktivu o poplavama prema Aproksimativnom scenariju za BiH,
izraženo u KM
Samo u 2020. kada se mjere prema Aproksimativnom scenariju implementiraju u RS,u FBiH, i u
Distriktu Brčko, tj. kada se izrade Planovi upravljanja poplavnim rizicima, implementacija mjera
ovih planova može započeti. Ove mjere, potencijalno propisane budućim Planovima upravljanja
poplavnim rizicima mogu koštati i milijardu KM, kao što je prikazano u Tehničkom poglavlju ove
pod-strategije.
Prema odabranom scenariju, finansiranje pod-sektora za upravljanje poplavama bi trebalo
porasti aproksimativno četiri puta do 2020. godine kako bi se implementirala direktiva otprilike
do potencijalnog dana ulaska u EU. Prema odabranom scenariu, oko 70 % neophodnog
investicijskog programa će se finansirati iz
državnih izvora, dok će 30 % biti pokriveno
sredstvima IFIs i EU. Upravljanje grantovima Europske zajednice i kreditima IFIs zahtijeva
stroge i profesionalne projektne jedinice za upravljanje sredstvima. Zbog toga, priprema
odgovornih institucija treba početi čim prije. Prema iskustvu drugih novih Zemalja članica ili
zemalja koje su trenutno u procesu pristupanja EU, najveća prepreka implementaciji zahtjeva
EU aquis-a nije raspoloživost ovih financijskih izvora, nego institucionalni kapaciteti i spremnost
na upravljanje ovih fondovima.
Važno je spomenuti da pitanja lošeg definisanja institucionalne odgovornosti za investicijsko
planiranje, nedostatak strateškog planiranja i relevantne statistike trebaju biti uzeta u obzir pri
budućem institucionalom jačanju BiH.
Ukoliko se slijede pretpostavke gore predloženog i u nastavku detaljno opisanog scenarija te s
time u vezi i implementacija tehničkih mjera, BiH neće trebati tranzicijski period za
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
12
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
implementaciju zahtjeva Direktive o poplavama. Ona može biti implementirana do 2020.
godine.
Kao što je prikazano u nastavku, prema najpesimističnijem scenariju financijske ponude,
tranzicijski period može trajati i do 25 godina.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
13
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.
UVOD
1.1.
Osnovne informacije
1.1.1. Bosna i Hercegovina
Bosna i Hercegovina se prostire na površini od 51.129,2 km2. Država se sastoji od dva entiteta:
Federacije Bosne i Hercegovine (Federacija BiH) i Republike Srpske (RS), te Distrikta Brčko
(DB). U daljem tesktu entiteti i Brčko Distrikt nazivaju se osnovne administrativne jedinice.
Prema karakterističnim osobinama i specifičnostima BiH se klimatski može podijeliti na tri
zasebna dijela, koja imaju manje ili više oštre međusobne granice ili blaža prelazna područja. To
su:
Područje umjereno-kontinentalne klime (sjeverna Bosna),
Područje planinske (alpske) klime (viši predjeli centralne Bosne),
Područje maritimne klime (južni dio zemlje – Hercegovina).
Umjereno-kontinentalnu klimu karakterišu oštre zime i topla ljeta. Godišnja amplituda padavina
je od 1.000-1.200 l/m2. Snijeg najčešće pada u januaru i februaru, a nikako ga nema od juna
do oktobra.
Planinsku klimu karakterišu oštre zime i umjereno topla ljeta. Godišnja amplituda padavina je
od 800-1.200 l/m2, a najveće količine padnu u kasnu jesen. Sniježne padavine su obilne
pogotovo u višim predjelima.
Maritimnu klimu karakterišu blaže zime, ljeta sa mjestimično dosta visokim temperaturama i
obilne padavine u hladnijem dijelu godine. Godišnja amplituda padavina je od 1.000-1.500 l/m2.
Količine padavina su najmanje u julu ili augustu, a najviše od septembra do decembra i od
februara do aprila. Snijeg je rijetka pojava.
U hidrografskom smislu BiH riječni tokovi pripadaju vodnim područijima Crnog i Jadranskog
mora. U pogledu površinskih voda, BiH ima posebnu hidrološko-prostornu specifičnost izraženu
u neposrednoj vezi i uticaju oticanja iz BiH i drugih susjednih država. Naime, BiH je praktično
„okružena“ međudržavnim vodotocima koji čine ili presjecaju granicu susjednih država i u
kojima ima i zajedničkih vodnih resursa čije plansko korišćenje zahtijeva i adekvatna planiranja
i usaglašavanja na državnom nivou.
Prosječne višegodišnje padavine na području BiH iznose oko 1250 mm/god. što, s obzirom na
njenu površinu od oko 51.209 km2, predstavlja ukupnu zapreminu oborinskih voda od približno
64 milijarde m3 u toku prosječne godine, odnosno 2.000 m3/s.
Zbog složenih orografskih, hidrogeoloških, klimatskih i drugih utjecaja samo jedan dio ovih voda
otiče površinski (oko 60 %). Prema tome, sa teritorije BiH otiče prosječno oko 1.200 m3/s vode
ili oko 38 milijardi m3 godišnje (cca 23 l/s sa 1 km2).
Oticanje voda u BiH vrši se u pravcu Crnomorskog sliva sa oko 75,7% površine BiH i u pravcu
Jadranskog mora sa oko 24,3 % površine. Od navedene količine prosječnog oticanja sa područja
BiH oko 722 m3/s (18,6 l/s/km2) otiče prema Crnom moru, a ostatak od cca 433 m3/s prema
Jadranskom moru (35 l/s/km2). Navedeni podaci ukazuju na prostornu neravnomjernost oticaja,
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
odnsono neravnomjersnost raspoloživih prosječnih količina vode. Ova činjenica je još izraženija
ako se posmatraju manje prostorne jedinice (slivovi). Tako su najvodniji slivovi rijeka Neretve i
Trebišnjice, dok je neposredni sliv rijeke Save u BiH najmanje vodan.
Pojava velikih voda u BiH je karakteristična po naglim nadolascima (izuzimajući rijeku Savu,
vrijeme nadolaska je najčešće od nekoliko sati do 1 dan) i relativno kratkom trajanju.
Vrijeme pojave velikih voda u oblastima koje su pod dominantnim utjecajem maritimne klime
koincidira sa pojavom visokih padavina. U kontinentalnom dijelu BiH maksimalne vrijednosti
proticaja su ravnomjernije raspoređene po mjesecima u jesen, kao rezltat intenzivnih kiša i u
proljeće kao posljedica topljenja snijega obično kombinovanog sa jakim kišama. Kod malih
vodotoka velike vode mogu biti posljedica i kratkotrajnih intenzivnih kiša koje se javljaju tokom
vegetacionog perioda.
Ako se analizira odnos prosječnog višegodišnjeg proticaja i maksimalnog proticaja povratnog
perioda 1/100 godina može se generalno zaključiti da je na vodotocima u BiH maksimalni
proticaj oko 13 puta veći od prosječnog višegodišnjeg proticaja. Ovaj odnos nema jednoznačnu
vezu na cijeloj teritoriji BiH već odnosi imaju karakter regionalnih obilježja što za zaštitu od
poplava znači da se u rješenja moraju uključiti regionalne specifičnosti.
Najnepovoljniji odnos između maksimalnih stogodišnjih i prosječnih višegodišnjih proticaja je na
rijekama Ukrina, Bosna, Vrbas, Korana i Drina – gornji dio toka i odnosi se kao 1:22,5. Kod
rijeka Una, Sana, Krupa, Drina (srednji i donji tok) ovaj odnos je nešto povoljniji i kreće se oko
vrijednosti 1:9,5. Najpovoljniji odnos maksimalnih stogodišnjih i prosječnih višegodišnjih
proticaja na razmatranim vodotocima je na srednjem i donjem toku rijeke Save. On se kreće od
1:3,6 kod Jasenovca do 1:4,25 kod Sremske Mitrovice.
Kod manjih vodotoka i bujica maksimalni proticaji mogu biti veći od prosječnih i nekoliko
stotina, pa i hiljada puta.
Radi novelacije analiza hidrološkog režima na vodotocima u BiH u ovoj godini je započela izrada
hidroloških studija po pojedinim vodotocima. Već je urađena Hidrološka studija sliva rijeke Une,
a u toku je izrada Hidrološke studije sliva rijeke Bosne. U okviru ovih studija izvršena je i
preliminarna analiza uticaja klimatskih promjena na hirološki režim u BiH. Prema prvim
pokazateljima preliminarne analize, generalno se može zaključiti da se usljed uticaja klimatskih
promjena prosječne vrijednosti količine voda ne mijenjaju dok su značajno izražene pojave
ekstremnih vrijednosti tokom godine.
U Bosni i Hercegovini nije bilo zvaničnog popisa stanovništva od 1991. godine. Svi podaci
objavljeni nakon 1991. godine zasnovani su ili na ograničenim lokalnim popisima i anketama
manjih područja ili na stručnim analizama i procjenama.
Tabela 1: Broj stanovnika u BiH prema različitim izvorima
Broj stanovnika u BiH prema
popisu 1991.
4.377.033
Procjena broja stanovnika od
30.06.2009. (Agencija za
statistiku BiH)
3.842.566
Na osnovu raspoloživih
podataka prikupljenih za
ovaj projekat
4.077.334
Broj stanovnika korišten u ovom projektu dobijen je kombinacijom prikupljenih podataka iz
općina (prikupljenih upitnika) i podataka iz popisa 1991. za one općine koje nisu raspolagale
novijim procjenama.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
15
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.1.2. Federacija Bosna i Hercegovina
Federacija Bosne i Hercegovine raspolaže sa 51% površine i 60,56% stanovništva Bosne i
Hercegovine. Površina Federacije BiH iznosi 26.110,5 km2. Administrativno se Federacija BiH
sastoji od deset kantona, što je utvrđeno Zakonom o federalnim jedinicama1, dok su nazivi i
sjedišta kantona utvrđeni ustavima kantona, i to:
 Unsko-sanski kanton, sa sjedištem u Bihaću (Kanton 1);
 Posavski kanton, sa sjedištem u Orašju (Kanton 2);
 Tuzlanski kanton, sa sjedištem u Tuzli (Kanton 3);
 Zeničko-dobojski kanton, sa sjedištem u Zenici (Kanton 4);
 Bosansko-podrinjski kanton, sa sjedištem u Goraždu (Kanton 5);
 Srednjobosanski kanton, sa sjedištem u Travniku (Kanton 6);
 Hercegovačko-neretvanski kanton, sa sjedištem u Gradu Mostaru (Kanton 7);
 Zapadnohercegovački kanton, sa sjedištem u Širokom Brijegu (Kanton 8),
 Kanton Sarajevo, sa sjedištem u Gradu Sarajevu (Kanton 9),
 Kanton 10, sa sjedištem u Livnu.
Organizaciono, kantoni su podijeljeni po općinama. Na prostoru Federacije BiH ima ukupno 79
općina. Broj stanovnika, prema raspoloživim podacima, je prikazan u narednoj tabeli:
Tabela 2: Broj stanovnika u FBiH prema različitim izvorima
Procjena broja stanovnika
2009. (Statistički zavod
FBiH)
2.327.318
Na osnovu raspoloživih
podataka prikupljenih za ovaj
projekat
2.560.425
1.1.3. Republika Srpska
Republika Srpska raspolaže sa cca 48,08% teritorije i cca 37,47% stanovništva Bosne i
Hercegovine. Republika Srpska ima površinu od cca 24.617 km2. Administrativno se dijeli na
regije, a zatim i na opštine kojih ima 63. Broj stanovnika prema raspoloživim podacima je
prikazan u narednoj tabeli:
Tabela 3: Broj stanovnika u RS prema različitim izvorima
Procjena broja stanovnika
2009. (Statistički zavod RS)
1.435.179
1
Na osnovu raspoloživih
podataka prikupljenih za ovaj
projekat
1.516.909
Sl. novine FBiH, br.9/96
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
16
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.1.4. Brčko Distrikt
Brčko Distrikt raspolaže sa 0,92% teritorije i 1,95% stanovništva Bosne i Hercegovine. Odlukom
Arbitražne Komisije za Brčko stavljen pod upravu države Bosne i Hercegovine kao zaseban
distrikt. Brčko Distrikt ima površinu od 469,5 km2.
Broj stanovnika prema raspoloživim podacima je prikazan u narednoj tabeli:
Tabela 4: Broj stanovnika u BD prema različitim izvorima
Procjena broja stanovnika
2009. (Statistički zavod BiH)
75.000
Na osnovu raspoloživih
podataka prikupljenih za ovaj
projekat
87.627
Na slijedećoj slici se daje ilustrativan prikaz administrativne podjele BiH.
Slika 1: Administrativna podjela BiH
Nedostatak podataka, u prvom redu popisa stanovništva, predstavlja veliki problem za svaku
ozbiljniju analizu i planerske projekte.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
17
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.2.
Osnovne informacije o administrativnoinstitucionalnoj organizaciji i pravnim
obavezama/odgovornostima
Detaljne informacije o administrativno-institucionalnoj organizaciji i pravnim obavezama u
oblasti upravljanja vodnim resursima date su u „Studiji o trenutnom stanju upravnog i
institucionalnog okvira upravljanja vodnim resursima u Bosni u Hercegovini“ pripremljenoj u
sklopu predmetnog projekta, tj. u sklopu projekta „Podrška vodnoj politici BiH“.
1.2.1. Bosna i Hercegovina
Saglasno Ustavu BiH i ustavima Federacije BiH i Republike Srpske, te Arbitražnoj odluci o Brčko
Distriktu, nadležnosti za upravljanje vodama (tj. za razvoj, zaštitu, korištenje, zaštitu od
štetnog dejstva voda) u nadležnosti su entiteta i Brčko Distrikta. Entitetskim Zakonima o
vodama su odredjeni institucionalni okviri upravljanja vodama.
Zaključivanje medjunarodnih sporazuma (kako multilateralnih, tako i bilateralnih) kao i
dužnosti koje proizlaze iz potpisanih medjunarodnih konvencija i sporazuma (kao što su:
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju, ICPDR (International Commission for the Protection of
the Danube River), Savska komisija (International Sava River Basin Commission), MAP
(Mediteranski akcioni plan, itd), u nadležnosti su BiH, ali njihovo provodjenje se automatski
prenosi u nadležnost Entiteta.
Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine prema Ćlanu 9.
Zakona o Ministartsvima i drugim upravnim organma Bosne i Hercegovine (Službeni glasnik BiH
5/03, 42/03, 26/04, 42/04, 45/06, 88/07) u čijoj je nadležnosti koordinacija medjunarodne
ekonomske pomoći BiH izuzev dijela koji se odnosi na pomoć Evropske unije. Ministarstvo je
nadležno i za obavljanje poslova i zadataka iz nadležnosti BiH koji se odnose na definisanje
politike, osnovnih principa, koordiniranje djelatnosti i uskladjivanje planova entitetskih tijela
vlasti i institucija na medjunarodnom planu u područjuima zaštita okoline, razvoja i korištenja
prirodnih resursa.
Sektor za prirodne resurse, energetiku i zaštitu okoline Ministarstva vanjske trgovine i
ekonomskih odnosa BiH, u tom smislu je nadležan za obavljanje normativno-pravnih,
studijsko-analitičkih i informaciono-dokumentacionih poslova, koji se, izmedju ostalog, odnose
na:

izradu zakona i podzakonskih akata iz oblasti voda;

izradu stručnih analiza, informacija i prijedloga u vezi sa stanjem u oblasti voda;

utvrdjivanje strategije i razvojne politike u oblasti voda;

predlaganje mjera za poboljšanje stanja;

prikupljanje, praćenje i analiziranje podataka o vodnim resursima;

praćenje i implementiranje medjunarodnih
i
domaćih
inicijativa,
konvencija,
projekata i programa u oblasti voda;
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
18
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”

izvještavanje institucija u zemlji i inostranstvu o stanju u oblasti voda;

saradnju sa sličnim institucijama u inostranstvu i zemlji u raznim vidovima, ukoliko
je to u interesu BiH;

saradnju sa relevantnim institucijama na državnom i entitetskom nivou;

analitičko praćenje i izradu stručnih analiza, informacija i mišljenja;
koordinaciju mjera na planu racionalnog korištenja vodnih resursa, regionalno i globalno.
1.2.2. Federacija Bosne i Hercegovine
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva vrši upravne, stručne i
druge poslove utvrdjene zakonom koji se odnose na nadležnost Federacije iz oblasti
poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva. U sastavu Federalnog ministarstva poljoprivrede je
Zavod za zaštitu bilja u poljoprivredi.
Osnovna jedinica za upravljanje vodama na području FBiH je vodno područje (Distrikt)
(Zakon o Vodama FBiH 2006 – ZOV FBiH). Teritorijalna osnova upravljanja vodama u FBiH je
definirana u okviru dvaju vodnih područja rijeke Save i Jadranskog mora.
Granice vodnih područja i rječnih bazena uspostavljene su „Odlukom o granicama riječnih
bazena i vodnih područja na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine” od 30.05.2007. godine.
Vodno područje rijeke Save čini dio medjunarodnog riječnog bazena rijeke Dunav (dio
medjunarodnog podbazena/podsliva Save) na teritoriji FBiH. Vodno područje Jadranskog mora
obuhvata dijelove medjunarodnih riječnih bazena Neretve s Trebišnjicom, Cetine i Krke na
teritoriji BiH odnosno FBiH.
Na osnovu ZOV FBiH osnovane su Agencije za upravljanje vodama za ova vodna područja, sa
sjedištima u Sarajevu i Mostaru.
Zadaci Agencija za vodna područja u FBiH su:

trajno i nesmetano obavljanje poslova kojima se ostvaruje upravljanje vodama u
obimu utvrdjenom planovima iz Člana 160. stav 1. i stav 2. tačka 2. ZOV FBiH i u
skladu sa sredstvima koja se na osnovu ovog zakona osiguravaju za te namjene.

Za obavljanje poslova od javnog interesa, agencija za vode ima, u skladu sa
zakonom o vodama, propisana ovlašćenja, u okviru kojih donosi upravne i druge
akte, te odlučuje o pitanjima značajnim za upravljanje vodama.

U okviru ovlašćenja iz prethodne alineje, agencije za vodna područja vrše ovlašćenja
i obaveze Federacije prema zaštitnim vodnim objektima iz Člana 14. stav 1. tačka 1.
zakona o vodama koji su u vlasništvu Federacije.
U cilju osiguranja efikasnog izvršavanja zadataka iz nadležnosti agencije za vode i promovisanja
principa približavanja korisniku, osnovani su područni uredi "AVP Sava" za: podsliv rijeke Vrbas
u Jajcu i podsliv rijeke Bosne u Zenici, te područni ured "AVP Jadransko more" za slivove Cetine
i Krke u Livnu i područni ured u Konjicu za gornji tok rijeke Neretve sa Rakitnicom i srednji
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
19
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
ujezereni tok rijeke Neretve. Područni uredi u Bihaću za podsliv rijeke Une i u Goraždu za
podsliv rijeke Drine još nisu formirani.
Za područja sa specifičnom problematikom u oblasti voda, agencije za vode mogu osnovati i
druge područne urede. Odluku o osnivanju područnih ureda donosi federalni ministar nadležan
za pitanja upravljanja vodama, na prijedlog upravnog odbora agencije za vode.
Područni uredi su organizacione jedinice agencije za vode. Poslovi, zadaci i djelokrug rada
područnih ureda uredjuju se statutom agencije za vode.
Prema Članu 29. ZOV FBiH Posebne dužnosti agencije za vode u upravljanju vodama su
da:
1.
priprema analizu karakteristika vodnog područja;
2.
priprema pregled uticaja ljudskih aktivnosti na stanje površinskih i podzemnih voda;
3.
priprema ekonomsku analizu korištenja voda;
4.
uspostavlja registar zaštićenih područja, kao i područja sa posebnom zaštitom
odredjenih odlukom Vlade Federacije;
5.
uspostavlja registar vodnih tijela koja se koriste ili se planiraju koristiti za zahvatanje
vode za ljudsku potrošnju;
6.
priprema klasifikaciju ekološkog, hemijskog i kvantitativnog stanja voda;
7.
priprema program i organizira praćenje stanja voda;
8.
priprema plan upravljanja vodama i program mjera.
Pored zadataka iz Člana 29. ZOV FBiH agencija za vode na području za koje je nadležna obavlja
i sljedeće poslove:
1.
organizira, prikuplja, upravlja i vrši distribuciju podataka o vodnim resursima u
skladu sa odredbama ovog Zakona uključujući i uspostavu i održavanje ISV;
2.
organizira hidrološki monitoring i monitoring kvaliteta voda, monitoring ekološkog
stanja površinskih voda, te monitoring podzemnih voda, priprema izvještaj o stanju
voda i predlaže potrebne mjere;
3.
priprema plan upravljanja vodama za pripadajuće vodno područje, organizira izradu
tehničke dokumentacije za pojedina pitanja upravljanja vodama, te obavlja i druge
poslove koji se odnose na upravljanje vodama, u skladu sa ZOV FBiH;
4.
priprema planove za sprečavanje i smanjenje štetnih uticaja prouzrokovanih
poplavama, sušama, erozijom obala vodnog tijela i organizira implementaciju tih
planova;
5.
upravlja javnim vodnim dobrom iz Člana 9. stav 3. tačka 1. ZOV FBiH na način
odredjen ZOV FBiH;
6.
upravlja zaštitnim vodnim objektima (čl. 14. stav 1.) koji pripadaju površinskim
vodama I kategorije, izuzev uređenih korita u urbanim područijima;
7.
preduzima hitne mjere na sprečavanju ili smanjenju štetnih uticaja prouzrokovanih
incidentnim zagadjenjima i priprema planove za takve mjere;
8.
izdaje vodne akte u skladu sa ZOV FBiH za čije se potrebe uspostavlja posebna
organizaciona jedinica u okviru agencije za vode;
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
20
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
9.
daje stručna mišljenja prema zahtjevima za izdavanje vodnih akata iz nadležnosti
kantonalnog ministarstva nadležnog za vode;
10. daje stručna mišljenja sa stanovišta voda o dokumentima iz nadležnosti drugih
federalnih i kantonalnih ministarstava koja zatraže ti organi;
11. učestvuje u pripremi politike sektora voda i legislative koja se odnosi na vode;
12. promovira istraživački rad u oblasti voda i održivog upravljanja vodama;
13. organizira podizanje javne svijesti vezane za održivo korištenje voda, zaštitu voda i
zaštitu vodnih ekosistema;
14. učestvuje u koordinaciji aktivnosti na izradi i provodjenju planova upravljanja
vodama sa nadležnim organizacijama iz Republike Srpske na nivou Bosne i
Hercegovine, odnosno sa nadležnim tijelima za područje medjunarodnog podsliva
rijeke Save i medjunarodnih riječnih bazena Neretve i Cetine;
15. prema odluci Federalnog ministarstva provodi aktivnosti vezane za implementaciju
projekata koje finansiraju medjunarodne institucije, odnosno koji se finansiraju iz
budžeta Federacije;
16. vrši redovne konsultacije, sa agencijom za vodno područje u Republici Srpskoj na
istom vodnom području, koje se odnose na poslove iz stava 1. tač. od 1. do 14.
Člana 156. ZOV FBiH;
17. preduzima aktivnosti vezane za prikupljanje vodnih naknada i izvještavanje nadležnih
institucija o stepenu izmirenja obaveza od obveznika plaćanja vodnih naknada i dr.;
18. obavlja i druge poslove propisane ZOV FBiH i aktima agencije za vode.
Agencija za vodno područje nadležna je za izdavanje vodnih akata za:
1.
zahvatanje vode u količini većoj od 10 litara u sekundi;
2.
ispuštanje otpadnih voda za naselja koja imaju više od 2.000 stanovnika;
3.
ispuštanje tehnoloških otpadnih voda u površinske vode;
4.
indirektno ispuštanje otpadnih voda u podzemne vode;
5.
vještačko prihranjivanje podzemnih voda;
6.
vadjenje materijala iz površinskih voda I. kategorije;
7.
izgradnju hidroelektrane za proizvodnju električne energije kada je:
 postrojenje locirano na površinskim vodama I. kategorije,
 postrojenje locirano na površinskim vodama II. kategorije i snage veće od 5 MW,
 dva ili više postrojenja locirano je na površinskim vodama II. kategorije, snage
veće od po 2MW, a nalaze se na medjusobnoj udaljenosti manjoj od 2 kilometra;
8.
formiranje akumulacije koja je:
 locirana na površinskim vodama I. kategorije,
 locirana na području dvaju ili više kantona;
9.
izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama I. kategorije, kao i
izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama II. kategorije koji
mogu uticati na:
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
21
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
 površinske vode I. kategorije,
 vodno dobro koje se nalazi uz površinske vode I. kategorije;
10. aktivnosti iz Člana 109. stav 2. tač. od 1. do 4. ZOV FBiH.
Kantoni su teritorijalno administratvine jedinice unutar Federacije Bosne i Hercegovine. Svaki
kanton ima ustav. Ustavi kantona moraju biti u skladu sa Ustavom Federacije BiH. Svaki kanton
ima zakonodavno tijelo.
Prema ZOV-u FBiH u nadležnosti kantona je upravljanje površinskim vodama II kategorije koje
se nalaze na teritoriji kantona. Pri čemu upravljanje vodama II kategorije mora biti usklađeno
sa planovima upravljanja odgovarajućeg vodnog područja, odnosno planovima upravljanja za
pojedine podbazene, te mora obezbijediti provođenje mjera prdviđenih ovim planovima.
Kantoni uredjuju način i sadržaj obavljanja komunalnih poslova. U kontekstu upravljanja
vodama, značajna uloga kantona je u poslovima obezbjedjenja voda za upotrebu gradjana,
socijalnih i ekonomskih subjekata, te ostalih korisnika. Takodje, kantoni uredjuju prikupljanje,
tretman i odvodnju otpadnih voda.
Kantoni uredjuju ove oblasti i specificiraju nadležnosti i obaveze opština kao jedinica lokalne
samouprave.
Kad je riječ o kantonalnom pravu koji se odnosi na vode, neophodno je istaći strateški značaj
opredjeljenja da su nadležnosti u pogledu osiguranja vode za stanovništvo podijeljeni izmedju
Federacije BiH i kantona na takav način da Federacija BiH donosi propise o kvalitetu vode za
ljudsku upotrebu i propise u vezi sa efluentima, dok je razvoj i pravno uredjivanje pitanja u vezi
sa korištenjem i održavanjem infrastrukture za snabdijevanje stanovništva vodom za piće i za
kanalisanje, tretman i ispuštanje otpadnih voda u isključivoj nadležnosti kantona (odnosno
opština).
Kantonalno ministarstvo nadležno za vode nadležno je za izdavanje vodnih akata za:
1.
zahvatanje vode u količini do 10 litara u sekundi;
2.
ispuštanje otpadnih voda za naselja koja imaju do 2.000 stanovnika;
3.
vadjenje materijala iz površinskih voda II. kategorije;
4.
izgradnju hidroelektrane za proizvodnju električne energije, kada je postrojenje
locirano na površinskim vodama II. kategorije, snage do 5 MW;
5.
formiranje akumulacije koja je locirana na površinskim vodama II. kategorije i nalazi
se na području kantona;
6.
izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama II. kategorije ako te
aktivnosti ne utiču na površinske vode I. kategorije,
Kantonalnim propisom utvrdjuje se prenos dijela kantonalnih nadležnosti za izdavanje vodnih
akata na grad i opštinu.
Opštine/općine u Federaciji Bosne i Hercegovine su jedinice u kojima se ostvaruje lokalna
samouprava.
Opštna ima statut koji mora biti u skladu sa Ustavom Federacije BiH, kantonalnim ustavom i
kantonalnim zakonodavstvom.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
22
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Zakonom o principima lokalne samouprave (Službene Novine FBiH 49/06) preciziran je položaj i
uloga opština u sistemu ostvarivanju prava lokalne samouprave.
Prema ZOV-u FBiH zaštitni vodni objekti iz Člana 14 stav 1. tačka 1, na vodotocima koji
pripadaju površinskim vodama II kategorije i uređena korita u urbanim područijima na
površinskim vodama I kategorije su u vlasništvu grada i općine, ukoliko kantonalnim propisom
nije drugačije određeno. Na taj način je pravo upravljanja tim objektima dodjeljeno općini i
gradu.
Također, objekti vodosnabdijevanja (izuzev za opću upotrebu voda) Član 14. stav 1. tačka 3.
alineja 1, te objekti za zaštitu voda od zagađivanja Člana 14. stav 1. tačka 4. su u vlasništvu
grada ili općine, ukoliko kantonalnim propisom nije drugačije određeno.
Grad i općina su dužni obezbijediti materijalne i organizacione uslove za održavanje vodnih
objekata u funkcionalnom stanju, korištenje u skladu sa njihovom prirodom i namjenom, te
njihovo čuvanje od uništenja, oštećenja ili nenamjenskog korištenja.
1.2.3. Republika Srpska
Ministartstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede vrši stručne, upravne i tehničke
poslove u skladu sa zakonom, posebno u oblastima za koje je organizovano.
Na osnovu ZOV RS, Ministartsvo obavlja naročito sljedeće poslove:

Priprema i podnosi Vladi na dalju proceduru zakone, Politiku u oblasti voda i
Strategiju u oblasti voda;

Podnosi Vladi na usvajanje Plan upravljanja riječnim slivom;

Podnosi Vladi inicijativu i učestvuje u pripremi akata iz svoje djelatnosti koje donosi
Vlada.
U realizaciji svojih poslova i nadležnosti, ministartsvo usvaja pravilnike, uputstva i druge akte u
skladu sa zakonom.
Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske (Službeni glasnik RS br. 85/03) definiše položaj,
poslove i nadležnosti organa lokalne samouprave (opštine i gradovi).
Organi lokalne samouprave pripremaju planove i obavljaju poslove iz svoje nadležnoti u slučaju
elementarnih nepogoda i poplava. Takodje, u skladu sa odredbama zakona o vodama organi
lokalne zajednice učestvuju i u postupcima izdavanja vodnih akata.
Republika Srpska i opštine, u okvirima svojih nadležnosti, upravljaju vodnim dobrom, kao
dobrom od opšteg interesa i štite ga od oštećenja, uništenja ili nesavjesnog i nezakonitog
korištenja, u skladu sa ZOV RS i posebnim zakonima.
Osnovna jedinica za upravljanje vodama na području RS je oblasni riječni sliv (Distrikt)
(Zakon o Vodama RS, 2006 – ZOV RS). Teritorijalna osnova upravljanja vodama u RS je
definirana u okviru dvaju oblasnih riječnih slivova rijeke Save i rijeke Trebišnjice.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
23
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Granice oblasnih riječnih slivova i slivova uspostavljene su „Odlukom o utvrdjivanju granica
oblasnih riječnih slivova (Distrikta) i slivova na teritoriji Republike Srpske” od
22.09.2006. godine.
Oblasni riječni sliv rijeke Save obuhvata dio sliva rijeke Save sa podslivovima: Unom, Vrbasom,
Ukrinom, Bosnom, Drinom, i slivovima ostalih direktnih pritoka rijeke Save na teritoriji RS.
Oblasni riječni sliv rijeke Trebišnjice obuhvata sliv rijeke Trebišnice sa podslivovima rijeke
Mušnice, Sušice, pretežni dio podsliva Dubrovačke rijeke (Ombla), sa pridruženim podzemnim
tokovima sa više od stotinu izvorišta, koja se nalaze na području od Duboke Ljute do Metkovića,
i od Metkovića do Svitansko-Deranskog blata, kao i pripadajući dio sliva rijeke Neretve.
Na osnovu ZOV RS osnovane su Agencije za upravljanje vodama za ove oblasne riječne slivove,
sa sjedištima u Bijeljini i Trebilju.
Agencija za vode na području oblasnog riječnog sliva za koji je nadležna vrši sljedeće poslove:
1.
priprema analizu karakteristika oblasnog riječnog sliva,
2.
priprema pregled uticaja ljudskih aktivnosti na stanje površinskih i podzemnih voda,
3.
priprema ekonomsku analizu korištenja voda,
4.
uspostavlja registar zaštićenih područja propisan zakonom ili republičkim propisom
za zaštitu površinskih ili podzemnih voda ili za očuvanje staništa i vrsta direktno
zavisnih o vodi,
5.
uspostavlja ragistar vodnih tijela koja se koriste za zahvatanje vode namijenjene
ljudskoj upotrebi i vodnih tijela namjenjenih za takva korištenja u budućnosti,
6.
priprema karakterizaciju, klasifikaciju i ocjenu ekološkog statusa (stanja) voda,
7.
priprema plan i program praćenja stanja voda i organizuju njihovo sprovodjenje.
Agencije učestvuju u koordinaciji planova za upravljanje riječnim slivovima.
Agencija za područje oblasnog riječnog sliva nadležna je za izdavanje vodnih akata za:
1.
zahvatanje vode u količini većoj od 5 i više l/s;
2.
ispuštanje otpadnih voda za naselja;
3.
ispuštanje tehnoloških otpadnih voda u površinske vode;
4.
vještačko prihranjivanje podzemnih voda;
5.
hidroelektrane za proizvodlju električne energije;
6.
sve akumulacije na prostoru Republike Srpske;
7.
dislociranje i vadjenje materijala iz vodotoka;
8.
izgradnju objekata za zaštitu od poplava ili drugih postrojenja za zaštitu od poplava;
9.
ostale aktivnosti koji utiču na vode, a koje su odredjene Članom 127. ZOV RS.
Za potrebe efikasnijeg izvršavanja svojih poslova, Agencija može da osniva ostale organizacione
jedinice za vode na riječnom slivu ili podslivu.
Agencija ima status upravne organizacije u okviru Ministarstva za poljoprivredu, šumarstvo i
vodoprivredu RS.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
24
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Institut za zaštitu zdravlja Republike Srpske je zdravstvena ustanova čiji je obim rada i
djelatnost propisana Zakonom o zdravstvenoj zaštiti i Zakonom o naučno-istraživačkom radu.
Osim toga što Institut Banja Luka obavlja funkciju centrale te nosioca zajedničkih aktivnosti
Instituta za zaštitu zdravlja Republike Srpske, Institut Banja Luka vrši i sve aktivnosti
regionalnog zavoda.
Služba za sanitarnu hemiju Instituta za zaštitu zdravlja Republike Srpske ima primarni zadatak
da obavlja kontrolu kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode namjenjene ljudskoj upotrebi.
1.2.4. Brčko Distrikt
Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine je ustanovljen Odlukom Arbitražnog Suda za Brčko Distrikt iz
2000. godine kao jedinica sa posebnim statusom, pod direktnom upravom institucija Bosne i
Hercegovine.
Za potrebe upravljanja vodnim resursima, Brčko Distrikt je osnovao Odjeljenje za poljoprivredu,
šumarstvo i vodoprivredu Distrikta, u okviru Vlade Distrikta.
S obzirom da Distrikt nije usvojio Zakon o vodama, na osnovu Odluke Suprevizora za Brčko
Distrikt iz 2005. godine, u Distriktu se primjenjuje Zakon o vodama Republike Srpske 10/98,
prilagodjen potrebama Distrikta. Dakle, radi se o zakonu koji je pripremljen prije nego što je
usvojena Okvirna Direktiva o vodama EU. Zakonu RS iz 1998. nije ispunjavao osnovne uslove
za uskladjivanje prava sa pravom EU.
Skladno važećem Zakonu o vodama,
osnovna jedinica za upravljanje vodama na području
Brčko Distrikta je sliv.
U toku je priprema nacrta novog Zakona o vodama za potrebe Distrikta. Novi zakon će se
temeljiti na odrednicama Okvirne Direktive te uzeti u obzir potrebu uskladjenosti sa postojećim
zakonima entiteta.
Kao dio tima koji radi na pripremi zakona, uključeni su i predstavnici Odjeljenja za evropske
integracije Distrikta Brčko, čija je osnovna zadaća da vode računa o potpunoj uskladjenosti
zakona sa propisima EU.
Prema očekivanjima predstavnika Distrikta, posao na pripremi teksta mogao bi se okončati do
kraja 2010. godine, a usvajanje zakona moglo bi se planirati za drugu polovinu 2011. godine.
Generalno, pravo upravljanja vodnim resursima u Distriktu ne zadovoljava proces usaglašavanja
sa standardima dostignutim u EU, jer je zasnovano na zastarjelim propisima.
Ilustrativan prikaz granica vodnih područja na području BiH dat je na narednoj slici.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
25
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 2: Prikaz granica vodnih područja u BiH
1.3.
Izvor podataka i korištene metodologije
1.3.1. Pregled dostupnih i korištenih izvora
Za potrebe izrade ovog dokumenta korišteni su sledeći dostupni podaci:
1.
Glavni preventivni plan odbrane od poplava u FBiH (za vodotoke I kategorije prema
Zakonu o vodama), Zavod za vodoprivredu Sarajevo, 2008. (Flood Prevention and
Protection Plan in FBiH (only for 1st category rivers acording to low in FBiH))
2.
Procjena sadašnjeg stanja zaštite od poplava i prijedlog unapređenja, Zavod za
vodoprivredu Sarajevo, 2002.
3.
Flood Action Programme (Action Programme for Sustainable Flood Protection in the
Danube River Basin), ICPDR
4.
Protocol on flood protection to the Framework agreement on the Sava river basin,
Sava Comission, 2010.
5.
Okvirna vodoprivredna osnova BiH, Javno vodoprivredno preduzeće „Vodoprivreda
BiH“ Sarajevo i Zavod za vodoprivredu Sarajevo, 1994.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
26
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
6.
Vodno područje rijeke Dunav – Nacionalni izvještaj 2004 – Dio B Bosna i
Hercegovina, Zavod za vodoprivredu Sarajevo & Zavod za vodoprivredu Bijeljina,
2006. (ICPDR National Report 2004 Part B BiH)
7.
Strategija upravljanja vodama u FBiH, Zavod za vodoprivredu Sarajevo, u proceduri
usvajanja na parlamentu FBiH (Strategy of water management in FBiH)
8.
Federalni operativni plan odbrane od poplava FBiH, Zavod za vodoprivredu Sarajevo,
2010.
9.
Federacija Bosne i Hercegovine u brojkama, Sarajevo 2008., Federalni zavod za
statistiku Sarajevo,
10. Statistički godišnjak RS, 2009.
11. Strategija zaštite okoliša FBiH, Instituta za hidrotehniku GF u Sarajevu, IPSA Institut
doo, Bosna – S Oil Services Company Sarajevo, decembar 2007. (Strategy of
environmantal protection FBiH)
12. Okvirni plan razvoja vodoprivrede Republike Srpske, Zavod za vodoprivredu Bijeljina,
2006. (Framework Plan of Water Management Development in RS)
13. Akcioni plan za realizaciju Okvirnog plana razvoja vodoprivrede Republike Srpske –
planski period 2007-2011, 2007. (Action Plan for Realisation of Framework Plan of
Water Management Development in RS – for period 2007-2011)
14. Strategija razvoja Brčko distrikta BiH za period 2008-2012.
15. Federacija Bosne i Hercegovine u brojkama, Sarajevo 2008., Federalni zavod za
statistiku Sarajevo;
16. Prostorni Plan Brčko Distrikta BiH 2006. godine;
1.3.2. Kratak opis metodologije korištene za procjenu /
vrednovanje podataka
Najveći dio podataka korištenih za izradu ovog dokumenta preuzet je iz postojećih strateških
dokumenata FBiH (SUV FBiH), RS (OPRV RS) i BD (PPBD i SRBD BiH).
Uz prethodno navedene dokumente, za potrebe procjene stanja u oblasti zaštite od voda, kao
osnova korišteni su podaci iz ”Glavnog preventivnog plana odbrane od poplava u FBiH“, Zavod
za vodoprivredu Sarajevo, 2008 i ”Procjene sadašnjeg stanja nivoa zaštite od poplava FBiH i
prijedlozi poboljšanja”, Zavod za vodoprivredu Sarajevo i Zavod za vodoprivredu Mostar, 2002,
te ”Akcioni plan ze realizaciju okvirnog plana razvoja vodoprivrede RS – planski period 2007 –
2016”, 2007.
S obzirom na veliki broj stručnih i kompetetnih lica (uključujući stručni kadar Agencija za vode
na području BiH)
koji su bili uključeni na prikupljanje i vrednovanje podataka i koji su kroz
svoje dugogodišnje iskustvo izuzetno dobro upoznati sa postojećim stanjem u predmetnim
oblastima, može se pretpostaviti da su podaci predstavljeni sa dovoljnom tačnošću za nivo
planiranja zahtijevan i obuhvaćen ovim dokumentom.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
27
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.4.
Osnovni opis pravnih obaveza/odgovornosti za
zaštitu od voda
1.4.1. Bosna i Hercegovina
BiH je potpisnica niza sporazuma i konvencija čije obaveze mora ispuniti. U tom pogledu, a sa
aspekta zaštite od štetnog djelovanja voda posebno treba naglasiti obaveze koje proističu iz
Konvencije o saradnji na zaštiti i održivom korištenju rijeke Dunav, Okvirnog sporazuma o slivu
rijeke Save i Protokolom o plovidbi uz taj Sporazum.
ICPDR i Međunarodna komisija za riječni bazen Save (ISRBC) su napredovali u primjeni mnogih
aspekata Direktive što se vidi u izradi Akcionog plana za poplave 2009. godine i donešenom
Protokolu o zaštiti od poplava (potpisan 01.06.2010, u daljem tekstu Protokol). Ovaj Protokol
reguliše pitanja održive zaštite od poplava u riječnom bazenu Save uzrokovanih:
a) prirodnim fenomenima kao što su visoki nivoi rijeka kao i nakupljanje leda i
b) vještačkim uticajima kao što je ispuštanje voda iz akumulacija i retenzija uzrokovanih
pucanjem ili neadekvatnim upravljanjem branama, promjenama u riječnom bazenu,
riječnom dnu i inundacijama, itd.
sa ciljem da se spriječi ili ograniči šteta od poplava, smanji poplavni rizik i da se smanje ili
ublaže štetne posljedice poplava.
Glavni cilj Akcionog plana je implementacija Direktive o upravljanju poplavnim rizicima i
uspostavljanje „dobre prakse“ u ovoj oblasti. Ovaj akcioni plan uspostavlja hijerarhiju u
planiranju i implementaciji Direktive koju entitetske agencije za vode trebaju pažljivo pratiti. U
nekim aspektima, ova činjenica čini lakšim nastojanje da se obezbijedi dosljednost, ključni
zahtjev Direktive, i da se uspostavi efikasnost. Ova hijerarhija je prikazana na narednom
dijagramu:
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
28
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Riječni bazen
Dunava
EU Direktiva o
Prostorno planiranje
2.
Omogućiti
zadržavanje poplava
(retenciju)
3.
konstruktivne mjere
odbrane
4.
ne-strukturalne mjere
(svjesnost i
pripremljenost)
Zajedničke dogovorene metode
procjene
Protokol o zaštiti od poplava
Akcioni plan za riječni bazen
Save
1.
Entitetske
strategije
Okvirna
direktiva o
vodama
Propisi FBiH
sa
transponiranom
Direktivom
Propisi RS sa
transponiranom
Direktivom
Zajedničke definicije/ test značajnosti
Preliminarna procjena poplavnog rizika
Prvi Plan upravljanja poplavnim
rizikom za područja pod značajnim
rizikom
Prekogranična/Entitetska pitanja
Dijagram hijerarhije u planiranju i implementaciji Direktive
ICPDR je usvojio Akcioni program za održivu zaštitu od poplava na riječnom bazenu Dunava.
Okvir Akcionog programa definiše principe i ciljeve za održivu zaštitu od poplava na cijelom
riječnom bazenu Dunava i definiše vremenski okvir implementacije. U prvoj fazi definisani su
generalni ciljevi i uspostavljene kategorije mjera koje će smanjiti rizik od plavljenja. Ovi cilejvi i
mjere trebaju dodatnu razradu u pripadajućim podbazenima. Akcioni program je baziran na
programima održive zaštite od poplava razvijenim u više podunavskih zemalja. Krajnji cilj
Akcionog programa je postizanje dugoročno održivog pristupa za upravljanje rizicima od poplava
da bi se zaštitili ljudski životi i imovina i istovremeno ohrabrila zaštita i unapređenje vodnih
ekosistema.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
29
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1.4.2. Federacija Bosne i Herecgovine
Pravni okvir djelovanja u oblasti zaštite od voda u BiH definiran je Zakonom o vodama entiteta i
u FBiH Zakonima o vodama kantona. 2009. godine u FBiH je usvojen podzakonski akt „Uredba
o vrstama i sadržaju planova zaštite od štetnog djelovanja voda“ koji detaljnije uređuje
pitanja vezana za zaštitu od štetnog djelovanja voda. Ovom Uredbom se uspostavlja okvir za
procjenu i upravljanje poplavnim rizicima, sa ciljem smanjivanja posljedica štetnog djelovanja
voda po ljudsko zdravlje, okoliš, kulturnu baštinu i privrednu aktivnost.
Zakonom o vodama FBiH je definisano da se izvođenje objekata za zaštitu od štetnog djelovanja
voda provodi prema Planu i programu koje donosi Vlada na prijedlog resornog ministarstva.2
Održavanje vodotoka, vodnog dobra i drugih zaštitnih objekata provodi se na osnovu Plana
uređenja vodotoka i drugih voda koji su sastavni dio Plana upravljanja vodama koji donose
agencije (AVP Sava Sarajevo i AVP Jadran Mostar), a uz saglasnost Ministarstva poljoprivrede,
vodoprivrede i šumarstva FBiH (FMPVŠ)3. Odluke o građenju melioracionih sistema, od početka
2008. godine, donose kantonalne skupštine, a održavanje melioracionih sistema vršit će se
prema Programima koje će, također, donositi kantonalne skupštine. Institucije sektora
upravljanja vodama su zadužene i za aktivnosti identifikacije i uknjiženja vodnog dobra, te
aktivnosti u vezi sa eksploatacijom šljunka i pijeska iz vodotoka, inundacija i ušća rijeka u more.
Prema Članu 29. ZOV FBiH Posebne dužnosti agencije za vode u upravljanju vodama su
da:
1.
priprema analizu karakteristika vodnog područja;
2.
priprema pregled uticaja ljudskih aktivnosti na stanje površinskih i podzemnih voda;
3.
priprema ekonomsku analizu korištenja voda;
4.
uspostavlja registar zaštićenih područja, kao i područja sa posebnom zaštitom
odredjenih odlukom Vlade Federacije;
5.
uspostavlja registar vodnih tijela koja se koriste ili se planiraju koristiti za zahvatanje
vode za ljudsku potrošnju;
6.
priprema klasifikaciju ekološkog, hemijskog i kvantitativnog stanja voda;
7.
priprema program i organizira praćenje stanja voda;
8.
priprema plan upravljanja vodama i program mjera.
Pored zadataka iz Člana 29. ZOV FBiH agencija za vode na području za koje je nadležna obavlja
i sljedeće poslove:
1.
organizira, prikuplja, upravlja i vrši distribuciju podataka o vodnim resursima u
skladu sa odredbama ovog Zakona uključujući i uspostavu i održavanje ISV;
2.
organizira hidrološki monitoring i monitoring kvaliteta voda, monitoring ekološkog
stanja površinskih voda, te monitoring podzemnih voda, priprema izvještaj o stanju
voda i predlaže potrebne mjere;
2
3
Zakon o vodama FBiH („Sl. novine FBiH“, br.70/06) – Član 26.
Zakon o vodama FBiH („Sl. novine FBiH“, br.70/06) – Član 156.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
30
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
3.
priprema plan upravljanja vodama za pripadajuće vodno područje, organizira izradu
tehničke dokumentacije za pojedina pitanja upravljanja vodama, te obavlja i druge
poslove koji se odnose na upravljanje vodama, u skladu sa ZOV FBiH;
4.
priprema planove za sprečavanje i smanjenje štetnih uticaja prouzrokovanih
poplavama, sušama, erozijom obala vodnog tijela i organizira implementaciju tih
planova;
5.
upravlja javnim vodnim dobrom iz Člana 9. stav 3. tačka 1. ZOV FBiH na način
odredjen ZOV FBiH;
6.
upravlja zaštitnim vodnim objektima (Čl. 14. stav 1.) koji pripadaju površinskim
vodama I kategorije, izuzev uređenih korita u urbanim područijima;
7.
preduzima hitne mjere na sprečavanju ili smanjenju štetnih uticaja prouzrokovanih
incidentnim zagadjenjima i priprema planove za takve mjere;
8.
izdaje vodne akte u skladu sa ZOV FBiH za čije se potrebe uspostavlja posebna
organizaciona jedinica u okviru agencije za vode;
9.
daje stručna mišljenja prema zahtjevima za izdavanje vodnih akata iz nadležnosti
kantonalnog ministarstva nadležnog za vode;
10. daje stručna mišljenja sa stanovišta voda o dokumentima iz nadležnosti drugih
federalnih i kantonalnih ministarstava koja zatraže ti organi;
11. učestvuje u pripremi politike sektora voda i legislative koja se odnosi na vode;
12. promovira istraživački rad u oblasti voda i održivog upravljanja vodama;
13. organizira podizanje javne svijesti vezane za održivo korištenje voda, zaštitu voda i
zaštitu vodnih ekosistema;
14. učestvuje u koordinaciji aktivnosti na izradi, usklađivanju i provodjenju planova
upravljanja vodama sa nadležnim organizacijama iz Republike Srpske na nivou Bosne
i Hercegovine, odnosno sa nadležnim tijelima za područje medjunarodnog podsliva
rijeke Save i medjunarodnih riječnih bazena Neretve i Cetine;
15. prema odluci Federalnog ministarstva provodi aktivnosti vezane za implementaciju
projekata koje finansiraju medjunarodne institucije, odnosno koji se finansiraju iz
budžeta Federacije;
16. vrši redovne konsultacije sa agencijom za vodno područje u Republici Srpskoj na
istom vodnom području koje se odnose na poslove iz stava 1. tač. od 1. do 14. Člana
156. ZOV FBiH;
17. preduzima aktivnosti vezane za prikupljanje vodnih naknada i izvještavanje nadležnih
institucija o stepenu izmirenja obaveza od obveznika plaćanja vodnih naknada i dr.;
18. obavlja i druge poslove propisane ZOV FBiH i aktima agencije za vode.
Agencija za vodno područje nadležna je za izdavanje vodnih akata za:
11. zahvatanje vode u količini većoj od 10 litara u sekundi;
12. ispuštanje otpadnih voda za naselja koja imaju više od 2.000 stanovnika;
13. ispuštanje tehnoloških otpadnih voda u površinske vode;
14. indirektno ispuštanje otpadnih voda u podzemne vode;
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
31
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
15. vještačko prihranjivanje podzemnih voda;
16. vadjenje materijala iz površinskih voda I. kategorije;
17. izgradnju hidroelektrane za proizvodnju električne energije kada je:

postrojenje locirano na površinskim vodama I. kategorije,

postrojenje locirano na površinskim vodama II. kategorije i snage veće od 5 MW,

dva ili više postrojenja locirano je na površinskim vodama II. kategorije, snage
veće od po 2MW, a nalaze se na medjusobnoj udaljenosti manjoj od 2 kilometra;
18. formiranje akumulacije koja je:

locirana na površinskim vodama I. kategorije,

locirana na području dvaju ili više kantona;
19. izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama I. kategorije, kao i
izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama II. kategorije koji
mogu uticati na:

površinske vode I. kategorije,

vodno dobro koje se nalazi uz površinske vode I. kategorije;
20. aktivnosti iz Člana 109. stav 2. tač. od 1. do 4. ZOV FBiH.
Kantoni su zaduženi za upravljanje površinskim vodama svrstanim u II kategoriju prema ZOVu FBiH.
Kantoni uredjuju način i sadržaj obavljanja komunalnih poslova. U kontekstu upravljanja
vodama, značajna uloga kantona je u poslovima obezbjedjenja voda za upotrebu građana,
socijalnih i ekonomskih subjekata, te ostalih korisnika. Takodje, kantoni uredjuju prikupljanje,
tretman i odvodnju otpadnih voda.
Kantoni uredjuju ove oblasti i specificiraju nadležnosti i obaveze opština kao jedinica lokalne
samouprave.
Razvoj i pravno uređivanje pitanja u vezi sa korištenjem i održavanjem infrastrukture za
snabdijevanje stanovništva vodom za piće, prikupljanje, tretman i ispuštanje otpadnih voda u
isključivoj je nadležnosti kantona (odnosno opština).
Kantonalno ministarstvo nadležno za vode nadležno je za izdavanje vodnih akata za:
1.
zahvatanje vode u količini do 10 litara u sekundi;
2.
ispuštanje otpadnih voda za naselja koja imaju do 2.000 stanovnika;
3.
vadjenje materijala iz površinskih voda II. kategorije;
4.
izgradnju hidroelektrane za proizvodnju električne energije, kada je postrojenje
locirano na površinskim vodama II. kategorije, snage do 5 MW;
5.
formiranje akumulacije koja je locirana na površinskim vodama II. kategorije i nalazi
se na području kantona;
6.
izgradnju objekata za zaštitu od poplava na površinskim vodama II. kategorije ako te
aktivnosti ne utiču na površinske vode I. kategorije,
Kantonalnim propisom utvrdjuje se prenos dijela kantonalnih nadležnosti za izdavanje vodnih
akata na grad i opštinu.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
32
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Prema ZOV-u FBiH zaštitni vodni objekti iz čl. 14 stav 1. tačka 1. na vodotocima koji pripadaju
površinskim vodama II kategorije i uređena korita u urbanim područijima na površinskim
vodama I kategorije su u vlasništvu grada i općine, ukoliko kantonalnim propisom nije drugačije
određeno. Na taj način je pravo upravljanja tim objektima dodjeljeno općini i gradu.
Također, objekti vodosnabdijevanja (izuzev za opću upotrebu voda) Čl. 14. stav 1. tačka 3.
alineja 1, te objekti za zaštitu voda od zagađivanja Čl. 14. stav 1. tačka 4. su u vlasništvu grada
ili općine, ukoliko kantonalnim propisom nije drugačije određeno.
Grad i općina su dužni obezbijediti materijalne i organizacione uslove za održavanje vodnih
objekata u funkcionalnom stanju, korištenje u skladu sa njihovom prirodom i namjenom, te
njihovo čuvanje od uništenja, oštećenja ili nenamjenskog korištenja.
1.4.3. Republika Srpska
Prema Zakonu o vodama RS posebne dužnosti agencije za vode u upravljanju vodama su
da:

organizuje prikupljanje, upravljanje, i raspodjelu podataka o vodnim resursima,

organizuje praćenje stanja i korišćenje voda-monitoring,

procjenjuje hidrološko stanje, kvalitativno stanje, ekološko stanje, te stanje podzemnih
voda,

priprema planove upravljanja riječnim slivovima za oblasni riječni sliv,

priprema planove, elaborate i projekte za sprečavanje i smanjenje štetnih uticaja na
vode, i od voda,

preduzima hitne mjere na sprečavanju, ili smanjenju uticaja štetnih pojava na vode, i od
voda,

izdaje vodopravne akte u skladu sa zakonom,

sprovodi poslove obračuna, prikupljanja i praćenja vodnih naknada,

upravlja kapitalnom imovinom, vodnim objektima i sistemima, te se brine o njihovom
čuvanju, održavanju u funkcionalnom stanju i namjenskom korišćenju, u skladu sa
projektovanom i namjenskom funkcijom,

promoviše, organizuje i pomaže istraživački rad u oblasti vodnih resursa i njihovog
održivog upravljanja,

organizuje podizanje javne svijesti u odnosu na vodne resurse,

sarađuje po pitanju koordinacije izrade i sprovođenja planova upravljanja vodama sa
sličnim organima u Federaciji BiH, odnosno nadležnim međunarodnim tijelima za
međunarodni riječni sliv, sprovodi konsultacije sa istim, ili sličnim organima u Republici,
ili Federaciji BiH,
Opštinski organi su nadležni između ostalog i za: definisanje uslova za korištenje i održavanje
ruralnih vodovodnih sistema, te izdavanje dozvola za eventualno priključenje treće strane na
izvorišta, organiziranje i sprovođenje mjera zaštite lokalnih izvorišta, u slučaju ograničenih
količina vode limitira količine vode ili prekida korištenje u skladu sa pripremljenim planovima.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
33
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2.
SADAŠNJE STANJE U OBLASTI ZAŠTITE OD
VODA
2.1.
Uvod
2.1.1. Bosna i Hercegovina
Do sada su se u BiH uglavnom provodile isključivo tehničke mjere za zaštitu od štetnog
djelovanja voda, dok su neinvesticione mjere sprovođene u mnogo manjem obimu. Iz grupe
neivesticionih mjera sprovođene su samo pripreme operativnih planova zaštite, dok su
dugoročne mjere (npr. hidrotehnički usmjeravane urbanizacije ili donošenje i striktno
poštovanje tehničkih propisa za građenje u ugroženim zonama, povećanje svijesti o opasnosti
od poplava, podizanje stepena pripravnosti i edukacija stanovništva) izostajale. Zbog toga se
problemi posljednjih godina, usložnjavaju nekontroliranim naseljavanjem riječnih dolina i
inundacionih područja što zahtijeva dosta ekstenzivnu i vrlo skupu zaštitu koja se mora
sprovoditi na nizu područja.
2008. godine usvojen je Okvrni zakon o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od
prirodnih i drugih nesreća u Bosni i Hercegovini. Na temelju tog zakona pristuplo se izradi
„Procjene ugroženosti od prirodnih i drugih nesreća Bosne i Hercegovine“, koja je još u toku.
Planirani završetak ove procjene je mart 2011. godine.
2.1.2. Federacija Bosne i Hercegovine
U nekim poplavnim područijima u FBiH poplavni rizici su znatno smanjeni izgradnjom zaštitnih
objekata, ali još uvijek ne postoji dovoljna zaštita svih poplavnih područja.
Do sada je u FBiH problematika plavljenja razmatrana samo na poplavnim područijima uz
vodotoke I kategorije (prema Zakonu o vodama FBiH), dok na vodotocima II kategorije,
uglavnom, nisu vršene nikakve analize.
2002. godine urađen je projekat „Procjena sadašnjeg stanja nivoa zaštite od poplava u FBiH i
izrada programa poboljšanja“ u kome su uspostavljeni hiraulički modeli za proračun velikih
voda, mapirane poplave različitih rangova pojave i procjenje štete od plavljena na poplavnim
područijima uz vodotoke I kategorije prema tada važećem Zakonu o vodama FBiH. U to vrijeme
nije postojao Informacioni sistema voda tako da ulazni podaci prikupljeni za izradu ovog
projekta u velikom procentu nisu sačuvani (prije svega se to odnosi na morfološke podatke o
vodotocima) kako bi se eventualno mogli koristiti i novelirati za naredne projekte.
Nakon usvajanja novog Zakona o vodama FBiH 2006. godine pristupilo se novelaciji gore
navedenog projekta kroz izradu projekta „Glavni preventivni plan odbrane od poplava u FBiH“
2007. godine. U ovom projektu su korištene sve dostupne nove podloge koje su prikupljene od
2002 -2007. Pored toga u Zakonu u vodama su dijelom izmjenjeni vodotoci I kategorije što je
onda obrađeno u novom projektu.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
34
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Na osnovu navedene dokumetacije u FBiH su uz vodotoke I kategorije određena sljedeća
značajna poplavna područja4:
Tabela 5: Značajna poplavna područja uz vodotoke I kategorije na vodnom području rijeke Save
u FBiH
Dolina rijeke
Područje
Plavljena površina (ha)
V.V.1/20
V.V.1/100
V.V.1/500
Sava
Odžak
5.483
6.037
6.348
Sava
Orašje
11.818
12.108
13.052
Una
Kulen Vakuf
230
241
250
Una
šire područje Bihaća
1.054
1.367
1.546
Una
Bosanska Krupa
230
240,7
250,2
Una
Bosanska Otoka
120,4
143,2
165,8
Klokot
Sana
Sana
Klokot
šire područje Sanskog Mosta
područje Zgon
Sanica
Vrbas
Vrbas
Vrbas
Bosna
Sanica
Gornji Vakuf
Bugojno
Donji Vakuf
Plandište – Reljevo
Bosna
Željeznica
Usora
Spreča
Tinja
Tinja
Drina
Bosna – ušće u Savu
ušće
FBiH
nizvodno od Modraca
Tinja u FBiH
Srebrenik
šire područje Goražđa
174,4
491
nema
podatka
150,9
105
191,1
26
549,3
174,6
739
nema
podatka
163
151
230,6
62,8
611
174,8
885
nema
podatka
178,4
218
273,1
108,4
643
655
20,85
1.303
3.125
106,6
353,4
263,0
1.891
29,23
1.685
3314
130,9
400,9
304,0
2.430
37,3
1.781
3.632
160,6
427,6
439,0
Tabela 6: Značajna poplavna područja uz vodotoke I kategorije na vodnom području Jadranskog
mora u FBiH
Dolina rijeke
Područje
Plavljena površina (ha)
V.V.1/20
V.V.1/100
V.V.1/500
Neretva
Granica FBiH–HE Mostar
150,00
205,00
223,00
Bregava
ušće
62,5
66,7
69,31
Trebižat
ušće – Humac
47,00
47,00
47,00
Trebižat
Humac - Klobuk
157,50
182,00
196,70
Krupa
Krupa
126
127,8
294,1
Ravni dio u cjelini – od
2.411,50
2.653,00
2.762,60
Mostarsko blato
Uzarića do ponorskih zona na
jugoistočnom dijelu
Imotsko-bekijsko Jugoistočni dio polja – zona
2.932,00
3.288,00
2.528,00
polje
izložena poplavama zbog
nedovoljnih kapaciteta ponora
i postojećeg tunela za
evakuaciju voda
Duvanjsko polje
Šire područje Kovači –zona
1.492,00
2.815,80
4.958,00
predponorske retenzije Kovači
na južnom dijelu polja
4
Navedene poplavne površine su date na osnovu postojeće dokumentacije u kojoj se pristup procjeni razlikovao za rijeku
Savu. Naime za rijeku Savu je urađen scenario izljevanja bez postojećih nasipa, dok na ostalim vodotocima (na kojima
postoje nasipi) to nije bio slučaj.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
35
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Livanjsko polje
Livanjsko polje
Glamočko polje
Glamočko polje
Šire područje Čaprazlijepodručje predponorske
retencije
Šire područje Kazancipodručje predponorske
retencije
Šire područje Mladeškovcipodručje predponorske
retencije
Šire područje Pučinepodručje predponorske
retencije
2.641,00
5.712,00
7.396,8
4.277,00
4.735,00
4.976,00
1.239,00
1.325,60
1.716,8
1.890,60
2.073,00
2.385,6
U okviru ove dokumentacije su 2008. izrađene i mape rizika5 na kojima su prikazane samo štete
preko ekonomskih gubitaka (pored materijalnih šteta nemjerljive štete su prikazane također
preko određenog procenta od ukupnih materijalnih šteta).
Slika 3: Primjer mape rizika u FBiH
2010. godine pripremljen je i Federalni operativni plan zaštite od poplava i u fazi je verifikacije
od strane FMPVŠ, a koji je urađen po principima nove Uredbe o vrstama i sadržaju planova
zaštite od štetnog djelovanja voda, koja je usvojena 2009. godine.
5
U navedenoj postojećoj dokumetaciji je za ove mape korišten je izraz „mape rizika“, iako bi bolje odgovarao naziv mape
šteta od poplava.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
36
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2.1.3. Republika Srpska
Zaštita od štetnog djelovanja voda, što podrazumijeva zaštitu od poplava voda rijeka, zaštitu od
brdskih vanjskih voda, zaštitu od unutrašnjih poplavnih voda, zaštitu od bujičnih voda i zaštitu
od erozije, utvrđena je Zakonom o vodama Republike Srpske, koji je potpuno harmonizovan sa
Zakonom o vodama FBIH i Okvirnom direktivom o vodama i Direktivom o poplavnom riziku
(Službeni glasnik Republike Srpske 50/06). Zaštita od voda se vrši na osnovu Glavnog
operativnog
plana
odbrane
od
poplava,
koji
Ministarstvo
poljoprivrede,
šumarstva
i
vodoprivrede Republike Srpske donosi za svaku godinu.
Postojeći sistem odbrane od poplava u Republici Srpskoj uglavnom je postavljen tako da ne
obezbjeđuje uslove za provođenje savremenih standarda za ocjenu njegove opravdanosti. To je
posebno karakteristično za područja uz rijeku Savu, gdje su sistemima odbranbenih nasipa,
obodnih kanala i pumpnih stanica zaštićena velika naselja, poljoprivredne površine i vrlo
značajni infrastrukturni objekti. Ovaj sistem je dio međunarodnog integralnog sistema zaštite od
poplava područja u slivu rijeke Save. U Republici Srpskoj zaštita od poplava predstavlja jedan
od najbolje organizovanih podsektora vodoprivrede, uprkos oštećenjima objekata nastalim u
toku rata. S druge strane, radi se o vrlo značajnim objektima čije održavanje zahtijeva izuzetno
velika finansijska sredstva. Izvedenim objektima je u najvećoj mjeri zaštićeno oko 120000 ha
najkavalitetnih poljoprivrednih površina od raspoloživih 158000 ha, od čega u slivu rijeke Save
134400 ha, a u slivovima Jadranskog mora 23600 ha. Uprkos značajnim oštećenjima u toku
rata i relativno malim sredstvima investicionog održavanja sistemi su operativni ali ne sasvim na
nivou predratnog perioda.
Za razvoj sistema zaštite od poplava neophodno je definisati odgovarajuću strategiju i odrediti
ciljeve, kako za nezaštićena područja, tako za sisteme kod kojih nije obezbijeđen sada važeći
rang zaštite odbranbenih objekata.
U oktobru 2006. godine Vlada Republike Srpske usvojila je Okvirni plan razvoja vodoprivrede
RS, a u junu 2007.godine Akcioni plan za realizaciju Okvirnog plana razvoja vodoprivrede
Republike Srpske.
2008. godine pristupilo se izradi Plana upravljanja poplavnim rizikom na području Republike
Srpske u skladu sa evropskim vodnim direktivama i Akcionim programom za održivo upravljanje
poplavama u slivu rijeke Dunava za period 2008-2021. godine.
Direktivom o upravljanju poplavnim rizikom definisan je pristup izrade plana „korak po korak“ i
to: preliminarna procjena poplavnog rizika, izrada mapa poplavnog rizika i usvajanje i
implementacija planova upravljanja.
Na realizaciji Plana upravljanja poplavnim rizikom u Republici Srpskoj zaključno sa 2010.
godinom, za neposredni sliv rijeke Save i njenih pritoka: Une, Vrbas, Ukrine, Bosne, Tinje i
Drine urađeno je sledeće:
-
Izvršena je analiza i utvrđeno da postoje izvorni podaci o karakterističnim velikim
vodama r. Save i njenih
pritoka koji su registrovani na vodomjernim stanicama ovih
vodotoka i da mogu poslužiti kao osnova za uspostavljanje modela propagacije.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
37
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
-
Za cijelo područje Republike Srpske, prikupljena je i izvršena sistematizacija postojeće
dokumentacije
vezano
za
poplave
(planska
dokumentacija,
studije
i
projektna
dokumentacija za zaštitu od poplava, katastar vodoprivrednih objekata za zaštitu od
voda, hidrološka mjerenja, obrade i drugo), te je izvršena procjena i odabir
dokumentacije koja će biti sastavni dio Plana upravljanja poplavnim rizikom.
-
Izvršena je analiza međunarodnih dokumenata i projekata i upoređivana sa domaćom
zakonskom regulativom sa ciljem stvaranja osnova za uključivanje međunarodnih
kriterijuma u projekat kao što su: usaglašavanje sa WFD, Evropskom direktivom o
poplavama i drugim.
Na osnovu naprijed iznešenog, sačinjena je prognoza polaznog stanja o poplavama u Republici
Srpskoj, što je jedna od osnovnih podloga za izradu Plana upravljanja poplavnim rizikom.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
38
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 4: Poplavna područja u Republici Srpskoj8
Tabela 7: Značajna poplavna područja u Republici Srpskoj
Poplavno područje
Knežpolje
Ukupna površina
Plavljena površina
( ha)
( ha)
22360,00
2010,00
Podrašničko polje
2560,00
1760,00
Prijedorsko polje
2050,00
2050,00
25000,00
24700,00
6100,00
2550,00
42960,00
6500,00
6700,00
6700
Gomjenica
Srbačko-nožička ravan
Lijevče polje
Dubička ravan
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
39
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Ivanjsko polje
15280,00
15280,00
Ukrinski lug
50000,00
10000,00
Srednja posavina
22000,00
7000,00
Semberija
41000,00
7000,00
Rogatica
44396,00
664,00
1300,00
150,00
*
4500,00
850,00
250,00
1800,00
1000,00
11600,00
3600,00
Trebinjsko polje
Popovo polje
Ljubinjsko polje
Gatačko polje
Nevesinjsko polje
4500,00
2.1.4. Brčko Distrikt
Na teritoriji Brčko distrikta je izražen problem plavljenja. Na prostoru Brčko distrikta BiH postoji
opasnost od tri vida pojave visokih poplavnih voda i to: vanjske vode (vode rijeke Save), brdske
vode (vode sa planina Majevice i Trebave) i vlastite vode (oborinske, podvirne i podzemne) na
izgrađenim hidromelioracionim sistemima. Veći dio teritorije Brčko distrikta je poplavno
područje rijeke Save od čijih velikih voda je zaštičeno izgrađenim nasipima. Nema podataka o
površini koja je izložena eventualnom plavljenju. Naselja koja su najčešće izložena plavljenju
su: Sliv rijeke Tinje: Gorice, Drenova, Gornji i Donji Vukšić, Gornji Bukvik, Jendek, Bašče,
Poljaci, Jagodnjak, Donja Skakava, Cvijanovići, Bijela, Donji Rahić i Grbavica.
Sliv rijeke Brke: područje grada (Klanac, Kolobara, Centar 5, Meraje, Broduša, Stari rasadnik,
Brod), Brka, Palanka, Gornji Rahić, Maoča, Rašljani, Rijeke, Omerbegovača, Boće
Neposredni sliv rijeke Save: Brezovo Polje, Vučilovac, Krepšić.
Od 2004. godine se izrađuju Glavni operativni planovi odbrane od poplava prema kojima
područni rukovodilac odbrane od poplava prati stanje vodostaja na uzvodnim vodomjernim
stanicama i predlaže Štabu civilne zaštite Brčko distrikta BiH proglašenje redovne odnosno
vanredne odbrane od poplava.
2.2.
Stanje sistema za zaštitu od štetnog djelovanja
voda
2.2.1. Bosna i Herecegovina
Značajniji radovi na reguliranju rijeka, izgradnji melioracionih objekata i iskorištenju vodnih
snaga u Bosni i Hercegovini datiraju još iz devetnaestog vijeka.6 Radovi na zaštiti od poplava su
6
1887 .g. prof F.RIEDEL - Izvještaj o hidrologiji Trebišnjice - melioracije Popovog polja, 1896.g. WASSERBAUTEN IN
BOSNIEN UND DER HERCEGOVINA, MELIORATIONSARBEITEN UND CISTERNEN IN KARSTGEBIETE, PHILIP BALLIF, WIEN,
1896 1911. g. ing. Th. SCHENKEL - vodne snage područja karsta na jugu Austro-Ugarske monarhije, -hidroenergetsko
korištenje voda rijeke Trebišnjice; itd.
8
Površine poplavnih područja preuzete iz: „ Revitalizacija i razvoj sistema za zaštitu od voda u Republici Srpskoj“ prva faza,
ODP Zavod za vodoprivredu, maj 1998.god
*Ukupna bruto površina Popovog polja, nema podatka koliko je u RS
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
40
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
intenzivirani od šezdesetih do kraja osamdesetih godina dvadesetog vijeka, čime su znatno
smanjene štete od poplava, a time stvoreni uvjeti za intenziviranje poljoprivredne proizvodnje i
povećanje prinosa. Postojećim izgrađenim sistemima velike štete su nanijela ratna dešavanja
1991.-1995. godine, oštećeni su mnogi objekti, zaustavljen njihov daljnji razvoj, a poseban
problem
predstavlja
visoka
kontaminiranost
prostora
minsko-eksplozivnim
sredstvima.
Međutim, zbog izostanka planskih mjera obazrivog ponašanja u plavnom prostoru (tendencija
silaženje naselja, saobraćajnica i privrednih objekata u ugrožene zone, čak i riječne inundacije),
na nekim područjima rizik od šteta se tokom vremena čak i značajno uvećavao.
Objekti zaštite od poplava i melioracioni sistemi sastoje se od regulacionih i zaštitnih vodnih
objekata od vanjskih voda, te objekata za melioraciono unutrašnje odvođenje. Pored toga na
pojedinim područjima zaštita od štetnog djelovanja voda se uspješno rješava reguliranjem –
izravnanjem
protoka.
U
dosadašnjem
periodu,
u
7
Bosni
i
Hercegovini
su
izgrađene
3
višenamjenske akumulacije ukupne zapremine 3.851 hm .
Melioracioni objekti (objekti za unutrašnje odvođenje) su izgrađeni na prostoru od oko 70.000
ha, dok je na prostoru od oko 30.000 ha izvršena komasacija8.
2.2.2. Federacija Bosne i Herecegovine
Na prostoru Federacije BiH su izgrađeni sistemi odvođenja sa mrežom glavnih i sekundarnih
kanala, pumpnim stanicama i drugim pratećim objektima9. Za odvođenje sa karstnih polja, na
prostorima Jadranskog sliva je izgrađeno pet tunela (od toga dva u Bekijskom, jedan u
Livanjskom polju - energetski, te jedan u Mostarskom blatu).
Izgrađene su i akumulacije (najčešće višenamjenskog karaktera) koje između ostalog služe za
smanjenje poplavnog talasa velikih voda. Planovima pogona, zbog nedovoljno razvijenog
informacionog sistema i nedovoljne zapremine akumulacija, ne postiže se zadovoljavajuće
ublažavanje poplavnog talasa velikih voda, a u nekim slučajevima čak i kompromituju njihovu
ulogu u odbrani od poplava.
U dolini rijeke Save u FBiH odbrambeni nasipi su glavni objekti za zaštitu od poplava. Položaj
nasipa se mijenjao rijetko, uglavnom na sektorima izrazito male propusne moći korita rijeke,
kao na primjer u Ivanjskom polju i mjestimično u Srednjoj Posavini. Po visini i konstrukciji
nasipi su nadvišavani najčešće 1.2 m u odnosu na 100-godišnju veliku vodu.
Nakon rata su započeti radovi na sanaciji objekata zaštite od voda, koji se još uvijek provode.
2.2.3. Republika Srpska
U dolini rijeke Save u RS odbrambeni nasipi su glavni objekti za zaštitu od poplava. Pored
nasipa izgrađeni su sistemi odvođenja zaobalnih voda sa mrežom glavnih i sekundarnih kanala,
pumpnim stanicama i drugim pratećim objektima.
7
Sve akumulacije sa visokim branama imaju urađenu dokumentaciju o posljedicama mogućih rušenja ili prelivanja brana u
kojoj su date zone plavljenja, te uspostavljani sistemi o uzbunjivanju stanovništva.
Stanje u BiH pred rat
9
Najveća pumpna stanica je Tolisa na području srednje Posavine – Orašje sa 15 m3/s .
8
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
41
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Izgrađene su i akumulacije (najčešće višenamjenskog karaktera) koje između ostalog služe za
smanjenje poplavnog talasa velikih voda. Kao i u FBiH, planovi upravljanja ovim objektima
često nemaju višenamjenski karakter, ili je sprovođenje planova upravljanja podređeno jednoj
namjeni (obično proizvodnji el. energije), što dovodi do smanjenja planiranih efekata zaštite od
poplava.
Po pitanju planova upravljanja višenamjenskim akumulacijama, generalno se može zaključiti da
se mora posvetiti posebna pažnja boljoj koordinaciji ministarstava nadležnih za upravljanje ovim
objektima, poboljšanju informacionih sistema za rano upozorenje na nivou BiH, kao i na nivou
međudržavne koordinacije odnosno prekogranične sradnje u cilju postizanja maksimalnih
efekata zaštite od poplava. Ovo je jedan od važnih zadataka Savske Komisije, a obuhvaćen je
Protokolom o zaštiti od poplava.
Na pojedinim karstnim poljima izgrađeni su višenamjenski sistemi koji između ostaloga imaju i
ulogu odvođenja voda iz polja (višenamjenski hidrosistem Trebišnjica).
2.2.4. Brčko Distrikt
U dolini rijeke Save na teritoriji Brčko distrikta BiH odbrambeni nasipi su glavni objekti za
zaštitu od poplava (savski odbrambeni nasip u dužini cca 9,65 km na području Krepšića i
Vučilovca, lijevi i desni nasip uz rijeku Tinju). Pored nasipa izgrađeni su sistemi odvođenja sa
mrežom glavnih i sekundarnih kanala (kanalska mreža u HMS-u „Objeda“ na području Brčko
distrikta BiH - K.O. Vučilovac i K.O. Krepšić), crpnom stanicom „Đurići“ i drugim pratećim
objektima.
2.3.
Izgrađenost zaštitnih objekata po poplavnim
područijima
2.3.1. Federacija Bosne i Herecegovine
Neposredni sliv Save: Sjeverni dio Federacije BiH čine odžačka (površine 185 km2) i srednja
Posavina (površine 160 km2) koje su u neposrednom slivu Save, a zaštićeni su od poplava
formiranjem poldera, savskim odbrambenim nasipom i nasipima uz rijeku Bosnu (dužine oko 73
km), te obodnim kanalima (dužine oko 22 km). Unutrašnje odvođenje poldera se vrši mrežom
gravitacionih kanala kada su vodostaji u Savi niski. Kod pojave velikih voda u Savi vrši se
prepumpavanje unutrašnjih voda pumpnim stanicama Zorice I i II, Svilaj, Tolisa i Đurići10,
ukupnog kapaciteta oko 35 m3/s. Razlozi nedovoljnog nivoa zaštite područja su ratna razaranja,
miniranost površina i dugogodišnje nedovoljno održavanje objekata sistema, kao i nedostatak
sredstava za održavanje, modernizaciju i razvoj. Poplavna područja su ugrožena i vodama rijeke
Bosne. Važnu ulogu u zaštiti od štetnog djelovanja voda ima redukcija vršnih protoka poplavnog
vala rijeke Save na uzvodnom dijelu, u susjednoj Republici Hrvatskoj11.
10
CS Đurići pripada Distriktu Brčko BiH, sa kapacitetom 7,5 m3/s, a vrši prepumpavanje unutrašnjih voda srednje Posavine
i kontrolira 67% njene površine.
11
Zaštita od poplava nizinskom retenzijom i ekspanzionim površinama stvorila je ekološki povoljne uvjete, zbog čega je
Lonjsko polje i proglašeno Parkom prirode.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
42
a
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Podsliv Une sa Glinom i Koranom: Na poplavnom području rijeke Une, u Federaciji BiH,
nedovoljna zaštita od poplava je prisutna kod naselja: Kulen Vakuf, Bihać, Bosanska Krupa,
Bosanska Otoka, Drvar (Unac), Ključ i Sanski Most (Sana), te Cazin (Mutnica, Toplica, Korana,
Kladušnica, Bojna i Glinica). Zaštita od štetnog djelovanja voda je, uglavnom, rješavana
parcijalno: na Uni skidanjem ili snižavanjem sedrenih pragova (nizvodno od Kulen Vakufa),
djelimičnom regulacijom Unca, regulacijom korita Sane u Sanskom Mostu, te rijeke Mutnice i
Kladušnice u Cazinu. Uređenju voda doprinosi i postojeća akumulacija Župica12 na Uncu
(uzvodno od Drvara). Pri nailasku velikih voda plave se sve doline, naselja, ifrastrukturni i drugi
objekti, te poljoprivredne površine, a posebno su ugroženi Ripač, Pokojsko polje, površine u
dolini Klokota13. Rijeka Sana (sa Blihom i Zdenom) plavi oko 740 ha, a na ovim površinama je
moguće ostvariti intezivnu poljoprivrednu proizvodnju i urbani razvoj14. Lušci-palanačko polje je
jedino veće karstno polje na vodnom području rijeke Save sa specifičnostima i fenomenima
karstnih polja i ugroženosti od poplava zatvorenih karstnih poplavnih područja. Na ovom polju
nisu građeni nikakvi zaštitni objekti, a štete nastaju sa velikim prilivom vode u vrijeme
povodnja. Karakteristika polja je i nedovoljno otjecanje kroz nekoliko ponora. Plavi se oko 1.100
ha od ukupno oko 2.600 ha površine polja. Na temelju raspoloživih hidroloških podataka (ranije
registriranih maksimalnih protjecaja i vodostaja), može se, gledajući u cjelini, zaključiti da je
danas u podslivu Une najveći rizik od poplava u Federaciji BiH.
Podsliv Vrbasa: Problemi zaštite od štetnog djelovanja voda na poplavnim područjima rijeke
Vrbas (na području Federacije BiH) javljaju se u naseljima Gornji Vakuf, Bugojno, Donji Vakuf i
nizvodnije. Koncepcija zaštite od štetnog djelovanja voda zasnovana je na radovima na izgradnji
zaštitnih vodnih objekata u koritu rijeke Vrbas - Gornji Vakuf i Bugojno, te izgradnji pratećih
nasipa (Donji Vakuf). Veće štete mogu se očekivati u Donjem i Gornjem Vakufu i Bugojnu. Na
podslivnom području postoje samo pojedinačni regulacioni i zaštitni vodni objekti koji ne mogu
osigurati odgovarajuću zaštitu. Poplavno područje rijeke Plive je skoncentrirano na vrlo uski dio
njenog toka kroz grad Jajce.
Podsliv Bosne: Rijeka Bosna je najveća desna pritoka rijeke Save na teritoriji Bosne i
Hercegovine. Zaštita od poplava rješavana je u većim naseljima duž Bosne: Visoko, Kakanj,
Zenica, Zavidovići, Doboj i Odžak. Radovi na izgradnji zaštitnih vodnih objekata rađeni su
parcijalno, često je osiguravana samo jedna obala i, po pravilu, zbog manjka sredstava kraći
potezi koji ne vrše potrebnu zaštitu.
Podslivu Bosne pripadaju: Spreča sa Oskovom, Gosteljom i Turijom, Jala i Mramorski potok,
Krivaja, Usora i Lašva, te vodotoci na prostoru Sarajevskog polja. Poplavno područje Spreče,
uzvodno od akumulacije Modrac, ima površinu od cca 5000 ha. Zaštita od voda vršena je
nasipima dimenzioniranim na vode ranga pojave 1/20. Prostor Živinica i oko jezera Modrac
plavljen je velikim vodama rijeka Spreče i Oskove i usporenim vodama iz jezera Modrac.
Prostori nizvodno od akumulacije Modrac, gdje su velike vode umanjene utjecajem same
akumulacije, rjeđe su plavljene, iako je problem uređenja vodotoka Jale i Spreče još uvijek
12
Brana i akumulacija izgrađene za osiguranje vode za industriju, sa ukupnom zapreminom V=7.7 hm3, te za zaštitu od
štetnog djelovanja voda . Vodopropusno karstno područje gdje nikada nije rješena vododrživost akumulacija. Za efikasno
zadržavanje valova potrebno je cca 15.000.000 m3 zapremine koju je moguće osigurati „Župicom“ i akumulacijom
„Mokronoge“ (uzvodno od Drvara). Prelivni organi -bočni preliv potpuno devastiran!
13
Zaštita od štetnog djelovanja voda smanjenjem plavljenih površina u Bihaću, neophodno je analizirati utjecaj sedrenog
praga i brane HE „Slapovi na Uni“!
14
Veliki značaj bi imala višenamjenska akumulacija „Vrhpolje“ sa zaopreminom oko 24 hm3. Povoljan utjecaj na
zadržavanja velikih voda i nizvodno od Sane.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
43
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
prisutan. Dolina Usore15 spada u najneuređenije vodotoke, izražena je intezivna neplanska
eksploatacija šljunka, koja ugrožava vodotok i izvorišne zone, a prisutno je i plavljenje okolnog
prostora. Pored rizika od plavljenja grada Travnika, rijeka Lašva na svom toku plavi dolinski dio
Dolca, Viteza, Nove i Stare Bile, te površine uzvodno od Han Bile (na vodotoku Bila). Na ovom
području postoje samo pojedinačni regulacioni i zaštitni vodni objekti koje ne mogu osigurati
odgovarajuću zaštitu poplavnih područja koja se naglo razvijaju (posebno Vitez). Sarajevsko
polje je ugroženo velikim vodama Bosne i njenih pritoka Dobrinje, Željeznice, Miljacke, Zujevine
i Tilave. Štete koje nastaju plavljenjem su enormno velike jer se radi o gradskom područje (već
gusto naseljenom, a i planovima je predviđen razvoj područja – predviđene industrijske zone).
Korito Miljacke je regulirano u dužini od 10 km. Koncepcijom zaštite Sarajeva (od velikih voda
Miljacke) je usvojen rang pojave 1/500 godina (iako na svim reguliranim potezima nije
postignut taj cilj).
Podsliv Drine: Jedini dio toka Drine koji se nalazi u Federaciji BiH je u području Bosanskopodrinjskog kantona. Rijeka Drina nastaje spajanjem dvaju vodotoka Pive i Tare cca 65-70 km
uzvodno od Goražda. Čuvena je poplava iz 1896.g. kada je protok Drine bio znatno veći od
ranga pojave 1/500 godina. Izgradnjom akumulacije Mratinje (ukupne zapremine 880 hm3)
znatno je smanjen rizik od poplava u Goraždu16. Radovi na zaštiti od štetnog djelovanja voda,
odnosno na stabilizaciji korita Drine, rađeni su parcijalno i nisu dovoljni za sigurnu odbranu od
poplava.
Sliv Neretve: Rijeka Neretva je najveća i najbogatija vodom primorskoga, izrazito karstnog
područja. Dužina toka Neretve iznosi 240 km i prolazi kroz dvije države, Bosnu i Hercegovinu i
Republiku Hrvatsku. Gornji se tok rijeke prostire do Konjica, srednji do Počitelja, a donji, nazvan
Donja Neretva, od Počitelja17 (nizvodno od Žitomislića) do mora, u dužini od 36 km. Na dionici
toka rijeke Neretve, nizvodno od Mostara, pa do granice sa Republikom Hrvatskom, ulijevaju se
veće pritoke - Buna, Bregava, Krupa i Trebižat. Na tom području su smješteni gradovi Mostar i
Čapljina. Poplavno područje Neretve od ušća do rijeke Bune do granice sa Republikom
Hrvatskom ima izrazite karakteristike karsta u kojem su formirani značajni površinski vodeni
tokovi.
Dionica Neretve u Federaciji BiH, nizvodno od Mostara pa do granice sa Republikom Hrvatskom,
može se podijeliti u dvije poddionice: (i) Ušće Bune-Čapljina na kojoj nisu vršeni nikakvi
regulacioni radovi i podizani nasipi iako su ugrožene značajne površine građevinskog i
poljoprivrednog zemljišta sa putevima, stambenim i privrednim objektima, te (ii) Čapljinagranica Republike Hrvatske gdje su građeni objekti odbrane od poplava. Radi zaštite od voda
urbanih i poljoprivrednih površina grada Čapljine i desne obale Gabela – Metković, izgrađeni su
zaštitni nasipi i parapetni zidovi sa pratećim objektima (brane, upusti zaobalnih voda itd.). U
periodu ratnih zbivanja došlo je do velikih migracija stanovništva, pa i nicanja novih naselja:
Ortiješ, Buna, Žitomislić I, Žitomislić II18 i dr.
15
1988. godine urađena je projektna dokumentacija akumulacije ''Marica'' (kod mjesta Blatnica), trebala je osigurati pitku
vodu za 15-ak općina sjeverne Bosne.
Izgradnjom niza novih akumulacija, a posebno Buk Bijele (uzvodno od Foče), ukupne zapremine 410 hm3, znatno će se
smanjiti rizik od poplava.
17
Na slivu rijeke Neretve izgrađeno je više hidroenergetskih objekata sa akumulacijskim jezerima (HE Rama, HE Jablanica,
HE Grabovica, HE Salakovac, HE Mostar i HE čapljina) koji bitno utječu na vodni režim i odbranu od poplava u slivnom
području Neretve s Trebišnjicom.
18
Izgradnjom novih naselja značajno je narušena namjena prostora. Objekti novih naselja izgrađeni su u poplavnom
prostoru plavljenom već pri pojavi vode ranga 1/20.
16
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
44
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Rijeka Krupa je lijeva pritoka koja teče iz močvare Hutovo blato, karakterizira je veliki
protjecajni profil, što omogućava da i pri relativno malim denivelacijama znatne količine vode
teku iz Neretve u Hutovo blato,19 i obrnuto. Hidromelioracionim radovima izvedenim 1960.
godine formirane su Višićka (1.000 ha) i Svitavska (1.300 ha) kaseta, tako da je značajno
smanjena veličina prirodne retenzije, a time i njezini efekti na smanjenje valova velikih voda
rijeke Neretve na njenom donjem toku. Povećani su minimalni a smanjeni maksimalni vodostaji,
što je znatno olakšalo zaštitu od voda.
Rijeka Tihaljina-Mlade-Trebižat (T-M-T) je desna pritoka rijeke Neretve koja predstavlja prirodni
nastavak glavnog toka u Imotsko-bekijskom (Grudskom) polju – Ričine-Suvaje-Vrlike. Veza
rijeke T-M-T sa vodotocima platoa Imotsko-bekijskog polja ostvaruje se ponorom Šainovac i
tunelom Pećnik. Na prolazu kroz Ljubuško polje duž toka T-M-T izgrađeni su popratni nasipi za
zaštitu od plavljenja, na dužini cca 12 km. Duž rijeke Vrioštice, lijeve pritoke T-M-T-a, također
su izgrađeni zaštitni nasipi.
Problematika zaštite od voda za područja sliva Neretve vezana je za zaštitu urbanih cjelina,
turističkih
područja,
infrastrukturnih
objekata,
poljoprivrednih
površina,
izgradnju
hidroelektrana za višenamjensko korištenje voda, ali i za posebnu specifičnost i fenomen
karstnih polja. Rizici od poplava su prisutni u svim kraškim poljima sliva Neretve:
Imotsko-bekijsko (Grudsko) polje smješteno je u zaleđu Dalmacije, u sjeverozapadnom
dijelu Hercegovine, ukupne površine cca 10.059,00 ha (od čega 46%, odnosno 4.592,00 ha
pripada općini Imotski u RH, a 54%, odnosno 5.467,00 ha općini Grude u FBiH). Izgradnjom
tunela Pećnik 1951. godine režim plavljenja je znatno smanjen. Sve vode skupljaju se na niži
dio Imotsko-grudskog polja i formiraju retenziju Nuga. Za zaštitu od voda Imotsko-grudskog
polja izgrađeno je nekoliko objekata: tunel Pećnik, retenzije Prološko blato, Nuga i Rastovača,
akumulacije Tribistovo i Ričice, odvodni kanal Grude-Vrlika, regulirani vodotoci Vrlika, kanal
Šipovača, kanal Glavine i niz drugih manjih vodotoka.
Mostarsko blato je po morfološkim, geološkim i hidrološkim osobinama tipično karstno polje,
ukupne površine oko 4.140 ha. Pripada slivu rijeke Neretve i relativno je bogato vodom. Kroz
brdo Varda prolazi odvodni tunel za vode Mostarskog blata. Trajanje poplava na prostoru
Mostarskog blata u direktnoj je vezi sa režimom ispuštanja vode kroz tunel Varda20 i propusnom
moći Jasenice.
Iako ponorske zone Mostarskog blata evakuiraju cca. Q=15 m3/s, poplave se javljaju svake
godine, ali je dužina trajanja poplava znatno smanjena.
Podsliv Trebišnjice u Federaciji BiH: Osnovni koncept upravljanja vodama na širem području
rijeke Trebišnjice21 je omogućavanje što dužeg zadržavanja voda na površini, a time i stvaranje
uvjeta za nesmetano višenamjensko korištenje. Zadovoljenje potreba za vodom moguće je
ostvariti jedino izgradnjom višenamjenskih akumulacija i vještačkih vodnih tokova, uz
osiguranje vododrživosti istih, te izgradnjom zahvata za korisnike bez većih troškova pumpanja.
19
Na osnovu hidrauličkih proračuna provedenih u okviru Idejnog projekta HE Čapljina, zaključeno je da postoje dobri uvjeti
za otjecanje vode iz Hutova blata u Neretvu, a također iz Neretve u Hutovo blato - retencijski prostor Neretve.
20
Izgradnja drugog tunela je u toku.
21
Na izučavanju režima voda (prirodnih vodotoka i karstnih polja), uz tretiranje područja kao jedinstvene vodne cjeline,
radi se već 40 godina.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
45
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Gornji horizonati rijeke Trebišnjice podrazumijevaju šire područje smješteno iznad kote
postojeće akumulacije Bileća22.
Slika 5: Trebišnjica-višenamjensko korištenje voda gornjih horizonata23 (plan)
Realiziranjem sistema korištenja voda Neretve sa Trebišnjicom i akumulacije Bileća, zapremine
od oko 1.280 hm3, odvodnog tunela prema HE Dubrovnik, akumulacije Trebinje I, reguliranog
korita rijeke Trebišnjice24 do gornjeg kompanzionog bazena RHE Čapljina u Popovom Polju,
upusnih (prelivnih) organa na nasipima prema ponorima u cilju dodatne evakuacije velikih voda,
konačno
je,
korištenjem
hidroenergije,
povećanjem
poljoprivredne
proizvodnje
i
navodnjavanjem, riješen problem odbrane od poplava ovog područja.
22
23
24
Kota akumulacije Bileća 400 m.n.m., gornji horizonti su: Nevesinjsko, Gatačko, Dabarsko, Fatničko i Bilećko polje.
Izvor „Trebišnjica-višenamjensko korištenje voda gornjih horizonata“-workshop:
Dužina reguliranog korita je cca 75 km - obloga od prskanog betona
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
46
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Sliv Krke i Cetine: Livanjsko polje se nalazi na jugozapadu Federacije BiH, čija ukupna
površina iznosi oko 35.200 ha (pripada slivu rijeke Cetine), od čega je pod akumulacijom Buško
blato i Lipa, te izgrađenom hidroenergetskom kanalskom mrežom oko 6.200 ha. U centralnom
dijelu polja oslobođeno je od poplava oko 14.000 ha, a površina sjeverozapadnog područja
iznosi oko 15.000 ha25. Izgradnjom dijela sistema HE “Orlovac” na području centralnog dijela
polja, poplave se više ne pojavljuju ni pri dotjecaju velikih voda u polje. Hidroenergetski kanali
služe i za zaštitu od poplava. U sistemu HE “Orlovac” na srednjem dijelu polja izgrađen je
kompenzacioni bazen “Lipa” iz koga se voda upućuje tunelom prema strojari u R. Hrvatskoj, a
eventualni višak transportira reverzibilnim kanalom “Lipa- Buško blato” u akumulaciju “Buško
blato”.
Glamočko polje, uz Kupreško, predstavlja najviši kraški horizont na vododijelnici vodnih
područja rijeke Save i Jadranskog mora, odnosno sliva Cetine. U najnižem dijelu Glamočkog
polja se skupljaju sve vode iz viših dijelova, formirajući retenziju. Nema izgrađenih objekata za
zaštitu od poplava.
Duvanjsko polje (zajedno sa Šujicom) ima površinu oko 127 km2. Na jugozapadu, Šujica
ponire u ponor Kovači i ponovo se pojavljuje na Livanjskom horizontu u Buškom blatu, na izvoru
Ričine. Ponor Kovači (sa svojim evakuacionim kapacitetom od oko 60 m3/s) je jedini veliki ponor
na Duvanjskom polju, a ujedno je po evakuacionom kapacitetu i najveći ponor u slivu Cetine26.
Dotok velikih voda premašuje kapacitet ponora, te svake godine dolazi do formiranja velike
predponorske retenzije. Na obuhvaćenom širem području Kovači u zoni predponorske retenzije
ne postoje objekti za zaštitu od poplava.
2.3.2. Republika Srpska
Poplavno područje Knežpolje: Knežpolje je područje smješteno u dolini rijeke Mlječanice na
putu K. Dubica – Prijedor, gdje je najveće naselje Knežica. Ukupno slivno područje površine
22.360 ha pretežno je brdskog oblika. U dolini rijeke Mlječanice i njenih pritoka Košuće i Knežice
poplavama je izloženo oko 2.010 ha. Ovo područje karakterišu padavine iznad prosjeka za
Republiku Srpsku koje niti su vremenski, a ni prostorno povoljno raspoređene. Za ovo područje
urađeni su brojni programi za uređenje dolinskih ravni i brdovitih površina kako bi se raspored
količina padavina po vremenu prilagodio potrebama. Programima se predviđa izgradnja malih
akumulacija na rijeci Mlječanici i njenim pritokama Knežici i Košući čime bi se kontrolisalo
kretanje poplavnih bujičnih voda, međutim sve je ostalo samo na programima. Na cijelom ovom
području u hidrotehničkom smislu nije ništa urađeno osim mjestimično izgađene obaloutvrde na
rijeci Mlječanici.
Poplavno
područje
Podrašničko
polje:
Podrašničko
polje
je
kraškog
karaktera
sa
nadmorskom visinom oko 800 m.n.m. Nalazi se neposredno uz magistralni put Mrkonjić GradKljuč. Vode sa ovog polja kroz ponore ulijevaju se u rijeku Krupu, pritoku Vrbasa. Šire područje
polja ima površinu 2500 ha, a 1760 ha od ukupne površine izloženo je plavljenju. U
hidrotehničkom smislu na ovom području u cilju zaštite od voda nije ništa urađeno sve je ostalo
25
26
Čaprazlije oko 8.500 ha i Ždralovac 6.500 ha
Najveći ponor u slivu rijeke Cetine i na Balkanu
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
47
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
na nivou programa i projekata koji predviđaju uređenje voda i zemljišta: regulacija vodotoka,
izgradnja kanala, izgradnja akumulacija.
Poplavno područje Prijedorsko polje: Poplavno područje Prijedorsko polje nalazi se nizvodno
od grada Prijedora pored rijeke Sane. Na lijevoj obali rijeke Sane je Mataruško polje u kome se
nalaze zahvati podzemne vode za vodosnabdijevanje. Na desnoj strani rijeke Sane je sliv rijeke
Puharske i ravničarsko aluvijalno zemljište. Ukupna plavna površina iznosi oko 2050 ha. U cilju
zaštite od poplava u ovom području sem dijela regulacije Puharske rijeke nije ništa više
urađeno.
Poplavno područje Gomjenice: Slivno područje rijeke Gomjenice nalazi se na području
opština Prijedor i Banja Luka. To je ravničarski kraj uz vodotoke sa izraženim brdskim
površinama sa brojnim potocima bujičnog karaktera. Ukupna površina ovog područja je 25000
ha. Od ukupne površine plavno je oko 24700 ha. Na ovom području oko 6000 ha poljoprivrednih
površina se djelimično odvodnjavaju dok je na jednom manjem dijelu plavne površine odvodnja
riješena cijevnom drenažom. Za potrebe rudnika Tomašnica-Omarska izgrađena je akumulacija
zapremine 8.000.000 m3 koja ujedno izravnava i dio voda bujičnih vodotoka u tom dijelu
rudnika. Na ovom području izgrađen je veliki šaranski ribnjak „Saničani“ površine 1032 ha. Dio
njegovih nasipa su i nasipi na lijevoj obali rijeke Gomjenice, koji u proteklom periodu nisu
održavani te je došlo do raznih deformacija prouzrokovanih erozijom te obraslosti šibljem. Ove
nasipe je potrebno rekonstruisati i dovesti u projektovano stanje.
Poplavno područje Srbačko-Nožička ravan: Srbačko-Nožička ravan nalazi se na desnoj obali
rijeke Vrbas ukupne površine 6100 ha, a 2550 ha od ukupne površine je plavno. Sa zapada je
omeđena rijekom Vrbas, sa sjevera rijekom Savom, a sa istoka i juga planinom Motajicom i
njenim obroncima. Podijeljena je u tri odvojene cjeline: Srbačka ravan, Nožička ravan i SitnešLepenica. Prve dvije cjeline čine zatvorene površine koje se odvodnjavaju glavnim kanalima i
crpnim stanicama „Ina“ i „Povelič“, a područje Sitneš-Lepetnica gravitaciono, regulisanom
rijekom Povelič.
Srbačka ravan od vanjskih voda zaštićena je Savsko-Vrbaskim nasipom, nasipom uz desnu
obalu potok Povelič i dijelovima potoka Gornje Ine, Grabašnice i Bereka.
Nožička ravan od vanjskih voda zaštićena je nasipima uz rijeku Vrbas i Povelič i obodnim
kanalima u nožici brda.
Na području Sitneš-Lepenica nije riješeno pitanje nekontrolisanog dolaska voda sa okolnih brda,
nisu u potpunosti riješena pitanja izgradnje obodnih kanala. Vode sa ovog područja odvode se
gravitaciono uređenim dijelovima vodotoka Povelič, Gornje Ine, Bereka, Rakoštaka i Lepenice.
Poplavno područje Lijevče polje: Poplavno područje Lijevče polje sa istoka se graniči donjim
tokom rijeke Vrbas od ušća do Laktaša, sa sjevera rijekom Savom, sa zapada rijekom
Jablanicom i obodnim kanalom Jablanica-Jurkovica, a sa juga i jugozapada obroncima Kozare.
Ukupna površina ovog područja je 42960 ha, od čega je plavno područje 6500 ha.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
48
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Za zaštitu ovog poplavnog područja od vanjskih voda, vode rijeke Save i Vrbasa, izgrađeni su
nasipi ranga zaštite od 100-dišnjih visokih voda sa promjenljivim nadvišenjem krune nasipa od
0.60 m do 1.20 m. Savski nasip u Lijevče polju je prije rata rekonstruisan tako da je normalni
profil prilagođen odbrani od stogodišnjih velikih voda rijeke Save sa nadvišenjem krune nasipa
za 1.20 m. Međutim funkcija nasipa u mnogome je dovedena u pitanje usljed oštećenja tokom
rata kao i oštećenja krune nasipa koj služi za saobraćaj, a ne održava se adekvatno intezitetu
tog saobraćaja. Brdske vode sa slivnog područja Kozare odvode se obodnim kanalima. Poplavno
područje Lijevče polje podijeljeno je na kasete radi racionalnog pristupa unutrašnje odvodnje i
razmiještanja crpnih stanica. Na taj način formirana su slivna područja koja se gravitaciono
mogu odvodnjavati i područja čije se suvišne vode pumpama prebacuju u recipijent. Stepen
zaštite cijelog poplavnog područja Lijevča polja ne zadovoljava projektovane uslove odbrane od
vanjskih, a pogotovo unutrašnjih voda. Zaštita je različitog stepena po pojedinim dionicama. U
novonastalim uslovima korišćenja retenzija u slivu rijeke Save došlo je do povećanog broja
godišnjih sati rada crpnih stanica (čak i do 50% više), tako da se bez većeg investicionog
ulaganja u sistem ne očekuje projektovana sigurnost odbrane od unutrašnjih i vanjskih voda.
Poplavno područje Dubička ravan: Dubička ravan nalazi se neposredno uz donji tok rijeke
Une i nizvodno od njenog ušća uz rijeku Savu do sela Orahova, te ispod padina planina Prosare i
Kozare. Površina ovog područja je oko 6700 ha. Objekti zaštite od velikih voda rijeka Save i Une
su nasipi rađeni za odbranu od voda ranga pojave 100-godišnjih voda. Isti rang zaštite
djelimično imaju i obodni kanali sa propratnim nasipima.
Odbrambeni nasipi uz rijeku Savu i Unu su u relativno dobrom stanju i mogu djelimično
zadovoljiti namjenu. Da bi se obezbijedila efikasna odbrana od poplava potrebna su dodatna
ulaganja kako bi se sanirala oštećenja na pojedinim dionicama nasipa nastala usljed pojave
klizišta i slijeganja. U periodu pred rat završena je rekonstrukcija određenih dionica nasipa uz
rijeku Savu i Unu, dok nasipi na značajnoj dužini nemaju projektovano nadvišenje od 1.2 m
Odvođenje unutrašnjih voda sa ovog područja vrši se kanalskom mrežom i crpnim stanicama.
Poplavno područje Ivanjsko polje: Poplavno područje Ivanjsko polje omeđeno je sa sjevera
rijekom Savom, sa zapada rijekom Ukrinom, a sa juga i istoka obroncima brdovitih predjela
Posavine. Površina branjenog područja je 15280 ha. Od velikih voda rijeke Save i Ukrine
područje se brani nasipima, a od voda sa brdskog područja Posavine obodnim kanalom SavaUkrina. Unurašnja odvodnja provodi se putem crpnih stanica „Ivanjsko polje I“ i „Ivanjsko polje
II“ čiji je ukupni instalisani kapacitet 11,40 m3/sec i unutrašnjom kanalskom mrežom.
Poplavno područje Ukrinski lug: Ravničarsko i brdovito područje sliva rijeke Ukrine obuhvata
površinu od oko 50000 ha. To je slivno područje koje se u cijelosti nalazi na području Republike
Srpske. Od te površine oko 10000 ha je plavno područje u dolini rijeka Ukrine i njenih pritoka
Lišnje i Vijake.
Kontrolu poplavnih bujičnih voda rijeke Vijake na profilu sela Drenove vrši izgrađena brana i
akumulacija „Drenova“. Zapremina akumulacije je 9401000 m3 čime se kontrolišu vode sa sliva.
U okviru uređenja zemljišta za poljoprivrednu proizvodnju odvodnjavanje je riješeno na 9893
ha. Međutim, dio sliva nizvodno od ribnjaka Prnjavor, koji ima velike ravničarske površine nije
zaštićen od voda rijeke Ukrine, a ni od voda sa okolnih brda.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
49
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Poplavno područje Srednja Posavina: Područje Srednje Posavine je nizisko područje
smješteno uz desnu obalu rijeke Save omeđeno sa sjevera rijekom Savom, sa zapada rijekom
Bosnom, sa juga obroncima planina Trebave i Majevice, a sa istoka vododjelnicom rijeke Brke.
Ovo područje prostire se na dijelu teritorija Republike Srpske, Federacije Bosne i Hercegovine i
Brčko Distrikta ukupne površine oko 69443 ha. Sa vodoprivrednog aspekta prostor predstavlja
jedinstvenu cjelinu. Područje je ugroženo od tri vida poplavnih voda i to: spoljne vode rijeka
Save i Bosne, brdske vode (rijeka Tinje i Brke i niz potoka sa planina Trebava i Majevica) i
vlastitih voda (oborinske i pozemne vode). Zaštitu ovog područja od plavljenja velikim vodama
rijeka Save i Bosne vrše odbranbeni nasipi duž vodotoka sa nadvišenjem od 1,20 m u odnosu
na stogodišnje velike vode. Zaštita od štetnog dejstva voda i odvodnja suvišnih voda sa
prostora (bilo gravitaciono ili pumpnim sistemom) odvija se putem kanala u glavni recipijent
rijeku Savu.
Poplavno područje Semberije: Područje Semberije je ravnica sa nadmorskom visinom 80 –
90 m.n.m. ukupne površine oko 41000 ha, na ušću rijeke Drine u rijeku Savu i obuhvata oko
1,5% ukupne obradive površine u Bosni i Hercegovini. Smatra se jednim od najboljih
poljoprivrednih potencijala. Od ukupne površine oko 7000 ha je plavno područje) Hidrološki
režim područja zavisi od režima vodostaja na rijeci Savi i rijeci Drini na sjeveru i istoku, dotoka
brdskih voda sa obronaka Majevice sa zapada i juga i vlastitih voda koje se pojavljuju na
području kao posljedice padavina. Na poplavnom području Semberije izgrađen je sistem za
zaštitu od spoljnih i vlastitih voda, a sastoji se od: savskih i drinskih odbranbenih nasipa,
obodnih kanala za zaštitu od brdskih voda, hidromelioracione kanalske mreže za odvodnju
vlastitih voda, podzemne cijevne drenaže i crpnih stanica.
Poplavno područje Rogatica: Ovo područje pripada brdsko-planinskom slivu rijeke Drine. Na
poplavnom području Rogatice uglavnom je razvijena mreža bujičnih tokova te su štete izazvane
procesom erozije daleko značajnije od šteta koje nanose velike vode prilikom pojave poplava. U
samom naselju Rogatica regulisana je rijeka Rakitnica na potezu dužine oko 2600 m. Regulacija
nije završena u cijelosti pa je privremenim poplavama izloženo oko 660 ha gradskog i
poljoprivrednog zemljišta.
Poplavno područje Popovo polje: Bruto površina Popovog polja iznosi oko 4500 ha.
Hidromelioracioni radovi su izvedeni na gornjem dijelu polja, uzvodno od puta Ravno-Strujići,
što predstavlja polovinu ukupne površine ovog polja. Najveći dio površina na kojima su izvedeni
hidromelioracioni radovi danas pripada opštini Trebinje (oko 80% površina). Regulacijom rijeke
Trebišnjice i izgrađenom akumulacijom Bileća izvršena je zaštita poljoprivrednih površina od
plavljenja. U najvećoj mjeri je je izveden sistem obodnih kanala, čime je spriječeno doticanje
brdskih voda sa povremenih izvorišta (estavela) u područje polja. U području Popovog polja
urađena su dva hidromelioraciona sistema za navodnjavanje. Zaštita od brdskih voda prvog
sistema, gledajući nizvodno, vrši se Glavnim obodnim kanalom dužine 2400 m. Na njegovom
kraju nalazi se priključni nasip dužine 900 m i isti služi za usmjeravanje voda estavela u odvodni
kanal. Nizvodni hidromelioracioni sistem je zaštićen od brdskih voda Obodnim kanalom dužine
6200 m. Osim kanala urađenih u sklopu dva sistema za navodnjavanje u području Stujićkog
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
50
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
polja (koje čini dio Popovog polja) urađen je glavni obodni kanal dužine 3400 m sa dva obodna
kanala: Babe dužine 1300 m i Meginje dužine 1000 m.
U dijelu koji pripada Republici Srpskoj nalazi se najveći dio kanala i to: Glavni obodni kanal,
Obodni kanal dužine 5100 m i kanali u Strujićkom polju dužine 3900m.
Poplavno područje Trebinjsko polje: Površina Trebinjskog polja iznosi oko 1300 ha. Pod
poljoprivrednim površinama je oko 850 ha. Navedena razlika je posledica intezivne urbanizacije
prostora budući da je polje u neposrednom kontaktu sa gradskim područjem. Zaštita od spoljnih
i unutrašnjih voda u najvećoj mjeri je riješena. Proticaj rijekom Trebišnjicom je regulisan
akumulacijom Bileća gdje su s obzirom na stepen izravnanja voda elimisane mogućnosti pojave
poplava. Korito rijeke Trebišnjice je regulisano na cijelom potezu od Trebinja do HE Čapljina.
Izuzetak iz navedenog predstavljaju dva kraka, Pridvorački i Rastoški, kojima se vrši evakuacija
velikih voda neposredno nizvodno od gradskog područja. Obodom polja postoji više izvora koji
su predstavljali, a u manjem dijelu i sada to jesu, uzrok plavljenja manjih površina polja. Na
jugoistoku Trebinjskog polja nalazi se Mokro polje površine 150 ha čiji dio nije zaštićen od
plavljenja.
Zaštita Trebinjskog polja od unutrašnjih voda se realizuje sistemom obodnih kanala i odvodnih
kanala (njima se odvode vode povremenih izvorišta) dužine oko 12 km i to: Obodni kanal OK-1
dužine 2500 m, Obodni odvodni kanal dužine 5500 m, Odvodni kanal OK-1 dužine 1200 m,
Odvodni kanal OK-2 dužine 1900 m i Dovodni kanal DK-2 dužine 1000 m. Navedenim odvodnodovodni kanalima recipijent predstavlja Glavni odvodni kanal.
Poplavno
područje Ljubinjsko polje:
hidrenergetskog
poljoprivrednim
sistema
kulturama
Trebišnjice.
600
ha.
Ljubinjsko polje
Ima
Na
bruto
površinu
površinama
ovog
pripada srednjim
oko
polja
850
nisu
ha,
horizontima
dok
izvedeni
je
pod
nikakvi
hidromelioracioni radovi.
Kad je u pitanju zaštita od vanjskih voda treba istaći da su poplave kraćeg trajanja i slabijeg
intenziteta dosta česta pojava. Kroz polje njegovim većim dijelom protiče Bukov potok koji
ponire u donjem dijelu polja. Radi se o vodotoku bujičnog karaktera tako da u periodu intezivnih
padavina u gornjem brdovitom dijelu sliva dolazi do formiranja bujice i njenog izlivanja iz korita.
Poplavama su ugrožene poljoprivredne površine u zoni ponora gdje je i najkvalitetnije zemljište.
Bukov potok je regulisan kroz gradsko područje u dužini od oko 1000 m. Neposredno na
početku regulacije, odnosno na ulazu u grad, urađena je zaustavna bujična pregrada ispred koje
postoji planirani prostor za deponovanje nanosa. Uzvodno od ove pregrade podignute su još
dvije bujične pregrade, što je uz redovno održavanje povoljno uticalo na zaustavljanje nanosa.
Poplavno područje Gatačko polje: Ukupna površina polja iznosi oko 3100 ha. U ovom polju
postoji razvijena mreža vodotoka koji ga djelimično plave u periodu velikih voda, dok do
formiranja dugotrajnih poplava dolazi u nižim dijelovima Malog polja.
Na rijeci Vrbi, pritoci Mušnice, izgrađena je akumulacija kojom se obezbjeđuju vode za potrebu
termoelektrane korisne zapremine 12,41 miliom m3. Ovom akumulacijom se ne vrši regulacija
protoka. Na rijeci Mušnici izgrađena je brana i akumulacija Klinje, korisne zapremine 1,34
miliom m3.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
51
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
U sjeveroistočnom području Gatačkog polja izgrađen je hidromelioracioni sistem kojim je
obuhvaćeno Avtovačko-samoborsko polje. Površina sistema iznosi 400 ha. Na ovom sistemu su
provedene sve mjere zaštite od vanjskih i unutrašnjih voda. Unutrašnja odvodnja riješena je
sistemom otvorenih kanala i drenažom. Recipijent glavnog kanala je odvodni kanal koji služi i
kao obodni kanal u istočnom dijelu Velikog polja. Njime se vode hidromelioracionog sistema kao
tranzitne vode dopremaju do rijeke Mušnice.
Poplavno područje Nevesinjsko polje: Nevesinjsko polje nalazi se između planina Veleža i
Crvanj nadmorske visine između 810 i 870 m.n.m. Kao i na drugim hercegovačkim poljima i na
Nevesinjskom javlja se problem poplava, ali u manjoj mjeri. Poplave se javljaju u najnižim
dijelovima ovog polja i u godinama sa prosječnim padavinama traju oko 42 dana. Kao problem
na Nevesinjskom polju javlja se i visok nivo podzemnih voda i lokalno zamočvarivanje. Nema
izgrađenih objekata za zaštitu od poplava.
2.3.3. Brčko Distrikt
Izgrađeni zaštitni vodoprivredni objekti na teritoriji Brčko distrikta BiH su sljedeći:
Neposredni sliv Save:
- Savski odbrambeni nasip od km 0+000 do km 9+650, područje MZ Krepšić i MZ Vučilovac
- Crpna stanica „Đurići“ kapaciteta 7,5 m3/s, područje MZ Vučilovac
- Ustava „Đurići“ sa 4 otvora površine 16,8 m2 i nova ustava sa 2 otvora 20 m2, područje MZ
Vučilovac
- Osnovna i sekundarna kanalska mreža u hidromelioracionom sistemu „Objeda“ i „Kaseta
sjever“ i detaljna kanalska mreža unutar ovih sistema
Podsliv Tinje:
- Regulisano korito rijeke Tinje od ušća u rijeku Savu km 0+000 do km 1+767
- Desni tinjski nasip dužine 1580 m, područje MZ Gorice - nije u funkciji odbrane od poplava
pošto je bio miniran u dužini od oko 30 m u cilju rasterećenja visokih voda Tinjskog sliva na
pločastom propustu na staroj Tinji.
- Lijevi tinjski nasip dužine 150 m, područje MZ Krepšić, sa gravitacionim ispustom „Dusine“
zatvara depresiju HMS „Objeda“ - u funkciji je i ima ulogu sprečavanja ulaska visokih brdskih
voda kao i usporenih velikih voda rijeke Save u sam sistem.
- Kanal „Tinja-Tolisa“ od km 0+000 do km 2+000, područje MZ Krepšić i MZ Marković Polje
Podsliv Brke:
- Regulisano korito rijeke Brke od ušća u rijeku Savu km 0+000 do cca km 1+400
- Kanal „Lukavac-Brka“ dužine km 2+032
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
52
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2.4. Praćenje i prognoziranje hidrometeoroloških pojava
2.4.1. Bosna i Hercegovina
U Bosni i Hercegovini je od 2000. počela obnova hidroloških stanica i uspostava sistema
praćenja i prikupljanja podataka putem informacionog sistema. Informacioni sistem je
postavljen na zajedničkim osnovama na cijeloj teritoriji, te je na taj način olakšana potrebna
razmjena svih podataka između agencija za vode. U skorije vrijeme su intezivirani i poslovi
vezani za izradu novih hidroloških obrada stanica koje uključuju i procjenjene uticaje klimatskih
promjena.
Na osnovu prikupljenih podataka, a u skladu sa operativnim planovima obrane od poplava vrši
se redovna i vanredna odbrana od poplava.
2.4.2. Federacija Bosne i Herecegovine
Agencije, zajedno sa Federalnim hidrometeorološkim zavodom vrše redovita opažanja vodostaja
putem vodokaznih letvi, limnigrafa i automatskih vodomjernih stanica. Svi podaci sa
automatskih vodomjernih stanica prosljeđuju se u Informacioni sistem voda nadležne Agencije.
Federalni meteorološki zavod Sarajevo dostavlja podatke i izvještaje informacionim centrima. U
periodu kada se očekuju poplave, podaci se dostavljaju svakodnevno, sa svih stanica, a kada
vodostaji dostignu mjerodavne vodostaje za proglašavanje odbrane od poplava podaci se
dostavljaju svaka četiri sata, sve do prestanka mjera odbrane od poplava.
Federalni hidrometeorološki zavod u provođenju mjera aktivne odbrane od poplava izvršava
slijedeće poslove:

vrši redovito osmatranje hidroloških i meteoroloških podataka,

izrađuje izvještaje o količini, vrsti i intenzitetu padalina po područjima zahvaćenim
padalinama,


izrađuje prognoze o intenzitetu i količini padalina, vremenu i sl.,
redovito dostavlja Informacionom sistemu voda u Agencijama podatke o vodostaju na
rijekama sa vodomjernih stanica iz svoje nadležnosti i o stanju snježnog pokrivača,

u vrijeme aktivne odbrane od poplava hidrološke i meteorološke podatke27, nadležnim
Agencijama dostavlja svaka četiri sata, a po potrebi i češće
Obaveze Federalnog hidrometeorološkog zavoda prema FCZ su:

Odsjek za prognozu vremena dostavlja upozorenja, redovne i vanredne vremenske
prognoze OC112, te štabovima civilne zaštite,

U slučaju najave ekstremne vremenske pojave, koja može ugroziti ljude i materijalna
dobra FHMZ izdaje upozorenja koja se objavljuju na web portalu ili šalje operativnim
centrima CZ,
27
Član 29. Uredbe, alineje 4. ovog stava
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
53
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”

Mjesečna prognoza vremena bazirana na statističkim podacima
2.4.3. Republika Srpska
Agencija za vode oblasnog riječnog sliva Save zajedno sa Republičkim hidrometeorološkim
zavodom iz Banja Luke vrši redovna osmatranja vodostaja na svim rijekama i kanalima pomoću
vodomijernih letvi i automatskih mijernih stanica. Podaci o vodostajima sa automatskih mijernih
stanica svakodnevno se proslijeđuju u Informacioni sistem voda Agencije. Na osnovu
prikupljenih podataka Agencija za vode, a u skladu sa Glavnim operativnim planom odbrane od
poplava koga donosi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske na
početku svake godine, preduzima sve potrebne aktivnosti za redovnu i vanrednu odbranu od
poplava u cilju zaštite stanovništva i materijalnih dobara na ugroženim područjima.
Republički hidrometeorološki zavod Banja Luka u periodu proglašavanja redovnih i vanrednih
mjera odbrane od poplava dostavlja podatke o vodostajima u obliku vanrednih hidroloških
biltena tri puta dnevno, a po potrebi i češće. Podaci se dostavljaju nadležnim institucijama:
Centru za obavještavanje Banja Luka, Operativnom komunikacionom centru BiH, operativnim
centrima CZ u opštinama, Ministarstvu saobraćaja i veza RS, Ministarstvu poljoprivrede,
šumarsta i vodoprivrede RS i Agenciji za vode, sve do ukidanja mjera odbrane od poplava.
2.4.4. Brčko Distrikt
U februaru 2007. godine puštene su u rad dvije hidrološke automatske stanice Brka-Brod i
Tinja-Skakava Donja (za registraciju kvalitativnih parametara vode - vodostaj i temperatura) i
date su na upravljanje Federalnom hidrometeorloškom zavodu Sarajevo. Početkom 2009.
godine vodomjerna stanica Tinja-Skakava Donja je otuđena od strane nepoznatih počinitelja.
2.5. Režimi rada hidroakumulacija za vrijeme velikih voda
2.5.1. Federacija Bosne i Herecegovine
Režim rada hidroakumulacija vrši se prema uvjetima datim u „vodoprivrednim saglasnostima“
za svaki pojedinačni objekat, a do usvajanja planova pogona od strane nadležnog organa. Od
momenta uvođenja mjera redovne odbrane od poplava, korisnici hidroakumulacija po potrebi
dostavljaju podatke o nivou vode u akumulacijama, dotoku u akumulacije i ispuštanju iz
akumulacije. Kod vanredne odbrane od poplava, korisnici akumulacija spomenute podatke su
obavezni dostavljati svakog sata u informacione centre agencija za vodna područja. Režim
punjenja i pražnjenja akumulacionog prostora predviđenog za prihvatanje poplavnog vala, te
rad evakuacionih organa kod proglašene vanredne odbrane od poplava mora se vršiti u
koordinaciji sa nadležnim tijelima sektora voda. Ako korisnici akumulacija imaju podatke sa
hidroloških i/ili meteoroloških stanica i eventualnu mogućnost daljinske dojave, dužni su kod
pojave opasnosti od poplava omogućiti agencijama kontinuirani pristup spomenutim podacima.
Na osnovu Člana IV.b.7. Ustava Federacije donesen je i Zakon o zaštiti i spašavanju ljudi i
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
54
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća
28
. Na temelju ovog zakona izrađen je plan
29
zaštite od prirodnih i drugih nesreća , te otklanjanje posljedica od štetnog djelovanja voda.
Zaštita i spašavanje od prirodnih i drugih nesreća obuhvata: programiranje, planiranje,
organiziranje, obučavanje i osposobljavanje, provođenje, nadzor i finansiranje mjera i
otklanjanje posljedica od štetnog djelovanja voda.
Na osnovu navedenog zakona upravne, stručne i druge poslove u oblasti zaštite i spašavanja iz
nedležnosti Federacije vrši Federalna uprava civilne zaštite, koja spada u organizaciju civilne
zaštite.
Načelna šema organizacije civilne zaštite FBiH:
Parlament Federacije BiH
Vlada Federacije BiH
Federalna uprava
Civilne zaštite
Direktor
Federalni stožer
Civilne zaštite
Komandant
Načelnik
članovi
Kantonalne uprave
Civilne zaštite
Kantonalni stožeri
Civilne zaštite
Općinske službe
Civilne zaštite
28
Zakon o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesreća – FBiH („Sl. novine FBiH“, br.39/03,
od 8.8.2003.g.)
29
Sl. novine FBiH br. 40/08
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
55
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Prema istom zakonu Elektroprivreda, vodoprivreda i druga pravna lica koja koriste hidrosisteme
ili proizvodne pogone posebne namjene dužna su osigurati pravovremeno izvještavanje i po
potrebi uzbunjivanje građana o opasnostima u hidrosistemima i pogonima koje koriste.
Prema „Pravilniku o organiziranju službi zaštite i spašavanja i postrojbi civilne zaštite, njihovim
poslovima i načinu rada“30 organizovana je služba za hidrometeorologiju u Federalnom
hidrometeorološkom zavodu
Služba za hidrometeorologiju vrši operativne mjere zaštite i spašavanja koje se odnose na
meteorološka i hidrološka osmatranja, izdavanje prognoze vremena, davanje trenutnog stanja
vodostaja na rijekama i kratkoročne hidrološke prognoze kada je to potrebito (opasnost od
poplave i suše), praćenje klimatskih kolebanja na globalnom i lokalnom nivou i obradu i
arhiviranje svih registriranih hidrometeoroloških podataka na pogođenom području i to:
a) u fazi spašavanja:
-
obavlja poslove zaštite i spašavanja koji se osobito, odnose na operativnu situaciju
sa ugroženog područja od poplava i velikih bujica i drugih pojava velikih voda,
sukladno propisima kojima je regulirana oblast zaštite od poplava. (Federalni
operativni plan odbrane od poplava za područja slivova rijeka Save i Neretve),
-
pravovremeno i neprekidno izvješćuje operativne centre civilne zaštite i informativne
centre JP „Elektroprivrede BiH“, „Elektroprivrede HZHB“, vodoprivredne informativne
centre Agncija za vodno područje slivova rijeke Save i Jadranskog mora; IBG-Bihać,
o oborinama i vodostajima na rijekama i opasnostima od pojave poplava i velikih
voda, računarski i grafički obrađuje meteo i hidrološke podatke i dostavlja ih tim
korisnicima,
-
izrađuje i operativnim centrima civilne zaštite dostavlja prognoze vremena koje se
odnose na vrlo kratkoročne (od 3 do 12 sati), kratkoročne (do tri dana unaprijed),
srednjoročne (do deset dana unaprijed), dugoročne (duže od deset dana, mjesečne i
sezonske), prema objektivnim proračunima razvoja stanja atmosfere koji se provode
u većim meteorološkim centrima (Reading, Offenbach, Toulouse itd.).
b) u fazi otklanjanja posljedica:
-
kontinuirano radi na prikupljanju, obradi i arhiviranju hidrometeoroloških podataka,
neophodnih za ostvarivanje zaštite i spašavanja ljudi, materijalnih dobara i okoliša,
razne potrebe vodoprivrede, vodosnabdijevanja, agro i humane meteorologije,
hidroenergetike, navodnjavanja, izradu studija o velikim poplavama, sušama i
zagađenosti atmosfere.
U okviru obavljanja svoje redovne djelatnosti služba za hidrometeorologiju vrši sljedeće
preventivne mjere zaštite i spašavanja i to:
-
doprinosi razvoju, osposobljavanju i opremanju funkcionalne strukture za obavljanje
meteoroloških i hidroloških aktivnosti, naročito u pogledu pokrivanja cijelog
područja Federacije automatskim stanicama koje danonoćno mjere i bilježe
meteorološke i hidrološke elemente (temperaturu, pritisak i vlažnost zraka, smjer i
brzinu vjetra, trend vodostaja, nailazak i trajanje velikih voda itd.), te ih prenose u
centralni telekomunikacijski centar Federalnog meteorološkog zavoda, a nakon toga
30
„ Službene novine FBiH“ 77/06
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
56
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
i u operativne centre civilne zaštite i JP vodnih slivova rijeke Save i Jadranskog
mora-Mostar,
provodi meteorološke i hidrološke aktivnosti (mjerenja i opažanja) sa svih
-
meteoroloških i hidroloških stanica (automatske sa podacima u realnom vremenu i
motriteljskih);
obavlja
prijenos
i
obradu
podataka
koje,
potom,
dostavlja
operativnim centrima civilne zaštite, Agenciji za vodno područje rijeke Save i
Agenciji za vodno područje Jadranskog mora, javnosti, a sve za potrebe
pravovremenog informiranja i upozoravanja u slučaju nailaska velikih voda
(poplava), suša, tuče i šumskih požara,
-
daju informacije za potrebe vodoprivrede, elektroprivrede, prostornog planiranja,
-
sudjeluju u izradi Glavnog operativnog plana obrane od poplava, prema propisima
gradnje, zaštite okoliša i procjene šteta,
koji se odnose na taj plan,
izrađuju indekse opasnosti vjerovatnoće pojave požara (podatke o temperaturi i
-
vlažnosti vazduha, padavinama, odnosno količini vlage) i te podatke dostavlja
operativnim centrima civilne zaštite i službama za zaštitu od požara, radi postizanja
stepena pripravnosti,
u cilju smanjenja negativnih učinaka zagađenja atmosfere (spojevi sumpora,
-
ugljika, azota i drugih) predlažu odgovarajuće zaštitne mjere od produkata štetnih
za zdravlje ljudi i životinja, koji ugrožavaju održanje bioraznolikosti, narušavaju
izgled krajolika te utječu na energetski bilans sustava zemlja-atmosfera,
predlažu optimalna strateška rješenja u oblasti hidrologije i meteorologije čije
-
aktivnosti trebaju biti jasno definirane i u planovima zaštite i spašavanja,
izrađuju meteorološke i hidrološke podloge za potrebe izgradnje, sigurnosti i
-
ekonomičnosti upotrebe infrastrukturnih i stambenih objekata, zračnih luka,
akumulacijskih jezera i zaštiti okoliša.
2.5.2. Republika Srpska
Režim rada hidroakumulacija vrši se prema „vodoprivrednim uslovima“ datim u „vodoprivrednoj
dozvoli“ za svaki pojedinačni objekat. U skladu sa Zakonom o vodama Vodoprivredna dozvola se
izdaje na period od 5 godina. U skladu sa tim, vodoprivrednim uslovima se utvrđuju
odgovarajuće obaveze korisnika HE sistema u smislu: pripreme nedostajućih projektnih
dokumentacija za postizanje hidrauličke pouzdanosti objekata brane i drugih pripadajućih
objekata ili hidrauličkih organa HE sistema, vizuelnog osmatranja i oskultacija objekata brane u
skladu sa odgovarajućim Projektom osmatranja, primarne obrade vodnih bilansa za glavni tok i
glavne pritoke HE sistema, uključujući uzvodne i nizvodne konturne uslove, zaključno sa
hidrauličkim konturnim uslovima nizvodno od kompezacionih objekata HE sistema, vođenje
evidencije o radu HE sistema, kako za proizvodnju energije tako i za ispuštanje propisanih
vodoprivrednih minimalnih količina vode i ispuštanje u periodu proticaja većih od instalisanih
kapaciteta. Odnosno u uslovima nailaska poplavnih talasa, održavanja svih uređaja za kontrolu
ispuštanja
uključujući
i
telekomunikacione
uređaje
za
obavještavanje
i
uzbunjivanje
stanovništva i nadležnih službi, u skladu sa posebnim Projektom sistema obavještavanja i
uzbunjivanja, sprečavanja generisanja vještačkih poplavnih talasa koji bi mogli da ugroze
nizvodna naselja i sisteme u uslovima nailaska poplavnih talasa (velikih voda), usklađivanja svih
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
57
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
manevara i ispuštanja poplavnih voda sa uzvodnim i nizvodnim HE sistemima u cilju optimalnog
prihvatanja i amortizovanja poplavnih talasa, odnosno smanjenja mogućih štetnih uticaja na
minimum, uslova pražnjenja ispod minimalnih radnih nivoa vode u cilju zaštite kvaliteta vode u
slučaju incidentnih zagađenja i slično.
Korisnik vodoprivredne dozvole, putem Izvještaja o korišćenju, ispuštanju i zaštiti voda
dostavlja nadležnoj Agenciji za vode sve podatke u skladu sa „Upustvom o načinu, postupku i
rokovima obračunavanja i plaćanja vodoprivrednih naknada“ (Službeni glasnik Republike Srpske
br. 27/01).
U uslovima nailaska poplavnih talasa, odnosno u uslovima zaštite od poplava, korisnik HE
sistema daje sve relevantne podatke direktno nadležnom državnom organu Republičkoj upravi
civilne zaštite (RUCZ) preko regionalnih Odjeljenja civilne zaštite (ROCZ) koja su direktno
zadužena za sprovođenje mjera zaštite od poplava uz asistenciju nadležne Agencije za vode
koja vrši organizacionu podršku za pojedina područja i sektore odbrane od poplava. Učestalost
dostavljanja informacija korisnika HE sistema RUCZ, odnosno Skupštini i Vladi Republike Srpske
( koja direktno rukovodi provođenjem mjera zaštite), zavisi od stepena zaštite od poplava, a
kreće se od dnevnih do satnih izvještaja.
Načelna šema organizacije Republičke uprave civilne zaštite Republike Srpske
Skupština Republike Srpske
Vlada Republike Srpske
Republička uprava
Civilne zaštite
Direktor
Pomoćnik direktora za org.
plan. mjera, obuku i inform.
Sektor za
org. i
planiranje
Ojeljenje
RUCZ
Banja Luka
Sektor za
obuku i
informisanje
Ojeljenje
RUCZ
Bijeljina
Pomoćnik direktora za
dem. i mat. tehn.opr.
Sektor za
pravne kadr. i
opšt. poslove
Odjeljenje
RUCZ
Doboj
Sektor za
fin. rač.
poslove
Odjeljenje
RUCZ
Sokolac
Menadžment
Odjeljenje
RUCZ
Trebinje
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
58
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2.5.3. Brčko Distrikt
U Brčko Distriktu nema izgrađenih akumulacija.
2.6. Zaštita od erozije i bujica
2.6.1. Bosna i Hercegovina
Područje Bosne i Hercegovine je pretežno brdovitog i planinskog karaktera na kojem postoji
znatan broj bujica različitog intenziteta razornosti, kao i znatne površine napadnute erozionim
procesima svih tipova i intenziteta, a postoje i svi preduvjeti za stvaranje novih bujica i
erozionih procesa.
I kat. Ekscesivno jaki erozivni
procesi
I 0%
II 2%
V 15%
III 22%
II kat. Jaki procesi erozije
III kat. Procesi erozije srednje
jačine
IV kat. Slabi procesi erozije
V kat. Veoma slabi procesi
erozije
IV 61%
Slika 5: Intenziteti erozionih procesa u BiH
2.6.2.Federacija Bosne i Herecegovine
Brdovito-planinski karakter Federacije BiH uzrokuje stvaranje velikog broja bujica različite
razorne moći, kao i mogućnost za stvaranje novih erozionih procesa.
Intenzitetima procesa pogoduju preduvjeti za stvaranje erozije i bujica, a to su, prije svega:
reljef, geološko-pedološke podloge, klimatski faktori, način korištenja zemljišnog fonda i biljni
pokrivač, a posebno antropogeni utjecaji (nekontrolirana sječa šuma, požari, neadekvatna
poljoprivredna proizvodnja i sl.). Erozioni procesi uzrokuju velike štete, ispirajući plodna tla na
strmim i nezaštićenim (i danas sječom šuma ugroženim) površinama, brdskim dijelovima sliva,
smanjujući poljoprivredne površine i retencione kapacitete šuma, te retencione kapacitete tala.
Erozioni procesi degradiraju i/ili u potpunosti uništavaju vegetaciju u slivu, što pogoduje pojavi
bujičnih
i
sve
većih
poplava.
Bujičnim
tokovima
pogoduju
morfološke
karakteristike,
petrografski sastav tla, geološke podloge, litološke i strukturne osobine materijala, oborine (kao
klimatski faktor), a posebno veliki utjecaj ima antropogeni faktor (česte sječe, paljevine, paša
stoke, krčenje šuma za stvaranje njiva itd.), posebno na strmim terenima. Ekonomsko-socijalni
uvjeti društva i čovjek ubrzavaju procese erozije više nego svi prirodni uvjeti zajedno. Bujični
tokovi u brdskim dijelovima pokreću enormne količine nanosa, koje se talože u ravničarskim
dijelovima rijeka, smanjujući im propusnu moć, u akumulacijama i retenzijama, smanjujući im
zapreminu, onečišćavajući akumuliranu vodu (akumulacije za vodosnabdijevanje), dovode do
pojave mutnoće i sl.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
59
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Dosadašnji radovi na zaštiti od erozija i bujica najvećim dijelom su se svodili na radove u
koritima (oko 87% od svih izvedenih radova). Znači, radovi su bili po svojoj koncepciji najčešće
sanacioni, na mjestima najvećih šteta od bujica. Biološki radovi u slivu su bili mnogo skromniji
po obimu i iznosili su samo oko 13% od investicija, pri čemu je tim radovima tretirano samo oko
10.000 ha erozionih površina. Takva praksa nije dovodila do konzervacije i biološkog uređenja
slivova, kako bi se pored rješavanja problema erozije tretirane površine dovele u stanje da
mogu da preuzmu i odgovarajuće proizvodne i ekonomske funkcije.
2.6.3. Republika Srpska
Slivovi na području Republike Srpske ozbiljno su ugroženi erozionim procesima i bujicama. Na
razvoj tih procesa utiču brojni činioci, od kojih su posebno značajni slijedeći:
• velika energija orografskog sklopa terena, sa velikim nagibima padina;
• geološki i pedološki sastav tla, dosta podložan mehaničkom erozionom razaranju;
• pluviološke osobenosti slivova Republike Srpske sa izraženim kišama velikih intenziteta,
posebno u planinskim područjima;
• antropogene
aktivnosti - nekontrolisana sječa i nepovoljan način eksploatacije šuma i
način korišćenja obradivog zemljišta koji ne vodi računa o erozionim uslovima;
• loše stanje
postojećeg šumskog fonda, u kome dominiraju degradirane šume izdanačkog
porijekla, sa nedovoljnim zaštitnim funkcijama;
• primjena radikalnih metoda sječe pri
korišćenju šumskog fonda, sa potpunom sječom na
čitavim kompleksima i sa izvlačenjem drvne mase na način koji aktivira procese erozije
najopasnijih oblika (stvara dominantne puteve za aktiviranje procesa jaružaste erozije).
Intenzivna istraživanja erozionih procesa u BiH obavljana u periodu do 1985. godine sada su
dostupna samo fragmentarno, jer su u ratnim dejstvima uništeni originalni primjerci "Karte
erozije SR BiH". Procjenjuje se da je oko 85% teritorije Republike Srpske zahvaćeno procesima
erozije. Ti procesi su najizraženiji u slivu Drine, gdje je oko 94% površine podvrgnuto nekim
oblikom erozije i u slivu Jadranskog mora (oko 93% zahvaćeno erozijom), dok je erozija
najmanje prisutna u neposrednom slivu Save, gdje se procjenjuje da je oko 49% površine
podvrgnuto procesima erozije. Procesima erozije većeg intenziteta (kategorije I - ekcesivna, II jaka i III - srednja) je obuhvaćeno samo oko 15% površina pod erozijom, dok je najveći dio
teritorije sa slabim i vrlo slabim procesima, koji se mogu sanirati prevashodno biološkim
mjerama zaštite.
Bujični slivovi su najzastupljeniji u slivu Drine (preko 250 manjih slivova) i u slivovima Neretve
i Trebišnjice (preko 200). Bujica ima i po rubnom području neposrednog sliva Save (preko 50),
koji izazivaju velike štete, jer neposredno ugrožavaju naselja, saobraćajnice i dolinsko
poljoprivredno zemljište.
Analize koje su rađene za cijelu BiH pokazuju da je produkcija nanosa velika i da iznosi oko
6
3
3
2
16,5×10 m /god., ili oko 362 m /km ·god. Na prve tri kategorije erozije otpada oko 52,4%
6
3
produkcije nanosa. Od toga je odnošenje nanosa iz slivova oko 8,8×10 m /god., što iznosi oko
3
2
193 m /km ·god.9 Najveća je produkcija i odnošenje nanosa u slivu rijeke Bosne (produkcija
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
60
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
oko 3,6×10
6
3
6
m /god., odnošenje oko 2,7×10
6
3
3
m /god.), u slivu Neretve (2,9×10
6
3
6
6
3
3
m /god.,
odnošenje oko 1×10 m /god.), kao i u slivu Drine (2,3×10 m /god., 1,5×10 m /god.).
Štete od erozija i bujica su vrlo velike i teško su novčano mjerljive, jer dovode do trajne
devastacije produktivnog zemljišta, čime se uništava najdragoceniji resurs države. Čak i kod
najblažih oblika erozije (erozija V kategorije) smanjenje prihoda se procjenjuje na više od 25%,
dok je kod težih oblika erozije taj gubitak i preko 60%, a kod najtežih oblika dovodi do
prestanka produktivnih funkcija tih površina. Bujicama su posebno ugrožene saobraćajnice i
naselja, ali i poljoprivredno zemljište u dolinama.
2.6.4. Brčko distrikt
Ne raspolaže se bilo kakvim podacima vezano za erozivne procese na prostoru Brčko distrikta.
2.7. Odvođenje unutrašnjih voda
2.7.1. Bosna i Hercegovina
U BiH najveći dio plodnog zemljišta se nalazi u ravničarskim prdjelima, prije svega sjevenog
dijela zemlje. Do 1991. godine se u Bosni i Hercegovini odvodnjavalo oko 70.000 ha, a postojalo
je oko 30.000 ha komasiranih melioracionih površina. Najveće melioracione površine su
formirane u nizinama pored rijeke Save, Neretve te na karstnim poljima. Danas je većina
postojećih sistema za unutrašnje odvođenje u lošem stanju uglavnom zbog neodržavanja i
nedostatka finasijskih sredstava. Dodatni problem predstavlja i kontaminacija značajnih
područja minama.
2.7.2. Federacija Bosne i Herecegovine
Najveći dio plodnog zemljišta u Federaciji BiH se nalazi u ravničarsko – valovitim područjima,
prije svega u sjevernom dijelu, brdsko-planinskim dijelovima, odnosno njihovim riječnim
dolinama. Visinska pripadnost poljoprivrednih rejona formira prosjek godišnjih padavina i
temperatura. Prosjek padavina u Bosni i Hercegovini iznosi oko 1.100 mm sa neravnomjernom
regionalnom i vremenskom raspodjelom.
Srednjoročna strategija razvoja poljoprivrednog sektora ističe da je prioritetan zadatak
podizanje plodnosti tla primjenom agromeliorativnih i agrotehničkih mjera, te uređenje i
završavanje hidromelioracionih sistema u ravničarskim područjima, dolinama rijeka i u karstnim
poljima. Do 1991. godine se u Bosni i Hercegovini odvodnjavalo oko 70.000 ha, a postojalo je
oko 30.000 ha komasiranih melioracionih površina. Poljoprivredno zemljište je resurs ukupnog
prostora zemlje i sa tom činjenicom treba startati kod proizvodne organizacije koja mora biti
inkorporirana u prostorne planove. Potrebe osnovnog i detaljnog odvođenja su, nakon zaštite od
vanjskih voda te potreba za navodnjavanjem, elementarni uvjeti i pitanja za stabilnu i sigurnu
poljoprivrednu proizvodnju.
Melioracione površine su formirane u nizinama pored rijeke Save, u širokim nizinama Une,
Vrbasa, Bosne, Neretve, te na zatvorenim karstnim poljima. Sistemi unutrašnjeg odvođenja u
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
61
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Federaciji BiH su do 1991. godine bili izgrađeni u potpunosti u odžačkoj i u srednjoj Posavini, a
na području Bihaća, Gornje Speče, Livanjskog i Imotsko-bekijskog polja i Mostarskog blata su
samo djelimično izgrađeni.
Većina postojećih sistema za unutrašnje odvođenje su u lošem stanju, prvenstveno zbog
neodgovarajućeg ili nikakvog održavanja, zbog ratnih i poratnih šteta, pa čak i opće nebrige za
stanje u kome se sistemi nalaze. Posebne probleme predstavlja kontaminiranost područja i
vodotoka minama, kao i sama činjenica da voda nosi mine31. Takve površine se nalaze u
Posavini (srednjoj i odžačkoj), Brčkom, Bihaću, Cazinu i drugim mjestima. Objekti detaljnog
odvođenja, sa pratećim objektima (pločastim propustima, cjevastim propustima, branama,
kaskadama, sifonima i sl.) uglavnom nisu održavani kako je to zakon zahtijevao, što se,
naravno, manifestira u nefunkcioniranju ukupnog melioracionog sistema. U slijedećoj tabeli se
daje prikaz izgrađenosti melioracionih sistema u Federaciji BiH.
Tabela 8: Podaci o izgrađenim melioracionim sistemima u Federaciji BiH32
Područje
Odžačka Posavina
Srednja Posavina
Podsliv Une
Podsliv Vrbasa
Podsliv Bosne
Sliv neretve
Vodotok
Ukupna
površina
(ha)
Sava
Sava
Una, Glina i
Korana
Vrbas
Bosna
Neretva, Krka i
Cetina
Kraška polja
Ukupno Federacija BiH
18.500
16.000
18.000
Odbodnjavanje
(ha)
Otvoreni
Drenažni
kanali
sistemi
7.800
250
16.000
400
6.000
0
1.200
12.300
36.100
1.200
7.200
13.100
800
0
0
59.410
3.600
100
161.510
54.900
1.550
Generalno, stanje melioracionih površina u Federaciji BiH, zahvaljujući prije svega usitnjenosti
parcela, ratnoj devastaciji i kontaminaciji minama, nedostatku sredstava i dugogodišnjem
neodržavanju objekata, je loše. Važno je istaći potrebu organiziranja zajedničkog upravljanja
tlom i vodama unutar slivnog/podslivnog područja.
2.7.3. Republika Srpska
U RS po pravilu se odvođenje unutrašnjih voda (isto kao i u FBiH) rješavalo prikupljanjem
poplavnih voda mrežom odvodnih kanala do najpogodnijeg mjesta za ispuštanje ispod nasipa u
rijeku Savu, gravitaciono kada za to postoje uslovi (kada je nivo vode u r. Savi niži od terena u
zaobalju) i putem crpnih stanica, u periodima visokih nivoa Save. Po ovom principu štite se i
neki lokaliteti (naselja) uz pritoke rijeke Save kao što su: Dubica, Novi, Doboj.
31
BiH je minama najzagađenija zemlja u regionu jugoistočne Evrope. Ukupna sumnjiva površina iznosi oko 1.889 km2 (oko
3.68 % teritorije).
32
Okvirna vodoprivredna osnova BiH, Sarajevo 1994. godine
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
62
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Drenažni sistemi su u početku bili realizovani po neadekvatnim projektnim kriterijumima
(nedovoljne norme odvodnjavanja, nizak stepen zaštite), što ih je činilo nedovoljno efikasnim u
evakuaciji suvišnih voda (duži periodi vodoleže u odnosu na prihvatljive veličine).
Kriterijumi su u zadnjim decenijama XX vijeka pooštreni, tako da je postavljen zahtjev da se
odvode suvišne vode i pri 20-godišnjim padavinama (povratni period intenziteta padavina varira
od 10 do 20 godina), a da dubina podzemne vode bude u skladu sa namjenom površina.
Promjena projektnih kriterijuma dovela je do rekonstrukcije niza ranijih sistema za odvodnju
suvišnih voda, moduli odvodnjavanja su povećani na oko 1,8÷2 l/s·ha, povećana je dubina
kanalske mreže kao i njena gustina (u skladu sa zahtjevom da se na parcele može ući već 24h
nakon prestanka mjerodavnih računskih kiša).
Na području Republike Srpske (računajući i sisteme koji su u okruženju, ali su u funkcionalnom
jedinstvu sa onim koji su u Republici Srpskoj ) ima 11 većih melioracionih područja (sedam u
slivu Save, četiri u kraškim poljima Jadranskog sliva), u okviru kojih funkcioniše 21 melioracioni
sistem, kojima se štiti od suvišnih voda oko 90 hiljada ha zemljišta najviših bonitetnih klasa. U
okviru tih sistema se oko 78 hiljada ha odvodnjava primjenom pumpnih stanica (u Republici
3
Srpskoj ukupno 21 pumpna stanica, instalisanog protoka 105,60 m /s). Najveći i funkcionalno
najznačajniji sistemi za odvodnjavanje u Republici Srpskoj su u donjim tokovima pritoka rijeke
Save i uz njen neposredan tok. Među najznačajnijim sistemima su: Glavinac I, Glavinac II
(Dubička ravan); Liman, Gornja dolina, Matura i Bajinci (Lijevče polje); Povelić (Srbačko –
nožička ravan); Svilaj (Posavina – odžačka); Topolovac I, Topolovac II, Domuz Skela, Begov put
(Semberija). Potpuni sistemi osnovne odvodnje završeni su na cca 48 500 ha, a djelimično na
oko 52 700 ha. Detaljnom odvodnjom obuhvaćeno je oko 18 200 ha.
Ključni problemi postojećih sistema za odvodnjavanje:
• problemi
stabilnog finansiranja te djelatnosti, odnosno problemi neriješenog finansiranja,
što se odražava na nedovoljno održavanje kanalske mreže, posebno kanala nižeg reda,
koji se zamuljuju, usljed čega se smanjuje efektivnost sistema, posebno sa stanovišta
dubine zalijeganja podzemne vode i trajanja vodoleže;
• posebno
mali udio cijevne drenaže, što se, takođe, svodi na smanjenje efektivnosti
sistema;
• usitnjenost
posjeda na površinama koje se štite, što otežava namjensko upravljanje
režimima podzemnih voda u skladu sa potrebama;
• nedefinisano
strateško pitanje odnosa prema poljoprivredi i, s tim u vezi, odnosa prema
uređenju poljoprivrednog zemljišta, čemu pripada i ovo pitanje.
Područje Republike Srpske je ugroženo vodama na više načina: (a) povodnjima iz vodotoka
(često korišćen izraz - spoljne vode); (b) unutrašnjim vodama, koje se javljaju od padavina i/ili
provirnih voda unutar branjenih površina - unutrašnje vode, koje se odvode sistemima za
odvodnjavanje; (v) neuređenim tokovima rijeka, koje zahtijevaju regulaciju i stabilizaciju korita,
kao i posebno uređenje u zoni naselja (urbana regulacija); (g) erozionim i bujičnim procesima;
(đ) karstna polja koja se dreniraju preko karstnih odvoda (ponora, vrtača) ugrožavaju poplave u
periodima zagušenja tih odvoda. Mjere zaštite od svih navedenih fenomena spadaju u domen
takozvane zaštitne hidrotehnike. Za zaštitnu hidrotehniku je bitno da se mjere zaštite moraju
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
63
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
razmatrati na nivou zaštitnih sistema (slivova, zaštićenih kaseta), nezavisno od administrativnih
granica. Također je, kao i FBiH, potrebno istaći i važnost potrebe organiziranja zajedničkog
upravljanja tlom i vodama unutar slivnog područja.
2.7.4. Brčko Distrikt
Na području Brčko distrikta se nalazi dio hidromelioracionog sistema „Objeda“ – Vučilovac,
Krepšić, površine 1.927 ha. Pripadajuća crpna stanica je Đurići. Na teritoriji Distrikta se nalazi
cca 45 km kanalske mreže. Najveći problemi odvodnjavanja unutrašnjih voda se ogledaju u
postojećim minskim poljima na dijelu kanalske mreže, zamuljenosti i neodržavanje kanala,
neadekvatni propusti i prisutna uzurpacija kanala od strane mještana.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
64
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
3.
EU Direktiva o procjeni i upravljanju
poplavnim rizikom (2007/60/EC)
3.1.
Opće
Direktiva je usvojena u Evropskom parlamentu 2007. godine sa ciljem smanjenja vjerovatnoće i
posljedica plavljenja. Razvijena je kao odgovor na ekstremne poplave diljem Evrope u
posljednjem periodu.
Direktiva uspostavlja četiri dobro definirane faze ciklusa upravljanja poplavnim rizikom:
1.
Izvještaj o preliminarnoj procjeni
2.
Identifikacija područja pod poplavnim rizikom
3.
Mape rizika
4.
Plan upravljanja poplavnim rizikom
Ovaj ciklus se ponavlja svakih šest godina i očekuje se jaka integracija sa Planovima upravljanja
riječnim bazenom.
Cilj ovoga koraka u procesu je da se osigura da se prvo obrade prioritetna područja, a zatim se
obrada proširi svakih šest godina.
Veoma je važno naglasiti da se poplavni rizik u Direktivi definiše kao:
Poplavni rizik=vjerovatnoća*posljedica,
gdje posljedica može biti opisana kao kombinacija opasnosti i ranjivosti.
Zbog toga mape rizika nisu samo mape opsega plavljenja i, prema Direktivi, poplavni rizik ne
može biti opisan samo ekonomskim gubicima. Ovo je fundamentalna promjena razmišljanja ka
pristupu baziranom na veoma reaktivnoj zaštiti od poplava u odnosu na tradicionalna
razmišljanja prisutna širom Evrope. Prošla iskustva pokazuju da je potrebno vrijeme da se
ovakav
proaktivan
održiv
pristup
upravljanju
poplavnim
rizikom
prihvati
(da
zaživi).
Preliminarna procjena rizika je prva stepenica u ovom pristupu.
Direktiva, također povlači niz institucionalnih promjena u pogledu prostornog planiranja i rizika
od poplava i generalno pripremljenosti i davanja upozorenja vezanih za poplave.
Zemlje članice, prema Direktivi, imaju određeni stepen fleksibilnosti u interperatciji Direktive,
pogotovo u prvoj Preliminarnoj procjeni poplavnog rizika (PFRA). Prepoznato je da svi potrebni
setovi podataka neće biti dostupni ili suprotno da je procjena poplavnog rizika uznapredovala i
da su područja značajnog rizika određena i da su Planovi upravljanja poplavnim rizikom u
procesu izrade. Ovo podrazumijeva da su osnove iste i da se mogu dobiti rezultati takvih
planova. Neke zemlje članice su za opciju Prelaznih mjera gdje se faza Preliminarne procjene
rizika može izostaviti ako već postoje mape i planovi. Smatra se da nije dobro da se takve
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
prelazne mjere usvoje u BiH zbog nedostatka sveobuhvatnog mapiranja poplavnog rizika i
dobrih temeljnih podataka. Također, ovo nije predviđeno u regulativi FBiH.
Za upravljanje poplavnim rizikom u BiH veoma bitni faktori su kontrola upotrebe zemljišta i
uticaj koji ona ima na brzine i zapremine poplavnih valova kao i pronos nanosa.
Upravljanje poplavnim rizikom ima mnogo ograničenja i interakcija sa drugim aspektima politike
voda. Širenje poplavnih valova i obim poplava ne poštuju administrativne granice. Slivna
područja i riječni bazeni su primarni nivo na kome upravljanje poplavnim rizikom mora
djelovati. U BiH postoje međudržavna i međuentitetska pitanja koja moraju biti pažljivo
razrađena kako bi se Direktiva sprovela u djelo na terenu.
Stretegija za implementaciju Direktive u ovom projektu je stoga bazirana na sljedećim
principima:
1.
Postojeći institucionalni mehanizmi za upravljanje riječnim bazenima morju biti korisno
upotrebljeni gdje je god moguće
2.
Protokol, Akcioni plan riječnog bazena Save i Međunarodna savska komisija trebaju biti
sud koje metode i pristupi implementaciji Direktive trebaju biti dogovoreni
3.
Potreban je sporazum na entitetskom nivou o načinima provođenja Preliminarne procjene
poplavnog rizika i koja su područja pod značajnim rizikom. Važno je da se odrede
financijske i resurske implikacije odabira graničnih vrijednosti za preliminarna područja
značajnog poplavnog rizika i preporučeno je da se pregled uputi na državni nivo. Prva
Preliminarna procjena poplavnog rizika i sljedeći početni Plan upravljanja poplavnim
rizikom će dati detalje o opsegu potrebnih radova i ovo treba biti upravljivo i univerzalno.
Važno je da se pri definiranju značajnosti ne postave niske granične vrijednosti
pokazatelja, te se na taj način dobije veliki broj područja pod značajnim rizikom, odnosno
da se očekivanja za smanjenje rizika ne podignu neopravdano. Granične vrijednosti
pokazatelja moraju se optimalno odrediti s obzirom na raspoložive izvore finansiranja i
moguće efekte u zaštiti od poplava. Dodatna preliminarna područja značajnog rizika mogu
biti naknadno dodana u Plan za sljedećih 6 godina. Također je jasno da je značajna
rekonstrukcija i održavanje postojećih odbrambenih radova identifikovana u postojećim
studijama. Ovo će najvjerovatnije biti dio mjera uključenih u prvi Plan upravljanja
poplavnim rizikom.
4.
Poželjan je pragmatičan pristup da bi se osiguralo da se zadrže trenutno neophodni radni
planovi i da procjena ne „zatrpa“ postojeće resurse Agencija i Konsultantskih kuća. Ipak,
ne građevinski pristupi, posebno naglašeni u Direktivi, trebaju biti usvojeni što je prije
moguće tokom prvih 6 godina planskog perioda.
5.
Iako je u ovoj strategiji zagovaran pragmatičan pristup važno je da je prepoznata svrha
Direktive, a posebno Preliminarne procjene poplavnog rizika. To je dio puta ka održivom
upravljanju poplavnim rizikom koji mora da sagleda moguće pristupe za smanjenje
poplavnog rizika. Ne postoje kratice, ali najvažnije je početi prikupljati dobre podatke što
je prije moguće. Potpuno objašnjenje će trebati uključiti u Izvještaj EU Komisiji za PFRA
zašto su podaci i informacije ograničeni za sveobuhvatnu procjenu područja pod
značajnim rizikom. Još važnije trebaće pokazati da su veliki napori učinjeni u potrazi za
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
66
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
podacima tako da se ne propusti ni jedno područje pod značajnim rizikom uz vodotoke
niže kategorije (II kategorije) ili u područijima sa izgrađenom zaštitom ili nizvodno od
vodnih objekata za akumuliranje.
6.
Direktiva je o promjenama od dosadašnje zaštite ka održivijoj formi upravljanja
poplavnim rizikom i daje jednake težine: prevenciji, spremnosti i zaštiti. Ona je više od
gradnje visočijih zaštitnih objekata ili regulacije više rijeka. Ovo su prikladne mjere poslije
razmatranja svih ne građevinskih mjera. Ova promjena koncepta treba vremena za
prihvatanje, a PFRA je početak tog procesa.
U razvoju ove strategije provedena je procjena gdje su entiteti sada i gdje će ih odvesti
Direktiva. Međutim, idealno stanje nije moguće postići u prvom krugu izrade FRMP stoga je
razvijeno više scenarija za ocjenu postignuća i investicija koje su prikladne za BiH za
implementaciju Direktive.
Što se daje u nastavku.
3.2.
Potrebni koraci za potpunu implementaciju
Kvaliteta i temeljitost svake vodne agencije u dosadašnjoj procjeni rizika od poplava i pristupa
shemi rada je vrlo visoka. Međutim ograničeni kapacitet kapitala i ljudskih resursa ograničava
postizanje idealog pristupa promoviranog u Direktivi. Postoje neke jeftinije inicijative za
podizanje svijesti, predviđanja poplava i prostornog planiranja koji se mogu pokrenuti, ali će
zahtijevati vrijeme i rezultate velikog broja aktera.
Poduzeta je izrada pregleda različitih pristupa upravljanja rizicima od poplava po entitetima i
unutar
ključnih
riječnih
bazena.
Ovi
su
upoređeni
s
trenutnim
pristupom
Direktive
primijenjenom na nizinsko jako urbanizirano zemljište s više izvora poplave.
Tabela 9: Usporedba pristupa riječnog bazena Save i Federacije BiH prema Direktivi
Ključni elementi
Direktive
Postavljanje ciljeva
Pristup i plan
aktivnosti Savskog
sliva
Odražava Direktivu, s
punom težinom datom
na sprječavanje,
pripravnost i zaštitu
Izvori
Ključ upravljanja
sedimentima.
Bujice se smatraju
važnim
Povijesni podaci
Bez detalja u
Akcijskom planu
Federalni propisi
Cilj je definiran generalno saglasno
cilju Direktive, a ostavljeno je da
se ciljevi razrade u samim
Planovima u skladu sa generalnim
ciljem. Sama hijerarhija
pripravnosti, prevencije i zaštite će
biti određena za svako pojedinačno
područje zavisno od uvjeta na
samom području
Samo riječni, plus led. Definicija u
propisima je vrlo uska.
Sedimenti pokupljeni negdje
drugdje iz FRMP odjeljka
Kvalitativno će opisati širok spektar
negativnih utjecaja. Nije jasno
hoće li relevantnost budućih
poplava biti ispitana u potpunosti i
na koji način.
Tipične
sjevernoevropske
interpretacije
Objavljen pregled
pitanja o poplavama i
dogovoren visok nivo
ciljeva za FRM
Hijerarhija
pripravnosti
prevencijske zaštite
Svi izvori, uključujući
i pucanje brana,
površinske vode, ali
ne probojne poplave
ili naslage
Provjera kvalitete
podataka prošlih
događaja je važna, i
mora se osigurati da
su oni još uvijek
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
67
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Ključni elementi
Direktive
Pristup i plan
aktivnosti Savskog
sliva
Federalni propisi
U aktuelnom projektu poslani su
upitnici općinama da se provjeri da
li imaju značajan rizik od
poplava. Nejasno kako će se ti
podaci stopiti s podacima o
vodotocima na kojima postoje
izrađene Studije i postojećim
predikcijama
Prediktivni podaci
Značajna područja
rizika od poplava
koji razmatraju
cijeli niz utjecaja i
posljedica
Mapiranje poplava na
vodotocima i I i II
kategorije
Ne pominje klimatske
promjene
Radionice će se održati
kako bi razgovarali o
mehanici Direktive i
ovo pitanje od značaja
može biti ključ.
angažman
Snažan angažman rada
s javnošću
opasnosti od
poplava i
mapiranje rizika
Metode koje trebaju
biti prihvaćene iz
ICPDR-a (suglasnost
od 2010)
karte rizika
(dostavljene do
2014/15)
viđeno kao ključna
akcija, i karte poplava
će biti dodane u
katastarskim
planovima (2011)
Prostorno
planiranje
Pripravnost za
poplave
Poboljšanje FW
sisitema, te opće
jačanje kapaciteta
Planovi upravljanja
rizikom od poplava
Radovi na definiranju
standarda zaštite su
utvrđeni i planirani.
Novi rezervoari za
zadržavanje su
identificirani, a bit će
procjenjeni preko
slivova
Planovi koji će se
isporučiti do 2016
Tipične
sjevernoevropske
interpretacije
relevantni za
predviđene
utjecaje. Značajna
težine se daje tim
podacima, pogotovo
za one izvore gdje
pokrivenost modelom
nije potpuna
Koristiti raspoložive podatke,
uključujući studije o klimatskim
promjenama.
Rezultati modela i za
nebranjeni i branjeni
scenario na svim
vodotocima
Značajan rizik od poplava trenutno
se temelji na ekonomskim
utjecajima onih koji su izravno
pogođeni. Trebaju objasniti EC
zašto kulturni ekološki i društvenoekonomski utjecaji nisu uključeni.
Korištenje Zakona o vodi da se
uključi javnost u donošenje
odluka. Karte će biti dostupne na
internetu
EU FD kompatibilan, ali malo
detalja dato
Korištenje
pokazatelja rizika od
poplava ili metrike za
kombiniranje svih
negativnih utjecaja
U ZOV-u FBiH postoje određena
ograničenja vezana za građenje na
poplavnim područijima, ali u čl. 42
ZOV-a FBiH poplavna područja nisu
spomenuta.
Prostorni plan FBiH je u izradi, tako
da postoji dobra mogućnost za
integriranje uticaja poplavnog
rizika na prostorno planiranje.
propisi predviđaju Operativne
planove koji uključuju Savezne
uprave za zaštitu, ali uglavnom
fokusiran na vodotoke I kategorije
Ključni rezultati, uključuju rizike od
nakupljanja leda. Razumne
pojedinosti, ali znači da procjena
regulacije protoka nije opisana u
detalje ili reference sliva komisije
rijeke Save.
Standardni pristup i
korištenje interneta
EU FD kompatibilan,
ali pristup temeljen
na sistemu rizika je
primijenjen neko
vrijeme
Planiranje
usmjeravanja i rizik
od poplava integrirani
u prostorne
planove. Izbjegavanje
politike u mjestu.
javne kampanje,
izvori informacija za
samopomoć, osnovan
FF i FW razvijen
sistem
FRMP su ocjenjeni
pomoću SEA
Direktiva i koristiti će
postojeće planove i
strategije.
Treba napomenuti da je vrlo rano započeta tranzpozicija Direktive, u FBiH već u aprilu 2009.
godine. Generalni pristup između EU Direktive i domaćih propisa je usklađen, ali neće biti
moguća ocjena potpune usklađenosti sve dok ne bude definirana detaljna metodologija za
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
68
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
izradu preliminarne procjene poplavnog rizika (pogotovo u slučaju nedostatka podataka),
metodologija za određivanje značajnosti rizika itd. Akcijski plan sliva Save će osigurati da se
primjenjuje najbolja praksa i da će se, nadamo se, kaskadno prenijeti u sve riječne
bazene. Međutim Akcijski plan Save ne dotiče PFRA elemente, a tu je dozvoljeno najveće
tumačenje MS.
Treba napomenuti da definicija „poplava“ u Uredbi o vrstama i sadržaju planova zaštite od
štetnog djelovanja voda FBiH nije usklađena da Direktivom, naima data je veoma usko. Pored
toga nisu spomenuti rizici od plavljenja usljed rušenja brana.
RS još uvijek treba da uvede podzakonske akte vezane za zaštitu od poplava, tako da je još
uvijek potreban prijenos nekih zakona. Pošto je ovaj proces u toku, usporedba pristupa RS
prema Direktivi nije razmatran.
Glavni, mogući rizici u institucionalnom smislu za uspješnu implementaciju Direktive su:
1. Rad u okviru prekograničnih slivova rijeka ima svoje prednosti nad zajedničkim
resursima, ali je komplicirano za donošenje odluka,
2. ne postojanje uvođenja posebnih uputa u prostorno planiranje i kontrole na razvoju
novih nekretnina i objekata na područjima rizika od poplava kroz podzakonske akte, a
kako bi se osiguralo da svaki entitet može isporučiti dio Direktive o Prevenciji.
3. nedostatak ljudstva i resursa za angažiranje na:
a. prikupljanju podataka i njihovom upravljanju,
b. modeliranju i procjeni rizika,
c. prezentovanju novog razmišljanja u upravljanju rizicima od poplava na svim
nivoima vlasti i u svim funkcijama vlasti
d. aktiviranju onih za koje se smatra da su u opasnosti
e. dostavi mjera i održavanju postojećih radova na zaštiti od poplava;
4. manjak kapaciteta lokalnih struktura vlasti da doprinese podacima i informacijama, ali i
da se ispravno angažiraju u procesu Preliminarne procjene rizika od poplava
5. potrebna su dodatna ulaganja u neke od Agencijskih struktura, kao što su Informacijski
sistem voda da se poboljša pokrivenost podacima vezanim za poplava.
Temelj svakog ocjenjivanja je dostupnost kvalitetnih podataka. Podaci ostaju glavna briga, a za
njihovo prikupljanje treba vremena iI sistematsko rješenje pitanja prikupljanja podataka. To
automatski uvodi prelazno razdoblje u proizvodnji PFRA i FRMP. Može biti potrebno temeljiti
neke od odluka u ovom prvom krugu planiranja zaštite od poplava na postojećem znanju
upravljanja rizikom i prihvatiti njegove granice. Ključni setovi podataka koji su potrebni za
implementaciju Direktive su navedeni u nastavku:
1. Digitalni modeli reljefa i poplava obično do preciznosti od + / - 0,25 m vertikalne
tačnosti ili bolje, na maksimalnoj veličini grida od 5 m. (Vertikalna tačnost digitalnog
modela terena može biti određivana zavisno od namjene zemljišta: veća tačnost se
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
69
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
zahtjeva u urbanim područijima, ali u svakom slučaju tačnost mora biti takva da što je
moguće više smanji grešku prilikom analiza.)
2. Poprečni profili vodotoka, i detalji konstrukcije za veće objekate
3. Procjena podataka o izvedbi objekata, (nivo, izgradnja i potencijal neuspjeha) idealno
podržan u GIS formatu
4. Razmjera poplave ili karte zona su proizvod skupova podataka koji su ulazni podaci za
neki oblik prediktivnog alata za modeliranje. Neke od karata za mjerenje obima poplava
su dostupne, a neke su formirane od poznavanja područja koja imaju koristi od šema
načinjenih ranije.
5. Dobra kvaliteta povijesnih podataka na obimu poplava, utjecaja na imovinu i nepovoljne
posljedice su ograničeni. To će zahtijevati značajne napore da se poboljša kvalitet i
korisnost ovog skupa podataka, s vjerojatnom potrebom za sveobuhvatnom anketom na
općinskom ili nivou kantona ili čak datog pojedinim domaćinstvima za koje se sumnja da
su u opasnosti
6. Modeli hidrološkog sliva za testiranje opcija, ali i poboljšanje hidroloških procjena
7. Krivulje dubina - štete za stambene i industrijske namjene i geo-referencirani skupovi
podataka o imovini
8. Skupovi podataka o okolišu i kulturnim podacima dostupnim u GIS-formatu
9. Pokrivenost vodotoka simulacionim modelima i kartama poplava je zadovoljavajuća na
vodotocima I kategorije (za koje je do sada i vršena većina analiza) dok je mala
pokrivenost analizama rizika od poplava na vodotocima II kategorije ili rizika od poplava
od površinskih voda na urbanim površinama. Ovo je jedno od glavnih ograničenja za
transparentnu identifikaciju preliminarnih područja značajnog rizika (APSRs) u svakom
entitetu. Poseban problem kod modela sliva predstavlja praktično potpuni nedostatak
podataka za vodotoke višeg reda (III i IV).
Prethodni skupovi podataka su kritični za proizvodnju karata poplava, te također procjene
opasnosti i posljedica. Međutim PFRA traži dosljedno i transparentno ocjenjivanje rizika od
poplava u cijelosti za oba entiteta pomoću 4 glavna pokazatelja:

Ekonomska aktivnost,

Kulturna baština,

Okoliš i

Ljudsko zdravlje.
Stoga neophodni podaci za procjenu rizika navedeni u Tabeli 10 postaju osnovna komponenta
Preliminarne procjene rizika od poplava i kombiniraju se s kartama obima poplava, tako da
može biti isporučena normalizirana mjera rizika od poplava. Bilo bi idealno da je ovaj skup
podataka geo-kodiran, i da je formiran kao podatak od poligona i tačaka.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
70
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 10: Potrebni receptorski podaci
Neophodni podaci
(pokazatelji)
za
procjenu
rizika
Indikatori poplavnog rizika
Ljudsko zdravlje
Broj ljudi
Prosječan broj stanara*broj kuća unutar linije
plavljenja unutar grida od 1km
Kritične službe
Jednsotavno prebrojati unutar grid kvadrata
unutar plavne linije
Broj bolnica, zdravstvenih centara, klinika, ...
broj škola, vrtića, staračkih domova,
broj
policijskih,
vatrogasnih
ambulantni hitne pomoći
stanica
i
Okoliš
EU označena područja:
Specijalna
zaštićena
područja,
posebna
područja očuvanja ovisna o vodi, RAMSAR
lokacije, područja BAP staništa
Površina unutar poplavne linije unutar grid
kvadrata.
Ovo
je
često
kombinacija
poplavljenih staništa izvorima zagađenja. Može
biti važno uključiti broj IPPC lokacija
Kulturno naslijeđe
Lokacije svjetskog naslijeđa
Jednsotavno prebrojati unutar grid kvadrata
unutar plavne linije
Ekonomske aktivnosti
Broj rezidencijalnih i komercijalnih posjeda
Jednsotavno prebrojati unutar grid kvadrata
unutar plavne linije
Poljoprivredno zemljište dobrog kvaliteta
Sumarna površina produktivnog zemljišta
unutar linije plavljenja po grid kvadratu
Dužina
glavnih
tramvajskih šina
puteva
i
željeznica
i
Proračun dužine ključne infrastrukture unutar
grida.
Ovi pokazatelji se onda kombiniraju da proizvedu dosljednu i široku osnovu procjene važnosti
(ranga) rizika od poplava na raščlanjenoj mrežnoj osnovi. APSRs bi usporedio te rešetke sa
oblasnim granicama, koja se mogu širiti izvan poznatog obima poplava. Također je utvrđeno u
drugim državama članicama PFRA da je APSR utvrđen iz tih širih skupova pokazatelja iznad
tradicionalnih privrednih pokazatelja. Proces je naveden u nastavku, što objašnjava zašto je
potrebna daljnja obrada štetnih posljedica poplava u identifikaciji APSR.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
71
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
3.3.
Strategija za implementaciju
Razmišljanja i praksa procjene rizika od poplava je dobro napredovala u oba entiteta, s aktivnim
programom modeliranja rizika od poplava i strategija za smanjivanje rizika od poplava, ali
uglavnom u područjima povijesnih intervencija. Postoji aktivni program djelovanja, vođen
planovima i istraživanjima na slivu rijeke Save. Također je upravljan održavanjem i potrebama
za poboljšanjima obrana uz vodotoke I kategorije koje su dijelom pretrpjele oštećenja za
vrijeme rata.
Nivo potreba za ulaganjima je značajan i treba se natjecati sa drugim zahtjevima za
sredstavima iz istih fondova u svakom entitetu. Direktiva osigurava sredstva uspostave
prioriteta, i razvijanje niže cijene manje intervencionističkih mjera, uz smanjenje dugoročnih
utjecaja na okoliš. Dobro konstruirani PFRA će biti zdrava osnova za traženje međunarodnih
fondova za ubrzani program mjera za smanjenje rizika od poplava.
Razmatrani su različiti pristupi implementaciji Direktive, kako bi se odabrala odgovarajuća opcija
za primjenu Direktive, a oni koji su uzeti u obzir su:
1. Koristiti prijelazne mjere u Direktivi i koristiti trenutnu procjenu rizika značajnih
područja i nastaviti kartiranje i FRMPs u svim područjima koja se smatraju da su u
opasnosti. Program prikupljanja podataka bi trebao biti uspostavljen i spreman za
sljedeći krug PFRAs
2. Usaglasiti zajednički pristup "značaju" i metodologiji izrade, baze preliminarnih
područja značajnog rizika od poplava uglavnom bazirati na povijesnim podacima i
istraživanjima. Dodati Direktivom zahtjevane podatke za procjenu rizika (tabela 10) na
karte. U ovom slučaju bi se moralo dokazati EU komisiji u BiH da je identifikacija
područja značajnog rizika transparentna, i da daje odgovarajuću težinu na sve
neophodne podatke opisane u Direktivi, iako nisu bili izravno korišteni u procjeni
3. Kao i pristup 2 ali stavljajući veću težinu na rezultate raspoloživih i
novouspostavljenih modela (za vodotoke koji do sada nisu obrađivani Studijama i
projektima – vodotoci II kategorije). Zbog vremena i truda potrebnog za dobivanje,
dobra baza povijesnih podataka je značajna, ali je neizvjesno je da li će postojati
mogućnost da se formira na iskoristiv način (sa kvalitetnim i upotrebljivim podacima). Iz
tog razloga određivanje područja značajnog rizika od poplava će se temeljiti na
prediktivnom modeliranju. No važno je da se pitanja lokalnih rizika od poplava prikupe u
upitnicima koji bi se dostavili kantonima / općinama i da je APSR usaglašen sa svim
stranama. Ovo je izuzetno važno, kako PFRA ne bi ispustila neko područje iz svog
plana. Poplavna karta za sve vodotoke (I I II reda) bi trebala biti spremna.
4. Usvojiti širi pristup “značaja” i usvojiti dodatne pokazatelje (osim 4 osnovna
zahtjevana Direktivom) rizika od poplava, što odražava sve izvore opasnosti od poplava
na vodotocima I i II kategorije, kako bi se što nepristrasnije odredila područja
značajnog rizika od poplava. Zasnovati identifikaciju “značaja” koji se temelji na više
prediktivnom modelu podataka i / ili tehnici rastera širokog mjerila kartografije koja bi
mogla omogućiti sveobuhvatnu kartu poplava u oba entiteta.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
72
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Nakon analize skupova podataka, procjene kapaciteta i finansijskih ograničenja pristup 3
predstavlja opimalan pristup izradi prve preliminarna procjene poplavnog rizika i definiranju
područja pod značajnim rizikom. Pristup 2 i njegovo oslanjanje na povijesne događaje je težak
zbog slabih i povremeno baždarenih podataka, potreban je veliki trud kako bi se uspostavile
sveobuhvatne GIS baze povijesnih podataka za sve vodotoke. Pristup 4 je tehnički moguć, ali će
se smatrati da "iziskuje prekomjerne troškove (i sredstva) u području upravljanja rizikom od
poplava",
zbog
uvođenja
šireg
pristupa
i
dodatnih
pokazatelja
za
definiranje
“značajnosti”. Pristup 4 bi se trebao usvojiti za izradu sljedećeg kruga PFRAs, a pristup 3 treba
provesti za prvi krug izrade preliminarne procjene poplavnog rizika i određivanja područja pod
značajnim rizikom.
Direktiva određuje rizik pomoću četiri kriterija, te time, sve procjene rizika trebaju biti u odnosu
sa sva četiri kriterija. Važno je da što se više re-analiziraju postojeći skupovi podataka, te da se
to obavi pomoću ova četiri glavna pokazatelja, ili njihovim zamjenama. Prema Direktivi PFRA
mora pokrivati cijeli teritorij, zbog čega postoji rizik da se korištenjem samo postojeće
modeliranih ili prioritetnih područja kao glavnog sredstva za identifikaciju, APSR neće biti
prihvaćen od strane Komisije. Iz tog razloga analizu je potrebno proširiti i na ostala područja
koja do sada nisu obrađivana, te na osnovu sveobuhvatne analize da se odrede područja pod
značajnim rizikom. U prvom krugu analize sva područja možda neće moći biti obrađena na
istom nivou i sa jadnakim kvalitetom podataka, ali Komisija će teško prigovoriti elementima
PFRA koji su poduzeti od strane MS, ako se dokaže da su poduzete razumne mjere i napori da
se na cijeloj teritoriji prikupe dostupne informacije i na osnovu toga da su transparentno
određena područja pod značajnim rizikom. Pristup 3 je uzeo u obzir ravnotežu tih zahtjeva i
rizika neprimjenjivanja.
Stoga, s tim na umu posebno je usvojena strategija PFRA za:

Prikupljanje povijesnih podataka sa sveobuhvatnim pretraživanjima lokalnih izvora,
angažirajući sve one koji će biti uključeni u upravljanje rizikom od poplava u budućnosti

Zbog nedostatka dobrih hidrometrijskih podataka biti će ograničena sposobnost da se
odredi težina ovih događaja, a time bi i procijenjeni obimi trebali biti pripremljeni
pomoću postojećih i novih hidrauličkih modela

Stvaranje indikativnih poplavnih karata za glavne gradove na svim vodotocima, bilo iz
dostupnih detaljnih modeliranja, modeliranje pomoću rastera koristeći DEM zasnovan na
LiDARu33, odnosno na osnovi terenskih posjeta i osnovnih topografskih karata.

Slaganje onoliko podataka koji će podržati potrebna 4 glavna pokazatelja, a ovi moraju
biti geo-referencirani radi učinkovitosti. To može uključivati surogate ili alternative (neke
MS koriste do 30 pokazatelja da se osigura sveobuhvatna nepristrana procjena). Ručni
pregledi i kontrola procesa bit će potrebni, kako bi osiguralo da se područja značajnog
rizika identificiraju transparentno. Sheme neće zadovoljiti zahtjeve Direktive samo
gledajući po modeliranim područjima ili područjima gdje su šeme do sada urađene.
33
LiDAR je tehnika zračnih snimaka putem svjetlosno osjetljivog radara koji može proizvesti digitalni 3D model nagiba
površine tla
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
73
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”

Disagregirati identifikacije značajnih područja rizika na 1 km mrežu, te pružiti polje
metadata da se objasni što je pridonijelo njihovoj definiciji i značaju.

Osigurati da je prag od značaja robustan i osigurava da je broj područja u okviru
kapaciteta
entiteta. To
će
biti
učinjeno
preko
testiranja
osjetljivosti
svakog
ili
kombinacije indikatora.
Postoje uloge koje trebaju preuzeti više činilaca u upravljanju rizicima od poplava i prostornog
planiranja koji su ili će biti izravno ili neizravno uključeni u provedbu Direktive.
Tabela 11: Tijela uključena u provedbu Direktive i njihova zaduženja
Tijelo
Savska komisija
Država / entitet
Agencije za vode za
svako vodno područje u
oba entiteta
Kantoni / općine
3.4.
Šta je potrebno da učini
Pregledati i pomoći u razvoju i
metodologiji planova
Uvesti preventivne smjernice u prostorno
planiranje uvrštavajući karte poplavnog
rizika u Planove prostornog planiranja i
definirajući uslove izgradnje
Procijeniti posljedice definiranja značaja na
pojedinim razinama
Procijeniti robusnost prelaznih mjera
Tražiti finansiranje i dostaviti izgradnju
kapaciteta svim nivoima vlasti
Proizvodi hidrološke modele riječnih
slivova
Predaje PFRA i FRMPs
Podiže svijest
Pomažu u prikupljanju podataka
Uključeni u pripravnost zaštite od poplava
Usvaja smjernice o prostornom planiranju
Zašto
Napredniji u primjeni Direktive
utvrdit će najbolje prakse prije
nego se PFRA za BiH proizvede
Tijelo zasnovano na pristupu
cijelom riječnom bazenu je
prikladan forum za rješavanje
FRMP mjera i njihovog utjecaja
nizvodno
Direktiva podržava sve aspekte
upravljanja rizicima od
poplave, uključujući prevenciju
(nova imanja stavlja pod rizik)
Definicija „značaja“ ima
finansijske i
resursne implikacije
Upravljanje korištenjem
zemljišta i inicijative klimatskih
promjena trebaju biti uključene
u rad Agencija za vode
Glavni činilac u FRM
Posjeduju podatke, povezani s
onima koji su u riziku i koji su
uključeni u prostornom
planiranju, i planiranju hitnih
aktivnosti
Plan implementacije
Postoje četiri glavna dijela za implementaciju plana:

Institucionalno jačanje da se pripremi implementacija Direktive

Preliminarna procjena rizika od poplava

Karte podataka o opasnosti i riziku

Planovi upravljanja rizikom od poplava
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
74
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Ova druga dva elementa su relativno jednostavni i rukovodit će se radom Savske Komisije, kao
glavnog koordinacionog tijela. Uključeni su u logički okvir koji slijedi, ali ono što se razmatra
detaljnije je uspostava sistema podataka i organizacijske strukture.
Preliminarna procjena rizika od poplava, koji definira gdje su potrebni Planovi upravljanja
rizikom od poplava je teži i kompliciran posao. To je prije svega uredski temeljena vježba koja,
se možda doživljava kao nepotrebno skretanje od glavnih aktivnosti, ali je upravo neophodna da
bi se odredila područja na kojima je stvarno neophodan Plan upravljanaja poplavnim rizikom.
Bit će potrebna tri glavna smjera izgradnje kapaciteta, kako bi se osiguralo da se planovi
upravljanja rizikom od poplava mogu provoditi na holistički način u svakom od dva glavna
riječna sliva. Potrebno je da se ova dva pravca ujedine kada se razmatraju mjere Plana
upravljanja rizikom od poplava. To je pretposljednjoj cilj, a PFRA je sredstvo za dobivanje
ispravnih razmjera i pokrivenosti FRMPs.
Metodološki pristup u svim fazama implementacije Direktive treba da se zasniva na trenutnim
istraživanjima EU (FLOODSITE itd). Pregled trećih osoba će biti neophodan da osigura puni
pristup, koji je u usklađen u oba entiteta i prekogranično.
ICPDR bi također bio korisno samo-uređujuće tijelo, koje bi osiguralo najbolje prakse i kako su
principi Direktive primjenjeni negdje drugdje.
Planiranje bi trebalo da se zasniva na primjerima drugih država EU koje su provele sekvencijalni
pristup na temelju rizika za dodjele zemljišta u svrhu razvoja. Vanjska pomoć je neophodna
kako bi se osiguralo učinkovito jačanje kapaciteta.
Dugoročno
Srednjeročno
Kratkoročno
Strategija podataka i
mapiranja.
Definicije “značaja” i alati
mapiranja
Nacrt smjernica za
prostorno planiranje
Implementacija
smjernica za prostorno
planiranje za kreaciju
plana rizika od poplava i
razvoja kontrola
Predviđanje poplava i
upozoravanje na poplave i
razvoj više agencijskih
operativnih planova protiv
poplava
Modeliranje i mapiranje
Planovi upravljanja rizikom
od poplava
Strategija uključivanja javnosti i konsultacije
Postoji očito značajan napor potreban za poštivanje Direktive, i previše je lako postati
usredotočen na isporuku šema ili kartiranje poplava na entitetskom nivou. Strategija opisuje
holistički pristup koji se treba rastaviti, a sljedeća tablica prikazuje svaku od aktivnosti koja
doprinosi ciljevima Direktive.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
75
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 12: Aktivnosti koje doprinose postizanju ciljeva Direktive
Niski
Sad / Kratkoročni
Podizanje svijesti
i prikupljanje
podataka
Investiranje u
DEM poplavnih
područja i
snimanje
vodotoka
Troškovi/Težina
Srednji
Uvesti i pregledati
smjernice
prostornog
planiranja
Definirati
„značaj“
Urgentnost/Prioriteti
Srednjoročni
Dugoročni
pregled i
karte poplava i
ažuriranje PFRA /
rizika
FRMP
Preliminarna
procjena, jednom
kada su značajni
rizici riješeni
Implementacija
smjernica
prostornog
planiranja
Ciljevi Direktive
Pripravnost i
svjesnost
FRMP
Prevencija
Implementirati
sisteme prognoze
poplava i
upozorenja
Planovi
upravljanja
rizikom od
poplava
Visoki
3.5.
Planovi
Zaštita
Radovi na terenu
upravljanja
rizikom od
poplava bez
adekvatne baze
dokaza
U toku radovi na poplavnim mjerama finansirani kroz postojeće strukture
Preliminarna procjena poplavnog rizika
Ključni koraci u isporuci PFRA su:
1.
Organizirati bazu podataka: osigurati da su svi zainteresirani upoznati i razmjenjuju
podatke
2.
Asimilacija baznih podataka: Da li nedostaju bilo kakvi već postojeći podaci, da li postoje
zamjene koje se mogu izračunati, format geo-baznih podataka
3.
Definirati metriku rizika od poplava: Softverski alat pretražuje sve prikaze poplava da
definira npr. broj ljudi pod rizikom.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
76
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
4.
Vizuelizacija: Razdvajanje rizika na redovnoj mreži ili preko jedinice upravljanja
5.
Član 5 (Direktive): Tip 1: Područja značajnog rizika od poplava (kombinirati metriku
Direktive); Tip 2: područja sa veoma velikikim posljedicama; Tip 3: niska vjerovatnost;
visoke posljedice
6.
Član 4 (Direktive): Kombinacija metrike u poplavnom riziku prema ljudskom zdravlju,
ekonomskoj aktivnosti, okolišu, kulturnom naslijeđu.
7.
Član 6 (Direktive): Preraditi zone značajnog rizika i definirati skalu za mapiranje rizika i
opasnosti.
Određenim koracima dostave PFRA u BiH smatraju se:
1. Uskladiti definicije i obim izvora, putova i pokazatelja i kako će biti procijenjeni
2. Uskladiti metapodatke svih važnijih setova podataka, i komparirati u GIS formatu.
3. Odlučiti o metrici koja će se koristiti i da li su potrebne zamjene podataka. Dizajnirati
alat koji prikuplja već postojeće informacije i lako omogućava transparentno pune
procjene rizika od poplava u oba entiteta.
4. Komparirati povijesne podatke o poplavama i nastojati integrirati vodotoke I i II
kategorije kao područja poplava za analizu. Procijeniti i odlučiti da li pucanje brana i
rizici od poplava površinskih voda trebaju biti razmotreni u PFRA.
5. Preispitati definiciju i donje granice za značaj i savjetovati da se dogovore prelomne
tačke.
6. Dovršiti modeliranje i strategiju mapiranja
7. Proizvesti karte opasnosti i rizika u dogovorenim značajnim rizičnim područjima
Ključni koraci u isporuci Planova upravljanja rizika od poplava su:
1. Postavljanje strateških modela razmjera sliva za testiranje mogućnosti i utjecaja
2. Proizvesti dogovorene metodologije procjene opcija i prikupljanje podataka o privrednim
podacima
3. Proizvesti zajedničko razumijevanje o alternativnim alatima za upravljanje rizikom od
poplava, kao što su prostorno planiranje, podizanje svijesti i pripravnosti.
4. Javni angažman o novom pristupu rizika od poplava
5. Izraditi program mjera sa radnim scenarijima i programom finansiranja
Implementacioni program je izrađen na temelju Scenarija 3 pristupu PFRA.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
77
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
4.
SCENARIJI
RAZVOJA
U
CILJU
IMPLEMENTACIJE DIREKTIVE O PROCJENI
I UPRAVLJANJU POPLAVNIM RIZICIMA
(2007/60/EC)
4.1.
Kratak pregled scenarija
4.1.1. Opšte napomene
U procesu analiziranja potencijalnih scenarija voditi računa o sljedećim aspektima:
1.
Hitnih mjera u cilju zaštite stanovništva i meterijalnih dobara;
2.
Dostizanju ciljeva postavljenih SUV FBiH i OPRV RS;
3.
Postizanje pune uskladjenosti sa predmetnom Direktivom.
4.1.2. Pregled Scenarija u sektoru zaštite od voda
U sektoru zaštite od voda analizirano je i predloženo 3 (tri) scenarija:
4.
Scenarij Br. 1 – OSNOVNI sa ciljem da se izvrši rekonstrukcija postojećih objekata
zaštite od voda na projektovani stepen zaštite i na taj način se dovedu do potpune
funkcionalnosti.
Planirani implementacioni period je do 2013. godine;
5.
Scenarij Br. 2 – izrada Planova upravljanja poplavnim rizikom sa usaglašenim
mjerama smanjenja rizika i zaštite od štetnog djelovanja voda i na taj način
implementirana Direktiva o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima.
Planirani implementacioni period je do 2017. godine;
Napomena:
Planirani
implementacioni
period
ovog
scenarija
se
poklapa
sa
implementacionim periodom istih zadataka sa SUV FBiH.
Akcioni plan RS je iz marta 2007. godine tako da u njemu nije mogla biti razmatrana
implentacija Direktive 2007/60/EC.
6.
Scenarij Br. 3 – implementacija mjera iz sačinjenih prvih Planova upravljanja
poplavnim rizicima, prva revizija svih planova (6 godina nakon donošenja) i izgradnja
objekata zaštite gdje se Planovima ustanovila njihova potreba.
Planirani implementacioni period je do 2035. godine
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
78
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
5.
INVESTICIONI TROŠKOVI
• Za procjenu investicionih troškova korišteni su prije svega postojeći planski dokumenti oba
entiteta i Brčko distrikta
• Pored
toga za određene stavke bilo je neophodno koristiti i ostale dostupne projekte
(projekte rekonstrukcije objekata i sl.)
• Za
stavke vezane za implementaciju direktive uglavnom je vršena ekspertska procjena
troškova.
5.1.
Scenarij br. 1 (Osnovni)
Tabela 13: Federacija Bosne i Hercegovine
1.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Rekonstrukcija postojećih sistema
i objekata za zaštitu od štetnog
djelovanja voda
67.900.000
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
6.800.000
67.900.000*
6.800.000**
Ukupno
* Procjena na bazi postojećih projekata
** Svi operativni troškovi i troškovi održavanja su procjenjeni kao 5-10% od investicije zavisno
od vrste investicije.
Tabela 14: Republika Srpska
1.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Rekonstrukcija postojećih sistema
i objekata za zaštitu od štetnog
djelovanja voda
60.800.000
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
5.800.000
60.800.000*
5.800.000*
Ukupno
* Preuzeto iz Akcionog plana realizaciju Okvirnog plana razvoja vodoprivrede RS
Tabela 15: Brčko distrikt
1.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Rekonstrukcija postojećih sistema
i objekata za zaštitu od štetnog
djelovanja voda
5.500.000
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
550.000
5.500.000*
550.000 **
Ukupno
* Procjena na bazi postojećih projekata
** Svi operativni troškovi i troškovi održavanja su procjenjeni kao 5-10% od investicije zavisno
od vrste investicije.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
79
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
5.2.
Scenarij br. 2
Tabela 16: Federacija Bosne i Hercegovine
Aktivnost
Postavljenje okvira za usklađivanje plana
(usklađivanje pristupa izradi plana u
entitetima, određivanje dužnosti, jačanje
kaaciteta - radionice)
Priprema PFRA metodologije i izrada
smjernica, uvođenje formalnih smjernica za
rizik od poplava u prostorno planiranje
Kreiranje baze podataka i prikupljanje setova
podataka (snimanje terena, izrada DEM-a,
snimanje poprečnih profila vodotoka, broj
stanovnika potencijalno ugrožen sa
prostornim rasporedom, prostorne lokacije
kulturnih i drugih vrijednosti, infrastruktura,
lokacije potencijalnih lokacija opasnih po
okolinu, lokacije zdravstvenih ustanova,
vatrogasnih jedinica,....), prikupljanje
historijskih podataka o poplavama
Strategija i protokoli upravljanja podacima
UKUPNO
Kompletno prediktivno modeliranje gdje su
identificirane praznine radi osiguranje da su
postojeći rezultati usklađeni, novelacija
hidroloških studija
Dovršiti metodološke pristupe, proizvesti GIS
alat za ocjenu značajnosti
Izrada Preliminarne procjene poplavnog rizika
UKUPNO
Mapiranje opsega poplava i rizika na
područijima pod značajnim rizikom
Uspostava hidroloških modela slivova
(testiranje i kalibracija modela, testiranje
negradevinskih mjera u slivu), planiranje
mjera upozorenja
Izrada Plana upravljanja poplavnim rizikom
(izrada nacrta, strategija podizanja svijesti
kako bi se obezbijedila podrška Planu,
određivanje duge liste mjera i priprema
kratke liste, metodologija za procjenu mjera,
javne rasprave, učešće javnosti, prezentacije,
integracija sa RBMP i Akcionim planom
Savske komisije, finalna izrada , štampanje)
UKUPNO
UKUPNO
Troškovi
[KM]
13,5č/m*8.000KM=108.000
11,67č/m*8.000KM=93.360
(procjenjeno 50 područja po 27.000
KM/području)
+5.000*400+480*8.000=7.190.000
10č/m*8.000KM=80.000
7.471.360
1.200km*1.000KM=1.200.000
12,5č/m*8.000KM=100.000
162,4č/m*8.000KM=1.299.200
2.599.200
(procjenjeno 50 područja po 150.000
KM/području) = 7.500.000
4.000.000
400*8.000=3.200.000
14.614.400
24.684.960
Ovo predstavlja grubu analizu troškova za pretpostavljenu površinu za koju će biti potrebno
izraditi Planove rizika od poplava. Tačnija procjena će se moći napraviti nakon određivanja
parametara značajnosti i urađene prve preliminarne procjene poplavnog rizika.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
80
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 16: Republika Srpska
Aktivnost
Postavljenje okvira za usklađivanje plana
(usklađivanje pristupa izradi plana u
entitetima, određivanje dužnosti, jačanje
kaaciteta - radionice)
Priprema PFRA metodologije i izrada
smjernica, uvođenje formalnih smjernica za
rizik od poplava u prostorno planiranje
Kreiranje baze podataka i prikupljanje setova
podataka (snimanje terena, izrada DEM-a,
snimanje poprečnih profila vodotoka, broj
stanovnika potencijalno ugrožen sa
prostornim rasporedom, prostorne lokacije
kulturnih i drugih vrijednosti, infrastruktura,
lokacije potencijalnih lokacija opasnih po
okolinu, lokacije zdravstvenih ustanova,
vatrogasnih jedinica,....), prikupljanje
historijskih podataka o poplavama
Strategija i protokoli upravljanja podacima
UKUPNO
Kompletno prediktivno modeliranje gdje su
identificirane praznine radi osiguranje da su
postojeći rezultati usklađeni, novelacija
hidroloških studija
Dovršiti metodološke pristupe, proizvesti GIS
alat za ocjenu značajnosti
Izrada Preliminarne procjene poplavnog rizika
UKUPNO
Mapiranje opsega poplava i rizika na
područijima pod značajnim rizikom
Uspostava hidroloških modela slivova
(testiranje i kalibracija modela, testiranje
negradevinskih mjera u slivu), planiranje
mjera upozorenja
Izrada Plana upravljanja poplavnim rizikom
(izrada nacrta, strategija podizanja svijesti
kako bi se obezbijedila podrška Planu,
određivanje duge liste mjera i priprema
kratke liste, metodologija za procjenu mjera,
javne rasprave, učešće javnosti, prezentacije,
integracija sa RBMP i Akcionim planom
Savske komisije, finalna izrada , štampanje)
UKUPNO
UKUPNO
Troškovi
[KM]
13,5č/m*8.000KM=108.000
11,67č/m*8.000KM=93.360
(procjenjeno 45 područja po 27.000
KM/području)
+5.000*400+400*8.000=6.415.000
10č/m*8.000KM=80.000
6.696.360
1.500km*1.000KM=1.500.000
12,5č/m*8.000KM=100.000
150 č/m*8.000KM=1.200.000
2.800.000
(procjenjeno 45 područja po 150.000
KM/području) = 6.750.000
4.000.000
350*8.000=2.800.000
13.550.000
23.046.360
Ovo predstavlja grubu analizu troškova za pretpostavljenu površinu za koju će biti potrebno
izraditi Planove rizika od poplava. Tačnija procjena će se moći napraviti nakon određivanja
parametara značajnosti i urađene prve preliminarne procjene poplavnog rizika.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
81
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 17: Brčko distrikt
1.
2.
3.
4.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Pripremni radovi, uključujući
usklađeni pristup u oba entiteta,
riječnim bazenima, ..., pravljenje
protokola, metodologije i uputa,
prikupljanje setova podataka
Izrada Preliminarne procjene
poplavnog rizika
Izrada poplavnih mapa i mapa
rizika
Planovi upravljanja poplavnim
rizikom
300.000
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
100.000
35.000
7.000
250.000
50.000
204.000
40.704
789.000*
197.704**
Ukupno
* Ekspertska procjena (podrazumijeva proračun angažiranih čovjek/mjeseci na pojedinim
aktivnostima domaćih experata, lokalnog ljudstva za prikupljanje podataka, povremeni
angažman stranih eksperata, organizovanje radionica, snimanje terena i kreiranje DEM-a na
poplabnim područijima, profila vodotoka na bazi raspoloživih podataka do sada rađenih
projekata)
** Troškovi održavanja za donošenje planova podrazumijevaju noveliranje podataka i
renovelaciju Planova svakih 6 godina i dobijeni su procjenom.
Za usporedbu za provođenje Direktive u Velikoj Britaniji, procijenjeno je da bi redom cijene
bile:
Proizvodnja PFRA po Članku 4
€ 9m
Proizvodnja mapiranje rizika od poplava po Članku 7
€ 50m
Proizvodnja FRMPs po Članku 9
€ 11m
Ukupni troškovi za prvu primjenu
€ 70m
Uz opetovane troškove svakih 6 godina
€ 24m
To su značajne investicije, ali je to oko € 1/po glavi stanovništva. To iznosi oko 2-3% godišnje
potrošnje na sveukupno upravljanje rizikom od poplava u planiranom razdoblju. Ovo je za
zemlju koja ima solidnu pokrivenost poplavnim karatama i planovima za riječne i plime izvore,
ali malo podataka o površinskim vodnim poplavama. Od ljetnih poplava u Engleskoj 2007,
prepoznato je da su površinske vodne poplave također značajan ekonomski gubitak. Oko €
100 mil. potrošeno je na kartiranje poplava i LiDAR DEM podatke u posljednjih deset godina
samo u Engleskoj i Walesu.
Ovo su značajni troškovi, koji daju prednosti Agencijama da imaju bolje informacije na kojima
mogu temeljiti odluke, i transparentan proces na kojem će se dati prioriteti Planovima
upravljanja rizika od poplava putem identifikacije APSRs. Ona će preusmjeriti postojeće resurse,
te da većina onih prioritetnih područja trenutačno identificirana u planovima vodnih Agencija
postanu APSRs u svakom slučaju. Međutim, ako treba tražiti vanjsko finansiranje iz EU-a
Delegacije onda način na koji su one utvrđene će morati proći provjeru. Ulaganja u proces
Preliminarne procjene rizika od poplava će osigurati lakše određivanje aplikacija za finansijska
sredstva.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
82
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Stopa utroška je opterećen na početku, kao što je dobivanje karata i topografskih podataka
rizika od poplava. Kao rezultat toga može biti potrebno duže prelazno razdoblje kako bi se
prikupili i obrađivali novi podaci rizika od poplava, uključujući i povijesne podatke iz kantona i
općina.
5.3.
Scenarij br. 3
Tabela 18: Federacija Bosne i Hercegovine
1.
2.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Implementacija ne-građevinskih
mjera proisteklih iz Planova
upravljanja poplavnim rizikom
(Sistem upozoravanja i pvećanje
svijesti)
Izrada Operativnog plana)
Izgradnja i održavanje sistema
zaštitnih vodnih objekata u cilju
povećanja stepena sigurnosti
odbrane od poplava na
područijima gdje su Planovi
upravljanja pokazali da je to
neophodno
500.000*
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
70.000
467.600.000**
46.760.000
468.100.000
46.830.000***
Ukupno
* Ekspertska procjena
** Iz Strategije upravljanja vodama FBiH umanjeno za troškove rekonstrukcije, koji su
uračunati kroz Scenarij br. 1. Iako je planski period Strategije 2021. preuzeta je ista suma jer je
uzata pretpostavka da neće doći do izgradnje zaštitnih objekata dok se ne izrade Planovi
upravljanja poplavnim rizikom. Ova vrijednost se može značajno promijeniti, jer su ovi troškovi
dobijeni na osnovu postojećih projekata koji nisu u skladu sa Direktivom.
***
Svi operativni troškovi i troškovi održavanja su procjenjeni kao 5-10% od investicije
zavisno od vrste investicije.
Tabela 19: Republika Srpska
1.
2.
Ukupno
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Implementacija ne-građevinskih
mjera proisteklih iz Planova
upravljanja poplavnim rizikom
(Sistem upozoravanja i pvećanje
svijesti)
Izrada Operativnog plana)
Izgradnja i održavanje sistema
zaštitnih vodnih objekata u cilju
povećanja stepena sigurnosti
odbrane od poplava na
područijima gdje su Planovi
upravljanja pokazali da je to
neophodno
500.000*
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
70.000
389.200.000**
38.920.000
389.700.000
38.990.000***
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
83
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
* Ekspertska procjena
** Iz Akcionog plana za realizaciju Okvirnog plana razvoja vodoprivrede RS umanjeno za
troškove rekonstrukcije, koji su uračunati kroz Scenarij br. 1. Iako je planski period Akcionog
plana (za pojedine stavke) 2025. preuzeta je ista suma jer je uzata pretpostavka da neće doći
do izgradnje zaštitnih objekata dok se ne izrade Planovi upravljanja poplavnim rizikom. Ova
vrijednost se može značajno promijeniti, jer su ovi troškovi dobijeni na osnovu postojećih
projekata koji nisu u skladu sa Direktivom.
***
Svi operativni troškovi i troškovi održavanja su procjenjeni kao 5-10% od investicije
zavisno od vrste investicije.
Tabela 20: Brčko distrikt
1.
2.
Aktivnost (mjera)
Investicijioni troškovi,
KM
Implementacija ne-građevinskih
mjera proisteklih iz Planova
upravljanja poplavnim rizikom
(Sistem upozoravanja i pvećanje
svijesti)
Izrada Operativnog plana)
Izgradnja i održavanje sistema
zaštitnih vodnih objekata u cilju
povećanja stepena sigurnosti
odbrane od poplava na
područijima gdje su Planovi
upravljanja pokazali da je to
neophodno
50.000*
Troškovi pogona i
održavanja,
KM/god
5.000***
**
Ukupno
* Ekspertska procjena
** Ne postoje podaci u postojećim planskim dokumentima
***
Svi operativni troškovi i troškovi održavanja su procjenjeni kao 5-10% od investicije
zavisno od vrste investicije.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
84
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
5.4.
Logički okvir za implementaciju Direktive
Predviđeno vrijeme za implementaciju Direktive je usklađeno sa Scenarijem br. 2. Za ovo
vrijeme je sačinjen okvir i koraci za implementaciju, te je određen vremenski period potreban za
provođenje aktivnosti na implementaciji.
Tabela 21: Okvirni koraci implementacije
Radni plan za Pod-Zadatak 1
"Pripremni radovi za implementaciju Direktive i isporuku Preliminarne procjena rizika od
poplave"
Uskladiti pristup u oba entiteta, u riječnim bazenima kako bi se osigurala dosljednost
Cilj:
pristupa Savske Komisije
Ključni element za uspješnu provedbu Strategije i uspješnu isporuku Planova
upravljanja rizikom od poplava je koordinacija djelovanja mnogih sudionika s različitim
ulogama i odgovornostima. Često, je glavni problem nedostatak komunikacije i
Relevantnost
aktivnosti
razmjene informacija. U najgorim slučajevima, neki koji su uključeni u upravljanje
rizicima od poplava možda nisu bili svjesni drugih aktivnosti, a kamoli koordinirali s
njima. Rezultat toga je da se razviju diskretna lokalna rješenja koja ne uzimaju u obzir
uticaje i poboljšanja na regionalnom ili nacionalnom nivou. Savska Komisija ima nacrt
programa i metodologiju koju valja slijediti kao sredstvo osiguravanja najbolje prakse i
dosljednosti



Tijela koja
treba
uključiti :
Vodna agencija(e)
Komisija sliva rijeke Save
Koordinacija na državnom nivou drugih vladinih tijela
Pod-aktivnost 1.1 - Izvršiti okvir za usklađivanje plana
Izvršiti usklađivanje plana s namjerom da se razjasne "ko radi što" i po kojim
standardima s obzirom na:

Implementaciju međunarodnih ugovora potpisanih od strane države (npr.,




Implementaciju EU direktiva o vodama
suradnja s ICPDR i Savskom Komisijom)
Glavne
aktivnosti
Implementaciju vodnih Zakona i propisa
Uspostaviti dogovorene izvore dobre prakse
Postići sporazum pristupu isporuke Prethodne procjene rizika od poplava
razvijene u ovoj Strategiji i kako će se definirati „značaj“
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Protokoli i dogovorena hijerarhija pristupa upravljanja rizicima od poplava
Okvir distribuiran relevantnim sudionicima, uključujući Savsku Komisiju i Evropsku
komisiju
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
85
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Pod-aktivnost 1.2 – inicirati angažman i jačanje kapaciteta
Direktiva će zahtijevati neke promjene u naglasku i smjeru, povećanju ljudskih resursa i
kapitala. Sva tijela s vodom, odvodnjom, hitnim planiranjem korištenja zemljišta,
prostornim uređenjem i razvojem kontrole i ekološke regulacije unutar svakog entiteta
morat će biti svjesni pravca Direktive, koji se kreće od zaštite pema prevenciji i
pripremljenosti. Također je važno da u PFRA i identifikaciji područja značajnih rizika
Glavne
aktivnosti
postigne transparentnost i puna konzultacija na svim nivoima, uključujući i kantone i
općine. Sve izvore rizika od poplava treba razmatrati i lokalno iskustvo je potrebno, a
ovaj početni angažman u prikupljanju podataka će postaviti temelje kako bi se uveli ti
novi pristupi upravljanja rizikom od poplava.
Izgradnja kapaciteta u svim disciplinama gore navedenim, a posebno za lokalne
kantonalne / općinske planere i projektante koji će se pokrenuti u ovoj aktivnosti.

Glavni
Radionice i prezentacije unutar svakog entiteta na svim nivoima vlasti
Cestovne prezentacije i prikazivanje u ključnim zajednicama
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
indikatori

Plan komunikacija i sudjelovanja za potpisivanje od strane vodne Agencije


Formalne povratne informacije s radionica
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Pod-aktivnost 1.3 - Priprema PFRA metodologije i smjernica za entitete
Jul
Aug
Sep
Raspored
Okt
Potpisan plan komunikacije
Nov


Glavne
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Pojasniti odgovornosti svakog administrativnog nivoa;
Stvoriti robusnu metodologiju za identifikaciju područja sa značajnim rizikom
od poplava koji se ne mogu oboriti od strane građana ili EU komisije. To će
aktivnosti
osigurati da se svi aspekti rizika od poplava i njihov negativan utjecaj
razmatraju dosljedno korištenjem 4 glavna pokazatelja data u Direktivi

Glavni
Robusna metodologija i upotrebljive smjernice koje odgovaraju dostupnim i
lako derivabilnim podacima
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
Potpis Savske Komisije i EU komisije
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 1.4 – Uvesti formalne smjernice za rizik od poplava u prostorno planiranje
Ovo je ključni element Direktive, a smanjenje budućih gubitaka pomoću sekvencijalnog
prostornog planiranja baziranog na procjeni rizika se mora uvesti što je prije moguće u
provedbu Direktive.

Glavne
pregled najbolje međunarodne prakse u prostornom planiranju, uzimajući u
obzir rizik od poplava
aktivnosti

Procjena trenutnih Zakona i smjernica za planiranje

Izrada okvira sekvencijalnog pristupa lokaciji novog razvoja baziranog na
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
86
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
riziku

Privremene konsultacije s entitetima i predstavnicima kantona / općina

Stvaranje primjera (pilota) rezultata planiranja za niz velikih gradova s
prikazom primjene smjernica za rizik od poplava
Glavni
rezultat(i)

Objavljivanje nacrta smjernica i praćenje komentara

Radionice sa svim vlastima za planiranje u oba entiteta


Formalne smjernice za upravljanje rizicima od poplava i prostorno planiranje

Formalni proces konsultacija i prihvatanje na entitetskom nivou
Događaji za izgradnju kapaciteta za planiranje lokalnih tijela, i vodnih Agencija
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 1.5 – Početne aktivnosti prikupljanja podataka i studija

Traže se dobri skupovi podataka za modeliranje i analizu utjecaja poplava za
pomoć pri izradi PFRA i bitni za isporuku FRMPs


Glavne
aktivnosti
Hidrološka studija za podršku FRMPs
Statistički podaci o popisu stanovništva, ekonomske aktivnosti, kulturne
baštine i ključne infrastrukture trebaju biti prikupljeni i sastavljeni u oba
entiteta

digitalni modeli reljefa i poprečni profili i strukture vodotoka su bitne za

promjene u korištenju zemljišta i njihov utjecaj na hidrologiju treba ocijeniti
isporuku poplavnim karata i planova
Glavni
rano tako da bilo koje praćenje i istraživanje može biti instalirano
rezultat(i)

faktori i utjecaj klimatskih promjena na tokove poplava također treba

GIS skupovi podataka na temelju podataka iz posljedica (vidi zadatak 2.1) za
procijeniti kroz istraživanja i poređenje s evropskim primjerima
koliko će to biti upravljivo.
Objektivno

potvrdivi
pregled i kontrola kvalitete izvještaja o isporučenim stavkama
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
87
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 22: Rdani plan za implementaciju podzadataka
Radni plan za Pod-Zadatak 2
"Isporuka Preliminarne procjene rizika od poplava"
Cilj:
Proizvesti Preliminarnu procjenu rizika od poplava
Ovo je prvi korak u usklađivanju s Direktivom i osigurava fokus za koja se područja
pripremaju Planovi upravljanja rizikom od poplava. Direktiva zahtijeva da se razmotre
Relevantnost
rizici od poplava raznih izvora, te da se razmotri i njihov utjecaj na širok spektar
aktivnosti
pokazatelja radi određivanja područja pod značajnim rizikom.



Bodies
involved:
Vodna agencija(e)
Državne vlasti
kantoni i općine
Pod-aktivnost 2.1 – strategije i protokoli upravljanja podacima
Direktiva zahtijeva da rezultati iz oba i PFRA i FRMPs budu dostupni u standardnim
formatima i spremljeni po zajedničkim standardima. Postoji određeno tumačenje koje
Glavne
aktivnosti
je dozvoljeno od strane MS i to je uglavnom da bi odražavalo kvalitetu i dostupnost
svojih podataka. Kao što se procjena značaja mora zasnivati na dosljednim podacima,
tako je važno da se i strategija upravljanja podacima pripremi što je prije moguće.
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
indikatori
strategije i protokoli upravljanja podacima koji mogu biti primjenjivi u oba entiteta
Upravljanje podacima i protokoli razmjene su dogovoreni s Savskom Komisijom, a u
skladu s INSPIRE direktivom.
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Pod-aktivnost 2.2 – prikupljanje povijesnih podataka
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Povijesni podaci poplava su važan dio PFRA. Moraju biti dobri i provjerljive kvalitete, a
njihova relevantnost za procjenu i upravljanje budućih poplava se mora ocijeniti
objektivno. Strategija za provedbu Direktive u cijeloj BiH je utvrdila da će povijesni
podaci pružiti dokaze Evropskoj komisiji da područja koja se ne smatraju značajnim
Glavne
aktivnosti
nemaju nikakav povijesni dokaz poplave. Da bi se dobila sveobuhvatna baza podataka
koja je robusna i uključuje sve relevantne strane, važno je da vježbe prikupljanja
podataka uključuju lokalne općine i zajednice. Obje kategorije vodotoka treba
promatrati zajedno s poplavnim događanjima, koji nastaju od lokalne cjevovodne mreže
koja reagira na oborine.

Glavni
poplavnih incidenata u dogovorenom formatu. Uspoređivanje upitnika iz
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
GIS baza podataka, sa zemljopisnim kartama i metapodacima tačkastih
kantona i općina, a po potrebi javnosti.


Eventualno javno objavljivanje i prihvaćanje
održavanje standarda podataka
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
88
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
indikatori
Okt
Raspored
Pod-aktivnost
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
2.3 – Kompletno prediktivno modeliranje gdje su identificirane praznine i
osiguranje da su svi postojeći rezultati usklađeni
Znatan rad je već poduzet u oba entiteta na primjeni najbolje prakse tehnike
modeliranja za procjenu opsega poplava i na nekim lokacijama rizika od poplava.
Prioritizacija ulaganja se u prošlosti radila putem cost benefit analize sa samo
ograničenim uključivanjem socijalnih, kulturnih i ekoloških pitanja.
Glavne
aktivnosti
Kako će ovo prediktivno modeliranje biti ključna osnova za odabir područja značajnih
rizika, treba poduzeti istraživanje tako da pristupi budu dosljedni i okviri poplava
pripremljeni, bez korištenja obrana i regulacionih radova (što je, pretpostavka je
stanje ako obrana protiv poplave ne uspije).
Uspoređivanje planova rušenja brane te plavljenja izazvanog time.
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Dosljedne karte obima poplave onih područja koja se smatraju visoko prioritetnim
Javne konsultacije, koje će biti dio kampanje za podizanje svijesti, uz povratne
informacije.
Ove karte trebaju biti dobro usporedive sa povijesnim podacima u 75% osobina
navedenih kao opasnost od povijesne poplave obuhvaćene ovim prediktivnim kartama.
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 2.4 – Proizvesti set alata za značaj i proizvesti APSRs
Direktiva je jasna da se svi izvori poplava trebaju uzeti u obzir i da se razmatraju
negativne posljedice poplava širokog kruga pokazatelja. Kombinirajući sve ove podatke
u jedan pokazatelj važnosti je nešto čemu MS može pristupiti na temelju dostupnosti
podataka, troškova i vremena povezanih s pripremom ovih podataka i kako je svaki MS
već ranije ocijenio prioritet. Neki MS su prišli ovom problemu koristeći pokazatelje, koje
bilo izvlače podatke direktno ili koriste surogate za impliciranje težine tog
Glavne
aktivnosti
pokazatelja. Postoji ograničenje u oba entiteta u vezi osnovnih georeferenciranih
podataka o lokaciji imovine ili privredne aktivnosti.
Glavni cilj seta alata je pružiti mogućnosti provjere i praćenja radi usporedbe i procjene
„značaja“ pomoću ograničenog seta pokazatelja i izvora podataka. Izradom alata u
GISu ova procjena se može ponoviti još jednom dok dolaze podaci i također osigurava
revizijski trag toga kako će svaki kvadrat mreže biti procijenjen. Sposobnost za
uključivanje i poređenje povijesnih podataka o poplavama će biti uključeni.
Glavni
rezultat(i)
Objektivno

GIS alat i raščlanjen rezultat o značaju poplave

Alat za samoprovjeru, koji može biti dostupan za testiranje da se vidi zašto je
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
89
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
potvrdivi
područje definirano kao značajno
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Radni plan za Pod-Zadatak 3
"Konsultacije na prethodne procjene rizika od poplava"
osigurati da je prethodna procjena robusna i da je identificirala sva područja značajnog
Cilj:
rizika od poplava
ključni element za uspješnu provedbu Strategije i politike voda je koordinacija
djelovanja mnogih sudionika s različitim ulogama i odgovornostima. Često, glavni
Relevantnost
aktivnosti
problem je nedostatak komunikacije i razmjene informacija. U najgorim slučajevima,
neki koji su uključeni u upravljanje vodnim resursima mogu biti nesvjesni drugih
aktivnosti, a kamoli koordinirati s njima. Rezultat toga je da se razviju diskretna lokalna
rješenja koja ne uzimaju u obzir uticaje i poboljšanja na regionalnom ili nacionalnom
nivou
Pod-aktivnost 3.1 – Aktivirati strategiju uključenja i objaviti PFRA karte

Poduzeti kartiranje sudionika i razmotriti najbolje prakse za angažiranje
širokog spektra tih grupa. Iskustva iz ODV savjetovanja
Glavne



aktivnosti
Stvoriti kampanju podizanja svijesti na nivou entiteta
Pre-upozoriti one sudionike čija je saglasnost za PFRA karte obavezna
Objavljivati PFRA karte i izvještaje koji će pokazati kako je APSFR utvrđen
Glavni
Plan angažmana i komunikacije
rezultat(i)
PFRA karte objavljene na web stranicama i dostupne na lokalnim prostorima
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
ocjena i vrednovanja komunikacijske strategije
Aktivne povratne informacije o PFRA kartama
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 3.2 – Poboljšanje i ažuriranje područja sa značajnim rizikom od poplava
Glavne
aktivnosti
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi

Proces treba uvesti kako bi se omogućilo poboljšanje i ažuriranje indikatora i

Tok revizije promjene treba sačuvati

Revidirana Područja značajnog rizika od poplava
područja s rizikom od poplava
-
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
90
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
indikatori
Okt
Raspored
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 3.3 – Proizveden obim opasnosti od poplava i karata rizika
Glavne
-
aktivnosti
Glavni
-
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi
-
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Radni plan za Pod-Zadatak 4
"Proizvodnja karata opasnosti od poplava i rizika"

Cilj:
•
Izrada mapa poplavnog rizika
Jasan prikaz opasnosti od poplava
Relevantnost
aktivnosti
Experts

involved:
Pod-aktivnost 4.1 – Dovršiti metodološke pristupe

Mapiranje rizika treba uzeti u obzir sve što doprinosi opasnosti, kao što je
preljevanje obrane, rušenje obrane i kvar pumpi i crijeva.
Glavne

aktivnosti
EU FloodSite i Savska komisija će razviti odgovarajuće metodologije koji bi
trebale biti primijenjene na BH entitete.
Glavni
rezultat(i)
Smjernice i izrada nekih tipičnih primjera područja rizika od poplava će biti pripremljeni
Objektivno
potvrdivi
Test od strane Savske komisije
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 4.2 – Modeliranje poplava i kartiranje
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
91
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Količina modeliranja i kartiranja će biti značajna i preporučena je od strane ove
Glavne
aktivnosti
strategije koja stavlja okvir sa savjetnikom u nadležnim zavodima, odnosno da osigura
vrijednost za novac i inovacija je uključena u ovaj rad
Glavni
rezultat(i)

Okvirni ugovor EU natječaja

Savska komisije da se uključi u pregled ponude
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 4.3 – Proizvesti karte opasnosti od poplava i rizika
Glavne

aktivnosti
Izrada mapa opasnosti i rizika
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
•
potvrdivi
Objavljenje mape na internetu
indikatori
Okt
Raspored
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 4.4 – Objaviti karte opasnosti od poplava i rizika
Glavne
aktivnosti
Glavni

rezultat(i)
Objektivno

potvrdivi
Mogućnost pristupa mapa
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
92
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Radni plan za Pod-Zadatak 5
"Proizvesti Planove upravljanja rizicima od poplava"
Isporučiti planove održivog dugoročnog upravljanja rizicima od poplava
Cilj:
FRMPs su ključni rezultat i opisuju put naprijed za isporuku prevencije, zaštite i
pripravnosti od poplava i imovinskih šteta.
Relevantnost
aktivnosti
Ti planovi trebaju biti pripremljeni u suradnji sa zajednicama koje trebaju zaštitu, te
će morati pokazati da će bilo kakve mjere biti održive i neće stvoriti bilo kakve
negativne utjecaje.
Stručnjaci koji

su uključeni:
Pod-aktivnost 5.1 – Strategija podizanja svijesti kako bi se poduprla FRMP

FRMPs će morati iskoristiti sve elemente FRM i nestrukturalni odgovori
moraju ostati ključni alat koji se koristi kao alternativa ili za rad na
strukturnim mjerama za borbu protiv ekstremnih događaja.

Glavne
aktivnosti
bit će potrebno procijeniti otpornost zajednice u opasnosti i alternativne
mjere rizika od poplava

bit će potrebna bliska uključenost s tim zajednicama u odabiru opcija, i
promocija programa, i kao dio strategije angažmana trebaju biti
kontinuirano informirani
Glavni
promotivni materijali, događanja za uključivanje i radionice (koji će se povremeno
rezultat(i)
održavati)
Objektivno
potvrdivi
komentar na plan komunikacije
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.2 – Proizvesti hidrološke modele slivova
Široko razumijevanje slivnih hidroloških procesa je potrebno za procjenu mogućnosti
Glavne
aktivnosti
zadržavanje poplava, pitanja ukidanja pritoka i kao sredstvo dopunjavanja podataka
lokalnih mjernih stanica

Glavni
rezultat(i)
Operativni hidrološki model koji bi se mogao proširiti i na prognostički
model protoka
Objektivno
potvrdivi

Integracija u modele Plana upravljanja slivom rijeke
indikatori
Raspored
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
Sep
93
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.3 – Prognoziranja poplava i poboljšanja upozorenja

Glavne
aktivnosti
Glavni
rezultat(i)
Upostava i kalibracija prognoznih modela na području riječnih bazena sa
opcijom ranog upozoravanja

Operativan i upotrebljiv model prognoziranja poplava i ranog upozoravanja
Objektivno
potvrdivi
-
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jun
Jul
Aug
Sep
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.4 – Dovršavanje metoda procjene za FR mjere
Postoje brojne tehnike koje se primjenjuju diljem Europe i smjernice su
Glavne
aktivnosti
Glavni
rezultat(i)
dostupne. One moraju biti pregledane i napravljene specifične za BiH i vrstu rizika od
poplava i mjera koje se primjenjuju.

Smjernice za ocjenjivanje metoda i društveno ekonomskih podataka

Savska komisija
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.5 – Proizvodnja dokazne osnove za FRMP
Glavne
Uspostava i validacija modela tečenja u otvorenim tokovima za različite scenarije na
aktivnosti
osnovu kojih se dobijaju mape plavljenja i dubine u inundacijama
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
94
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Procjena rizika
Priprema mapa prosječnih godišnjih šteta za modelirane scenarije plavljenja
Priprema mapa rizika po okoliš
Priprema mapa socijalnog rizika. U prvom redu rasporeda stanovništva u prostoru
Na osnovu ovako kreiranih mapa jednostavnim preklapanjem i dodjeljivanjem
težinskih faktora svakoj grupi podataka (na osnovu ranije utvrđenih metoda) se
dobijaju područja pod značajnim rizikom od poplava.
Glavni
rezultat(i)

Objektivno
potvrdivi

indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.6 – Konsultacije o dugoj listi mjera i priprema kratke liste
Glavne
Raspravljati o mjerama kojima se raspolaže s sudionicima i prihvati uži izbor.
aktivnosti
Pripremiti kratak sadržaj svake od dugih opcija
Glavni
rezultat(i)

Kratka lista opcija koje treba uzeti za ocjenu

Duga lista nije revidirana
Objektivno
potvrdivi
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jun
Jul
Aug
Sep
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.7 – Poduzeti procjenu mogućnosti i konsultacija
Glavne
Izrada prijedloga Plana upravljanja poplavnim rizikom i nakon toga uključivanje
aktivnosti
javnosti i šireg kruga korisnika
Glavni
rezultat(i)
Objektivno
potvrdivi


PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
95
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.8 – Proizvesti Plan upravljanja rizikom od poplava
Glavne
aktivnosti
Glavni
rezultat(i)
Izrada zavšnog teksta Plana upravljanja poplavnim rizikom

Objektivno
potvrdivi

indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.9 – Integracija sa RBMP i Akcijskim planom Savske komisije
Glavne
Planove upravljanja poplavnim rizikom potrebno je uskladiti sa Planovima upravljanja
aktivnosti
riječnim bazenom i Akcionim planom za riječni bazen Save
Glavni
rezultat(i)

Objektivno
potvrdivi

indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
96
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Pod-aktivnost 5.10 – Objaviti Plan upravljanja rizikom od poplava
Glavne
Sačinjene Planove upravljanja poplavnim rizikom potrebno je učiniti dostupnim
aktivnosti
javnosti objavljivanjem na internetu ili na drugi način.
Glavni
rezultat(i)

Objektivno
potvrdivi

indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Pod-aktivnost 5.11 – Dovršiti Plan upravljanja rizikom od poplava
Glavne
aktivnosti
Glavni
rezultat(i)

Objektivno
potvrdivi

indikatori
Raspored
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Jan
Feb
Mar
Apr
Maj
Jun
Jul
Aug
Sep
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
97
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
6. TROŠKOVI FINANSIRANJA IMPLEMENTACIJE
DIREKTIVE O PROCJENI I UPRAVLJANJU
POPLAVNIM RIZICIMA
Direktiva 2007/60/EC o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima (u nastavku teksta “Direktiva o
poplavama”) ima za cilj da smanji i upravlja poplavnim rizicima koji su prijetnja ljudskom
zdravlju, okruženju, kulturnom naslijeđu i ekonomskim aktivnostima. Direktiva najprije
zahtijeva od Zemalja članica da naprave preliminarnu procjenu kako bi se identificirali riječni
bazeni i pripadajuća priobalna područja koja su izložena poplavnim rizicima. Za takve zone,
Zemlje članice moraju napraviti mape poplavnih rizika te moraju izraditi planove upravljanja
poplavnim rizicima koji će biti fokusirani na prevenciju, zaštitu i spremnost. Direktiva se odnosi
kako na unutarnje tako i na obalne vode.
Direktiva mora biti koordinirana
sa zahtjevima Okvirne Direktive o vodi, naročito kroz
koordinaciju planova upravljanja poplavnim rizicima sa planovima upravljanja riječnim bazenima
te kroz koordinaciju procedura učešća javnosti tokom pripreme ovih planova. Sve procjene,
mape i planovi koji se pripreme moraju biti dostupni javnosti.
Direktiva zahtijeva od Zemalja članica da koordiniraju aktivnosti upravljanja poplavama u
zajedničkim riječnim bazenima koji uključuju i treće zemlje a ne da preduzimaju aktivnosti koje
će povisiti poplavni rizik u susjednim državama. Zemlje članice će uzeti u obzir dugoročni
razvoj, uključujući i klimatske promjene, kao i održivu praksu upotrebe zemljišta u ciklusu
upravljanja poplavnim rizicima na koje se odnosi ova Direktiva.34
Osnovni cilj ovog poglavlja je da pokaže kako potražnja za financijskim sredstvima koja su
potrebna za implementaciju zahtjeva Direktive o poplavama i prognozirana ponuda financijskih
sredstava mogu biti koordinirane kako bi se ispunili zahtjevi EU acquis-a.
U nastavku poglavlja:
Implementacijski scenario Direktive o poplavama: scenario, koji predviđa finansiranje i
implementaciju gore navedenih zahtjeva Direktive.
Osnovni scenario: scenario koji predviđa finansiranje i implementaciju mjera za održavanje
postojeće infrastrukutre za upravljanje poplavama.
Aproksimativni scjenario: scenario, koji kombinira održavnje postojeće infrastrukture za
upravljanje poplavama i implementaciju novih zahtjeva, koji su utvrđeni Direktivom o
poplavama.
6.1.
Osnovni metodološki koraci
Osnovni metodološki koraci koji su doveli do zaključka o potrebnom vremenu za implementaciju
Direktive o poplavama uključuju:
34
Uvod sa stranice Europske komisije: http://ec.europa.eu/environment/water/flood_risk/index.htm
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
98
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
1. Analizu historijskih činjenica o investiranju svih izvora u sektor upravljanja poplavama u
BiH. Rezultati ove analize donose rezultate o iznosu ulaganja u sektor upravljanja
poplavama u BiH za baznu godinu (2010.).
2. Počevši od bazne godine, na osnovu različitih pretpostavki, napravljena je prognoza
godišnje promjene doprinosa svih potencijalnih financijskih izvora. Analizirano je
nekoliko slučajeva moguće godišnje promjene strukture financijskih izvora.
3. Analiziran je financijskih gap. Potrebe za ulaganjima za implementaciju Direktive o
poplavama (investicije za osnovni scenario i jednokratni izdaci za prirpremu planova
upravljanja poplavnim rizicima) raspoređene su kroz određeni broj godina i upoređene
su sa potencijalnim financijskim izvorima, te se na taj način izračunao datum kada bi
Direktiva mogla biti implementairana. Analizirano je i nekoliko slučajeva u zavisnosti od
godišnje promjene financijskih izvora.
4. Iterativni proces upoređivanja potreba za ulaganjem i prognoziraje doprinosa iz
financijskih izvora omogućava prijedlog najvjerovatnijeg scenarija za implementaciju
tehničkih mjera prema zahtjevima Direktive o poplavama.
Svaki korak, koji uključuje i posebnu analizu i značajan obim kalkulacija, je detaljno opisan u
nastavku ovog poglavlja.
6.2.
Sažetak procjene troškova za direktivu o
poplavama
Osnovne tehničke mjere koje su neophodne za implementaciju Direktive o procjeni i upravljanju
poplavnim rizicima su kategorisane u sljedeće grupe:
1. Preliminarna procjena poplavnog rizika riječnih bazena i pripadajućih obalnih zona,
identifikacija područja gdje postoji potencijalno značajan poplavni rizik.
2. Izrada mapa poplavnih opasnosti i mapa poplavnih rizika za područja koja su izložena
stvarnom riziku od poplava. Ove mape će identificirati područja sa srednjom
vjerovatnoćom plavljenja (najmanje 1 u 100 godina) te slučajeve ekstremne ili vrlo
male vjerovatnoće plavljenja za koje treba biti naglašena dubina vode koja se može
očekivati. Za ova područja mora se naglasiti broj populacije koja je potencijalno izložena
poplavnim rizicima, koje ekonomske aktivnosti su ugrožene te kolika može biti šteta po
okoliš.
3. Na kraju, za ove zone se moraju izraditi planovi upravljanja poplavnim rizicima. Ovi
planovi uključuju mjere koje će smanjiti vjerovatnoću plavljenja i potencijalnih
posljedica plavljenja. Oni će prikazati sve faze ciklusa upravljanja poplavnim rizicima ali
će najveći fokus biti na prevenciji (tj. prevenciju štete uzrokovane poplavama tako što
će se izbjegavati izgradnja kuća i postrojenja u trenutnim i budućim poplavnim
područjima ili tako što će se usvojiti buduća unaprijeđenja smanjenja poplavnih rizika),
zaštiti (preuzimanje mjera smanjenja vjerovatnoće plavljenja i/ili uticaja poplava na
posebnim lokacijama kao što su obnovljiva poplavna područja i močvare) i spremnosti
(npr. pružanje instrukcija javnosti o tome šta treba činiti u slučaju poplava).
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
99
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Procjenu troškova za implementaciju gore navedenih mjera sproveli su tehnički eksperti te je
stoga procjena detaljno prezentirana u tehničkom poglavlju ove pod-strategije.
U nastavku su prikazane samo sažete osnovne informacije vezane za dva osnovna scjenarija.
Tabela 23. Neophodni izdaci za implementaciju Direktive o poplavama, izraženo u KM
Mjere/scenariji
Pripremni radovi, uključujući
usklađeni pristup u oba entiteta,
riječnim bazenima, izrada
protokola, metodologije i uputa,
prikupljanje setova podataka
Izrada Preliminarne procjene
poplavnog rizika
Izrada poplavnih mapa i mapa
rizika
Planovi upravljanja poplavnim
rizikom
Ukupni troškovi implementacije
Direktive
FBiH
RS
BD
Ukupno
7.471.400
6.700.000
300.000
14.470.000
2.600.000
2800.000
35.000
5.434.200
11.500.000
10750.000
250.000
22.500.000
3.200.000
2.800.000
200.000
6.200.000
24.800.000
23.100.000
790.000
48.602.000
Izvor: Tehničko poglavlje ove pod-strategije
Ukupna suma troškova implementacije Direktive o poplavama u BiH iznosi oko 48,6 miliona KM
počevši od 2010. godine.
U slučaju da je implementacija Direktive planirana za 10 godina, prosječan godišnji iznos bi bio
oko 5 miliona KM. Da je ovaj zadatak proveden za 5 godina, onda bi bilo potrebno više od
prosječno 10 miliona KM godišnje. Vrijeme potrebno za implementaciju Direktive ovisi o
raspoloživosti izvora sredstava. Nekoliko takvih slučajeva je prezentirano u narednim dijelovima
teksta.
Međutim, set od tri osnovne mjere za scenario implementacije Direktive o poplavama nije jedini
set mjera koje moraju biti implementirane. Kao što je objašnjeno u tehničkom poglavlju ove
pod-strategije, neke osnovne mjere se moraju zadržati u trenutnoj situaciji i na trenutnom
nivou infrastrukture upravljanja poplavama:
Tabela 24: Neophodni izdaci za implementaciju osnovnih mjera, izraženo u KM
Mjere/scenariiji
Rekonstrukcija postojećih sistema i
objekata za zaštitu od štetnog
djelovanja voda, investicijiski
troškovi
Operativni troškovi i troškovi
održavanja, KM/godina
FBiH
RS
BD
Ukupno
67.900.000
60.800.000
5.500.000
134.200.000
6.800.000
5.800.000
550.000
13.150.000
Izvor: Tehničko poglavlje ove pod-strategije
Dva scenarija za procjenu financijskog “gap-a” su analizirana u nastavku. Prvi se odnosi samo
na implementacijske troškove Direktive o poplavama. Drugi se odnosi na osnovne i
aproksimativne mjere.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
100
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Potencijalni troškovi potencijalnih mjera, koji trebaju biti predviđeni u budućim Planovima
upravljanja poplavnim rizicima, su također prezentirani u tehničkom poglavlju ove podstrategije. Ovi troškovi mogu dostići iznos od 1 milijardu KM i implementacija povezanih mjera
će početi tek nakon formalne implementacije Direktive o poplavama. Kao što je prikazano u
sljedećim dijelovima poglavlja, to se može očekivati u periodu od 2019 – 2023.
6.3.
Finansiranje mjera upravljanja poplavnim
rizicima
Izdaci koji će nastati obezbjeđenjem zaštite od poplava u BiH mogu se teoretski finansirati iz
sljedećih izvora:

Državni/Entitetski budžeti

Kantonalni budžeti (u FBiH)

Opštinski budžeti

Fondovi za zaštitu okoliša oba entiteta

Lokalne banke

Bilateralni donatori

IFIs

EU scheme podrške
Dio 6.3.1. koji slijedi u nastavku opisuje raspoloživost prvih pet spomenutih izvora.
Odvojeni podaci za entitetska, kantonalna i opštinska ulaganja u vodni sektor još uvijek nisu
dostupni pa je nekoliko pretpostavki doneseno i kombinovano sa podacima koji su primljeni od
relevantnih autoriteta, te smo tako dobili brojeve koje prikazuju dosadašnje investiranje u vodni
sektor što je realnije moguće.
Dio 6.3.2. u osnovi pokriva tri tipa financijskih izvora – IFIs, bilateralne donatore i pomoć EK.
6.3.1. Državni (entitetski) i lokalni izvori
6.3.1.1.
Trenutne investicije državnih izvora u sektor upravljanja poplavnim
rizicima
Na osnovu postojećih dokumenata i nekoliko intervjua sa nadležnim organima, konsultant je
napravio procjenu input-a svih pomenutih izvora za finansiranja vodnog sektora a koji će se
koristiti za postizanje budućih ciljeva vodnog sektora BiH.
Izvori finansiranja implementacijskih aktivnosti i zadataka koji su definisani Zakonom o vodi
FBiH, član 168, nabrojani su kao što slijedi: (i) opće vodne naknade; (ii) posebne vodne
naknade (PVN); (iii) prihod od zakupa javnog vodne imovine; (iv) Federalni, kantonalni, gradski
i opštinski budžeti; (v) kreditna sredstva; (vi) sredstva osigurana posebnim propisima; (vii)
donacije i drugi fondovi koji su u skladu sa Zakonom.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
101
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Niti jedan izvor ne pruža dokaz da su određena sredstva kategorija (iii), (v) i (vi) usmjerena na
ulaganje u vodni sektor u FBiH do sada. Prihod koji se prikupi naplatom opštih i posebnih
vodnih naknada, koji se naknadno distribuira putem kantonalnih budžeta, budžeta vodnih
agencija i Fondova za zaštitu okoliša, je osnovni državni/entitetski izvor finansiranja u vodnom
sektoru.
Proteklih godina prosječan iznos sredstava koji se prikupi od opštih vodnih naknada na
godišnjem nivou iznosio je ukupno cca. 12,6 miliona KM. Distribucija je izvršena:
-
Agencije za vodu - 40%;
-
Kantonalni budžeti - 45% and
-
Fondovi za zaštitu okoliša FBiH- 15%.
Kao što je navedeno u Strategiji upraljanja vodama u FBiH, samo dio te sume – otprilike 90% može biti planiran za finansiranje buduće implementacije mjera. Drugi dio se koristi za
finansiranje naplate naknada i drugih administrativnih funkcija. Do danas, većina ove sume je
korištena za zaštitu od poplava
Prosječan iznos koji može biti prikupljen po osnovu posebnih vodnih naknada na godišnjem
nivou iznosi 31,7 miliona KM u FBiH, pod uslovom da je stopa prikupljanja 100%. Distribucija
sredstava je ista kao i za opšte naknade.
Međutim, kao što je istaknuto u Strategiji za upravljanje vodama FBiH, Agencije za vodu su
uspjele prikupiti samo dio tih sredstava do sada. Kao što je prethodno spomenuto, većina
prikupljenih sredstava se koriste za finansiranje administracije i mjera zaštite od poplava. Za
procjenu potrošnje na mjere zaštite od poplava, koristili smo podatke Agencije za vodno
područje riječnog sliva Save.
Tabela 25 iznosi podatke o fondovima koji su usmjereni na sektor upravljanja poplavnim
rizicima u sedam kantona u FBiH koji su pod nadležnošću Agencije za vodno područje riječnog
sliva rijeke Save tokom perioda 2003-2009. Prosječna godišna suma iznosi oko 6,6 miliona KM.
Tabela 25. Ulaganje u sektor upravljanja poplavnim rizicia u sedam kantona u FBiH tokom
perioda 2003 – 2009, izraženo u milionima KM
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Average
5.9
4.6
6.6
7.1
6.4
8.0
8.0
6.6
Izvor: Agencija za vodno područje riječnog sliva Save
Uz pretpostavku da je nivo ulaganja u ostala tri kantona u FBiH sličan, ukupan iznos za cijelu
FBiH bi iznosio 9,4 miliona KM za baznu godinu.
Opšte vodne naknade ne postoje u RS. Distribucija prihoda prikupljenog putem posebnih vodnih
naknada, osim naknada koje plaćaju vlasnici transportnih vozila koja koriste ulja i uljne
proizvode, naknada za ispuštanje otpadnih voda prema ES (ekvivalentnom stanovniku) i
naknada koje plaćaju uzgajivači ribe koje plaćaju u KM po kilogramu uzgojene ribe, izgleda
ovako:
-70% za posebne svrhe vodnog sektora;
-30% za lokalne autoritete.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
102
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Pomenute naknade koje plaćaju vlasnici transportnih vozila koja koriste ulja i uljne proizvode,
naknade za ispuštanje otpadnih voda prema ES (ekvivalentnom stanovniku) i naknade koje
plaćaju uzgajivači ribe koje plaćaju u KM po kilogramu uzgojene ribe su raspodijeljene na:
-55% za posebne svrhe vodnog sektora;
-15% za zaštitu okoliša RS;
-30% za lokalne autoritete.
Ulaganje u sektor voda RS je predviđeno za sljedeće kategorije:
-Tekuće i dugoročno održavanje
-Rekonstrukcija zaštite obala
-Dokumentacija (priprema razne tehničke dokumentacije)
-Pomoć sistemu vodosnabdijevanja
-Ostali izvori.
Podaci Vodnih agencija u RS prikupljeni tokom perioda 1998- 2009 pokazuju da se svake godine
po osnovu posebnih vodnih naknada prikupi u prosjeku 11,6 miliona KM u RS. Isti podaci
pokazuju da se prosječno 8,3 miliona KM uloži u vodni sektor općenito.
Štaviše, nedavno provedeni planovi u RS za narednih 10 godina pretpostavljaju da će oko 720
000 KM od ukupnih prikupljenih naknada biti uloženo u razvoj novih sistema za prečišćavanje i
prikupljanje otpadnih voda i da će oko 1 milion KM biti uloženo u unaprijeđenje sistema
vodosnabdijevanja. Dakle, može se pretpostaviti da će ostatak iznosa od 6,6 miliona KM biti
uložen u sektor zaštite od poplava.
U Distriktu Brčko oko 50 000 KM se prikupi putem vodnih naknada godišnje (naknadno
odobreno Zakonom o vodi Republike Srpske (Službeni list 10/98)). Međutim, veći iznos od oko
300 000 KM se godišnje potroši na mjere spriječavanja i zaštite od poplava35.
Polazna osnova (od 2010. godine) za prognozu državnih izvora finansiranja sektora zaštite od
poplava se može procijeniti na 9,4 miliona KM u FBiH, 6,6 miliona KM u RS i 0,3 miliona KM u
Distriktu Brčko.
Treba naglasiti da nisu sva sredstava Fondova za zaštitu okoliša u oba entitieta prikupljena
posebnim vodnim naknadama namijenjena sektoru voda (fondovi iz oba entiteta primaju 15%
od posebnih vodnih naknada ; U RS-u samo naknade od vlasnika vozila i zagađivača). Npr. Fond
za zaštitu okoliša RS je do sada (fond u FBiH je počeo sa radom tek 2010.) podržavao projekte
GIS baze podataka na onim objektima koji su značajni za okoliš poput izvora vode, zagađivača,
sanitarnih zona, itd., sanacija starih deponija i odlagališta, energetskih postrojenja itd. Do sada,
od strane Fondova nisu uložena nikakva značajna sredstva u mejre zaštite od poplava.
Još uvijek nema informacija da su lokalne banke zainteresovane za finansiranje izgradnje
infrastrukture ili za finanasiranje projekata koji se odnose na sektor voda u BiH. Predloženo je
da se istraže mogućnosti saradnje Fondova za zaštitu okoliša i lokalnih banaka kako bi se
olakšalo provođenje finansiranja projekata vezanih za ulaganje u sektor voda. Međutim, iscrpan
pripremni rad je potreban da bi se ovakva saradnja mogla ostvariti.
35
Telefonski razgovor sa G. Ljiljanom Zenunović, šef pododjela za vodoprivredu DB
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
103
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Treba naglasiti da u BiH postoji nedostatak statistike koja se tiče pitanja vodnog sektora. Zbog
toga, važan prijedlog je da se provede analiza i napravi adekvatan institucionalni aranžman
kako bi se omogućilo da podaci o ulaganju po pojedinačnim vodnim pod-sektorima iz
pojedinačnih
državnih
i/ili
lokalnih
izvora
budu
prikupljeni
i
sintetizirani
na
državnom/entitetskom nivou.
6.3.1.2.
Prognoza investicija
poplavnim rizicima
državnih
izvora
u
sektor
upravljanja
U zavisnosti od različitih okolnosti, buduće finansiranje iz različitih izvora može se razlikovati.
Ukoliko BiH nastavi svoj proces pristupanja EU, Europski fondovi za pomoć će biti dostupni i
sufinansiranje iz državnih izvora će biti neophodno. Međutim, u ovom momentu nova financijska
perspektiva EU za 2014-2020 još uvijek nije jasna. Stoga je analizirano nekolilo financijskih
scenarija, te je procijenjeno nekoliko “financijskih gap-ova” koji se odnose na implementaciju
Direktive o poplavama.
Pošto je prihod ostvaren po osnovu opštih i posebnih vodnih naknada distribuiran putem Vodnih
agencija u suštini osnovni izvor finansiranja vodnog sektora u BiH, pretpostavka rasta prihoda
po osnovu ovih naknada je glavna pretpostavka vezana za državne izvore finansiranja.
Analizirana su tri scenarija godišnje promjene izvora finansiranja:
1) Slučaj 1: Državnih izvori finansiranja rastu 5% godišnje do sve kraja analiziranog
perioda, tj. do kraja implementacije Direktive o poplavama.
2) Slučaj 2: Nema rasta državnih izvora. Ovo je pesimistični scenario.
3) Slučaj 3: Državni izvori rastu 7% godišnje do 2014. godine kada se udvostručavaju u
2014., te opet rastu 7% godišnje dok se opet ne udvostruče u 2022. godini te opet
rastu 7% godišnje sve do kraja analiziranog perioda.
Šta više, za početak analiziranog perioda pretpostavlja se da su javni prihod i ulaganje u sektor
voda tokom 2010 i 2011 isti kao u 2009, te da nakon toga počinju rasti prema slučaju prognoze
kao što je prethodno pirkazano. Jedan slučaj, ipak, ne pretpostavlja rast finansiranja iz javnih
izvora. Štaviše, potencijalni datumi kada bi BiH mogla postati zemlja kandidatkinja i članica EU
su također uzeti u obzir. Konkretni podaci o godinama 2014. i 2020. su obezbijeđeni od strane
Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa. Počevši od 2020., na osnovu iskustava
novih zemalja članica može se očekivati veliki porast fondova pomoći; stoga, državno
sufinansiranje također treba biti osigurano. Zbog ovog razloga, pretpostavlja se da će se
sredstva iz državni izvora udvostručiti u 2022. godini. Ovo znači da će svi mogući državni/lokalni
morati učestvovati u procesu sufinansiranja.
Gore navedene stope rasta ne pokrivaju samo ulaganje u vodni sektor nego i odražavaju porast
stope naplate naknada.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
104
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
6.3.2. Bilateralni donatori i IFIs
6.3.2.1. Trenutne investicije bilateralnih donatora i IFIs u sektor upravljanja
poplavnim rizicima
Kao što je navedeno u Izvještaju pregleda donacija za period 2009-201036, okolišni sektor je
primio 3% ukupnih donatorskih ulaganja u 2009 i 2% u 2010 (isključujući EU projekte izgradnje
naftovoda u 2010. Glavni donatori/IFIS aktivni u zaštiti okoliša su: Europska zajednica, Svjetska
banka, Italy/IC, Norveška i Holandija, Švedska/Sida, UNDP (putem MDG i GEF), i Mađarska.
Ulaganja donatora u ovaj sektor u 2009 i 2010 su znatno veća nego u 2007 i 2008. Godišnji
fondovi se procjenjuju na 19,45 miliona € - svi su u formi grantova.
Međutim, nijedan grant nije bio direktno vezan za projekte zaštite od poplava osim jedog malog
doprinosa UNDP-a Distriktu Brčko od 33 000 KM.
Također, do sada nisu osigurana ni kreditna sredstva za projekte zaštite od poplava.
Dakle, pomoć sektoru upravljanja poplavnim rizicima putem grantova i kreditnih sredstava
donatorske zajednice za baznu 2010. godinu iznosi 0 KM u BiH.
6.3.2.2. Prognoza investicija bilateralnih donatora i IFIs u sektor upravljanja
poplavnim rizicima
Mnogi donatori ističu da kombinacija izvora finansiranja ima jako dobar učinak. Npr. bilo bi
dobro kombinirati europske i druge izvore finansiranja kao što su to činile duge zemlje
kandidatkinje za ulazak u EU. S druge strane, zbog dosadašnjeg nedovoljnog ulaganja EU, bilo
bi teško učiniti nešto tako.
Kao što je spomenuto u prethodnom dijelu, do sada ni grantovi ni kreditna sredstva nisu bila
obezbijeđena za projekte upravljanja poplavama. Međutim, u toku su pregovori između Vlade
RS i EIB o potencijalnom kreditu za sektor upravljanja poplavama. Nije sigurno kakav će biti
ishod ovih pregovora, ali predlažemo uključivanje kredita IFIs kao potencijalnog izvora
finansiranja u portfolio financijske ponude za upravljanje poplavnim rizicima i u scenario koji
uključuje implementaciju osnovnih mjera (što znači istovremeno i u Aproksimativni scenario, tj.
u kombinaciju oba – osnovnog scenarija i scenarija implementacije Direktive o poplavama).
Na osnovu preliminarnih informacija o iznosu potencijalnog kredita, te vjerovatnoće da se takav
kredit može obezbijediti samo jednom tokom 20 godina, pretpostavljamo da će godišnji iznos
koji će uključivati kredit IFIs u financijskom portfoliu počevši od 2014 (najranija potencijalna
godina prve isplate) iznositi oko 7 miliona KM .
37
Zbog razloga jednakosti u Aproksimativnom scenariju pretpostavljamo isti godišnji iznos
obezbijeđenih kreditnih sredstava i za FBiH. Slučaj koji ne predviđa krediti za FBiH je također
analiziran i prezentiran.
Sljedeći scenariji godišnjeg rasta kreditnog portfolia su detaljno analizirani pri procjeni
financiskog “gap-a”:
•
Slučaj 1:
0
36
Izvještaj o pregledu donacija. Pripremljeno uz financijsku i tehničku pomoć DFID, BiH, Ministarstvo finansija i trezora BiH
onor Mapping Report
Pregovori o 98 miliona EUR tokom 2011. Prema preliminarnim razgovorima, 75% ovog iznosa mogu biti krediti.
37
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
105
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
•
slučaj 2:
0
•
Slučaj 3:
godišnji doprinos od 7 miliona KM kreditnih sredstava za (FBiH i ) RS
počevši od 2014.
6.3.3. Pomoć Europske komisije
6.3.3.1. Trenutne investicije EK na sektor upravljanja poplavnim rizicima
U prethodnim godinama BiH je općenito primila značajnu podršku od EK. Sve do 2002. godine
iznos pomoći je iznosio i po nekoliko stotina miliona EUR, a od 2003. godine ta pomoć je iznosila
manje od 100 miliona EUR godišnje.
Europska zajednica je bila vodeći donator u sektor okoliša BiH, a naročito u vodni sektor. Kao
što je navedeno u aneksu Odluke Europske komisije C(2209)6272 od 11.02.2009., iskustvo koje
je stečeno implementacijom CARDS projekta otkriva da je potpuna saradnja krajnjih korisnika
preduslov uspješnog završetka svih faza projekata.
U prošlosti, EU je obezbjedila pomoć BiH u vidu raznih financijskih instrumenata uključujući
program
Pomoć
Europske
zajednice
za
rekonstrukciju,
razvoj
i
stabilizaciju
(CARDS),
makrofinancijsku podršku i humanitarnu pomoć.
Od 2007 godine BiH je primila pomoć EU u vidu instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA).
Ukupna pomoć za 2008. godinu je iznosila 74,8 miliona EUR. Za 2009. godinu maksimalan iznos
pomoći EK će iznositi 39 miliona EUR prema Odluci Europske komisije C(2009)6272 od
11.02.2009. Za rehabilitaciju i konstrukciju infrastrukture za vodosnabdijevanje i prikupljanje
otpadnih voda u BiH predviđeno je 16,5 miliona EUR iz ovog programa. Međutim, nikakvi
fondovi iz ovog programa nisu predviđeni za pitanja upravljanja poplavnim rizicima.
IPA 2011 je trenutno planira i uključuje “pilot” infrastrukturalni projekat upravljanja poplavama
u Sarajevskom polju. Potencijalni grant bi mogao iznositi 3,4 miliona EUR ili 6,7 miliona KM
prema prijedlogu Ministarstva za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo i Agencije za vodno
bodručje riječnog slia Save u FBiH.
Također, u sklopu IPA 2011 planirana je i tehnička pomoć implementaciji vodnih acquis-a. To,
također, uključuje i Direktivu o poplavama. Potencijalni iznos ovakve pomoći može iznositi oko 3
miliona EUR ili 5,9 miliona KM. Dakle, u periodu od 2007 – 2013, oko 12,6 miliona KM ili 1,8
miliona KM godišnje je bilo uloženo od strane EU programa pomoći u programe realizacije
projekata upravljanja poplavama. Ovaj iznos će biti podijeljen na FBiH, RS i Distrikt Brčko. Na
osnovu fondova koji su već potrošeni na upravljanje poplavama te troškova implementacije
Direktive o poplavama (opisani u narednom dijelu), možemo sumirati situaciju za baznu godinu:
Dakle, pomoć sektoru upravljanja poplavama, prema Direktivi o poplavama, obezbijeđena od
strane grantova EK će iznosit 0,9 miliona KM u FBiH, 0,9 miliona KM u RS i 0,07 miliona KM u
Distriktu Brčko u baznoj 2010 godini.
6.3.3.2. Prognoza investicija EK u sektor upravljanja poplavnim rizicima u BiH
Pri prognoziranju financijske ponude EK uzeti su u obzir potencijalni datumi kada bi BiH mogla
postati zemlja kandidatkinja i zemlja članica EU. Ti datumi, obezbijeđeni od strane MVTEO-a su
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
106
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
2014. i 2020. godina. U 2020. godini, na osnovu iskustva novih zemalja članica, očekuje se
veliki porast fondova za pomoć.
Nakon 2013, financijska perspektiva je nesigurna, ali je moguće da će dio fokusa biti na
ublažavanju klimatskih promjena/mjerama prilagođavanja što će također uključivati pitanja
upravljanja poplavma.
U scenarijima projekcije financijskih izvora pretpostavlja se da će pomoć EK postati jako bitna i
da će rasti znatno više od ostalih financijskih izvora.
Sljedeći scenariji godišnjeg rasta grantova EK su detaljno analizirani pri procjeni fianncijskog
“gap-a”:
•
Slučaj 1:
5% godišnjeg rasta
•
Slučaj 2:
0%
•
Slučaj 3:
10% do 2014, 30% u 2014, 20% u 2021, 30% u 2022, 35% u2023,
40% u 2024 i 40% u 2025. Ovaj rast povećava portfolio pomoći za 4 puta nakon
potencijlnog dana pristupanja BiH Europskoj Uniji.
6.3.4.
Sažetak ponude za finansiranje izdataka u sektoru
upravljanja poplavnim rizicima
Na osnovu prethodnih dijelova, ukupni fondovi, koji trenutno mogu biti korišteni za finansiranje
mjera zaštite od poplava prema Direktivi o poplavama su navedeni u tabeli koja slijedi.
Tabela 26. Procjena financijskih izvora za finansiranje sektora upravljanja poplavama, bazna
godina 2010, izraženo u KM
Izvor finansiranja
Potencijalni iznos za baznu godinu,
u KM
FBiH
9.400.000
Državne investicije (prosjek od 2003-2009)
Krediti
0
Bilateralni grantovi
0
900.000
EK
~10.300.000
Ukupno za FBiH
RS
6.600.000
Državne investicije
Krediti
0
Grantovi
0
900.000
EK
~7.500.000
Ukupno za RS
DB
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
107
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
500.000
Državne investicije
Krediti
0
Grantovi
0
70.000
EK
570.000
Ukupno za DB
~18.400.000
Ukupno za BiH
Prognoza financijskih izvora za Approksimativni scenario za tri gore slijedi u nastavku teksta.
Tabela 27. Doprinosi financijskih izvora za implementaciju Aproksimativnog scenarija, prognoza
za Slučaj 1, izraženo u KM
FBiH
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za FBiH
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
6.930.000
0
945.000
7.900.000
2015
8.022.000
0
1.093.956
9.100.000
2020
10.200.000
0
1.400.000
11.600.000
2025
13.070.000
0
1.780.000
14.800.000
RS
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za RS
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
6.930.000
0
945.000
7.875.000
2015
8.020.000
7.000.000
1.094.000
16.100.000
2020
10.240.000
7.000.000
1.400.000
18.600.000
2025
13.070.000
7.000.000
1.780.000
21.800.000
DB
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za DB
2010
300.000
0
70.000
370.000
2012
315.000
0
73.500
388.500
2015
360.000
0
85.000
450.000
2020
470.000
0
110.000
570.000
2025
590.000
0
139.000
730.000
BiH
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za BiH
2010
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
2012
14.175.000
0
1.963.500
16.163.500
2015
16.402.000
7.000.000
2.272.956
25.650.000
2020
20.910.000
7.000.000
2.910.000
30.770.000
2025
26.730.000
7.000.000
3.700.000
37.330.000
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
108
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 28. Doprinosi financijskih izvora za implementaciju Aproksimativnog scenarija, prognoza
za Slučaj 2, izraženo u KM
FBiH
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za FBiH
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2015
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2020
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2025
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2030
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2035
6.600.000
0
900.000
7.500.000
RS
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za RS
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2015
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2020
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2025
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2030
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2035
6.600.000
0
900.000
7.500.000
DB
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za DB
2010
300.000
0
70.000
370.000
2012
300.000
0
70.000
370.000
2015
300.000
0
70.000
370.000
2020
300.000
0
70.000
370.000
2025
300.000
0
70.000
370.000
2030
300.000
0
70.000
370.000
2035
300.000
0
70.000
370.000
BiH
Državan investicije
Krediti
EK
Ukupno za BiH
2010
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
2012
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
2015
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
2020
2025
13.500.000 13.500.000
0
0
1.870.000 1.870.000
15.370.000 15.370.000
2030
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
2035
13.500.000
0
1.870.000
15.370.000
Tabela 29. Doprinosi financijskih izvora za implementaciju Aproksimativnog scenarija, prognoza
za Slučaj 3, izraženo u KM
FBiH
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za FBiH
2010
9.400.000
0
900.000
10.300.000
2012
10.058.000
0
990.000
11.050.000
2015
23.031.000
7.000.000
1.557.270
31.590.000
2020
32.300.000
7.000.000
2.510.000
41.810.000
2025
84.680.000
7.000.000
10.350.000
102.030.000
RS
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za RS
2010
6.600.000
0
900.000
7.500.000
2012
7.062.000
0
990.000
8.052.000
2015
16.170.000
7.000.000
1.557.000
24.700.000
2020
22.680.000
7.000.000
2.510.000
32.200.000
2025
59.460.000
7.000.000
10.350.000
76.800.000
DB
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za DB
2010
300.000
0
70.000
370.000
2012
321.000
0
77.000
398.000
2015
740.000
0
121.000
860.000
2020
1.030.000
0
200.000
1.230.000
2025
2.700.000
0
805.000
3.510.000
BiH
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za BiH
2010
16.300.000
0
1.870.000
18.170.000
2012
17.441.000
0
2.057.000
19.500.000
2015
39.941.000
14.000.000
3.235.270
57.150.000
2020
56.010.000
14.000.000
5.220.000
75.240.000
2025
146.840.000
14.000.000
21.505.000
182.340.000
Slučaj 1 i slučaj 3 zahtijevaju kraći period implementacije od slučaja 2. Iako su obezbijeđena
sredstva i vrijeme implementacije Aproksimativnog scenarija drugačiji za oba entiteta i Distrikt
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
109
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Brčko, financijska sredstva rastu čak i po završetku implementacije i to istim tempom kao što je
opisano u pretpostavkama financijske prognoze. Ova sredstva će biti neophodna za velike
investicije koje će uslijediti nakon izrade Planova upravljanja poplavnim rizicima.
6.4.
Plan implementacije prema različitim
scenarijima
6.4.1. Procjena financijskog “gap-a”
Tri slučaja procjene “gap-a” u zavisnosti od promjene godišnje stope rasta različitih setova
financijskih izvora, prezentirana su za oba scenarija – scenario Implementacije Dirketive o
poplavama i Aproksimativni scenario.
Sva tri slučaja rasta doprinosa financijskih izvora su prezentirana u nastavku:
Tabela 30. Slučajevi godišnjeg rasta financijskih izvora za analizu financijskog “gap-a”, kao što
je navedeno
Izvor
Državni izvori
Krediti IFIs
EU grantovi
finansiranja/
Slučaj
Slučaj 1
5
0
5
Slučaj 2
0
0
0
Slučaj 3
7% rasta do
Puni iznos od 7
10
2014. godine,
miliona KM
U 2014: 30 i onda 10
U 2014. godini
počevši od 2014
se
u FBiH i RS.
U 2021-2025: 4 puta više
nego u 2020
udvostručava,
7% raste do do
2022. godine
kada se opet
udvostručava, i
onda rase 7%
nakon toga
Za sve analizirane slučajeve, pretpostavljeno je da ulaganja počinju u 2012.
Svi izračuni su u KM od 2010. godine.
Analiza za dva scenarija je prezentirana u ovoj pod-strategiji. Scenariji su (1)
Scenario implementacija Direktive o poplavama koji se odnosi samo na mjere
implementacije Direktive o poplavama, i (2) Aproksimativni scenario koji se
odnosi i na osnovne mjere održavanja infrastrukture i na mjere
implementacije Dirketive o poplavama. Štaviše, tri slučaja različite financijske
ponude su analizirana za svaki scenario
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
110
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
6.4.1.1. Scenario za implementaciju Direktive o poplavama
Analiza ovog scenarija pokazuje takve razultate kao da osnovne mjere i njihovo finansiranje nije
potrebno.
Slučaj 1 Slučaj 1 predstavlja stabilan ali spor rast osnovnih izvora finansiranja.
Prognoza godišnje promjene/rasta financijske ponude za slučaj 1.
Pretpostavka godišnjeg rasta
Državnih investicija u sektor upravljanja
%
5
poplavnim rizicima
Kreditnog portfolia
0
EU grantova
5
U svim grafikonima koji slijede, zbog bolje uočljivosti, izdaci su prezentirani u
kolonama a financijska ponuda iz osnovnih izvora – u polju. Grafikoni pokazuju razliku
između financijske potražnje (godišnji izdaci) i godišnje financijske ponude iz različitih
izvora. Štaviše, izdaci su već prilagođeni rastućoj financijskoj ponudi.
S obzirom da su državne investicije u sektor upravljanja poplavama značajnije u odnosu na
druge vodne pod-sektore, tri slike koje slijede u nastavku pokazuju da bi izrada planova
procjene i upravljanja poplavnim rizicima trebala biti priuštiva sa 5% rasta svih financijskih
izvora do 2015 u FBiH i RS, a u Distriktu Brčko u samo 2 godine.
Slika 6. Uporedni prikaz potrebnih izdataka samo za implementaciju Direktive o poplavama i
raspoloživih financijskih izvora u FBiH, Slučaj 1, izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
111
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 7. Uporedni prikaz potrebnih izdataka samo za implementaciju Direktive o poplavama i
raspoloživih financijskih izvora u RS, Slučaj 1, izraženo u KM
Slika 8. Uporedni prikaz potrebnih izdataka samo za implementaciju Direktive o poplavama i
raspoloživih financijskih izvora u Distriktu Brčko, Slučaj 1, izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
112
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slučaj 2 Slučaj 2 ne prikazuje rast postojećih financijskih izvora. Ovo se može dogoditi u slučaju da su
svi dodatni fondovi usmjereni na hitne mjere drugih sektora, kao što je unaprijeđenje
vodonosnabdijevanja te prikupljanja i tretmana otpadnih voda. U slučaju da su trenutni nivoi
finansiranja upravljanja poplavama osigurani, izrada svih procjena i planova u skladu sa
Direktivom o poplavama će trajati 3 godine u FBiH, gotovo 4 godine u RS, i 3 godine u Distriktu
Brčko.
Slika 9. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih izvora u FBiH za Slučaj 2,
izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
113
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 10. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih izvora u RS za Slučaj 2,
izraženo u KM
Slika 11. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih izvora u Distriktu Brčko
za Slučaj 2, izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
114
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slučaj 3 U slučaju 3, pretpostavljamo stabilan rast državnih izvora finansiranja, osim dvostrukog rasta
finansiranja u 2014. i 2022. godini kada bi BiH potencijalno mogla postati zemlja kandidatkinja
za ulazak u EU i zemlja članica (u 2020.godini).
Godišnji rast
% do 2020
% nakon 2021
7
7
100 u 2014.
100 u 2022
Nema kredita
Nema kredita
... državnih investicija
… kreditnog portfolia
… EU grantova
10 do 2014,
2021–2025: više od 30%
30 u 2014 i onda ponovo 10
godišnjeg rasta ostvaruje 4
puta veće finansiranje nego
prije pristupanja EU
Nakon 2025: 0
Ako se pretpostavi da je stopa rasta financijske ponude slična onoj koja je pretpostavljena u
slučaju 3, u FBiH neće biti financijskog “gap-a” do 2015. a u RS kraja implementacije Direktive.
Raspoloživa financijska sredstva omogućavaju implementaciju sva tri koraka Direktive o
poplavma u roku od 2 godine u Distriktu Brčko.
Rast financijske ponude u kasnijim godinama će biti potrebno iskoristiti za finansiranje “teških”
mjera predviđenih Planovima upravljanja poplavnim rizicima koji su izrađeni u skladu sa
Direktivom o poplavama.
Slika
12.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
financijskih
sredstava
za
implementaciju Direktive o poplavama u FBiH, Slučaj 3, izraženo u KM.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
115
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika
13.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
financijskih
sredstava
za
financijskih
sredstava
za
implementaciju Direktive o poplavama u RS, Slučaj 3, izraženo u KM.
Slika
14.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
implementaciju Direktive o poplavama u Distriktu Brčko, Slučaj 3, izraženo u KM.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
116
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Gore prezentirani scenario pokazuje broj potrebnih godina za implementaciju Direktive o
poplavama u sva tri entiteta ukoliko nisu ispunjene druge obaveze i ukoliko druge mjere nisu
implementirane.
Scenario implementacije Direktive o poplavama doslovno podrazumijeva “administrativne” i
slične poslove. Međutim, infrastruktura, koja već postoji u BiH, mora biti održavana i
unaprijeđena. Kao što je objašnjeno u tehničkom poglavlju ove pod-strategije, neke osnovne
mjere zahtijevaju to. Procjenjeni troškovi za ovo su prezentirani u Tabeli i. Naredni dio opisuje
financijski “gap” za kombinirani – Aproksimativni – scenario.
6.4.1.2. Aproksimativni scenario
Kao što je prethodno spomenuto, Aproksimativni scenario obuhvata održavanje postojeće
infrasturkture za upravljanje poplavama te implementaciju novih zahtijeva koji su definisani u
Direktivi o poplavama.
Tri slučaja procjene “gap-a” u zavisnosti od promjene godišnje stope rasta različitih setova
financijskih izvora, prezentirana su za implementaciju Aproksimativnog scenarija.
Sva tri slučaja rasta doprinosa financijskih izvora su prezentirana u nastavku:
Tabela 31. Slučajevi godišnjeg rasta financijskih izvora za analizu financijskog “gap-a”, %
Izvor
Državni izvori
Krediti IFIs
EU grantovi
finansiranja/
Slučaj
Slučaj 1
5
0
5
Slučaj 2
0
0
0
Slučaj 3
7
7 miliona KM svake
100 u 2014. i 2020.
godine počevši od
2014. u FBiH i RS
2014: 30,
2015-2020: 10,
2021–2025: više od
30% godišnjeg rasta
ostvaruje 4 puta veće
finansiranje nego prije
pristupanja EU
Za sve slučajeve analize, pretpostavljeno je da ulaganja počinju u 2012.
Svi izračuni su u KM od 2010. godine.
Ukupne investicijske (jednokratne) potrebe za implementaciju osnovnih mjera i Direktive o
poplavama iznose 182,8 miliona KM. Skupa sa operativnim troškovima i troškovima održavnja
za osnovne mjere za 10 godina, taj iznos će biti 314,3 miliona KM.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
117
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 32. Neophodni izdaci za Aproksimativni scenario implementacije Direktive o poplavama,
izraženo u KM
Mjere/scenariji za
implementaciju Direktive o
poplavama
Pripremni radovi, uključujući
usklađeni pristup u oba entiteta,
riječnim bazenima, izrada protokola,
metodologije i uputa, prikupljanje
setova podataka, strategija i
protokola za upravljanje podacima
Izrada Preliminarne procjene
poplavnog rizika
Izrada poplavnih mapa i mapa rizika
za područja izložena značajnom
riziku, uspostavljanje hidroloških
modela za slivove, planiranje mjera
upozorenja
Planovi upravljanja poplavnim
rizikom
Ukupni troškovi implementacije
Direktive
Osnovne mjere
Rekonstrukcija postojećih sistema i
objekata za zaštitu od štetnih
posljedica poplava, investicijski
troškovi
Ukupni jednokratni troškovi za
Aproksimativni scenario
Operativni troškovi i troškovi
održavanja za osnovni scenario,
KM/godišnje
Operativni troškovi i troškovi
održavanja za 10 godina, KM
Ukupno za Aproksimativni
scenario sa operativnim
troškovima i troškovima
održavanja
FBiH
RS
BD
Ukupno
7.471.400
6.700.000
300.000
14.470.000
2.600.000
2800.000
35.000
5.434.200
11.500.000
10750.000
250.000
22.500.000
3.200.000
2.800.000
200.000
6.200.000
24.800.000
23.100.000
790.000
48.602.000
FBiH
RS
BD
Total
67.900.000
60.800.000
5.500.000
134. 200.000
92.600.000
83.900.000
6.300.000
182.802.000
6.800.000
5.800.000
550.000
13.150.000
68.000.000
58.000.000
5.500.000
131.500.000
160.700.000
142.000.000
11.790.000
314.302.000
Izvor: Tehničko poglavlje ove pod-strategije
Slučaj 1 Slučaj 1 predstavlja stabilan, ali prilično spor rast svih većih financijskih izvora.
Prognoza godišnje promjene/rasta fianncijske ponude za Slučaj 1.
Pretpostavka godišnjeg rasta
Državnih investicija u sektor upravljanja
%
5
poplavnim rizicima
Kreditnog portfolia
0
EU grantova
5
Tri slike koje slijede prikazuju da će, u slučaju blagog porasta financijske ponude iz državnih
izvora i sredstava EK, ali i dostupnih kredita za FBiH i RS, FBiH moći implementirati
Aproksimativni scenario do 2023., RS do 2022. a Distrikt Brčko do 2030. U ovom slučaju, od EK
bi se zahtijevao tranzicijski period od 10 godina.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
118
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 15. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih sredstava u FBiH za
Aproksimativni scenario (sa kreditom IFIs), Slučaj 1, izraženo u KM
Ukoliko kredit za mjere zaštite od poplava nije obezbijeđen za FBiH, implementacija mjera
Direktive o poplavama, skupa sa osnovnim mjerama, biće postignuta u 2027. godini.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
119
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 16. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih sredstava u FBiH za
Aproksimativni scenario (bez kredita IFIs), Slučaj 1, izraženo u KM
Slika 17. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih sredstava u RS za
Aproksimativni scenario, Slučaj 1, izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
120
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika 18. Uporedni prikaz potrebnih izdataka i raspoloživih financijskih sredstava u Distriktu
Brčko za Aproksimativni scenario, Slučaj 1, izraženo u KM
Slučaj 2 Slučaj 2 predstavlja najpesimističniji slučaj koji ne predviđa porast niti jednog trenutnog izvora
finansiranja niti nove izvore fiannsiranja.
Prognoza godišnje promjene/rasta financijske ponude za Slučaj 2
Pretpostavka godišnjeg rasta
Državnih investicija u sektor upravljanja
%
0
poplavnim rizicima
Kreditnog portfolia
0
EU grantova
0
Tri slike koje slijede pokazuju da će pod najpesimističnijim scenarijem FBiH moći implementirati
Aproksimativni scenario do 2034., RS do 2031. a Distrikt Brčko do 2044. U ovom slučaju, od EK
bi se zahtijevao tranzicijski period od 24 godine. Obično EK ne odobrava ovako duge tranzicijske
periode.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
121
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika
19.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
financijskih
sredstava
za
sredstava
za
implementaciju Aproksimativnog scenarija u FBiH, Slučaj 2, izraženo u KM.
Slika
20.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
financijskih
implementaciju Aproksimativnog scenarija u RS, Slučaj 2, izraženo u KM.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
122
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika
21.
Uporedni
prikaz
potrebnih
izdataka
i
raspoloživih
financijskih
sredstava
za
implementaciju Aproksimativnog scenarija u Distriktu Brčko, Slučaj 2, izraženo u KM.
Slučaj 3 Slučaj 3 predstavlja najoptimističniji slučaj koji pretpostavlja rast sva tri tipa financijskih izvora
raspoloživih za finansiranje implementacije Aproksimativnog scenarija Direktive o poplavama.
Prognoza godišnje promjene/rasta financijske ponude za slučaj 3.
Godišnji rast
% do 2020
% nakon 2021
7
7
100 u 2014.
100 u 2022.
7 miliona KM godišnje
KM 7 million kredita godišnje za FBiH i
počevši od 2014. za
RS
... državnih investicija
… kreditnog portfolia
FBiH i RS
… EU grantova
10 do2014,
2021–2025: više od 30% godišnjeg
30 u 2014 i onda
rasta ostvaruje 4 puta veće finansiranje
ponovo 10
nego prije pristupanja EU
Nakon2025: 0
Tri slike koje slijede u nastavku pokazuju da će pod ovim najoptimističnijim scenarijem FBiH i
RS moći implementirati Aproksimativni scenario do 2019., a Distrikt Brčko do 2023. godine. U
ovom slučaju od EK bi se zahtijevao tranzicijski period od 3 godine kako bi se implementirale
neophodne mjere u Distriktu Brčko.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
123
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Međutim, kako bi se provele sve zahtijevane aktivnosti do 2020. godine, predlaže se da se veći
dio budućih grantova EK usmjeri za Distrikt Brčko, što će omogućiti provođenje svih
zahtijevanih procjena rizika, izradu mapa i planova u oba entiteta i Distriktu Brčko do 2020.
godine. Slika 25 prikazuje poređenje financijskih izvora i neophodnih izdataka uz pretpostavku
da su se financijska sredstva FBiH i RS smanjila u korist Distrikta Brčko. To znači, umjesto
porasta grantova EK od 30% za upravljanje poplavama u FBiH i RS, predviđa se rast od 10 %,
kao što je slučaj za ostale godine. Stoga, Distrikt Brčko će primiti 6 puta veći udio u podršci EK
nego što je to prvobitno planirano slučajem 3.
Slika
22. Uporedni prikaz
financijske ponude i
potrebnih
izdataka
za implementaciju
Aproksimativnog scenarija u FBiH (sa doprinosom IFIs), Slučaj 3, izraženo u KM
Ukoliko kredit za FBiH nije obezbijeđen, implementacija Aproksimativnog scenarija će biti
postignura do 2020. godine. Nije prikazana razlika u slučaju da kredit nije obezbijeđen jer se
predviđa da će glavnu ulogu u finansiranju imaju državni izvori.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
124
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika
23. Uporedni prikaz
financijske ponude i
potrebnih
izdataka
za implementaciju
Aproksimativnog scenarija u FBiH (bez doprinosa IFIs), Slučaj 3, izraženo u KM
Slika
24. Uporedni prikaz
financijske ponude i
potrebnih
izdataka
za implementaciju
Aproksimativnog scenarija u RS, Slučaj 3, izraženo u KM
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
125
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Slika
25. Uporedni prikaz
financijske ponude i
potrebnih
izdataka
za implementaciju
Aproksimativnog scenarija u Distriktu Brčko, Slučaj 3, izraženo u KM
Prema slučaju 3, finansiranje pod-sektora za upraljanje poplavama bi trebalo biti povećano oko
4 puta u 2020. godini u odnosu na 2010. godinu
kako bi se implementirala Direktiva o
poplavama do potencijlnog datuma pristupanja BiH Europskoj uniji. Prema odabranom
scenariju, 70% potrebnih izdataka će biti pokrivena sredstvima iz državnih izvora dok će ostatak
neophodnih izdataka (30%) biti pokriven srestvima IFIs i EU.
Upravljanje grantovima Europske zajednice i kreditima IFIs zahtijeva stroge i profesionalne
projektne jedinice za upravljanje sredstvima. Zbog toga, priprema odgovornih institucija treba
početi čim prije. Prema iskustvu novih članica ili zemalja koje su trenutno u procesu pristupanja
EU, najveće prepreke implementacije zahtjeva EU acquis-a nisu raspoloživost financijskih
sredstava nego institucionalni kapaciteti i spremnost na upravljanje financijskim sredstvima.
6.4.2. Zaključak / Predloženi plan implementacije
Na osnovu gore izložene analize financijskog “gap-a”, predložen je sljedeći implementacijski
plan.
Implementacija Direktive o poplavama, tj. izrada planova upravljanja poplavnim rizicima, mora
biti izvršena u skladu sa koracima koji su definisani u Direktivi (opisano u dijelu o sažetku
procjene troškova).
Ovaj plan ne razdvaja mjere za održavanje i unaprijeđenje postojeće infrastrukture. Zbog toga,
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
126
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
još uvijek treba biti napravljena prioritetizacija osnovnih mjera koje trebaju primiti investicijska
sredstva.
Predloženi implementacijski plan je baziran na prilično optimističnoj stopi rasta državnih
ulaganja, pomoći EK i drugih donatora tokom godina, kao što je prikazano prethodno u tekstu.
Štaviše, slučaj 3 financijske prognoze je prilagođen kako bi se ponuda iz grantova EK usmjerila
malo više na Distrikt Brčko nego na FBiH i RS.
40.000.000
35.000.000
30.000.000
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
0
2012
2013
2014
2015
Expenditure plan for FBiH
2016
2017
2018
2019
Expenditure plan for RS
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Expenditure plan for DB
Slika 26. Plan izdataka za implementaciju aproksimativnog scenarija u BiH, izraženo u KM
Kao što je prethodno prikazano, Distrikt Brčko zahtijeva najduži period implementacije te se
stoga predlaže i obezbijeđenje veće stope rasta finansiranja Distritka Brčko u odnosu na FBiH i
RS. U tom slučaju, tranzicijski period ne bi uopšte bio potreban.
U nastavku
slijedi
pregled
raspoloživih
financijskih
sredstava
iz
tri
glavna
izvora
za
implementaciju predloženog plana.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
127
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Tabela 33. Ponuda financijskih sredstava za implementaciju Aproksimativnog scenarija Direktive
o poplavama, Slučaj 3 Izraženo u KM
FBiH
2010
2012
2015
2020
Državne investicije
Krediti
EK
Ukupno za FBiH
9.400.000
0
900.000
10.300.000
10.058.000
0
990.000
11.050.000
23.031.000
7.000.000
1.317.690
31.350.000
32.300.000
7.000.000
2.120.000
41.420.000
RS
Državne investicije
Krediti
EK
2010
6.600.000
0
900.000
2012
7.062.000
0
990.000
2015
16.170.000
7.000.000
1.318.000
2020
22.680.000
7.000.000
2.120.000
Ukupno za RS
7.500.000
8.052.000
24.500.000
31.800.000
DB
2010
2012
2015
2020
Državne investicije
Krediti
EK
300.000
0
70.000
321.000
0
77.000
740.000
0
652.000
1.030.000
0
1.050.000
Ukupno za DB
370.000
398.000
1.390.000
2.080.000
BiH
2010
2012
2015
2020
Krediti
EK
16.300.000
0
1.870.000
17.441.000
0
2.057.000
39.941.000
14.000.000
3.287.690
56.010.000
14.000.000
5.290.000
Ukupno za BiH
18.170.000
19.500.000
57.240.000
75.300.000
Državne investicije
Samo u 2021. godini, kada su mjere Aproksimativnog scenarija implementirane u RS, FBiH i
Distriktu Brčko, tj. kada su izrađeni Planovi upravljanja poplavnim rizicima, može započeti
implementacija mjera ovih planova. Ove mjere, potencijalno opisane u budućim Planovima
upravljanja poplavnim rizicima mogu koštati i 1 milijardu KM, kao što je navedeno u tehničkom
poglavlju ove pod-strategije.
Prema slučaju 3, koji je ujedno i najizvodljiviji scenario, finansiranje pod-sektora za upravljanje
poplavama bi trebalo biti povećano oko 4 puta do 2020. godine kako bi se Direktiva o
poplavama implementirala do potencijalnog datuma pristupanja BiH Europskoj uniji u 2020.
godini. Prema odabranom scenariu, 70% potrebnih izdataka će biti pokriveno iz državnih izvora,
dok će ostalih 30% biti pokriveno sredstvima IFIs i EU.
Ukoliko se slijedi gore opisani scenario finansiranja te implementacija tehničkih mjera, BiH neće
morati tražiti tranzicijski period od Europske komisije kako bi implementirala zahtjeve Direktive
o poplavama.
Kao što je prethodno prikazano, prema najpesimističnijem scenariju financijske ponude,
tranzicijski period može trajati i do 25 godina.
Proces aproksimacije često zahtijeva da se izrade mnogi planski dokumenti. U narednoj fazi
aproksimativnog planiranja Detaljni planovi implementacije konkretnih direktiva (DSIP) moraju
biti napravljeni.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
128
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
Kao što je pomenuto u ovom dokumentu, institucionalni kapaciteti su od krucijalne važnosti za
implementaciju EU aquis-a. Upravljanje grantovima Europske komisije i kreditima IFIs zahtijeva
jake i iskusne projektne upravljačke jedinice. Stoga, priprema odgovornih institucija za
institucionalne izazove treba započeti čim prije. Prema iskustvu novih članica ili zemalja koje su
trenutno u procesu pristupanja EU, najveće prepreke implementacije zahtjeva EU acquis-a nisu
raspoloživost financijskih sredstava nego institucionalni kapaciteti i spremnost na upravljanje
financijskim sredstvima.
Osim dobrog razumijevanja zahtjeva Direktiva vodnog sektora, dobrih kapaciteta upravljanja
projektnim ciklusom, također treba biti obezbijeđeno izbjegavanje preklapanja odgovornosti kao
i poteškoća u koordinaciji između komplementarnih programa.
Kao što je proces izrade pod-strategija pokazao, institucionalna odgovornost za ekonomska
pitanja u vodonom sektoru BiH je općenito jako loše definisana. Postoji nedosktatak fiskalne
discipline i strateškog planiranja, kao i gotovo odsustvo statističkih podataka koji se tiču pitanja
vodne politike. Zbog toga je veoma važno razmotriti ova pitanja pri budućem jačanju
institucionalnog sistema.
Jačanje opštinskih kapaciteta trebalo bi započeti već sada, jer će opštine na kraju biti finalni
korisnici rezultata većine investicijskih projekata. Efektivan proces prioritetizacije investicija u
okoliš bi trebao uključiti kombinaciju “od vrha-prema dnu” i “od dna-ka vrhu” pristupa.
Financijska vježba uveliko reflektuje pristup “od vrha-ka dnu”, posmatrajući investicije za
ispunjavanje EU zahtjeva na državnom/entitetskom nivou. Međutim, pošto će opštine donositi
većinu investicijskih odluka, postoji potreba da se razvije kapacitet opštinskih investicijskih
strategija, koje će reflektirati i okolišne i ostale prioritete. Većina opština ima nedostatak
kapaciteta da provede ovakve analize. Kontinuirana obuka opštinskog osoblja, kombinirana sa
tehničkom pomoći i efikasnom razmjenom informacija o okolišnim zahtjevima te EU planovi
usklađenosti, će biti potrebni da bi se opštine osposobile da aktivnije učestvuju u implementaciji
zahtjeva vodnog sektora. Međutim, kako bi se povećala osjetljivost opština na dodatne obuke,
možda će biti potrebno povećati njihovu uključenost i odgovornost pri investicionom planiranju.
Usklađenost sa EU acquis-ima zahtijeva kreiranje jake i dobro opremljene administracije na
državnom, entitetskom i loklanom nivou. Najmanje jedan autoritet na državnom nivou mora
preuzeti na sebe odgovornost za implementaciju okolišnih acquis-a. Nadležnosti mogu biti
podijeljene između različitih institucija na istom ili na različitim nivoima, ali ta podjela na
različite aktere i nivoe mora bit jasno definisana. U prvoj fazi u kojoj se BiH sada nalazi moraju
se definisati jasne državne indicije.
Osim stranih i, naročito, EU fondova od velike je važnosti da se razvije i poveća efikasnost
domaćih izvora finansiranja vodnog sektora. Zbog toga nove politike i programi u BiH,
uključujući državne okolišne akcione programe, sektorske strategije, pristupne strategije,
planovi implementacije konkretnih direktiva i slični dokumenti, još uvijek moraju biti detaljno
razmotreni i razvijeni.
Predložen je prethodno opisani scenario za implementaciju Direktive o poplavama, koji je
baziran na najizvodljivijoj i u isto vrijeme najoptimističnijoj prognozi izvora finansiranja.
Međutim, potreban period za implementaciju okolišnih direktiva EU će se razlikovati u zavisnosti
od, na prvom mjestu, političke volje autoriteta u BiH da nastave sa implementacijom EU
zahtjeva, na drugom mjestu, od mogućnosti institucionalnih kapaciteta
da apsorbuju
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
129
EC IPA 2007 PROGRAMME FOR BOSNIA AND HERZEGOVINA
PROJECT “SUPPORT TO BiH WATER POLICY”
financijska sredstva raspoloživa za vodni sektor, i na trećem mjestu, od samih financijskih
izvora.
PM Group, Dubrovacka 4, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina,
Tel/Fax: +387 33 221 951; GSM: +387 61 905 922; www.water.ba
130

Pozicija: Bibliotekar, (1 izvršilac)

„ŠTA ČLANOVI NADZORNIH ODBORA I UPRAVA TREBAJU ZNATI

EUROPEAN UNION

Vodič - bih

Tabla 3 - Tok Rijeke Karišnice

Преузми документ - International Sava River Basin Commission

vina kuće malvazija - grašo ...80kn merlot –graš0 ...80kn chardonnay

Newsletter "Living Danube" broj 04

Sažetak smjernica za provedbu Direktive o procjeni i upravljanju