Pedosfera i pedoloske karte 2012

Edin Delić,
RGGF Tuzla
Literatura - reference

 Soil Ecology; Patrick Lavelle i Alister V. Spain; Kluwer
Academic Publishers; 2003
 Remote Sensing of Urban and Suburban Areas; Dr. Tarek
Rashed, Dr. Carsten Jürgens; © Springer Science+Business
Media B.V. 2010
 Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink ·
Alex McBratney i Maria de Lourdes Mendonca-Santos;
Springer Science+Business Media B.V.:; 2008
 Internet:
http://eusoils.jrc.ec.europa
http://ishranabilja.com.hr/Tloznanstvo/Pedogeneza_k.pdf
Ponoviti

 Reljef – geografija.
 Biosfera.
 Klima i klimatski pojasi.
 Uticaj urbanizacije na tlo (gubitak površina)!!!
Osnovni pojmovi

 Geografski omotač Zemlje: više omotača (geosfera) , koji
se razlikuju po građi i među kojima se razmjenjuju
materija i energija.
 Pedon(grčki)–tlo; Pedogeneza–proces formiranja tla.
 Edafon – flora i fauna (svi živi orgnaizmu) u tlu.
 Nauka o tlu: PEDOLOGIJA + EDAFOLOGIJA
 Pedologija – nauka o tlu.
 Edafologija – nauka koja izučava uticaj tla na živa bića –
prevashodno na biljke.
 Humus – plodan gornji sloj zemlje sastavljen od
razgrađenih organskih materija i podložan djelovanju
organizama u tlu.
Geosfere

 Atmosfera
 Hidrosfera
 Biosfera (antroposfera)
 Pedosfera: skup tala kopnenog dijela zemljine kore.
 Litosfera
Tlo

 (1) Tlo je samostalna prirodno-istorijska tijela sa
karakterističnim znacima i osobinama (Dokučajev).
(2) Tlo je prirodno tijelo mineralnog ili organskog sastava
podijeljeno na horizonte različite debljine, koje se od
geološke podloge razlikuje sastavom, morfološkim,
hemijskim i biološkim osobinama. (Međ.komisija za
navodnjavanje i odvodnjavanje – 1978).
 Tlo je 4-fazni sistem: čvrsto+vlažno+vazduh+živi
organizmi).
 Tlo u građevinarstvu (rastresite i nevezane naslage); u
poljoprivredi (plodan površinski sloj litosfere prorastao
korijenjem koji snabdijeva biljke vodom i drugim
materijama); ....
Pedologija (eng. Pedology)

 Naika o tlu koja obuhvata: pedogenezu; morfologiju tla i
klasifikaciju tla.
 Edafologija – često se smatra istim što i pedologija, ali se
obično vezuje više za „agrofiziku“ i „agrohemiju“.
 Kao nauka javlja se od XIX vijeka u Rusiji.
 Osnove postavlja Vasil Dokučajev (1846-1903) ruski geograf koji
postavlja temelje pedologije kao „nauke o tlu“.
 Dokučajev identificira varijacije u vrstama tla koje nisu samo u
vezi sa geološkim faktorima (izvorni materijal), već i
klimatskim i topografskim faktorima, kao i vremenu
potrebnom za pedogenezu.
 Uspostavlja klasifikaciju tla.
Sastav, mikroklima i resursi

 Tlo: komponente i strukture; atmosfera tla; struktura
i mikroreljef.
 Mikroklima tla: temperatura; vlažnost;
hidrološki/hidrogeološki režim.
 Resursi tla: neorganski nutrijenti (C,N,P,S,Ca,Mg...);
organski resursi (površinski sloj - humus; korijenje;
organske materije u tlu; rastrvorene materije.
Matična stijena i supstrat

 MINERAL / STIJENA / AMORFNA MATERIJA
 Matična stijena – izvorni stijenski materijal od koga
se primarno formira tlo.
 Stijene: MAGMATSKE (ERUPTIVNE-PRIMARNE);
SEDIMENTNE i METAMORFNE.
 Po hemijskom sastavu stijene mogu biti: silikatne,
karbonatne, oksidne, hidroksidne i druge.
 Matični supstrat – rastresit materijal koji učestvuje u
procesu pedogeneze, odnosno nastanka tla.
 Regolit – rastresiti substrat.
Magmatske stijene

 Magma (užarena masa u unutrašnjosti) i lava (magma
koja izlazi na površinu)
 Nastaju hlađenjem lave ili magme.
 Intruzivne stijene – nastaju hlađenjem i kristalizacijom
magme u dubini.
 Efuzivne – nastaju hlađenjem lave na površini.
 Mogu biti:
KISELE sa 65-76% SiO2 (granit);
NEUTRALNE SA 55-65% SiO2 (andezit, diorit);
BAZIČNE 40-55% SiO2 (gabro i bazalt);
ULTRABAZIČNE ispod 40% SiO2.
Sedimentne stijene

 Posljedica razaranja i transporta primarnog
stijenskog materijala (erozija; denudacija; transport).
 Nastaju taloženjem u rijekama, jezerima i morima.
 Mogu biti:
- klastični sedimenti;
- orgnaogeni sedimenti;
- hemijski sedimenti.
 Uticaj tektonike.
Metamorfne stijene

 Nastaju metamorfozom (preobražajem) magmatskih
i sedimentnih stijena.
 Pod djelovanjem pritiska i temperature dolazi do:
kompagcije, zgušnjavanja, prekristalizacije i
mineralizacije, škriljavosti, promjeni hemijskog
sastava, promjeni strukture i teksture, promjeni
fizičkih osobina....
Faktori pedogeneze

 Heterogensto tla: prostorna; temporalna (vremenska)
i funkcionalna.
 Dominantni organski horizonti i dominantni
mineralni horizonti u tlu.
 Tranzicioni horizonti u tlu.
 FAKTORI: Matični supstrat, klima, živi organizmi,
reljef, vrijeme, topografija.
Faze formiranja i razvoja

 Vlaženje (fizička fragmentacija, hemijski i biološki
procesi).
 Strukturiranje organske materije.
 Translokacija.
 Erozija.
Faktor vrijeme

 Recentna (novija) tla – mlada tla nastala u „trenutnoj
konstelaciji“ uslova i odnosa koji vladaju u
promatranom prostoru. Razvoj ovih tala još traje.
 Reliktna tla – imaju osobine ranijih proesa i faktora.
 Paleo tla – stara zatrpana tla čiji je razvoj ometen ili
prekinut.
Pedogenetski procesi

 Raspad primarnih (fizički, hemijski i biološki) i
geneza sekundarnih minerala.
 Razgradnja organske materije i sinteza humusa.
 Nastajanje organsko-mineralnih spojeva.
 Migracije.
 Specifični procesi.
Fizički raspad

 Suhi termički raspad.
 Vlažni termički raspad.
 Akumulacija soli u pukotinama.
 Biloški raspad (korijenje).
Hemijski raspad

 Hidratacija
 Hidroliza
 Otapanje i rastvaranje
 Oksidacija i redukcija...
Razgradnja i sinteza humusa

 Do 10% u tlu obično može biti organske materije.
 Procesi razgradnje i transformacije:
- usitnjavanje
- mineralizacija
- humifikacija
 Vrste humusa: sirovi humus; zreli humus; prelazni
humus i akvatični humus.
Migracija

 Likvefakcija – likvificiranje tla; Soliflukcija – tečenje
tla.
 Unutrašnja – „transport materije“ (eluvijalna;
akumulativna i miješanje tla).
 Površinska migracija (erozija): plošna; brazdasta;
jaružna; eolska; kraška i klizišta.
Neka ispitivanja tla

 Kvalitativne i kvantitativne analilze.
 Vlažnost; granulometrijski sastav; hemisjki sastav;
mineralni sastav; koloidni sistemi; organske analize;
analiza humusne strukture; pH; redoks potencijal;
rastvorene materije; električne osobine; teški metali;
otrovne materije ...
 LABORATORIJA....
Degradacija tla

 Uklanjanje i prekrivanje.
 Kontaminacija:
gasovi (površinski sloj)
voda
čvrste materije
 Distribucija kontaminata u tlu: filtraciona strujanja;
kapilarni pritisak; posebne vrste strujanja (difuziona
strujanja)...
Principi mapiranja tla

(Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink · Alex McBratney i Maria de
Lourdes Mendonca-Santos; Springer Science+Business Media B.V.; 2008)
Daljinska detekcija – „remote sensing“

(Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink · Alex McBratney i Maria de
Lourdes Mendonca-Santos; Springer Science+Business Media B.V.; 2008)
Pedološke karte

 Poseban vid geografskih (GIS) karata sa ucrtanim
pedološkim osobinama.
 Veliki broj varijacija ovih karata:

ATLAS TLA U EUROPI I OKOLNIM ZEMLJAMA

http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/projects/soil_atlas/Data_Images/Wrb.jpg

Download Report