Ελένη Κονδύλη - Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων

Αναλυτικό Βιογραφικό Σημείωμα και Εργογραφία (σε ενιαίο έγγραφο)
στην Ελληνική
Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1955. Ακολούθησα την ελληνική πρωτοβάθμια και
κατώτερη μέση εκπαίδευση στην Αθήνα, περάτωσα τη μέση εκπαίδευση σε
γαλλόφωνο σύστημα στο Βέλγιο, εφόσον η οικογένειά μου μετανάστευσε εκεί,
όπου και παρέμεινα στη συνέχεια για μια 20ετία. Ως μαθήτρια μάλιστα εκεί,
έλαβα και το α’ βραβείο σε διαγωνισμό ποίησης μαθητών μέσης εκπαίδευσης στο
Βέλγιο το 1971.
Οι πανεπιστημιακές σπουδές μου έγιναν στο Βέλγιο, στο Université Catholique de
Louvain.
-
1973-1977 : philologies romanes
-
1977-1980 : philologies et histoire orientales
-
1980-1989 : doctorat en Philosophie et Lettres de l` Université Catholique
de Louvain.
Το κύριο ενδιαφέρον των σπουδών μου ήταν ανέκαθεν η ανάλυση των
κειμένων, γι’ αυτό και οι σπουδές μου στην αρχή είχαν καθαρά φιλολογικό
χαρακτήρα. Στάθηκα ιδιαίτερα στη μελέτη και στον προσδιορισμό της σχέσης
ανάμεσα στους κανόνες γραφής και γλώσσας και την ιδιαίτερη απόκλιση του
κάθε κειμένου από τους γενικούς κανόνες. Κατά τα πρώτα πανεπιστημιακά μου
χρόνια προσδιόρισα επομένως ότι η εποχή και το είδος των κειμένων που με
ενδιαφέρουν πρωτίστως είναι οι λεγόμενοι ‘μέσοι χρόνοι’, ‘μεσαίωνας’, όπου οι
κανόνες γλώσσας και γραφής είναι λιγότερο ξεκάθαροι. Η πάλη δλδ ανάμεσα
στον κανόνα και την εξέλιξη της λογοτεχνίας και εν γένει της γραφής προς μια
αέναη αναμόρφωση οδήγησε τα ενδιαφέροντά μου προς τη διαπολιτισμική
προσέγγιση των κειμένων. Άρα, ιστορία και λογοτεχνία διαφόρων γλωσσικών
σφαιρών και επιπέδων είναι για μένα ένα πολύ προσφιλές πεδίο έρευνας.
Η απόκλιση και ιδιοποίηση του λογοτεχνικού και γλωσσικού κανόνα μπορεί να
μελετάται σε κείμενα της ίδιας γλώσσας. Έτσι η πρώτη εν πτυχίω διατριβή μου
(1977, mémoire de licence) είχε το εξής θέμα: Lecture d`un texte marginal :
Autobiographie du Facteur Cheval et Description du Palais Idéal.
Περιθωριακό κείμενο έκρινα το κείμενο του F. Cheval, ο οποίος, χωρίς ιδιαίτερη
σχολική παιδεία (είχε δεν είχε τελειώσει το δημοτικό σχολείο της εποχής του –
πέθανε το 1903), έχτισε μόνος του ένα ‘παλάτι’ κοντά στο χωριό του στη Γαλλία
με πέτρες από τα ποτάμια και τα βουνά του τόπου του, και ‘αντιγράφοντας’ στο
‘παλάτι’ αυτό ό,τι γνώριζε από τον πολιτισμό και την ιστορία του. Με τον τρόπο
αυτό, στο παλάτι αυτό έχει φτιάξει εν μικρογραφία κατακόμβες (τις οποίες
ονομάζει εκατόμβες γιατί η λέξη με το ‘εκατό’ του φαίνεται πιο εντυπωσιακή),
πυραμίδες, έχει φιλοτεχνήσει τις Καρυάτιδες της Ακρόπολης, κλπ κλπ. O μεγάλος
Γάλλος συγγραφέας André Malraux ως υπουργός πολιτισμού συμπεριέλαβε το
κτίσμα αυτό ως μνημείο της Γαλλίας. Στην εργασία μου ανέλυσα εκ παραλλήλου
το λόγο και το εικαστικό-γλυπτό-αρχιτεκτονικό έργο του αυτοδίδακτου
καλλιτέχνη.
Σε λόγιο επίπεδο, όταν υπάρχει συνάντηση μεταξύ διαφορετικών γλωσσικών
σφαιρών και κοινωνιών, η ανάλυση των κειμένων φυσικά είναι άκρως
ενδιαφέρουσα, εφόσον μπορεί κανείς να μελετήσει με ποιο τρόπο οι άνθρωποι
αναπτύσσονται χάρη στις διαπολιτισμικές επαφές. Σε αυτό τον τομέα, κέντρο
της περαιτέρω πανεπιστημιακής έρευνάς μου έγινε ο αραβικός κόσμος, πρώτα σε
συγκριτικό επίπεδο, και κατόπιν αυτούσιος ο ίδιος λαμπρός αυτός αραβικός
πολιτισμός, όπως όντως θεωρείται και είναι.
Πρώτο και καίριο επίπεδο της έρευνας και ενασχόλησής μου ήταν οι αραβολατινικές φιλολογικές και φιλοσοφικές σχέσεις:
Το 1981, εργάστηκα ως βοηθός στο Κέντρο Αραβικής Φιλοσοφίας του
Ανώτατου Ινστιτούτου Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Λουβαίν, υπό την
αείμνηστη Simone Van Riet, στην επιστημονική διεθνή επιχείρηση Avicenna
Latinus, όπου η δική μου δουλειά ήταν η σύγκριση του λατινικού κριτικού
υπομνήματος της λατινικής κριτικής έκδοσης του Άραβα φιλοσόφου, με το
αραβικό κείμενο της έκδοσης του έργου του Ιμπν Σίνα (ήτοι Αβικένα στην
εξευρωπαϊσμένη έκδοση του έργου του). Η εργασία μου είχε πρωτοποριακή μορφή
εφόσον η χρήση συγκριτικής λεξικογραφίας μέσω υπολογιστών ήταν ακόμη στα
σκαριά.
Επωφελήθηκα ώστε να ενδιαφερθώ στη συνέχεια και στις αραβο-ελληνικές
μεταφράσεις. Ενώ όντως είναι πολλές οι μελέτες για τα κείμενα που
μεταφράστηκαν από τα ελληνικά στα λατινικά, πολύ λιγότερες ήταν και είναι οι
μελέτες περί του αντιθέτου, δλδ αραβικά κείμενα που το μεσαίωνα
μεταφράστηκαν στα ελληνικά. Η χρήση του υπολογιστή για τη σύγκριση
αραβικών και ελληνικών κειμένων άρχισε στο Πανεπιστήμιο της Λουβαίν με τη
δική μου δουλειά. Το έργο ήταν η συγκριτική μελέτη του κατ’ εξοχήν αραβικού
αριστουργήματος σε πεζό λόγο με τον τίτλο Καλίλα ουα-Ντίμνα. Αφού
συνέκρινα την πρώτη ελληνική μετάφραση με σειρά αραβικών κειμένων που
μεταφέρουν το έργο, κατόπιν πέρασα και στη σύγκριση του αραβικού κειμένου με
το πρωτότυπό του, εφόσον το Καλίλα ουα-Ντίμνα δεν είναι μόνο αραβικό έργο,
αλλά μετάφραση του ινδικού έργου Παντσατάντρα, που μεταφράστηκε στα
αραβικά από τα περσικά, που μεταφράστηκαν από τα συριακά, που
μεταφράστηκαν από τα σασκριτικά, όπου είχε γραφτεί το έργο αυτό τον α’ αι.
μ.Χ. (περίπου). Το κείμενο ασχολείται με την πολιτική διαπαιδαγώγηση των
πριγκίπων, και στις άπειρες μεταφράσεις του (περί τις 200 καθ’ όλο το μεσαίων),
δεν έχασε ποτέ το αρχικό του ύφος. Άρα οι διαπολιτισμικές σχέσεις έγιναν ένα
ισχυρό θέμα της λογοτεχνικής και λεξικογραφικής ανάλυσης που έκανα στο
αραβικό έργο (του 8ου αι.) που μεταφράστηκε στα ελληνικά στην
Κωνσταντινούπολη προς τα τέλη του 11ου αι., για τον αυτοκράτορα Αλέξιο
Κομνηνό. Η ελληνική μετάφραση έφερε τον τίτλο Στεφανίτης και Ιχνηλάτης.
Η λεξικογραφική και λογοτεχνική μελέτη των δύο παραπάνω έργων ήταν το θέμα
της διδακτορικής διατριβής μου.
Ενδιαμέσως, οι έρευνές μου και η εργασία μου με οδήγησαν και στον τομέα των
ελληνο-αραβικών μεταφράσεων. Εργάστηκα κυρίως για χριστιανική γραμματεία,
και ειδικότερα εργάστηκα ως επιστημονικό ειδικό πλαίσιο στην επιχείρηση Le
Muséon. Πρόκειται για ένα παγκοσμίως γνωστό επιστημονικό περιοδικό που
ειδικεύεται σε όλες τις ανατολικές φιλολογίες. Η δική μου εργασία εκεί ήταν να
συγκρίνω αραβικούς χειρόγραφους κώδικες της αραβικής μετάφρασης
των λόγων του Α. Γρηγορίου Θεολόγου.
Επίσης έλαβα μέρος στην καταλογογράφηση των χριστιανικών αραβικών
χειρογράφων της Μέσης Ανατολής με σκοπό τη φωτογράφησή τους για την
Αλέκσο (δλδ Arab League Educational, Cultural and Scientific Organization:
ALECSO).
Εργάστηκα στο Κέντρο Επιστημονικής έρευνας του Βελγίου για 2 χρόνια (Fonds
National de la Recherche Scientifique, FNRS), κι ήμουν η πρώτη Ελληνίδα που
συμπεριλήφθηκε στο κέντρο αυτό. Το θέμα μου ήταν οι διαπολιτισμικές σχέσεις.
Επίσης εργάστηκα και στο Ευρωπαϊκό Σχολείο
γραμματέας για την ελληνική και γαλλόφωνη πλευρά.
στις
Βρυξέλλες,
ως
Αρχές του 1990 επαναπατρίστηκα στην Ελλάδα με την οικογένεια που απέκτησα
εκεί.
Στην Ελλάδα
Στην πατρίδα μου εργάστηκα στην αρχή ως καθηγήτρια μέσης εκπαίδευσης και
ως καθηγήτρια στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Το 1994 προκηρύχθηκε το
γνωστικό αντικείμενο της Αραβολογίας, αργά μεν, αλλά για πρώτη φορά στα
ελληνικά πανεπιστημιακά χρονικά, και κατόπιν εκλογών, κατέλαβα αυτή τη θέση
το 1996, ως Λέκτορας. Διαμόρφωσα τα μαθήματα που εξακολουθώ να κάνω μέχρι
τώρα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου μας. Όταν ιδρύθηκε το Τμήμα
Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών στην ανωτέρω σχολή,
κλήθηκα εκεί, όπου υπηρετώ μέχρι και σήμερα, ως Αναπληρώτρια Καθηγήτρια.
Το 2000 ήρθα σε επαφή με την European Association for Middle Eastern
Studies (ήτοι EURAMES), και εκπροσώπησα εκεί την Ελλάδα (Καίμπριτζ 2000).
Είμαι από τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας
Σπουδών Μέσης Ανατολής (ήτοι ΕΕΕΣΜΑ, ως το ελληνικό τμήμα της
EURAMES).
Η ενασχόλησή μου με τη λογοτεχνία, η μελέτη και η αγάπη μου προς την ποίηση,
με έστρεψαν προς τη σύγχρονη αραβική ποίηση και την ιδιαίτερη μελέτη μου για
τον Άδωνη, κορυφαίο εν ζωή Σύρο ποιητή. Η επαφή μαζί του και η
μελέτη/μετάφραση του έργου του ήταν ένα από τα στοιχεία όπου επιστήμη και
πολιτιστική πρακτική είναι κοινές πηγές ευχαρίστησης.
Προς το παρόν, κύρια ενασχόλησή μου, είναι ο μεσαιωνικός αραβικός κόσμος.
Εδώ και χρόνια, διερευνώ τον τρόπο με τον οποίο οι πολισμοί της Μεσογείου
επηρέασαν ο ένας τον άλλον.
Η συμμετοχή μου σε επιστημονικά συνέδρια, προσκλήσεις ομιλίας σε διάφορα
πανεπιστήμια, και η οργάνωση από μέρους μου διαλέξεων άλλων επιστημόνων,
είναι δραστηριότητα και καθήκον στα πλαίσια της επαγγελματικής και
επιστημονικής μου ταυτότητας.
Κοινωνικό έργο
Ο αδελφός μου κι εγώ επί δεκαετίες (1970-1990) υπηρετούσαμε δωρεάν στα
λεγόμενα κυριακάτικα σχολεία για την εκμάθηση των ελληνικών που
απευθυνόταν κυρίως στα παιδιά των μεταναστών. Επίσης για μερικά από αυτά τα
παιδιά είχα αναλάβει επί σειρά ετών το σύνδεσμο μεταξύ οικογένειας και
γαλλικού σχολείου κλπ. Στη συνέχεια το έργο αυτό ενσωματώθηκε στις
δραστηριότητες της Ορθόδοξης Μητρόπολης Βελγίου, και οι σχέσεις αυτές
εξελίχθηκαν και με ομιλίες, διαλέξεις, ταξίδια, που επεκτάθηκαν και στους
ενήλικες.
Είμαι μέλος τους Διεθνούς Αμνηστίας.
Διακρίσεις
-
1993 : βραβείο της Ακαδημίας του Βελγίου.
-
2007 : βραβείο Fagnan.
-
2008 : Μετάλλιο του Υπουργείου Ανωτάτης Εκπαίδευσης της Αιγύπτου.
Δημοσιεύσεις
Άρθρα
1. «A propos de la traduction grecque de Kalila wa-Dimna», περιοδικό GraecoArabica, ΙΙΙ (1984) 207-212.
2. «Stéphanitès kai Ichnélatès, traduction grecque de Kalila wa-Dimna»,
περιοδικό Le Muséon, 103 (1990) 139-149.
3. Patrimoine Littéraire Européen, vol. 4a, Stéphanitès kai Ichnélatès, p. 322335.
4. «Le discours I de saint Grégoire le Théologien en arabe», περιοδικό GraecoArabica, VΙ (1995) 301-313.
5. Simone Van Riet, 28 novembre 1993, περιοδικό Graeco-Arabica, VΙ (1995)
313-316.
6. Άδωνις (=Adonis). περιοδικό Νέα Εστία, 1999.
7. Το Ευρωπαϊκό Σχολείο. Ένα κοινό ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα.
Περιοδικό Φιλεκπαιδευτική επιθεώρηση 1(1996), 18-19.
8. Από τη διδασκαλία του αραβικού πολιτισμού προς την εκμάθηση της
γλώσσας: εμπειρικές δίοδοι: Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών, Πανεπιστήμιο
Αθηνών 2002, σελ. 73-80.
9. Ειδική έκδοση περιοδικό Ουτοπία 2004, αφιερωμένο στον αραβικό πολιτισμό.
10. Συνάντηση πολιτισμών: σαφήνεια του βλέμματος και αναζήτηση προσέγγισης
μέσα στη διαφορά, τόμος «Το σχολείο μπροστά στη διαφορετικότητα των
γλωσσών και των πολιτισμών (= School facing the Disparities of Language)»,
Κοζάνη 2005.
11. Kalîla wa-Dimna: le chapitre du jugement de Dimna et sa traduction en grec.
De l’acculturation du politique, περιοδικό Byzantinoslavica 65(2007)41-50.
12. Les fables du premier chapitre du livre Kalîla wa-Dimna dans leur traduction
en grec et en espagnol. Επίκειται δημοσίευση στα πρακτικά του συνεδρίου της
Ακαδημίας της Ευρώπης, Τολέδο 2007.
13. Η μεσαιωνική αραβική λογοτεχνία. Προς Δύση και Ανατολή, Ημερίδα για το
Ισλάμ, Εθνικό Κέντρο Ερευνών, Αθήνα 2007, δημοσιευμένο στον Τόμο
ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΣ ΑΜΗΤΟΣ. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ Ι.Μ.
ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ, τόμος Α, Αλεξάνδρεια 2008, σελ. 223-227.
14. Ο Νταρουίς, η αραβική λογοτεχνία, η ποίηση, η Παλαιστίνη, εφημερίδα Αυγή,
24.5.2011.
15. « Le corps principal de Kalîla wa-Dimna dans ses traductions grecques », in :
A. Cilardo (ed.), Islam and Globalisation. Historical and Contamporary
Perspectives. Proceedings of the 25th Congress of L’Union Européenne des
Arabisants et des Islamisants, éditions Peeters, Leuven-Paris 2013, pp. 221225.
16. «La connaissance du grec dans le Fihrist». Υπό δημοσίευση στο συλλογικό
τόμο Proceedings of the 26th Congress of L’Union Européenne des Arabisants
et des Islamisants.
Βιβλιοκρισίες (Compte-rendus):
17. Gregoire Ziakas, Ο Αριστοτέλης στην Αραβική Παράδοση, εκδ. Κυριακίδη,
Θεσσαλονίκη, 1980, περιοδικό Revue Philosophique de Louvain, έτος 1983,
σσ. 691-693.
18. Vassilios Christides, The Conquest of Crete by the Arabs (ca. 824): A Turning
Point in the Struggle between Byzantium and Islam, Ακαδημία Αθηνών,
Αθήνα, 1984, περιοδικό Byzantion, έτος 1986, σσ. 512-514.
19. Ι..Μ. Κωνσταντάκος, Ακίχαρος – Η Διήγηση του Αχικάρ στην αρχαία
Ελλάδα, τόμ. Α': Γένεση και αφηγηματικό υλικό, σελ. 334, τόμ. Β': Από τον
Δημόκριτο στους Περιπατητικούς, σελ. 425, εκδόσεις “στιγμή”, Αθήνα 2008:
Ακίχαρος: ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί, περιοδικό ΑΩ Ενημερωτικό Δελτίο
Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης 48(2010), σελ. 56-62.
20. Hilary KILPATRICK,
Making the Great Book of Songs.
Compilation and the author’s craft in Abû l-Faraj al-Isbahânî’s
Kitâb al-aghânî, εκδόσεις RoutledgeCurzon, London - New York
2003 (ΙΧ + 435 σελ.): Ο καθρέφτης που κοιτάζει: Making the
Great Book of Songs. Παρουσίαση του βιβλίου της Hilary
KILPATRICK, Making the Great Book of Songs. Compilation and the
author’s craft in Abû l-Faraj al-Isbahânî’s Kitâb al-aghânî, εκδόσεις
Routledge Curzon, London - New York 2003 (ΙΧ + 435 σελ.), Περιοδικό
Διακείμενα 13 (2011) 223-226.
.
Συνεργασίες σε συλλογικά έργα
21. Simone Van Riet, Liber de Philosophia Prima sive Scientia Divina I-X,
Lexiques. Ouvrage publié avec le concours de la Fondation Universitaire de
Belgique et de l’Unesco sur la recommandation du CIPSH, Peeters-Brill,
1983.
22. Édition critique de la version arabe du Discours I de Saint Grégoire de
Nazianze, Corpus Christianorum, Series Orientalis. Éditions Brepols.
23. Adonis, témoignage. Institut du Monde Arabe, Paris 2000.
24. Patrimoine Littéraire Européen, Anthologie en langue française, Éditions De
Boeck Université, Bruxelles 1993.
Βιβλία
25. Stéphanitès kai Ichnélatès, traduction du Kitab Kalîla wa-Dimna (collection
Fonds Draguet de l’Académie Royale des Sciences, des Lettres et des BeauxArts de Belgique, classe des Lettres), éditions Peeters, Leuven, Paris 1997
(xxxi+239 σελ.)
26. Εισαγωγή στη Λογοτεχνία των Αράβων, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
2001 (516 σελ.). 5η έκδοση.
27. Άδωνης, Οι Αναλογίες και οι Αρχές. Εισαγωγή, μετάφραση από τα αραβικά,
ελάχιστα σχόλια, λεξιλόγιο, εργογραφία, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Aθήνα
2003 ( 245 σελ.)
28. Αραβικός Πολιτισμός, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2008 (535 σελ.).
4η έκδοση.
29. Αραβικός Πολιτισμός, εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 2010.
30. Εισαγωγή στη Λογοτεχνία των Αράβων, εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 2011.
(στη σφαίρα της λογοτεχνίας:
- Λάθος τρένο, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006,
-
Ειδήσεων και θηρίων, εκδόσεις Ενδυμίων, Αθήνα 2010.)

Download Report