συστήματος ελκυστήρων –
θλιπτήρων και η κατασκευή
νέων αντηρίδων. Εγινε εξυΕυρήματα των ανασκαφών,
κατά τη συντήρησή τους
γίανση και στεγανοποίηση
των θόλων, περίσφιγξη του
τρούλου και αντικατάσταση
της επικεράμωσης με χειροποίητα κεραμίδια. Μετά την
καθαίρεση των σαθρών επιχρισμάτων και τη συρραφή
ρωγμών, στις όψεις κατασκευάστηκαν νέα αρμολογήματα, ενώ αποκαταστάθηκε
και το τρίλοβο παράθυρο της αψίδας.
Οι σωζόμενες τοιχογραφίες στερεώθηκαν και συντηρήθηκαν. Κατασκευάστηκε νέο δάπεδο από πατητή τσιμεντοκονία, τοποθετήθηκαν νέα
ξύλινα κουφώματα, ο ναός ηλεκτροδοτήθηκε και κατασκευάστηκε νέο
κωδωνοστάσιο στον περιβάλλοντα χώρο του.
of the church brought to light the bases of the four columns, the stylobate
of the altar screen, three consecu.ve floors, as well as nine cist graves.
The skeletal remains were preserved in a bad condi.on. The finds (coins,
jewellery, ceramic sherds) confirm the con.nuous use of the church from
the byzan.ne to the modern .mes.
Amongst the works completed between 20112013, are the following: enhancement of the building's sta.c efficiency, founda.on of walls and
columns, placement of .e beams, construc.on of
bu/resses at the final levels. The vaults were cleaned and consolidated, the .le roof was replaced,
joints were repaired and cleaned, the three-lobed
window of the apse was restored. A new pavement
was constructed at the interior, the wooden doors
and windows were replaced, the mural decora.on
was consolidated and conservated.
Τοιχογραφία με τον Αγιο Τρύφωνα
Mural painng, depicng St. Tryphon
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΡΓΟΥ
PROJECT CONTRIBUTORS
Διεύθυνση έργου:
Μιχάλης Ανδριανάκης, αρχαιολόγος,
Προϊστάμενος επί τιμή της 28ης Ε.Β.Α.
Αναστασία Τζιγκουνάκη, αρχαιολόγος,
Διευθύντρια της ΚΕ' Ε.Π.Κ.Α. Αναπληρώτρια Διευθύντρια της 28ης Ε.Β.Α
Project Directors :
Michalis Andrianakis, Archaeogist,
Hon. Director of the 28th E.B.A.
Anastasia Tzigounaki, Archaeologist,
Director of the 25th E.P.C.A. - Deputy
Director of the 28th E.B.A.
Προϋπολογισμός:
129.682 ευρώ
Σύνταξη μελέτης:
Μιχάλης Ανδριανάκης, αρχαιολόγος
Σωτήρης Παναγόπουλος, αρχιτέκτων
Παγώνα Γιαμπουδάκη, Γεωργία
Κορδατζάκη, Στέλλα Ζουλάκη, σχέδια
Ομάδα επίβλεψης:
Μαρίτα Βασιλάκη, πολιτικός μηχανικός
Νικολέττα Πύρρου, αρχαιολόγος
Μιχάλης Τρουλλινός, συντηρητής
Εργοδηγός:
Μανόλης Νίνος
Βudget:
129.682 €
Restora"on Study:
Michalis Andrianakis, Archaeogist
So.ris Panagopoulos, Architect
Pagona Giampoudaki, Georgia
Kordatzaki, Stella Zoulaki, plans
Fieldwork Team:
Marita Vassilaki, Civil Engineer
Nikole/a Pyrrou, Archaeologist
Michalis Troullinos, Conservator
Technical Support:
Manolis Ninos
Υπόλογος:
Στεφανία Ασουμανάκη
Accountant:
Stefania Asoumanaki
Φωτογραφίες:
Δημήτρης Τομαζινάκης,
Αρχείο 28ης Ε.Β.Α.
Photographs:
Dimitris Tomazinakis,
Archive of the 28th E.B.A.
Κείμενα - επιμέλεια φυλλαδίου αγγλική μετάφραση:
Νικολέττα Πύρρου
Εκτύπωση
Γραφοτεχνική Κρήτης ΑΕΕ
e-mail: [email protected]
28η Ε.Β.Α., Αρκαδίου 214
74100 Ρέθυμνο,
Τηλ. 28310 58842
E-mail: [email protected]
Text - Transla"on:
Nikole/a Pyrrou
Print
Grafotehniki Kri.s AEE
e-mail: [email protected]
28th E.B.A., 214 Arkadiou,
741 00 Rethymno, Crete,
Tel: +30 28310 58842
E-mail: [email protected]
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Περιφερειακό Επιχειρησιακό
Πρόγραμμα Κρήτης
και Νήσων Αιγαίου 2007-2013
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
28η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
28th EPhoRAtE of ByzAntinE AntiquitiES
Αποκατάσταση Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου
στον Άγιο Δημήτριο Δ. Αρκαδίου Ν. Ρεθύμνου
Restoration of the Church of Saint Demetrios
in Agios Demetrios Municipality of Arkadi,
Prefecture of Rethymno
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
•
Ministry of Culture and Sports
Ρέθυμνο 2013 • Rethymnon 2013
Ο
ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στον
ομώνυμο οικισμό, κοντά στην
Πηγή, σε απόσταση 10 περίπου
χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο.
Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο
του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, στην παραλΦωτογραφία του ιταλού αρχαιολόγου Giuseppe
λαγή του απλού τετρακιόνιου,
Gerola, αρχές 20ου αιώνα
και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα του τύπου
στο Νομό Ρεθύμνου. Κάποια μορφολογικά στοιχεία, όπως η πλαστική διαμόρφωση των όψεων, η χρήση της τεχνικής της κρυμμένης πλίνθου, οι
εγχαράξεις στο κονίαμα που μιμούνται ψευδοϊσόδομη τοιχοποιΪα, φανερώνουν επιδράσεις της ναοδομίας της Κωνσταντινούπολης.
Γνωστός στη βιβλιογραφία, ο ναός έχει χρονολογηθεί στοn 11o αιώνα
και έχει συσχετιστεί από κάποιους μελετητές με τον Αγιο Ιωάννη τον Ξένο,
σημαντική μορφή του κρητικού μοναχισμού, που διατηρούσε άμεσες
επαφές και σχέσεις με τη Βυζαντινή Πρωτεύουσα.
T
he church of Agios Demetrios stands in the se/lement of the same name,
near Pigi, 10 km to the SE of Rethymno. It is a cross-in-square domed church, one of the rare examples of this type in the region of Rethymno. Some
morphological elements, such as the decora.ve ar.cula.on of the façades, the
use of hidden brick technique, the incisions on the plaster coa.ng imita.ng opus
pseudoisodomum, indicate the influence of the Constan.nopolitan architecture.
The church was probably built in the 1st half of the 11th century, and is linked by scholars to the ac.vity of John Xenos, a cretan monk of the .me, later
canonized, that held direct contacts with the Capital of the Byzan.ne Empire.
The interior of the church was adorned with murals: bishops are depicted on the half-cylinder of the main apse, a deacon on the half-cylinder
of the prothesis, a donor portrait is placed on the northern wall of the
Από τις τοιχογραφίες στο εσωτερικό
του διακρίνονται καλύτερα οι παραστάσεις των ιεραρχών στην κεντρική αψίδα
και του διακόνου στην αψίδα της πρόθεσης, η κτητορική παράσταση στο βόρειο
τοίχο του ιερού και η μορφή του αγίου
Τρύφωνα στο κογχάριο της εγκάρσιας κεραίας. Η αποσπασματικότητα του διακόσμου δυσχεραίνει τη χρονολόγηση, για
Αποψη του ναού πριν από την έναρξη των εργασιών
την οποία έχουν διατυπωθεί προτάσεις
από τον 11ο έως και τις αρχές του 14ου αι.
Η πρώτη φάση της αποκατάστασης του μνημείου πραγματοποιήθηκε
τη δεκαετία του 1970. Τότε αφαιρέθηκαν τα νεωτερικά επιχρίσματα που
κάλυπταν τις όψεις του ναού, κατασκευάστηκαν αντηρίδες για τη στήριξη
του ετοιμόρροπου ΒΔ γωνιακού διαμερίσματος, στερεώθηκαν οι θόλοι
και ανακατασκευάστηκε σε μεγάλο μέρος ο τρούλος, σύμφωνα με το σωζόμενο αρχικό ΝΔ τμήμα του.
Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Κρήτη-Νήσοι Αιγαίου 20072013, ξεκίνησαν νέες εργασίες στο μνημείο, που εξακολουθούσε να παρουσιάζει σοβαρά στατικά προβλήματα. Με την απομάκρυνση των νεότερων
τάφων από τον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του, που λειτουργούσε ως νεκροταφείο ως τη δεκαετία του 1950, ο ναός επανήλθε στα αυθεντικά επίπεδα.
bema, while the best preserved figure is that of St. Tryphon, in the
niche of the transverse arm of the
cross. The sugges.ons for the date
of the frescoes vary from the 11th
to the 14th centuries, due to their
fragmentary preserva.on.
Extended restora.on works
were carried out by the Archaeological Service in the 1970s. The later
coa.ngs were removed from the
external views of the church, buttresses were built to support the
NW corner bay, the vaults were
Ο ναός κατά τη διάρκεια των εργασιών
During restoraon works
Στο εσωτερικό του ναού, η ταπείνωση του δαπέδου αποκάλυψε
τις λαξευτές βάσεις των τεσσάρων
κιόνων, που όπως και οι ίδιοι οι κίονες και τα κιονόκρανά τους, αποτελούν συλήματα από παλαιότερα
κτήρια. Αποκαλύφθηκε ακόμα ο
στυλοβάτης του παλαιού τέμπλου,
τρία επάλληλα δάπεδα διαφορετικών εποχών, καθώς και εννιά κιβωτιόσχημοι τάφοι.
Οι τάφοι περιείχαν ανακομιδές,
ενώ τα σκελετικά κατάλοιπα διατηρούνταν σε κακή κατάσταση.
Τα ευρήματα, νομίσματα, κοσμήματα, αλλά και κάποια χαρακτηριστικά όστρακα κεραμικής,
Κάτοψη της ανασκαφής
υποδήλωναν τη συνεχή χρήση του
χώρου από τη βυζαντινή έως και τη
νεότερη περίοδο.
Στις εργασίες που εκτελέστηκαν για την αποκατάσταση του μνημείου
περιλαμβάνεται η υποθεμελίωση τοιχοποιιών και κιόνων, η τοποθέτηση
consolidated and the cupola
was rebuilt in its greatest part.
In the framework of Regional Opera.onal Programme of
Crete and the Aegean Islands
2007 -2013 (NSRF), new works
begun to the church, that s.ll
had severe sta.c issues. The
se/lement’s cemetery, ac.ve
un.l the 1950s, was removed
from the surroundings of the
monument, and the church regained its original propor.ons.
The excava.on at the interior
Το εσωτερικό του ναού κατά τη διάρκεια της ανασκαφής
The interior of the church during the excavaon

8ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΤΠΕ

Nestor Nestor - Department of Classics

εθνικο μετσοβιο πολυτεχνειο σχολη μηχανολογων μηχανικων τομεας

MEGASzine Sep-Oct 14 [by page].cdr