O Θυμός και η προσωπικότητα του ατόμου Από την Μαρκέλλα Καλλιμασιά Ψυχολόγο, Υπεύθυνη Τμήματος Συμβουλευτικής Ψυχολογικής Υποστήριξης, Ιατρικού Π. Φαλήρου 52 // ΜΑΪΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 Τι είναι θυμός; Πως τον διαχειριζόμαστε; Μέθοδοι που βοηθούν να κατευνάσουμε τον θυμό. Χρειάζεται η συμβουλευτική παρέμβαση; συναισθήματος. Αν δεν γνωρίζουμε τον τρόπο να το ελέγξουμε και να το διαχειριστούμε εποικοδομητικά τότε υπάρχει θέμα και χρειάζεται κάτι να κάνουμε ώστε να αλλάξουμε την προσέγγιση ή την συμπεριφορά μας για να νοιώσουμε καλύτερα. Όλοι γνωρίζουμε και όλοι έχουμε νοιώσει το συναίσθημα του θυμού, είτε σαν απλή ενόχληση, είτε σαν κυριολεκτική οργή και μανία. Η φύση του θυμού Ο θυμός είναι ένα απολύτως «υγειές» συναίσθημα. Όταν όμως ξεφεύγει από τον έλεγχό μας και γίνει καταστροφικός, τότε μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην κοινωνική μας ζωή, στην εργασία μας, στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, στην καθημερινότητά μας και γενικότερα στην ποιότητα της ζωής μας. Κάποιες στιγμές μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε στο έλεος του απρόβλεπτου και δυνατού αυτού Θυμός είναι μία συναισθηματική κατάσταση, που διαφέρει σε ένταση, με διακυμάνσεις από απλή ενόχληση έως έντονη οργή και μανία. Σαν κάθε άλλο συναίσθημα συνοδεύεται από σωματικές και βιολογικές μεταβολές που παρατηρούνται στον οργανισμό μας όταν εκδηλώνεται. Όταν νοιώθουμε θυμό, οι παλμοί της καρδιάς αυξάνονται, η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει, μαζί με τα επίπεδα των ορμονών που μας δίνουν ενέργεια δηλαδή της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης. Άρθρα Το συναίσθημα του θυμού μπορεί να προκληθεί τόσο από εξωτερικά γεγονότα όσο και από εσωτερικά αίτια πού συνήθως απορρέουν από προσωπικές σκέψεις που πιθανώς μας βασανίζουν. Θυμό μπορεί να νοιώσουμε για κάποιο άτομο (τον συνεργάτη, τον προϊστάμενό μας, το/τη σύζυγο, τα παιδιά μας), για κάποιο γεγονός (κίνηση στο δρόμο, κάποια πτήση που αναβλήθηκε, κάποιο ραντεβού μας που δεν έγινε). Θυμός ακόμα μπορεί να προκληθεί από ανησυχία για προσωπικά προβλήματα( οικονομικά, διαπροσωπικές σχέσεις), όπως επίσης από σκέψεις και αναμνήσεις τραυματικών εμπειριών πού συχνά πυροδοτούν δυνατά το συναίσθημα. Για να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα του θυμού, χρησιμοποιούμε ποικίλες συνειδητές και μη συνειδητές διαδικασίες με τρεις τρόπους. Συνήθως εκφράζουμε, καταπνίγουμε ή κατευνάζουμε την οργή που νιώθουμε. O θυμός που εκφράζεται με θετικό, όχι καταστροφικό, τρόπο θεωρείται «υγιής», γιατί εν τέλει έχει θετικά αποτελέσματα στην καθημερινότητά μας. Συνήθως, επιλέγουμε αυτόν τον τρόπο όταν γνωρίζουμε ξεκάθαρα τις ανάγκες, τους στόχους μας και τον τρόπο για να διεκδικήσουμε αυτό που θέλουμε χωρίς να «πληγώσουμε» τους άλλους. Διεκδικώ δεν σημαίνει πιέζω, ούτε σημαίνει απαιτώ. Απλά σημαίνει σέβομαι τον εαυτό μου και τους γύρω μου. προς τους άλλους, με μόνιμα δυσάρεστες διαπροσωπικές σχέσεις. Σαν τελική εκτίμηση, μπορούμε να πούμε ότι με προσπάθεια και με κατάλληλη στρατηγική, μπορούμε να κατευνάσουμε και να διαχειριστούμε εποικοδομητικά το θυμό μας, να ελέγξουμε την κοινωνική μας συμπεριφορά, αλλά και τις «εσωτερικές αντιδράσεις μας», καθώς και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα ώστε να μειώσουμε την ένταση των καρδιακών παλμών, να ηρεμήσουμε και να αφήσουμε την ένταση να υποχωρήσει. Ο Dr. Speilberger, διάσημος Αμερικανός ψυχολόγος, συγγραφέας πολλών μελετών με θέμα τη διαχείριση θυμού, υπογραμμίζει «όταν δεν υπάρξει αποτέλεσμα από την εφαρμογή τεχνικών διαχείρισης, τότε είναι βέβαιο πως κάποιος θα πληγωθεί πολύ». Διαχείριση Θυμού Η έκφραση του θυμού Ο ενστικτώδης τρόπος για να εκφράσουμε το θυμό μας είναι η άμεση ανταπόκριση στο ερέθισμα με επιθετικότητα. Είναι η φυσιολογική αντίδραση προσαρμογής κάθε ανθρώπου στην όποια (εξωτερική ή εσωτερική) απειλή. Συνήθως εκφράζεται με επιθετική συμπεριφορά και έντονα συναισθήματα, που μας καθιστούν ικανούς να «πολεμήσουμε», για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας όταν δεχόμαστε «επίθεση». Είναι εύλογο λοιπόν ότι ο θυμός, αρχικά σαν συναίσθημα είναι απαραίτητος για την επιβίωσή μας. Επίσης είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούμε να «εξαφανίσουμε» κάθε άτομο, γεγονός ή κατάσταση πού μας ενοχλεί ή μας προξενεί δυσαρέσκεια. Για παράδειγμα, όταν εκφράζουμε την οργή μας, δεν είναι δυνατό να αγνοήσουμε τους νόμους του κράτους, να μεταβάλλουμε εύκολα τα κοινωνικά πρότυπα καθώς και τους κανόνες που απαιτεί η κοινή λογική. Ο καταπιεσμένος θυμός έχει μεγάλες πιθανότητες να μετατοπισθεί ή να μεταλλαχθεί. Αυτό συμβαίνει όταν αντί να εκφραστούμε «κρατάμε μέσα μας», τον θυμό μας. Σταματάμε να σκεπτόμαστε το δυσάρεστο συναίσθημα που μας διακατέχει, με αντιστάθμισμα να εστιάσουμε σε ευχάριστες σκέψεις, με στόχο να το υποβαθμίσουμε, για να καταφέρουμε να συμπεριφερθούμε θετικά. Ο κίνδυνος της συγκεκριμένης επιλογής είναι ότι δεν μας επιτρέπει να εκφράσουμε ευθέως το θέμα που μας απασχολεί. Τότε ο θυμός μπορεί να στραφεί εσωτερικά, «προς τα μέσα» όπως συνηθίζουμε να λέμε. Τότε αυξάνεται η πιθανότητα να παρουσιάσουμε ευερεθιστότητα, υψηλή αρτηριακή πίεση, ψυχοσωματικά ενοχλήματα ή κατάθλιψη. Θυμός που δεν εκφράστηκε μπορεί επίσης να δημιουργήσει και άλλα προβλήματα. Μπορεί να καταλήξει σε παθολογική συμπεριφορά, όπως σε παθητική επιθετικότητα και σε διατροφικές διαταραχές. Μπορεί, ακόμα, να δημιουργήσει μια προσωπικότητα μονίμως κυνική και εχθρική Ο κύριος στόχος των τεχνικών διαχείρισης είναι η μείωση τόσο της συναισθηματικής όσο και σωματικής έντασης, που νιώθουμε κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου θυμού. Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε, να αποφύγουμε ή να εξαφανίσουμε τα γεγονότα ή τα άτομα που μας εξοργίζουν. Ούτε βεβαίως μπορούμε να τα αλλάξουμε. Το μόνο βέβαιο και το πιο σημαντικό είναι ότι μπορούμε να μάθουμε να ελέγχουμε τις δικές μας αντιδράσεις. Υπάρχουν ψυχολογικές μετρήσεις για να διαπιστώσουμε την ένταση των συναισθημάτων που εκλύονται από τον θυμό, καθώς και την ικανότητά μας να τα διαχειριστούμε. Κατά πάσα πιθανότητα όμως, αν εμείς και οι δικοί μας άνθρωποι αντιμετωπίσαμε κάποτε προβλήματα με τον θυμό, έχουμε ήδη γνώση της εμπειρίας και των συνεπειών του της στις σχέσεις μας. Αν παρατηρήσουμε στον εαυτό μας και στους γύρω μας συμπεριφορά, που ξεπερνάει τα όρια ή που μας προξενεί φόβο, τότε καλό είναι να αναζητήσουμε νέους τρόπους και γνώσεις, ώστε να αντιμετωπίσουμε το θέμα με επιτυχία. ΜΑΪΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 // 53 O Θυμός και η προσωπικότητα του ατόμου Για ποιο λόγο όμως κάποιοι θυμώνουν ευκολότερα από τους άλλους Μελέτες αναφέρουν ότι κάποιοι άνθρωποι είναι περισσότερο επιρρεπείς στην έκφραση συναισθημάτων θυμού συγκριτικά με το μέσο όρο. Θυμώνουν ευκολότερα και με μεγαλύτερη ένταση. Άλλοι δεν δείχνουν το θυμό τους με θεαματικό τρόπο αλλά είναι μονίμως ευερέθιστοι και γκρινιάρηδες. Τα πιο δύσκολα περιστατικά, θα μπορούσαμε να πούμε είναι εκείνα των ανθρώπων πού θυμώνουν εύκολα, αλλά αντί να εξαπολύουν κατάρες και να πετάνε πράγματα στους γύρω τους, αποσύρονται κοινωνικά, «βυθίζονται σε μελαγχολία», μπορεί να παρουσιάσουν ψυχοσωματικά ενοχλήματα και συχνά να νοσήσουν. Τα αίτια που συνήθως απορρέουν από τέτοιες συμπεριφορές είναι γενετικά ή ψυχολογικά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια παιδιά που ενοχλούνται εύκολα, που είναι ευερέθιστα και που εκφράζουν έντονα το θυμό τους, παρουσιάζουν την ίδια συμπεριφορά, σχεδόν από την γέννησή τους. Ας μην ξεχνάμε όμως και τις κοινωνικές επιδράσεις. Στις δυτικές κοινωνίες ο θυμός συχνά θεωρείται «αρνητικό» συναίσθημα. Η έκφραση ανησυχίας και θλίψης είναι συνήθως κοινωνικά αποδεκτή, όχι όμως και ο θυμός. Με αποτέλεσμα να μην μαθαίνουμε πώς να διαχειριζόμαστε και να διοχετεύουμε τον θυμό μας εποικοδομητικά. Έρευνες καταδεικνύουν ότι το οικογενειακό μας υπόβαθρο έχει σημαντικό ρόλο στην εκμάθηση δεξιοτήτων για την διαχείριση Tο οικογενειακό μας υπόβαθρο έχει σημαντικό ρόλο στην εκμάθηση δεξιοτήτων για την διαχείριση των συναισθημάτων του θυμού. Τα άτομα που είναι επιρρεπή στην έκφραση του θυμού, δεν αντέχουν να ενοχλούνται. Θεωρούν ότι ποτέ δεν πρέπει να απογοητεύονται, να ματαιώνονται, να διαψεύδονται, ή για οποιοδήποτε λόγο να αισθάνονται άσχημα. Δεν μπορούν ακόμη να «παραβλέπουν» κάποια θέματα, να «προσπερνούν» κάποιες καταστάσεις. Εξαγριώνονται όταν τα πράγματα στην ζωή τους δεν πάνε όπως τα θέλουν οι ίδιοι. Συχνά δεν αντέχουν να τους διορθώσεις έστω κι ένα μικρό λαθάκι. 54 // ΜΑΪΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 των συναισθημάτων του θυμού. Συνήθως άτομα που θυμώνουν εύκολα προέρχονται από οικογένειες χωρίς την ικανότητα να επικοινωνήσουν εκφράζοντας και συζητώντας για τα συναισθήματά τους. Είναι εν τέλει «καλό» να εκφράσουμε το θυμό μας σαν άμεση αντίδραση? Είναι επικίνδυνος μύθος να πιστεύουμε στην έκφραση του θυμού σαν αντίδραση. Κάποιοι που πιστεύουν σε αυτή την «θεωρία», συχνά πέφτουν σε παγίδα ή υιοθετούν την τακτική σα «διαβατήριο» για να πληγώνουν τους γύρω τους. Σαν έκφραση λεκτικής βίας ο θυμός μπορεί να προκαλέσει επίσης βία σαν απάντηση. Το αποτέλεσμα της επικοινωνίας είναι εύλογο. Καλό είναι κανείς να σκεφτεί πριν αντιδράσει. Να ψάξει και να βρει για ποιο λόγο θυμώνει και τι πραγματικά του προκαλεί το θυμό. Είναι υποκειμενικές οι αλήθειες μας. Η γνώση μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά. Τότε μπορούμε να αναπτύξουμε στρατηγικές που βοηθούν στην δράση, όταν τα όρια ξεπερνιούνται, και όχι στην αντίδραση. Πότε χρειάζεται συμβουλευτική παρέμβαση. Όταν νιώσετε πως ό θυμός ξεφεύγει συχνά από τον έλεγχό σας και παράλληλα αυτό το γεγονός έχει αντίκτυπο στις διαπροσωπικές σας σχέσεις και σε σημαντικά γεγονότα στη ζωή σας καλό θα είναι να ζητήσετε την βοήθεια ειδικού για να πάρετε στήριξη και την κατάλληλη γνώση ώστε να χειριστείτε τις καταστάσεις καλύτερα. Είναι μεγάλη αλήθεια ότι τόσο οι άνθρωποι που θυμώνουν εύκολα, όσο και εκείνοι που είναι παθητικά συναινετικοί χρειάζονται να μάθουν να διεκδικούν θετικά. Τα δύο άκρα μιας ευθείας όταν ενώνονται σε κύκλο έχουν κοινή συνισταμένη. Στα περιστατικά των δύο ομάδων ίσως θα πρέπει να αναζητήσουμε και να εξετάσουμε πόσο «συναισθηματικά ασφαλή» νιώθουν με τους γύρω τους. Με συμβουλευτική παρέμβαση μπορούν να εξοικειωθούν με ένα ευρύ φάσμα τεχνικών που, ανάλογα με την περίσταση, θα τους βοηθήσουν να διαφοροποιήσουν την σκέψη και την συμπεριφορά τους. Τόσο τα άτομα που θυμώνουν εύκολα, όσο και εκείνα που είναι πολύ συναινετικά, με την εκμάθηση και χρήση των κατάλληλων τεχνικών θα ξέρουν πως να διεκδικούν θετικά για να αντιμετωπίζουν δυσάρεστες καταστάσεις ώστε να βελτιώσουν την καθημερινότητα και τις σχέσεις τους.
© Copyright 2024 Paperzz
