D-R ALEKSANDAR LITOVSKI JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO 2012 GODINA d-r Aleksandar Litovski JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO 2012 GODINA izdava~: Organizacija na Makedoncite-potomci od Egejskiot del na Makedonija (OMPEM) Za izdava~ot: Goce Petrovski Kompjuterska podgotovka: d-r Aleksandar Litovski Pe~atnica: Kiro Dandaro-Bitola PREDGOVOR Da se zabele`at zna~ajnite jubelejni datumi, pome|u ostanatoto, zna~i da se uka`e ne samo na potrebata od pomnewe na tie datumi, tuku i na potrebata od ~estvuvawe i javno promovirawe na nekoi nastani i li~nosti od istorijata, koi so svojata golemina, pridones ili doblest ostavile trajni pozitivni tragi vo vremeto! Vakvata potreba e u{te poizraena koga se zboruva za Egejskiot del na Makedonija, od ednostavna pri~ina {to pomladite generacii, pa duri i onie koi vodat poteklo od toj del na podelena Makedonija, poka`uvaat mal interes i premalo znaewe na nekoi osnovni istoriski fakti. Ottuka, ovoj moj tekst ima prvenstvena zada~a da gi zapoznae onie koi ne znaat, no isto taka i da gi potseti onie koi znaat, za nekoi istoriski, pozitivni ili negativni, nastani i li~nosti od minatoto na Egejskiot del na Makedonija. Sekako deka vo vreme na otvoreno promovirawe na antimakedonstvo, osobeno izrazeno na planot na prevrednuvawe i preocenuvawe na nastani i li~nosti od makedonskata istorija, ovoj trud saka da gi reafirmira i popularizira makedonskite nacionalni reperi za dobro i lo{o, za polezno i {tetno, za ispravno i krivo, za na{e i tu|o, za doslednost i predavstvo... Vo 2012 godina mo`e da se registriraat pogolem broj na jubilejni datumi od makedonskata istorija. Del od niv se odnesuvaat i na Egejskiot del na Makedonija, kako del od nacionalno-geografskata celina na Makedonija i na Makedoncite od toj del. Nivnoto pronao|awe, sreduvawe i prezentirawe pretstavuva makotrpna i neblagodarna rabota. Povtorno sakam da uka`am deka ovoj Jubileen kalendar nema pretenzija da gi opfati i na{iroko da gi obrazlo`i site zna~ajni datumi od minatoto na Egejski del na Makedonija, a na koi 2012 godina im e jubilejna. Vo nego se pomesteni samo datumi za koi smetav deka se zna~ajni i za koi imav dovolno informacii za da bide oformena hronolo{ka odrednica. Nekoi odrednici se odnesuvaat na li~nosti koi ne se po poteklo od ovoj del na Makedonija, no smetav deka nivniot direkten pridones ili direktno vlijanie za ovoj del od Make- donija, odnosno za Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija e dovolna pri~ina i tie da najdat svoe mesto vo trudot. Vakvata koncepcija na trudot, ostava prostor vo idnina hronologijata za Egejskiot del na Makedonija kontinuirano da se istra`uva i zbogatuva. Se nadevam deka ovoj mal istoriografski trud }e pridonese za jaknewe na istoriskoto znaewe na Makedoncite za sopstvenata istorija i }e im pomogne da se snajdat vo sekojdnevnoto „bombardirawe“ so vistiniti i la`ni istoriski fakti i, mnogu ~esto, so pau{alno i antinacionalno karakterizirawe na nastanite i li~nostite od makedonskata istorija. avtorot, Bitola, avgust 2012 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1772, fevruari, 07, Vo selo Blaca, Kostursko, e roden baron Kostadin Aleksandrov BELI-Makedonecot, patriot i dobrotvor. Poradi albanski nasilstva, bogatiot tatko Aleksandar so semejstvoto se preselil vo Carigrad i vo 1802 g. bil blizok so vla{kiot knez Karaxa, pa so semejstvoto se preselil vo Bukure{t. Ottamu ve}e zamo`niot Kostadin se prefrlil vo Viena, kade {to i ostanal do krajot na `ivotot. Za blagorodnite dela {to gi pravel, od imperatorot Jozef II ja dobil titulata baron. Na 9 dekemvri 1835 g. potpi{al testament, so koj ja izrazuval svojata po~it kon skoro oslobodenata Grcija i, „pokraj toa {to sum se rodil vo Makedonija“, zavetuva svoj imot vo Atina „za da se izdr`uvaat izvesen broj kliniki vo koi da se lekuvaat Makedonci bolni od sekakva bolest“ i tie bolni~ki mesta da se vikaat „Legla na bolnite-za{titnici na baronot Kostadin Beli-Makedonecot“. Bil predlo`en za po~esen gra|anin na Atina, a vo novata naselba Nova Pela bile izgradeni crkva i u~ili{te, na koe mu ja podaril svojata bogata biblioteka, so li~na poraka: „koga Makedonija }e dostigne 1 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 takov stepen na razvitok za da sozdade svoi u~ili{ta, toga{ Op{tinskiot sovet na Nova Pela e dol`en knigite da $ gi otstapi na javnosta vo Makedonija“. Potpi{al zave{tanie pri Bavarskata vlada, od ~ija{to kamata „da se dava stipendija na dvajca mladi Makedonci za vreme od 6 godini {to bi studirale vo Akademijata vo Minhen“. Stipendistite se vikale „Posvoeni sinovi na g-n Beli“ i od niv se baralo „da ja sakaat i da ja po~ituvaat na{ata draga, nekoga{ slavna, tatkovina Makedonija“. Podocna ovoj fond bil prefrlen od Bavarija vo Grcija i vrz osnova na kupenite 85 akcii na Nacionalnata banka se davale stipendii od specijalnata „Komisija za smestuvawe na Makedonci od ostavninata na K. Beli“. Od 1850 g. Komisijata stipendirala i pove}e od dvajca stipendisti, pa do 1908 g. brojot na stipendistite studenti iznesuval „354 mladi Makedonci“. Verojatno so sredstvata od taa stipendija studiral vo Atina i Grigor Prli~ev. Po~inal vo Viena, Avstrija, no datumot koga toa se slu~ilo ne e poznat. 1792, Vo Voden e roden Nikola Haxi @IVKOVI], protomajstor, dvorski arhitekt vo Srbija, vo vremeto na knez Milo{ Obrenovi}, poznat kako Haxi-Neimar. Spored negovite proekti ili pod negovo rakovodstvo bile izgradeni Kona- 2 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 kot na knez Milo{ vo Kraguevac (1824); Konakot na knegiwa Qubica vo Belgrad (1829-1831); Kne`eviot dvor na toga{nata ulica „Milo{ Veliki“ (1829-1836), \umrukana (t.e. carinarnica), kasarna i `ensko u~ili{te, site vo Belgrad. Pove}eto od ovie objekti bile urnati vo vreme na Vtorata svetska vojna. Sekako, edno od najzna~ajnite negovi ostvaruvawa bil Konakot na knez Milo{ na Top~ider vo Belgrad. Po~inal vo Belgrad vo 1870 g. 1822, mart, 03, Zapo~nalo NEGU[KOTO VOSTANIE, odnosno vostanieto na naselenieto od po{irokata okolina na gradot Negu{ vo Egejskiot del na Makedonija. Bilo krenato pod vlijanie na Gr~koto vostanie protiv turskata vlast. Vo nego zele u~estvo lokalnite Makedonci, Grci i Vlasi. Na ~elo na vostanieto bile Zafirakis Logotet, Anastas Karata{o Postariot, Angel Gaco, Dijamandis i dr. Zafirakis Logotet bil politi~ki, a Karata{o postariot voen voda~. Vostanieto zapo~nalo so napad na osmanliskiot garnizon vo Negu{, koj bil uni{ten, a gradot bil osloboden. Vostanicite formirale i Voen {tab. Zazemaweto na Negu{ pridonelo na vostanicite da im se pridru`i naselenieto od selata Dr`ilovo, Lozica, Gramatikovo, Katranica i drugi naseleni mesta. Vostanieto se {irelo i kon Voden i Kos- 3 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 tur, zafatilo i mnogu sela po rekata Bistrica. Brojot na vostanicite postojano se zgolemuval. Na 11 mart 1822 g., okolu dve iljadi vostanici predvodeni od Karata{o i Gaco, go napadnale sosedniot grad Ber. Turskata posada vo gradot go odbila vostani~kiot napad. Osmanliskite vlasti stravuvale od napad vrz Solun. Protiv vostanicite bila ispratena redovna vojska pod komanda na Labud-pa{a. Turcite so itrina uspeale da go zazemat gradot na 6 april 1822 g., so {to vostanieto bilo zadu{eno, a del od vostanicite uspeale da izbegaat na jug i da im se pridru`at na gr~kite vostanici. 1822, april, Vo Negu{ zagina Jani BARBARESKO, u~esnik i eden od rakovoditelite na Negu{koto vostanie. Vil eden od eden od prvencite na negoviot roden grad Kostur. U~estvuval na sostanokot na del od prvencite od Egejskiot del na Makedonija odr`an vo manastirot „Sv. Bogorodica Dobra“ blizu do Ber vo po~etokot na 1822 g., na koj bilo re{eno za vremeto i mestoto na krevaweto na vostanieto. Zaginal vo borbata gradi v gradi so turskata vojska pred crkvata „Sv. Dimitrij“ vo Negu{. 1852, Vo selo Haxi Bejlik, Demirhisarsko (Valo- 4 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vi{ko), e roden Georgi UZUNOV-Dedo Petar, pripadnik na Vrhovniot makedono-odrinski komitet (VMOK), vojvoda. Najnapred bil ~etnik vo ajdu~kata dru`ina na Stojo Kostov. Vo 1899 g. bil komita vo vrhovisti~kata ~eta na Boris Sarafov, a vo 1903 g. komita kaj vrhovisti~kiot vojvoda Konstantin Nunkov, so koja dejstvuval vo Odrinsko. Tamu eden period bil samostoen vojvoda, a potoa dejstvuval kako komita vo ~etite na Toma Nikolov vo Odrinsko i Don~o Zlatkov vo Petri~ko vo Pirinskiot del na Makedonija. Po~inal vo Sofija, Bugarija, na 13 fevruari 1932 g. 1862, juli, 20 Vo Kotel, Bugarija, e roden Georgi IVANOVMarko Lerinski, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, okru`en vojvoda na Makedonskata revolucionerna organizacija (MRO) vo Lerinsko. Bil Bugarin po nacionalnost. Najnapred, me|u 1883 i 1895 g. bil podoficer i oficer vo bugarskata armija, a potoa se vklu~il vo ~eta na VMOK vo Makedonija, no se razo~aral i se vratil vo armijata. Podocna, vo 1900 g. po barawe na Goce Del~ev i \or~e Petrov, formiral ~eta na MRO vo Lerinsko. Bil eden 5 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 od prvite instruktori na revolucionernite ~eti i zaedno so Goce Del~ev gi obikolil Sersko, Dramsko i Kuku{ko. Zaginal vo borba so osmanliskata vojska vo seloto Patele, Lerinsko, na 14 juni 1902 g. 1862, Vo selo Qubetino, Lerinsko, e roden Vasil LIPITKOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe i na vrhovisti~kata VMRO. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vojvoda na selskata ~eta vo rodnoto selo. Vo 1905 g. bil uapsen od turskata vlast i osuden na deset godini zatvor. Vo vreme na Balkanskite vojni bil vo ~etata na Pando [i{kov. Kako pripadnik na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO zel u~estvo vo atentatot vrz novinarot Spasoe Haxi Popovi} vo Bitola na 3 juli 1926 g. Uspeal so drugite atentatori preku Grcija da prebegne vo Albanija, no albanskite vlasti go uapsile i go predale na gr~kite policajci, koi vedna{ go prepratile na policijata vo Bitola. Na sudskiot proces od 1927 g. bil osuden na smrtna kazna koja bila izvr{ena narednata godina, odnosno na 21 juni 1928 g., vo seloto Gorno Orizari, Bitolsko. 1872, januari, 01, Vo selo Vladovo, Vodensko, e roden Ivan DALKAL^EV, pripadnik na makedonskoto revo- 6 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 lucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Voden. Zavr{il petti klas vo Egzarhiskata gimnazija vo Bitola. Bil ~len na MRO od 1898 g., a do 1903 g. bil i rakovoditel na revolucionerniot komitet vo rodnoto selo. Od maj 1903 g. stanal komita vo Vodenskata ~eta na MRO i bil izbran za ~len na vostani~koto Gorsko na~alstvo vo Vodensko. Kako nelegalen dejstvuva vo Vodensko s# do 1904 g., a posle toa emigriral vo Bugarija i ne se vratil nazad vo Makedonija. Po~inal vo Sofija, Bugarija, na 1 januari 1931 g. 1872, fevruari, 04,* Vo Kuku{ e roden Georgi /Goce/ DEL^EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO, ideolog, organizator i voda~ na makedonskoto revolucionerno nacionalnoosloboditelno dvi`ewe vo krajot na XIX i po~etokot na XX v., u~itel. Se {koluval vo Kuku{, kade {to zavr{il progimnazisko obrazovanie, vo Solun vo Egzarhiskata gimnazija „Sv. Kiril i Metodij“, kade {to rakovodel taen u~eni~ki revolucioneren kru`ok i vo glavniot * Datumite od ovaa odrednica zaradi nivnata op{topoznatost se notirani po Gregorijanskiot kalendar (nov stil) na smetawe na vremeto, dodeka site ostanati datumi vo bro{urata se predadeni vo onoj kalendar koj bil vo upotreba vo vreme na nivnata aktuelnost. 7 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 grad na Bugarija, Sofija vo Voenoto u~ili{te. Se vratil vo Makedonija vo 1894 g. i vo [tip bil u~itel vo Novo Selo. Tuka se sretnal so Dame Gruev i se vklu~il vo rakovodeweto na MRO. Toj ja pro{iril mre`ata na Organizacijata vo proletta 1895 g. i preku Vinica organiziral tajni kanali za vooru`uvawe. Vo Solun u~estvuval na sovetuvaweto so vode~kite li~nosti na MRO: Dame Gruev, Pere To{ev i Ivan Haxi Nikolov, za zazemawe stav kon Makedonskiot komitet osnovan vo Sofija, podocna preimenuvan vo Vrhoven makedonski komitet. Vo septemvri bil nazna~en za direktor na u~ili{teto vo [tip. Pred krajot na dekemvri 1895 g. Del~ev opolnomo{ten od Centralniot komitet (CK) na MRO, otpatuval vo Sofija za da raboti na spre~uvaweto na me{aweto od Bugarija vo vnatre{nite raboti na makedonskoto osloboditelno delo. Vo po~etokot na 1896 g. organiziral punktovi na MRO vo ]ustendil i vo Dupnica, a vo fevruari istata godina vo [tip, organiziral protestna demonstracija protiv vlasta. U~estvuval na Solunskiot konres od april 1896 g. na koj bila usvoena nova ideologija i strategija vo dejstvuvaweto, so vklu~uvawe i na Odrinsko, a so toa i promena na imeto vo Tajna makedonsko-odrinska revolucionerna organizacija (TMORO). Vo 1896 g. so \or~e Petrov go izrabotil Ustavot i Pravilnikot na Organizacijata, koi bile publikuvani i dis- 8 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 tribuirani vo 1897 g. Vo niv celta na dejstvuvaweto na Organizacijata bila definirana vo pravec na izvojuvawe na politi~ka avtonomija za Makedonija i za Odrinsko so revolucija. Del~ev vo [tip bil uapsen vo april 1896 g. vo vrska so aferata so zaplenuvaweto na bombite vo Bitola, a vo maj 1896 g. povtorno bil uapsen i sproveden vo Skopje kade {to bil zatvoren vo Kur{umli-an. Vo septemvri 1896 g. bil nazna~en za glaven u~itel (direktor) vo Bansko od kade {to ja prodol`il dejnosta za {irewe na mre`ata na Revolucionernata organizacija. Se otka`al od u~itelskata dol`nost vo noemvri 1896 g. i celosno se posvetil na makedonskoto osloboditelno delo. Ja prezel dol`nosta na zadgrani~en pretstavnik na MRO vo Sofija od dekemvri 1896 g. Dol`nosta zadgrani~en pretstavnik ja izvr{uval do oktomvri 1901 g. i bil podvi`en ~len na CK i glaven revizor na ~etite na Organizacijata. Vo 9 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 toa svojstvo bil posveten na funkcioniraweto na tajnite kanali, kurirskata slu`ba, tajnata po{ta, obezbeduvaweto materijalni sredstva i snabduvaweto na Organizacijata so oru`je, so municija, so revolucionerna literatura i so vesnici. Organiziral proizvodstvo na bombi i eksplozivi vo seloto Sabler no Osogovskata Planina, a potoa i na Sv. Gora me|u Zografskiot manastir i Hilandar. Vr{el vooru`uvawe na lica od MRO i toga{ vo Makedonija se pojavile prvite vooru`eni ~eti na Organizacijata. Zaedno so \or~e Petrov izrabotile Pravilnik za ~etite vo 1900 g. So formiraweto na selskata milicija koja toj neposredno ja rakovodel so status na glaven revizor, bila dogradena voenata organizacija na MRO. Revolucionernata organizacija ja prezela na delo sudskata i izvr{nata vlast. Po dobienoto izvestuvawe za apseweto na ~lenovite na CK vo Solun, so \or~e Petrov vo sredinata na mart 1901 g. izdale instruktivno pismo do okru`nite, do okoliskite i do selskite komiteti, kako i do vojvodite na ~etite, za prodol`uvawe na dejstvuvaweto spored postojnata programa. Na krajot od septemvri 1902 g. `estoko ja osudil vrhovisti~kata oru`ena akcija vo Gorna Xumaja, objavena kako vostanie. Dodeka dejstvuval za samostojnost i nezavisnost na MRO, nadvore{nite i infiltriranite vnatre{ni orudija so Ivan Garvanov, po istrukcii od Vladata 10 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 i od Knezot na Bugarija, podgotvile krevawe predvremeno vostanie vo Makedonija. Del~ev go otfrlil re{enieto na Solunskiot kongres (1517 januari 1903) za krevawe vostanie i so ~eta zaminal vo vnatre{nosta na Makedonija za da go spre~i istoto. Vo april 1903 g., vo Solun se sretnal so Dame Gruev, koj {totuku se vratil od zato~enie i go prifatil re{enieto za vostanie. Od Solun se upatil za Sersko. Bil predaden i vo seloto Banica, Sersko, na 4 maj 1903 g. (nov stil) zaginal vo borba so turskata vojska. 1872, mart, 21, Vo Voden e roden Hristo SARAKINOV, pripadnik i vojvoda na VMOK i oficer na bugarskata armija. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodniot grad, a srednoto obrazovanie vo Egzarhiskata gimnazija vo Solun. Vo 1895 g. go zavr{il voenoto u~ili{te vo Sofija, Bugarija, i so ~in kapetan stanal aktiven oficer na bugarskata vojska. Istovremeno bil ~len na Vrhovniot komitet. Od 1900 g. ja napu{til aktivnata armiska slu`ba i od 1901 g. stanal vojvoda na VMOK vo Melni~ko i Petri~ko. Vo vnatre{nite sudiri vo Vrhovniot komitet od prvata polovina na 1902 g. toj bil na stranata na generalot Ivan Con~ev. Vo letoto 1902 g. so svojata ~eta imal vooru`en sudir so ~etite na MRO predvodeni od Jane Sandanski, Ilija Kr~ovalijata i Atanas Te{ovski kaj 11 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 mesnosta „Aramiska ~e{ma“ me|u selata Petrovo i Gole{evo i vo toj sudir zaginale pet negovi komiti me|u koi Teofil Ivanov i Angel Span~ovalijata. So svojata ~eta zel u~estvo vo vrhovisti~koto t.n. Gornoxumajsko vostanie od 1902 g. i vo Ilindenskoto vostanie vo 1903 g. Vo 1904 g. se vratil vo aktivna oficerska slu`ba vo bugarskata armija. Po~inal vo glavniot bugarski grad na 29 oktomvri 1908 g. 1872, mart, 21, Vo selo Suho, Solunsko, e roden Dimitar Atanasov DUMBALAKOV, porojski vojvoda na VMOK i oficer na bugarskata armija. Srednoto obrazovanie go steknal vo Solunskata egzarhiska gimnazija vo 1890 g. Potoa u~el vo Voenoto u~ili{te vo Sofija i go zavr{il vo 1893 g. Bil ~len na Vrhovniot komi^etata na Dimitar Dumbalakov tet i u~estvuval vo akciite na ovaa organizacija vo 1895 (Melni~ko vostanie) i 1902 g. (Gornoxumajsko vostanie). Vo Ilindenskoto vostanie kako vojvoda na ~eta na Vrhovniot komitet dejstvuval vo Sersko. Po Ilindenskoto vostanie se vratil vo Bugarija i bil oficer na 12 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 bugarskata armija. Vo tekot na Balkanskite vojni bil komandir na Tretata solunska dru`ina vo Makedonsko-odrinskoto opol~enie.* U~estvuval i vo Prvata svetska vojna kako komandir na pe{adiski polk i bil ubien na 31 oktomvri 1915 g. vo blizina na Gradsko, Vele{ko. Pogreban bil vo Veles, vo crkvata sv. Pantelejmon. 1872, maj, 18, Vo selo Vlahi, Melni~ko, Pirinski del na Makedonija, e roden Jane SANDANSKI, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda i rakovoditel na MRO vo Sersko, Egejski del na Makedonija. Kako mladinec bil aktiven me|u makedonskata emigracija vo Dupnica. Vo 1899 g. se zapoznal so Goce Del~ev i so \or~e Petrov i stanal ~len na MRO. Vo 1901 g. od Del~ev bil ispraten za vojvoda vo pograni~nite regioni na Serskiot okrug za za{tita na organizacionata teritorija od navleguvawe na vrhovistite, a podocna i za{tita od andrtskite ~eti. Bil glaven organizator na plenuvaweto na amerikanskata misionerka Elen Ston. Se protivel na re{enijata na Solunskiot kongres od januari 1903 g. za krevawe vostanie. Po zapo~nuvaweto * Zborot „opol~enie“ e bugarski zbor so zna~ewe „dobrovolstvo“, no go upotrebuvam vo izvornata bugarska forma zaradi op{topoznatosta 13 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 na vostanieto go podgotvil i go izvel t. n. Krstovdensko vostanie vo Serskiot revolucioneren okrug. U~estvuval na Rilskiot kongres od 1905 g. i na site okru`ni kongresi vo Serskiot okrug. Po negovo zastapuvawe bila donesena osuda i izvr{ena likvidacijata na Ivan Garvanov i na Boris Sarafov vo 1907 g. Po 1908 g. sorabotuval so mladoturskite politi~ki sili vrz baza, pred s#, na re{avawe na agrarnoto pra{awe vo Makedonija vo korist na selanstvoto, demokratizirawe na Turcija i sproveduvawe na administrativna reforma vo nasoka na implementacija na oblasna samouprava so {koli na naroden jazik vo Makedonija. U~estvuval vo t. n. Mladoturski pohod na Carigrad pri detroniraweto na sultanot Abdul Hamid II vo 1909 g. Bil istaknat pretstavnik na Narodnata federativna partija, so ~ie rakovodstvo podocna do{ol vo sudir. U~estvuval vo Prvata balkanska vojna, go oslobodil Melnik i kako prethodnica na Bugarskata armija dejstvuval pri zazemaweto na Rupelskata Tesnina. So svojata pridru`ba vlegol vo Solun, kade {to 14 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 do{ol vo sudir so bugarskite oficeri poradi svoite stavovi za avtonomna i nezavisna Makedonija. Bil golem protivnik na vrhovizmot i na bugarskata zavojuva~ka politika kon Makedonija. Bil ubien na 22 april 1915 g. od zaseda kaj mesnosta „Blatata“, na Pirin Planina, Melni~ko, od vrhovistite na Todor Aleksandrov. Negovoto delo go prodol`ile negovite sledbenici koi po nego bile nare~eni sandanisti. 1872, maj, 18, Vo selo Gorno Vrbeni (Ek{i-su), Lerinsko, e roden Aleksandar TURUNXOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, lerinski vojvoda. Vo 1902 g. bil vo ~etata na vojvodata Georgi Papan~ev. Od juni 1903 g. stanal vojvoda na ~eta. Vo Ilindenskoto vostanie so svojata ~eta najprvo bil del od vostani~kata grupacija pod komanda na \or|i Pop Hristov i Mihail ^ekov koja izvr{ila napad na `elezni~kata stanica vo negovoto rodno selo, a potoa negovata ~eta dejstvuvala samostojno i imala `estok sudir so turskiot asker blizu seloto Ne- 15 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 govan. Bil predaden i zaroben od turskite vojski vo 1904 g. vo seloto Ajtos, Lerinsko. Turskite vlasti go osudile na smrt i javno go obesile na At-pazar vo Bitola na 19 avgust 1905 g. 1872, oktomvri, 17, Vo Etropole, Bugarija, e roden Bon~o Bocev VASILEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda na MRO vo Prespansko i Kostursko. Bil Bugarin po nacionalnost. Zavr{il u~ili{te za podoficeri i rabotel vo Sedumaesettiot pe{adiski polk na bugarskata armija. Vo 1904 g. zaminal vo Makedonija i rakovodel ~eta na MRO koja dejstvuvala vo Prespansko i Ohridsko. Narednata godina stanal vojvoda na ~eta od petnaeset komiti vo Kostursko, Egejski del na Makedonija. Vo dekemvri 1905 g. bil ranet vo rakata i potoa se vratil vo Bugarija. Tuka zazdravil, zavr{il u~ili{te za oficeri i se steknal so ~in kapetan vo bugarskata vojska. U~estvuval vo Balkanskite vojna i vo Prvata svetska vojna, a po toa se deaktiviral od voeniot i politi~kiot `ivot. Se naselil vo gradot Berkovica vo Bugarija i tamu po~inal na 4 fevruari 1937 g. 1872, Vo Prilep e roden Georgi PE[KOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, 16 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 rakovoditel na MRO vo Bitola. Ja zavr{il Bitolskata egzarhiska gimnazija, a se zanimaval so trgovija. Vo MRO bil privle~en od Pere To{ev. Od 1895 do 1901 g. bil ~len na okoliskiot komitet na MRO vo Bitola, a od 1901 g., zaedno so Pere To{ev i Atanas Lozan~ev, bil ~len na Bitolskiot okru`en komitet. Kon krajot na 1901 g. vo vrska so Josifovata afera bil uapsen i osuden na 101 g. zatvor. Kaznata ja izdr`uval vo zatvorot vo Bitola. Vo mart 1903 g. bil amnestiran i osloboden. Vedna{ stanal komita vo ~etata na Nikola Petrov Rusinski. Kako pretstavnik na Okru`niot komitet od Bitola bil prisuten na Smilevskiot kongres na MRO i bil opredelen za reonski rakovoditel na vostanieto vo Pore~ieto, odnosno vo Ki~evsko. Po vostanieto ostanal nelegalen aktivist i prisustvuval na Prilepskiot kongres od 1904 g. Zaginal kako bugarski vojnik vo vreme na Vtorata balkanska vojna vo borbite kaj seloto Lahna, Solunsko, Egejski del na Makedonija, vo juni 1913 g. 17 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1872, Vo Kuku{ e roden Hristo DAL^EV, pripadnik na makedonskoto osloboditelno dvi`ewe, advokat. Bil nastavnik po turski jazik vo Egzarhiskata gimnazija vo Solun. Zavr{il pravo vo Carigrad. Bil pratenik na Narodnata federativna partija (NFP) od Ser vo Osmanskiot parlament vo vreme na Mladoturskata revolucija. Vo periodot 19101912 g. bil aktiven vo „Bugarskata Matica“, a vo 1910/11 g. bil pretsedatel na Upravniot sovet na ovaa organizacija. Po Prvata balkanska vojna emigriral vo Bugarija, a po~inal vo Sofija vo 1949 g. 1872, Vo selo Gorenci, Kostursko, e roden Trajko DANDANOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski vojvoda na MRO. Vo 1902 g. kratko vreme bil komita vo ~etata na vojvodata Hristo ^ernopeev, a potoa vo vrhovisti~kata ~eta na polkovnikot Atanas Jankov. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil komita vo ~etata na Mitre Panxarov-Vlaot koja dejstvuvala vo Kostursko. Po vostanieto emigriral vo Bugarija, a od tamu se vratil vo Kostursko vo proletta 1904 g. kako vojvoda na ~eta, koja dejstvuvala vo reonot Popole. Vo juni 1904 g. bil zaroben od turskite vlasti i osuden na tri godini zatvor. Otkako izlegol od zatvorot bil 18 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ubien na 29 noemvri 1907 g. vo rodnoto selo od Albanci potplateni od golemogr~kata propaganda. 1872, Vo selo Stari~ani, Kostursko, e roden Kirjak [KURTOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda na MRO vo Kostursko. Zavr{il gr~ka gimnazija i bil gr~ki u~itel. Bil privle~en vo MRO od Georgi Hristov. U~estvuval vo Ilindenskoto vostanie. Po porazot na vostanieto se prefrlil vo Grcija i ja odbil ponudata da se priklu~i na gr~koto andrtsko dvi`ewe. Vo po~etokot na 1904 g. se vratil vo Kostursko i stanal sekretar na vojvodata Kostado @ivkov. Po smrtta na vojvodata vo septemvri 1904 g., toj stanal vojvoda na taa ~eta. Vo naredniot period vodel niza borbi so turski voeni poteri i gr~ki andrtski ~eti. Vo mart 1907 g. emigriral vo Bugarija zaradi lekuvawe. Po Mladoturskata revolucija vo 1908 g. se vratil vo rodniot kraj. Vo 1913 g. novovospostavenata gr~ka vlast go uapsila i odle`al vo Solunskiot zatvor Edi-Kule pove}e od edna godina. Otkako bil osloboden emigriral vo Bugarija i rabotel kako slu`benik vo gradot Plovdiv. Bil aktiven ~len na Ilindenskata organizacija vo dvaesettite godini na XX vek. Po~inal vo Plovdiv vo 1965 g. 19 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1872, Vo Kuku{ e roden Todor ZELEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Kuku{ko. Bil ~len na Kuku{kiot okoliski komitet i do Mladoturskata revolucija vo 1908 g. ja izvr{uval funkcijata kasier. Vo vreme na Balkanskite vojni bil vo sostavot na Makedonskoto opol~enie na bugarskata vojska. Ne e poznato kade i koga po~inal. 1872, Vo Prilep e roden Konstantin /Ko~o/ IVANOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Prilep i Kuku{, Egejski del na Makedonija. Vo 1899 g. go zavr{il egzarhiskoto pedago{ko u~ili{te vo Skopje. Bil u~itel vo Dojran , Kuku{ i Prilep. Vo 1900 i 1901 g. bil ~len na Okoliskiot komitet na MRO vo Kuku{. Vo 1901 g. stanal u~itel vo Prilep i ~len na tamo{niot Okoliski komitet. Vo januari 1902 g. bil uapsen od turskata vlast i osuden na smrt. Otkako nabrzo potoa bil amnestiran, emigriral vo Bugarija kade rabotel kako u~itel. Ne e poznato koga i kade po~inal. 1872, Vo selo Negovan, Solunsko, e roden Lazar MAXAROV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, lozengradski vojvoda na 20 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 MRO. Bil u~itel po profesija. Ja zavr{il Egzarhiskata gimnazija vo Solun i u~itelstvuval vo seloto @ ervana, Slivensko, vo seloto Rila, Dupni~ko i vo Lozengrad, Odrinsko. Od 1899 g. bil nelegalen organizator i vojvoda vo Lozengradsko. Vo 1904 g. bil eden od ~lenovite na Zadgrani~noto pretstavni{tvo na MRO za Odrinsko. Zaginal vo borba so turska vojska kaj seloto Laxa}oj, Dedeaga~ko, na 10 noemvri 1907 g. 1872, Vo selo Kostel, Elensko, Bugarija, e roden Hristo SIRAKOV, pripadnik na Vrhovniot makedono-odrinski komitet od Sofija, porojski vojvoda. Bil Bugarin po nacionalnost. Kako podoficer na bugarskata vojska za svoj pretpostaven komandir go imal istaknatiot vrhovisti~ki vojvoda Hristo Jankov pod ~ie vlijanie i toj stanal ~len na Vrhovniot komitet. Vo 1900 g. bil praten vo Romanija od kade za potrebite na Vrhovniot komitet vr{el razuznava~ka dejnost, no bil uapsen i odle`al {est mese~en zatvor. Vo 1902 g. kako podvojvoda vo ~etata na Stoj~o Garufalov u~estvuval vo vrhovisti~koto Gor- 21 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 noxumajsko vostanie i u~estvuval vo pove}e sudiri so turskite vojski. Od po~etokot na 1903 g. bil dejstvuval kako vojvoda na vrhovisti~ka ~eta koja dejstvuvala vo Porojsko, Egejski del na Makedonija. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vo ramkite na vrhovisti~kata ~eta na poru~nikot Qubomir Stoen~ev koja dejstvuvala vo Mehomisko (den. Razlo{ko) i Demirhisarsko (Valovi{ko). Vo septemvri 1903 g. se vratil vo Bugarija, se naselil vo gradot Gorna Orahovica i rabotel kako `elezni~ar. Ne e poznato koga i kade po~inal. 1872, Vo selo Barovica, Gumenxisko, e roden Hristo TRTEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda na MRO vo Enixevardarsko. Imal samo osnovno obrazovanie. ^len na MRO stanal vo 1898 g. Od 1900 do 1903 g. kako vojvoda ja rakovodel selskata milicija vo rodnoto selo. Bil u~esnik vo Ilindenskoto vostanie, a po nego stanal reonski vojvoda. Se legaliziral so Mladoturskata revolucija vo 1908 g.. Vo maj 1912 g. bil komita vo ~etata na I~ko Dimitrov. Za vreme na Prvata balkanska vojna bil vo ~etata na Dimitar Dumbalakov koja dejstvuvala vo ramki na Makedono-odrinskoto opol~enie na bugarskata armija. Vo januari 1913 g. bil uapsen od gr~kite voeni vlasti i zatvoren vo gradot Ber. 22 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1882, mart, 28, Vo selo Skri`ovo, Dramsko, e roden Georgi SKRI@OVSKI /Georgi Radev Ivanov/, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel i vojvoda na MRO vo Sersko i Razlo{ko, u~itel. Go zavr{il Pedago{koto u~ili{te vo Ser, kade {to stanal ~len na MRO, a potoa u~itelstvuval vo selata Gorni Poroj, Demirhisarsko (Valovi{ko), Gorno Brodi, Sersko i Skri`ovo. Bil komita vo ~etata na Dimitar Gu{tanov, pa vo 1902 g. sekretar na Jane Sandanski. So ~etata na Ilija Argirov-Kr~ovalijata u~estvuval vo miniraweto na mostot na r. Angista. Bil ~len na Serskiot okru`en revolucioneren komitet na MRO od 1904 g. Od 1905 g. bil razlo{ki okoliski vojvoda i privrzanik na levicata vo makeonskoto revolucionerno dvi`ewe. Po Mladoturskata revolucija bil eden od osnova~ite na Narodnata federativna partija (1908-1910). U~estvuval vo golemiot odred na Jane Sandanski vo pohodot na Carigrad so cel da se spre~i kontrarevolucijata koja imala za cel da ja otstrani mladoturskata 23 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vlast. Vo Balkanskite i vo Prvata svetska vojna dejstvuval so svoja ~eta vo zadninata kako potkrepa na bugarskata armija. Bil ~len na Privremenoto pretstavni{tvo na obedinetata biv{a VMRO i potpisnik na Apelot od 9 mat 1919 g. Gi prifatil socijalisti~kite idei i stanal ~len na BKP vo 1919 g. Ubien bil vo Svilengrad, Bugarija, na 25 fevruari 1925 g. od strana na teroristi na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO na Van~o Mihajlov. 1882, maj, 03, Vo selo Bab~or, Kostursko, e roden Ziso POPOV /@ivko Moskov Popov/, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe i na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO, vojvoda i rakovoditel. Vo 1901-1902 g. bil ~len na MRO i u~estvuval vo prenesuvaweto na oru`je za potrebite na Kosturskiot revolucioneren okrug. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vojvoda na ~etata od rodnoto selo. So nea zel u~estvo vo golemite bitki kaj Neveska i seloto Aposkep. Po vostanieto emigriral vo SAD. Zel u~estvo vo Balkanskite i Prvata svetska vojna. Od 1919 do 1921 g. bil kmet na seloto Levunovo, Svetivra~ko, Pirinski del na Makedonija. Istovremeno zel aktivna uloga vo obnovata na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO predvodena od Todor Aleksandrov vo Svetivra~ko. 24 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Vo 1923-1924 g. bil kmet na gradot Sveti Vra~ (den. Sandanski). Po ubistvoto na Aleksandrov stanal blizok sorabotnik na Van~o Mihajlov. Vo vreme na t.n. Petri~ki incident, koga gr~ki vojski se obidele da navlezat na bugarska teritorija, toj bil komandant na silite na avtonomisti~kata VMRO na leviot breg na rekata Struma i imal golema zasluga vo borbite so koi gr~kite vojski bile otfrleni nazad na gr~ka teritorija. Vo 1926 g. bil delegat na Okru`niot kongres na VMRO i ja poddr`uval vooru`enata likvidacija na levicata vo makedonskoto osloboditelno delo. Vo 1931 g. bil ~len na rakovodnoto telo na Petri~kiot revolucioneren okrug na mihajlovisti~kata VMRO. Od 1930 do 1932 g. povtorno bil kmet na Sveti Vra~. Po Devetnaesetomajskiot prevrat vo Bugarija bil kratko zatvoren i interniran vo Pleven. Po kapitulacijata na fa{isti~kata vlast vo Bugarija vo septemvri 1944 g., kako nejzin golem poddr`uva~ bil strelan kaj seloto Latrovo, Sersko, od pripadnicite na partizanskoto dvi`ewe vo Pirinskiot del na Makedonija. 1882, juli, 10, Vo selo Kru{ovo, Demirhisarsko (Valovi{ko), e roden Ilija Ivanov BI@EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Demirhisarsko. Vo 1903 g. go zavr{il 25 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Egzarhiskoto pedago{ko u~ili{te vo Ser. U{te kako u~enik stanal ~len na MRO. Vo 1903 g. bil nazna~en za rakovoditel na Okoliskiot komitet na MRO vo Demirhisarsko (Valovi{ko). Mnogupati bil apsen, a vo 1905-1906 g. bil zatvoren vo zloglasniot zatvor Edi-kule vo Solun. Vo vreme na Mladoturskata revolucija, zaedno so Stoju Haxiev, bil delegat od Demirhisarsko na Osnova~kiot kongres na Narodnata federativna partija (NFP) od 1909 g. Bil u~esnik vo golemiot odred na Jane Sandanski i vo pohodot na Carigrad za detronizirawe na Abdul Hamid II i spre~uvawe na kontrarevolucijata vo Turcija. Po Balkanskite vojni, vo 1914 g., zaedno so semejstvoto, se iselil vo Melnik, Pirinski del na Makedonija, koj bil pod okupacija na Bugarija, a podocna se naselil vo Petri~. Se zanimaval so trgovija. Vo 1924 g. bil eden od osnova~ite na tutunoproizvodstvenata korporacija „Samoilova tvrdina“ vo Petri~, a podocna pod isto ime formiral takva firma vo Sofija i bil nejzin prv direktor. Po~inal vo Sofija, Bugarija, na 14 septemvri 1966 g. 1882, septemvri, 29, Vo selo Smrde{, Kostursko, e roden Pando KQA[EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel i vojvoda na MRO vo Kostursko, u~itel. Se {koluval vo rod- 26 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 noto selo, vo Kostur, Solun i Bitola. Kako gimnazijalec vo Bitola aktivno u~estvuval vo revolucionernite kru`oci. Vo 1901 g. bil vo ~etata na vojvodata Marko Lerinski. Bil eden od onie nekolkumina kosturski rakovoditeli {to go obezoru`ale i proterale vrhovisti~kiot polkovnik Jankov od Makedonija vo 1902 g. U~estvuval na Smilevskiot kongres na Vtoriot revolucioneren okrug na MRO vo april 1903 g. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil ~len na Gorskoto na~alstvo na Kosturskiot revolucioneren reon. Predvodel golem vostani~ki odred, koj zaedno so ostanatite sili na MRO od Kostursko i Lerinsko, u~estvuval vo osloboduvaweto na grat~iwata Klisura i Neveska. Vo oslobodenata Klisura odr`al veli~estven revolucioneren govor i bil burno pozdraven od vostanicite i od oslobodeniot narod. Po vostanieto kratko bil vo Bugarija, od kade vo 1904 g, se vratil vo Kostursko. Vo 1906 g. stanal ~len na Bitolskiot okru`en komitet na MRO. Zaginal vo edna {est~asovna bitka so turskata vojska zaedno so svoite 14 komiti, kaj seloto Drenoveni, Kostursko, na 31 juli 1907 g. Ostavil spomeni za svojata revolucionerna aktivnost. 27 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1882, noemvri, 02, Vo Kuku{ e rodena Ekaterina IZMIRLIEVAPANICA, pripadnik na MRO, prosveten rabotnik. Ja zavr{ila Solunskata `enska egzarhiska gimnazija, a potoa bila u~itelka vo seloto Prose~en, Dramsko, vo Solun i vo seloto Gorno Brodi, Sersko. Vo 1907 g. stapila vo brak so revolucionerot od MRO, Todor Panica. Podocna emigrirala vo Bugarija i bila u~itelka vo gradot Mesemvrija (den. Nesebr) i vo drugi mesta. Bila sorabotnik na MRO. Po~inala vo Sofija, Bugarija, vo 1967 g. 1882, Vo Kuku{ e roden Nedelko POPNEDELKOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno, nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija. Bil ~len na Makedonskata revolucionerna organizacija (MRO) i u~esnik vo Ilindenskoto vostanie. Bil pripadnik na levicata vo MRO, ~len na NFP i borec vo golemiot makedonski odred na Jane Sandanski protiv kontrarevolucijata vo Turcija. Me|u dvete svetski vojni bil ~len na VMRO (Ob.) i glaven distributer na vesnicite „Makedon- 28 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 sko delo“ i „Balkanska federacija“ vo Egejskiot del na Makedonija. Zaradi svojata komunisti~ka dejnost kako ~len na KPG i aktivnost vo makedonskoto nacionalnoosloboditelno dvi`ewe, najprvo bil zatvoren na ostrovot Folegandros, a potoa pet godini vo zatvorot Akronavplija na Peloponez. Toj imal osobeno zaslugi za osloboduvawe na dvaeset i sedum komunisti~ki rakovodni partiski kadri, glavno Makedonci, od Akronavplija vo juni 1941 g. Imeno, toj preku svojata `ena koja bila Germanka, izdejstvuval kaj germanskiite okupatorski vlasti osloboduvawe na Andreja ^ipov, Lazo Trpovski, Ta{ko Karaxa, Lazo Damovski-O{enski i itn. Vo tekot na celata antifa{isti~ka borba dejstvuval vo Solun kako ~len na KPG. Vo 1945 g. preku Bugarija, se prefrlil vo Narodna Republika Makedonija (NRM) i do penzioniraweto rabotel kako tehni~ki rakovoditel vo dr`avnoto grade`no pretprijatie „Beton“ vo Skopje. Bil aktiven ~len na Zdru`enieto na ilindencite vo Skopje i u`ivatel na Ilindenska penzija. Po~inal vo glavniot grad na NRM na 26 noemvri 1960 g. 1882, Vo Gumenxe, e roden Hristo (I~ko) BOJ^EV, pripadnik i vojvoda na MRO i avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO. Se {koluval vo rodnoto mesto i vo Solunskata egzarhiska gimnazija. 29 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 U{te za vreme na {koluvaweto stanal ~len na MRO. Bil komita vo ~etata na vojvodata Apostol Petkov i so nea u~estvuval vo Ilindenskoto vostanie. Po vostanieto bil vo Kuku{kata ~eta na vojvodata Hristo ^ernopeev. Od 1905 g. bil Gornoxumajski vojvoda i bil blizok sorabotnik na Jane Sandanski. Vo vreme na Mladoturskata revolucija se legaliziral, no po 1911 g. povtorno preminal vo ilegalnost i vo vreme na Balkanskite vojni bil vojvoda na ~eta {to dejstvuvala zaedno so bugarskata armija. Vo Prvata svetska vojna bil vo sostavot na Edinaesettata makedonska divizija na bugarskata armija. Po vojnata se naselil vo Gorna Xumaja (den. Blagoevgrad) i bil nazna~en za okoliski na~alnik. Istovremeno u~estvuval vo izgradbata na avtonomisti~kata VMRO na Todor Aleksandrov, no vo 1922 g. politi~ki se dezaktiviral. Do po~etokot na Vtorata svetska vojna izvr{uval razni op{testveni i stopanski funkcii. Po~inal vo Blagoevgrad na 17 januari 1960 g. 1882, Vo selo Avdela, Kostursko, e roden Milton MANAKI, fotograf i filmski snimatel. Imal vla{ko poteklo i bil pomlad brat na Janaki, kaj kogo go ~ele zanaetot. Zavr{il osnovno u~ili{te i prvi klas gimnazija, a potoa se oddal na izu~uvawe na fotografskiot zanaet kaj pos- 30 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 tariot brat Janaki. Po andartskoto palewe na rodnoto selo zaedno so brata si, se preselile vo Bitola vo 1905 g., kade {to otvorile „Atelje za umetni~ka fotografija“ i od London ja kupile filmskata „Kamera 300“, so koja go snimile prviot dokumentaren film „Tkaja~ki“, a podocna filmski registrirale i razni drugi nastani i momenti od sekojdnevieto vo dokumentarnite filmovi „Vla{koto u~ili{te vo Avdela ili U~ili{te na otvoreno“ (1905), „Proslavata na \ur|ovden“, „Makedonski ora“, „Vla{ka svadba“, „Makedonska svadba vo Bitolsko“, „Vlasi nomadi - Karaka~ani“, „Represii vrz makedonskoto naselenie vo Bitola“, „Proslavata na Sv. Kiril i Metodij“ (1905-1908), „Pana|ur kaj Sveta Nedela vo Bitola i vo drugi mesta“ (1907), „Beseweto na Ilindenci“ (1908), „Sultanot Mehmed Re{ad vo Solun i vo Bitola“ (1911) i dr. Podocna samostojno go snimil i dokumentarniot film „Tito vo Bitola“ vo 1963 g. Za~uvani se okolu 100 kratkometra`ni filmski zapisi i reporta`i so okolu 1.600 m filmska lenta od 35 mm, 18.513 fotonegativi i 17.854 fotografii. Po~inal vo Bitola na 5 mart 1964 g. 31 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1882, Vo selo Lobanica, Kostursko, e roden Di~o ANDONOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, okoliski vojvoda na MRO vo Kostursko. Zavr{il petti klas vo egzarhiskata gimnaija vo Bitola. U{te za vreme na {koluvaweto vo Bitola stanal ~len na MRO. Od 1901 g. se ilegaliziral i bil komita vo Kostursko, a od mart 1903 g. bil nazna~en za okoliski vojvoda. Otkako vo poznatata bitka na vrvot „Lokvata“, vo blizina na seloto Smrde{, se na{ol vo opasnost da bide zaroben od mnogubrojniot turski asker, samiot se samoubil na 31 maj 1903 g. 1882, Vo selo Kr~ovo, Demirhisarsko (Valovi{ko), e roden Dimitar /Mito/ Iliev ARGIROV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe i na avtonomisti~kata VMRO, vojvoda vo Sersko. Bil sin na poznatiot ajdutski vojvoda i vojvoda na MRO dedo Ilija Kr~ovalijata. Imal samo osnovno obrazovanie. Vo 1905 g. bil komita vo ~etata na Jane Sandanski. U~estvuval vo Balkanskite i Prvata svetska vojna vo bugarskata vojska. Vo 1919 g. bil nazna~en za vojvoda na VMRO vo Sersko. Vo 1925 g. vo vreme na t.n. Petri~ki incident, so svojata ~eta se sprotistavuval na gr~kite vojski koi se obidele da ja preminat gr~ko-bugarskata granica. Vo 1928 g. bil privr- 32 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 zanik na mihajlovisti~koto krilo na VMRO i bil u~esnik na Sedmiot kongres na organizacijata. Po~inal vo seloto Petrovo, Petri~ko, Pirinski del na Makedonija na 25 noemvri 1935 g. 1882, Vo Stara Zagora, Bugarija, e roden Todor DO^EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vele{ki vojvoda na MRO. Bil Bugarin po nacionalnost. Vo 1904 g. bil ~len na MRO vo Kru{evsko. Vo 1905 g. stanal komita vo ~etata na Ivan Aqabakot. Vo 1906 g. bil komita vo vele{kata ~eta na Pan~o Konstantinov i so nea u~estvuval vo golemata bitka kaj vele{koto selo Vetersko na 18 april 1906 g. protiv mnogubroen turski asker. Nabrzo stanal vojvoda na ~eta. Vo 1907 g. bil u~esnik vo bitkata na vrvot „No`ot“ kako del od ~etata na Ivan Naumov Aqabakot. Po ovaa bitka bil vojvoda na ~eta koja dejstvuvala vo Kostursko, Egejski del na Makedonija. Po Mladoturskata revolucija bil uapsen i kaznata ja izle`uval vo Prilepskiot zatvor. Bil amnestiran, no vo 1909 g., neposredno pred da go napu{ti zatvorot bil otruen od turskite stra`ari vo zatvorot. 1882, Vo selo Suho, Solunsko, e roden Mihail DUMBALAKOV, pripadnik na Vrhovniot make- 33 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 dono-odrinski komitet, porojski vojvoda na todoraleksandrovata vrhovisti~ka VMRO, novinar. U~el vo Solun i vo bugarskite gradovi Lom i [umen. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil komita vo vrhovisti~kata ~eta na kapetanot Jordan Stojanov. Vo letoto 1908 g. zaedno so Mihail Monev, po naredba na Todor Aleksandrov, bil glavniot organizator na obidite za ubistvo na Jane Sandanski. Bil privrzanik na otvoreniot vrhovizam, odnosno ja otfrlal idejata za avtonomija na Makedonija i se zastapuval za direktna borba za prisoedinuvawe na Makedonija kon Bugarija. Vo vreme na Prvata balkanska vojna bil porojski vojvoda pod komanda na bugarskata voena komanda od Makedonsko-odrinskoto opol~enie i dejstvuval vo Solunsko. Vo vreme na Vtorata balkanska vojna dejstvuval so ~eta vo zadninata na gr~kite vojski. Bil od samite bugarski vlasti obvinet za finansiski zloupotrebi i nekolkupati bil na kratko vreme zatvoran. Po Prvata svetska vojna gi ureduval vesnicite „Vreme“ (1929-1930) i „Stra`a“ (1930-1931), a u~estvuval vo aktivnostite na avtonomisti~kata VMRO. Po 1934 g. stanal blizok na politi~kite krugovi okolu Bugarskiot zemjodelski naroden sojuz 34 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 (BZNS). Vo vreme na bugarskata okupacija na Ser od 1941 do 1944 g. bil redaktor na tamo{niot vesnik „Bugarski jug“. Vo 1947 g. stanal del od antikomunisti~kiot zagovor i nelegalnata ~eta za ru{ewe na vlasta vo Pirinskiot del na Makedonija. Vo 1948 g. bil uapsen i osuden na smrt, no potoa presudata mu bila zameneta so zatvorska kazna. Nabrzo bil pomiluvan i osloboden. @ivotot go zavr{il vo Sofija so samoubistvo na 13 fevruari 1959 g. 1882, Vo selo @elin, Kostursko, e roden Numo @ELINSKI, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski reonski vojvoda na MRO. Vo 1900 g. stanal komita na MRO. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil nazna~en za vojvoda na selskite ~eti vo Blaca i ^ere{nica. Po vostanieto emigriral vo Grcija, a vo 1904 g. se vratil vo Kostursko. Bil obvinet za nemoral i ubien vo avgust 1904 g. vo seloto Zagori~ani, Kostursko, od Atanas Kr{akov i Nikola Kozin~ev. 1902, fevruari, 12, Vo selo [esteovo, Kostursko, e ubien Kuzo STEFOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Zagori~ani, Kostursko, na 25 septemvri 1875 g. Ja zavr{il Egzarhiskata gim- 35 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 nazija vo Solun i vlegol vo redovite na VMRO vo 1898 g. Rabotel kako u~itel vo Hrupi{ta i seloto Nestram, Kostursko. Bil eden od prvite i najaktivnite ~lenovi i organizatori na MRO vo Kostursko. Vo maj 1901 g. bil zatvoren vo vrska so Nuredinovata provala, no uspeal da pobegne pri sproveduvaweto vo zatvorot vo Kor~a. Go prodol`il svoeto dejstvuvawe kako nelegalen aktivist na MRO i bil reonski na~alnik na reonot Popole vo Kostursko. Bil blizok sorabotnik i sovetnik na reonskiot rakovoditel Pavel Hristov i bil eden od najzaslu`nite za raste`ot na Organizacijata vo Kostursko. Pri edna obikolka na seloto [esteovo zaedno so ~eta na MRO predvodena od Atanas Petrov i Pando Kqa{ev, bile otkrieni od turskiot asker, a toj vo dvo~asovata prestrelka bil ranet vo desnata raka i desnata strana na gradniot ko{. uspeal da se dovle~ka do ku}ata na svojata svr{enica, u~itelkata vo seloto, Vasilka Ivanova i tuka da se zasolni. No naredniot den, turskiot asker otkril kade e zasolnat i ja opkolil i ja napadnal ku}ata na Vasilka Ivanova. So cel da ne padnat `ivi vo racete na turskata vojska, toj i Vasilka se samoubile eden pokraj drug. 36 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1902, mart, 21, Vo selo Gavaljanci, Kuku{ko, zagina Mihail APOSTOLOV-Popeto /M. Alostolov Rajnov/, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda. Roden bil vo seloto Dikawa, Radomirsko, Bugarija, vo 1871 g. Negovite roditeli bile makedonski begalci od selo Bistrica, Gornoxumajsko (den. Blagoevgradsko). Zavr{il gimnazija vo Sofija, a potoa otslu`il voena obvrska vo Bugarskata armija vo Sofija. Bil ~len na MRO, komita i bil blizok sorabotnik na Goce Del~ev i negov pridru`nik vo obikolkata na Pirinsko vo 1899 g. So svojata ~eta sedum godini dejstvuval vo Gevgelisko, Vodensko, Gornoxumajsko, Demirhisarsko, Enixevardarsko, Kuku{ko, Male{evsko, Pijanec, Porojsko, Sersko, Solunsko i Strumi~ko. Vsu{nost, toj u{te vo 1898 g. ja predvodel prvata agitaciono-organizatorska ~eta na MRO, pa ottamu imal neposredna uloga vo formiraweto na ~etite na vojvodite Marko Lerinski, Hristo ^ernopeev, Krsto Asenov i dr. Otkako dobil nalog od CK na MRO da zamine za Petri~ko, patem bil ubien od potera na osmanliskata vojska. 37 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1902, mart, Vo Prilepsko e ubien Tale GORANOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski i ohridski vojvoda na MRO. Roden bil vo Prilep. Zavr{il samo osnovno obrazovanie i bil bojaxija po profesija. Najprvo bil komita vo ~etata na Marko Lerinski. Vo proletta 1901 g. bil ispraten za vojvoda na ~etata na MRO vo Kostursko, no zaradi nesoglasuvawa so okru`noto rakovodstvo na MRO, nabrzo bil ispraten vo Ohridsko. Vo juni 1901 g. ja predvodel prvata ~eta na MRO vo Ohridsko, no vo noemvri 1901 g. na vojvodskoto mesto bil zamenet vremeno od Tale Hristov, a potoa na ~elo na Ohridskata ~eta zastanal Nikola Petrov Rusinski. Zaradi prestapi i neposlu{nost bil likvidiran od ~etata na vojvodata Metodija Pat~ev, a po re{enie na rakovodstvoto na MRO vo Bitolskiot revolucioneren okrug. 1902, maj, 19, Se odigrala BITKATA VO SELO TRSJE, Lerinsko. Taa bila bitka pome|u ~etata na Marko Lerinski i osmanliska voena potera. Vo seloto Trsje vlegla osmanliska vojska za da gi razoru`a tamo{nite selani i pritoa bile otkrieni ~etata na Marko Lerinski i kosturskite rakovoditeli Pando Kqa{ev i Vasil ^akalarov. Po nekolku~asovna bitka ~etata se izvlekla bez 38 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 zagubi, a od osmanliska strana zaginale 7 vojnici. Poradi ovoj nastan bile privedeni okolu 120 selani, a bile najdeni i 120 pu{ki skrieni niz seloto. Vo Lerinskiot i Bitolskiot zatvor bile odvedeni 30 lica i `estoko bile izma~uvani. 1902, maj, Vo selo Plevna, Dramsko, zagina \or|e DI^EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, nevrokopski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Kova~evci, Nevrokopsko (den Gocedel~evsko), Pirinski del na Makedonija, vo mart 1877 g. U~el vo Egzarhiskoto pedago{ko u~ili{te vo Ser. Bil u~itel vo rodnoto selo. Najprvo bil komita vo Nevrokopsko, a potoa stanal vojvoda na ~eta. Bil ranet vo edna borba so turskata vojska i za da ne bide zaroben se samoubil. 1902, juli, 01, Vo selo Patele, Lerinsko, zagina Dino Kqusev ABDURAMANOV /Dine Dirman~ov/, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel i komita na MRO. Bil eden od prvite ~lenovi na MRO Lerinsko od 1896 g., vo eden period bil ~len na revolucionerniot komitet vo rodnoto selo. Vo 1900 g. bil ~len na prvata grupa na MRO za Lerinsko za nabavka na oru`je. Od 1901 g. bil komita vo ~etata na vojvodata Marko 39 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Lerinski (G. I. Georgiev). Pri prestoj na ~etata vo Patele so cel da bidat kazneti nekoi predavnici na osloboditelnoto delo, seloto bilo blokirano od turska vojska i ba{ibozuk. Vo blokadata zaginal vojvodata Marko Lerinski, a po tridneven herojski otpor zabarakadiran vo svojot dom, Dine vo edna bezizleznata polo`ba, prvin gi ubil svoite najbliski, a potoa samoubistveno so sabja se vturnal kon turskite vojnici. 1902, juli, 31, Kaj mesnosta Aramiska ~e{ma, me|u selata Petrovo i Gole{evo, Melni~ko, Pirinski del na Makedonija zaginal Angel HARIZANOVSpan~ovalijata, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, melni~ki vojvoda na MRO. Roden bil vo selo Span~evo, Demirhisarsko (Valovi{ko) vo 1870 g. Najprvo bil terorist na MRO. Potoa, vo 1899 g. stanal vojvoda na ~eta vo Melni~ko. Zaginal vo borba so turski vojski zaedno so To{o vojvoda. 1902, avgust, 03, Vo selo Vi{eni, Kostursko, zaginal Lazar MOSKOV, pripadnik na makedonskoto revo- 40 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 lucionerno dvi`ewe, ~len na MRO, kosturski vojvoda. Roden bil vo selo D’mbeni, Kostursko, vo 1880 g. Zavr{il sedmi klas vo Bitolskata egzarhiska gimnazija vo 1901 g. U{te kako u~enik stanal ~len na MRO. Vedna{ otkako zavr{il u~ili{te, vo letoto 1901 g. bil imenuvan za reonski na~alnik na MRO vo Kostursko. Vo toa svojstvo bil vojvoda na Kosturskata ~eta. Otkrien i opkolen vo seloto Vi{eni, zaedno so Nikola (Koqo) Ra{ajkov, vodele deset~asovna borba so turskata vojska, a so poslednite kur{umi se samoubile za da ne bidat `ivi zarobeni. 1902, avgust, 16, Kaj mesnost Uzunov Arga~, vo blizina na selo Gorni~evo, Lerinsko, zagina Stefo NIKOLOVSkender, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda vo Makedonskoto (Kresnenskoto) vostanie, pretsedatel na Narodnoto sobranie na Makedonija, vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Besfina, Lerinsko, vo 1855 g. Nemal obrazovanie, a od trinaesetgodi{na vozrast rabotel po anadolskite grat~iwa. Po osum godini se vratil vo rodniot kraj i stanal ov~ar vo seloto V’mbel. Cela zima vo svojata ov~arska koliba go ~uval i kriel ajdutskiot vojvoda Vasil @urkata. U~estvuva vo ubistvoto na zulum}arot ^olak Rexep, no bil predaden, pa se odmetnal v planina i sozdal svoja ajdutska 41 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 dru`ina. Se proslavil kako naroden za{titnik i uni{tuva~ na turskite i albanskite banditi. Vo vreme na Gr~koto vostanie protiv turskata vlast so te{ki bitki zarobil cela turska potera i se prefrlil vo Grcija, kade {to so gr~kite vostanici se borel vo Tesalija. Koga razbiral deka vo Kostursko besnee, pqa~ka, ubiva i bes~esti kesexijata Maqo-beg, toj so svojata dru`inata se vratil vo Kostursko, gi o~istil zulum}arite i so pridru`enite vojvodi Nikola Giza i Mihail Darda go podgotvuval naselenieto za op{to vostanie. Potoa, preku Mariovsko i Ko~ansko, se prefrlil na prezimuvawe vo reonot na ]ustendilsko, Bugarija. U~estvuval vo Kresnenskoto makedonsko vostanie od 1878-1879 g., a vo 1880 g. stanal pretsedatel na Narodnoto sobranie na Makedonija „Edinstvo“ so sedi{te na Gremen Te}e kaj Ostrovskoto Ezero vo Egejskiot del na Makedonija. Vo 1883 g. zaminal vo Tikve{ko i go likvidiral zlostorikot Ademaga od seloto Gradec. Imal silna bitka so turska potera kaj seloto Ro`den, Kavadare~ko, a skoro posle toa se sudril so turski vojski kaj seloto Bap~or, Kostursko. Ottamu se prefrlil vo Grcija, no tuka go obvinile za ubistvo i 13 godini le`el vo gr~ki zatvor. Vo 1900 g. emigriral vo Sofija, Bugarija, a vo maj 1902 g. odnovo so ~eta na MRO vlegol vo Makedonija i zaginal vo bitka so silna turska potera. 42 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1902, septemvri, 28, Vo selo Kru{oradi, Lerinsko, zagina Dine KQUSEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, lerinski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Ek{i-su (Gorno Vrbeni), Lerinsko. Bil eden od prvite ~lenovi na MRO vo negoviot reon, odnosno bil ~len od 1896 g. U~estvuval vo organiziraweto na prvite kanali za nabavka na oru`je za potrebite na Organizacijata vo Lerinsko preku Turci od selata Murlari i Paqor i od gradot Kaqari. Otkako tie kanali bile otkrieni, preminal vo ilegalnost i vo 1901 g. bil vo teroristi~ka grupa na MRO vo Lerinsko. Vo 1902 g. bil vo ~etata na Marko Lerinski, a po negovoto ubistvo go prezel vojvodstvoto. Zaedno so svoite soborci Vane Popov od selo Neokazi, Krsto Torbanov od selo Setina i Najdo od Dobroveni bil predaden i opkolen vo seloto Kru{oradi, pa za da ne padne `iv vo racete na neprijatelot, zaedno so svoite drugari se samoubil. Ovoj herojski ~in bil tema na dramata na Hristo Nastev naslovena „Kako umira makedonski ~etnik“, koja za prvpat bila izveduvana vo Varna vo 1939 g. 1902, noemvri, 08, Vo selo Bobi{ta, Kostursko, zagina Petar GAJKOV, pripadnik na Vrhovniot makedono-odrinski komitet od Sofija, kosturski vojvoda. Roden 43 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 bil vo seloto @eravna, Slivensko, Bugarija, vo 1872 g. Bil Bugarin po nacionalnost. Zavr{il osnovno obrazovanie vo rodnoto selo, a podoficerska {kola vo Sofija, Bugarija. Odreden period bil aktiven podoficer na bugarskata armija. Vo 1899 g. stanal ~len na Vrhovniot makedonskoodrinski komitet (VMOK) i bil odgovoren za voenata obuka na negovite ~lenovi. Na ovoj plan bliska sorabotka imal so kapetanot vo bugarskata vojska i aktiven ~len na VMOK Stoj~o Garufalov. Vo maj 1902 g. stanal pomo{nik vojvoda vo vrhovisti~kata ~eta na polkovnikot Anastas Jankov. Kon krajot na avgust 1902 g. zaedno so taa ~eta pristignal vo Kostursko i od polkovnikot Atanas Jankov toga{ bil nazna~en za reonski vojvoda na selata Zagori~ani, Zeleni~e, Bobi{ta, Oli{ta, ^ere{nica i Prekopana. Na 9 septemvri 1902 g. negovata ~eta go imala prviot sudir so silni osmanski vojski kaj seloto Zagori~ani, a na 18 septemvri 1902 g. imala nov sudir na planinata Vrbica. Na 7 oktomvri 1902 g. kaj mesnosta „Bobi{ki steni“, zdru`enite ~eti na polkovnikot Anastas Jankov, na Petar Gajkov i na Kote Hristov, imale sudir so potera na turskata vojska. Posledniot sudir so turska vojska ~etata na Petar Gajkov vo Kostursko go imala kaj seloto Bobi{ta i vo nego toj zaginal zaedno so dvajca svoi komiti. 44 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1902, noemvri, Vo selo Kirkalovo, Enixevardarsko, zagina Pavel GRAMATIKOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, enixevardarski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Konikovo, Enixevardarsko. Najprvo bil terorist na MRO vo Enixevardarsko, a od 1896 g. stanal vojvoda na ~eta. Potoa bil vo ~etite na Ivan Karasulijata i Apostol Petkov Terziev. Vo 1901 g. emigriral vo Sofija, kade se zapoznal so Goce Del~ev i od nego bil nazna~en za vojvoda vo Porojsko, Egejski del na Makedonija. Po izvesen prestoj na toj reon, povtorno se vratil vo Enixevardarsko, kade do{ol vo konflikt so tamo{niot okoliski vojvoda Apostol Petkov Terziev. Vo 1902 g. so posredstvo na Argir Manasiev dvajcata vojvodi se pomirile. Po~inal verojatno od malarija, no ostanale somnevawata deka e mo`ebi otruen od lu|e prateni od Apostol Petkov Terziev. Kako posledica na ovoj nastan, negoviot brat koj dotoga{ bil komita na MRO se stavil vo slu`ba na golemogr~kata vooru`ena propaganda. 1902, Kaj selo Tu{in, Meglensko, zagina Dino DINOVSKI, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, gevgeliski vojvoda na MRO. Bil roden selo Petrovo, Gevgelisko. Vo 1899 g. bil komita vo ~etata na Kosta Popeto, a ne{to 45 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 podocna stanal vojvoda na ~eta. Zaginal vo mesnosta „Valanova niva“ vo blizina na seloto Tu{in. 1912, maj, 12, Vo Solun po~ina Kone (Konstantin) SAMARXIEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vrhovista, kni`ar i op{testvenik. Roden bil vo Prilep na 6 oktomvri 1854 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodniot grad i zaedno so tatka si se zanimaval so samarxistvo. Vo 1880 g. bil izbran za u~ili{en inspektor. Na 1 septemvri 1883 g. so pomo{ na Naste Stojanov i Dimitar Rizov vo Solun otvoril kni`arnica. Vo 1888 g. zapo~nal da se zanimava i so pe~atewe na knigi i u~ebnici. Vo 1889 g. zapo~nal da go izdava i pe~ati nau~noto spisanie „Knigi za ~itawe“, a sekoja godina go pe~atel „Makedonski Kalendar - Sv. Kiril i Metodij“ podgotvuvan od Dimitar Rizov. Vo 1892 g. bil uapsen od turskata vlast i ispraten vo zato~enie. Vo 1897 g. kako eden od glavnite golemobugarski eksponenti bil me|u osnova~ite na Bugarskoto tajno revolucionerno bratstvo vo Solun na ~ie ~elo bil Ivan Garvanov. Vo 1903 g. negovata pe~atnica bila zatvorena i ne rabotela s# do Mladoturskata revo- 46 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 lucija. Otkako povtorno prorabotila vo 1908 g. vo nea pome|u ostanatoto se pe~atele spisanijata „Kulturno edinstvo“, „Tatkovina“ i „Iskra“. Vo ovoj period bil protiv revolucionernata borba i obnovuvaweto na dejnosta na VMRO. 1912, avgust, 28, Kaj selo Mar~evo (ili Fotovi{ta den. Ogwanovo), Nevrokopsko (den Gocedel~evsko), Pirinski del na Makedonija, zagina Kostadin ALAKU[EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Nevrokop. Roden bil vo selo Trlis, Egejski del na Makedonija vo 1875 g. Go zavr{il pedago{koto u~ili{te vo Ser vo 1894 g. i bil u~itel vo rodnoto selo. Najprvo bil komita vo ~etata na Stojan Ml~ankov vo Sersko. Bil u~esnik vo Ilindenskoto vostanie koga bil vo ~etata na Atanas Te{ovalijata. Od juni 1907 g. bil ~len na Okoliskiot komitet na VMORO vo Nevrokop. Bil pripadnik na golemiot odred na Jane Sandanski {to u~estvuval vo soboruvawe na sultanskata kontrarevolucija vo Carigrad vo 1909 g. U~estvuva vo osnovaweto na sekcijata na NFP vo Nevrokopsko vo 1909 g. Ubien bil zaedno so Stojko Pa{kulev i Blagoj Materov od avtonomisti~kata vrhovisti~ka VMRO. 47 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1912, septemvri, 18, Vo Istanbul, Turcija, e roden Gustav VLAHOV, pripadnik na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe, in`ener tehnolog, voen i dr`avno-politi~ki deec, op{testvenik i diplomat. Po poteklo bil od Kuku{ i bil sin na Dimitar Vlahov. Osnovnoto u~ili{te go zavr{il vo Varna vo periodot 1919 do 1923 g., srednoto vo Viena vo 1932 g., a potoa vo 1933-1934 g. `iveel vo Pariz i stanal ~len na Komunisti~kata partija na Francija (KPF). Preku London i Leningrad, stignal vo Moskva vo 1935 g., kade {to se zapi{al na Voenohemiskata akademija. Go zavr{il Hemisko-tehnolo{kiot fakultet i se vrabotil kako in`ener-tehnolog vo moskovska fabrika. Kako ~len na Sovetskata komunisti~ka partija (SKP bol{evici), po germanskiot napad na Sojuzot na Sovetskite Socijalisti~ki Republiki (SSSR) se prijavil dobrovolec vo Crvenata armija vo 1941 g. i kako pripadnik na Posebniot odred so specijalni zada~i i politi~ki zamenik na komandantot na Internacionalnata brigada na Crvenata armija, u~estvuval vo odbranata na Moskva. Na 5 oktomvri 1944 g. trgnal so tatko mu od Moskva vo Krajova, kade {to se sretnale so 48 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Tito i vo narednite dva meseca se nao|ale vo negovata pridru`ba. Po kratkiot prestoj vo Belgrad, na 17 noemvri stignal vo Skopje. Vo Makedonija osum meseci vr{el odgovorni funkcii: direktor na prvata Partiska {kola na KPM vo Skopje, ~len na Agitprop i instruktor na Centralniot komitet na KPM za skopskata partiska organizacija i direktor na Centralata za raspredelba na zemjodelski proizvodi. Ispraten bil na rabota vo Belgrad kako politi~ki sekretar na Kabinetot na Vrhovniot komandant na oru`enite sili na Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ), a potoa bil pomo{nik minister za nadvore{ni raboti i pomo{nikminister za zemjodelstvo na FNRJ, pretsedatel na Komitetot za socijalni gri`i na Vladata na FNRJ, sojuzen sekretar za socijalna politika, postojan pretstavnik na Vladata na FNRJ vo Evropskoto biro na OON vo @eneva (1954-1956), ambasador vo Pakistan (1956-1957), Meksiko (1957-1964) i vo Avstrija. Bil ~len na Sojuzniot izvr{en sovet, sojuzen sekretar za socijalna politika i trud, sojuzen sekretar za informacii (1965-1967), pratenik (maj 1967) i potpretsedatel na Sojuznoto sobranie na Socijalisti~ka Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ). Bil nositel na Partizanska spomenica 1941 i na drugi nagradi i priznanija. Po~inal vo Belgrad, Srbija, na 16 januari 1991 g. 49 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1912, septemvri, 15, Vo Solun izlegol posledniot broj na vesnikot „ISKRA“, op{testveno-politi~ko i literaturno spisanie. Izleguvalo dvapati mese~no, a izlegle 15 broja. Odgovoren urednik i sopstvenik bil Georgi Ba`darov, a go ureduvala i B. Mon~ev, A. Razbojnikov, St. Simeonov i Kiril Prli~ev. Bilo pe~ateno vo pe~atnicata na Kone Samarxiev. Kako sopstvena zada~a definiral deka }e razgleduva „vo kakvi politi~ki i socijalni uslovi }e bide mo`en slobodniot razvoj na sekoja narodnost...“ vo Otomanskata imperija. Imal bogata sodr`ina od napisi za vnatre{nopoliti~ki pra{awa, aktuelna hronika, literaturni prilozi, recenzii, bibliografija i dr. Se zalagal za zgolemuvawe na samoupravnite prava na op{tinite, kazite i vilaetite. Objaveni bile vkupno 15 broja. 1912, oktomvri, Vo Arxanskoto Blato, Kuku{ko, zagina Gerasim OGNANOV /G. Petkani~in/, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, male{evski okoliski vojvoda na MRO. Roden bil vo Bansko, Pirinski del na Makedonija, vo 1885 g. Po profesija bil u~itel. Se {koluval vo Voenoto u~ili{te vo Sofija, koe go napu{til i go zavr{il Amerikanskoto u~ili{te vo Samokov. Za vreme na Ilindenskoto vostanie u~estvuval 50 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo ~etata na vrhovisti~kiot vojvoda Jurdan Stojanov. Preminal vo MRO vo ~etata na Pe{o Samarxiev vo Tikve{ko. Stanal male{evski okoliski vojvoda vo 1907 g. Vo vremeto po Mladoturskata revolucija se zanimaval so trgovija vo Solun. 1912, oktomvri, Vo Kuku{, Egejski del na Makedonija, zagina Petar /Tu{e/ GUGU[EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Kuku{ko. Roden bil vo Kuku{. Bil ~len na prviot Okoliski revolucioneren komitet vo Kuku{ vo 1895 g. Zaginal vo prestrelka so turski begalci vo vreme na Prvata balkanska vojna. 1912, noemvri, 02, Vo Solun zapo~na da izleguva vesnikot „BELOMOREC“ koj bil dneveno politi~ko-op{testven vesnik. Go ureduvale A. Tomov, K. Dimitrov, Pavel [atev (podocna zamenet so Emanuel Qap~ev) i I. Nedelkov (odgovoren urednik). Bil pe~aten vo pe~atnicata na K. Ten~ov. Objaveni bile vkupno 6 broja. Vo prviot broj se deklariral kako prodol`enie na v. „Pravo“. Se pojavil vo vremeto na vospostavuvaweto na bugarskata okupacija na Solun i se zalagal za „naj~istiot demokratizam„, so Makedonija vo granicite na Bugarija. Gr~kata voena cenzura go dala na sud na 5 noemvri 1912 g., 51 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 po {to bil prodaden na grupa evrejski novinari koi prodol`ile da go izdavaat pod istoto ime, no na francuski jazik. 1912, noemvri, 15, Vo Solun e roden Kiril PENU[LISKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe i u~esnik vo Antifa{isti~kata vojna vo Vardarskiot del na Makedonija, univerzitetski profesor, folklorist. Gimnazija zavr{il vo Skopje vo 1931 g., a diplomiral na Filozofskiot fakultet, grupa Jugoslovenska kni`evnost vo 1938 g. Vo vremeto na okupacijata aktivno bil vklu~en vo antiokupatorskata borba i bil pretsedatel na ilegalniot Narodnoosloboditelen odbor na Skopje. Po vojnata rabotel na pove}e va`ni funkcii. Doktoriral na Filozofskiot fakultet vo Skopje so temata „Stefan Verkovi} - sobira~ na makedonski narodni umotvorbi“ vo 1956 g. Bil generalen sekretar na Univerzitetot „Sv. Kiril i Metodij“, profesor na Filozofskiot (podocna Filolo{ki fakultet), rektor na Univerzitetot „Sv. Kiril i Metodij“, ~len na Sovetot na Republikata, 52 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 po~esen ~len na Dru{tvoto na pisateli na Makedonija i dr. Objavil {eesetina knigi, vo koi se obraboteni najva`nite pra{awa od makedonskiot folklor. Negova bila zaslugata {to denes gi imame objaveni sobranite dela na Marko Cepenkov i Stefan Verkovi}. Bil avtor i na: Poslovici, Skopje, 1954 (so H. Polenakovi}); Narodna poezija, Skopje, 1964, Narodni prikazni, Skopje, 1964; Crven se bajrak razveva, Skopje, 1965; Makedonsko narodno tvore{tvo (`anrovski antologii vo deset knigi), Skopje, 1968–1973; Marko K. Cepenkov, Male{evski folklor, Skopje, 1980; Makedonski erotski prikazni, Skopje, 1981; Makedonski folklor, Skopje, 1981; Goce Del~ev vo folklorot, Skopje, 1983; Marko Krale – legenda i stvarnost, Skopje, 1983; Makedonski narodni baladi, Skopje, 1983; Stefan I. Verkovi}, Makedonski narodni umotvorbi, 1-5, Skopje, 1985; Bolen Doj~in, Skopje, 1986; Bogovi i popovi, Skopje, 1987; Odbrani folkloristi~ki trudovi, I–IV, Skopje, 1988; Marko K. Cepenkov, Makedonski narodni prikazni vo pet knigi, Skopje, 1999; Narodnata kultura na Egejska Makedonija, Skopje, 1992; Folklorni poetski motivi, Skopje, 1992; Zbornikot na Panajot \inoski od Gali~nik, Skopje, 1995; Mitot i folklorot, Skopje, 1996 i mnogu drugi. Po~inal vo Skopje na 23 maj 2004 g. 53 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1912, Vo selo D’mbeni, Kostursko, e roden Krsto MANGOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo anti-fa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. U{te pred Vtorata svetska vojna bil vklu~en vo aktivnostite na progresivnoto komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija i Grcija. Kako mobiliziran vojnik vo Gr~kata armija se borel vo Gr~ko-italijanskata vojna vo 1940-1941 g. Po kapitulacijata na Grcija vo 1941 g., aktivno se vklu~il vo gr~koto antiokupatorsko i antifa{isti~ko dvi`ewe i vo 1943 g. stanal sekretar na Okoliskiot komitet na KPG za reonot Kore{tata, Kostursko. Vo 1944 g. stanal politi~ki komesar na Specijalniot bataljon vo sostavot na Prvata udarna brigada na Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija poznata i 54 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 kako Egejska brigada. U~estvuval vo site borbi na ovaa slavna edinca so balistite vo zapadnite reoni na Vardarskiot del na Makedonija. Bil eden od osnova~ite na Narodnoosloboditelniot front (NOF) na Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija vo Kosturska okolija. Esenta 1945 g. blizu do seloto Ruqa, Kostursko, bil te{ko ranet vo levata raka, no blagodarenie na hrabrosta i prisebnosta uspeal da se spasi od zarobuvawe. Podocna bil povtorno ranet vo istata raka vo borbi so gr~kite vladini vojski kaj seloto Besvina. Vo vreme na Gra|anskata vojna vo Grcija izvr{uval niza rakovodni funkcii vo makedonskoto i gr~koto komunisti~ko i narodnoosloboditelno dvi`ewe. Vo maj 1947 g., stanal sekretar, a vo 1948 g. bil izbran i za pretsedatel na Okoliskiot odbor na NOF za Kostursko. Na Prviot kongres na NOF no januari 1948 g. bil izbran za ~len na Glavniot odbor na NOF za Egejskiot del na Makedonija, a na Vtoriot kongres na NOF vo 1949 g. i za ~len na Izvr{niot odbor. Eden period bil i ~len na Direkcijata za nacionalni pra{awa pri Privremenata demokratska vlada na Grcija. Zaginal od artileriska granata na 11 avgust 1949 g. zaedno so general-majorot na Demokratskata armija na Grcija (DAG) Nikos Teoharopulos-Skotidas kaj seloto Breznica, Kostursko. 55 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1912, Vo selo ^uka, Kostursko, e roden Paskal MITREVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija, pravnik. Osnovno obrazovanie zavr{il vo Rupi{ta, gimnazija vo Kostur i Praven fakultet vo Solun. Bil u~esnik vo gr~koto antiokupatorsko i antifa{isti~ko dvi`ewe od 1941 g. Vo maj 1943 g. bil rakovoditel na prvata partizanska grupa na Makedoncite vo Kostursko. U~estvuval na sovetuvaweto vo ramkite na KPG od krajot na septemvri 1943 g. vo selo Sin~eni, Kostursko na koe bilo doneseno re{enie za formirawe na Slavjanomakedonskiot narodnoosloboditelen front (SNOF). Potoa na 12 april 1944 g. vo s. D’mbeni na Vtorata konferencija SNOF za Kostursko bil izbran za sekretar na ovaa makedonska nacionalno-politi~ka institucija. Vo 1944 g. vo Bitola bil izbran za sekretar na Politi~kata komisija na Makedoncite pod Grcija. Vo 1945 g. stanal sekretar na narodnoosloboditelniot front (NOF) vo Egejskiot del na Makedonija. Od noemvri 1946 g. bil ~len na 56 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Makedonskoto biro na KPG. Na Osnova~kiot sostanok na Komunisti~kata organizacija na Egejska Makedonija (KOEM) od 27 mart 1949 g. bil izbran vo Organizacionata komisija koja, vsu{nost, pretstavuvala rakovodstvo na KOEM do odr`uvaweto na Semakedonskata konferencija na KOEM na 2 avgust 1949 g. Vo april 1949 g. stanal minister za snabduvawe vo Privremenata demokratska vlada na Grcija. Po porazot na DAG na planinata Gramos i voop{to vo Gra|anskata vojna vo Grcija, na konferencijata na KPG vo gradot Bureli, Albanija od 29-30 septemvri 1949 g., kako rakovoden kadar na NOF bil uapsen, prenesen vo Moskva i osuden na 25 godini robija i ispraten vo logorot vo Vorkuta. Otkako bil osloboden vo 1955 g. se vratil vo Narodna Republika Makedonija (NRM). Tuka vo naredniot period izvr{uval niza na op{testveno-politi~ki funkcii, me|u koi: Glaven sudija vo ustavniot sud na SRM, ~len na Sovetot na SRM i dr. Po~inal vo Skopje na 10 fevruari 1978 g. 1912, Vo selo Buf, Lerinsko, e roden Trifun PANOVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe i u~esnik vo Antifa{isti~kata vojna vo Vardarskiot del na Makedonija, lekar. Diplomiral na Medicinski fakultet vo Belgrad. Kratko 57 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vreme rabotel vo Ni{, a potoa vo Oblasnata higienska laboratorija vo Bitola, kako na~alnik na Antimalari~nata slu`ba. Kako ~len na KPJ, tuka gi vr{el podgotovkite i obezbeduvaweto so sanitetski materijal za prviot partizanski odred. Koga bil otkrien od okupatorot, go internirale vo Bugarija i go mobilizirale kako lekar vo bugarskata armija, od kade {to na po~etokot na 1944 g. izbegal i im se priklu~il na partizanite. Bil glaven lekar vo Partizanskata bolnica na Ko`uf, a potoa brigaden lekar na Prvata makedonsko-kosovska brigada. Zaginal na planinata Karaorman na 22 juli 1944 g. 1912, Vo selo @upani{ta, Kostursko, e rodena Ana MANGOVA, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Vo januari 1946 g. ja posetuvala {kolata za desetari na DAG vo seloto Sni~eni, Kostursko. Vo mart 1946 g. taa bila edna od onie li~nosti so koi razgovarale pretstavnicite na 58 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Anketnata komisija na Organizacijata na Obedinetite nacii (OON) {to prisustvuvale vo Egejskiot del na Makedonija. Podocna bila rasporedena vo 588-ot bataljon na DAG so komandant Ahileja Papajoanu, odnosno vo artileriskiot vod na Sotir Ago od selo Janoveni. Zaginala vo 1947 g. 1912, Vo selo Korni{or, Enixevardarsko, e rodena Mara PETQAKOVA, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Pirinski del na Makedonija i u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Bugarija. Bila predvoen ~len i rakovoditel na Bugarskata komunisti~ka partija (BKP). Istovremeno bila i aktiven ~len na VMRO (Ob.) vo Bugarija. Kako emigrantka vo Moskva od 1934 do 1936 g. ja zavr{ila Leninovata politi~ka {kola. Se vratila vo Bugarija i stanala ~len na Okru`niot komitetn na BKP za Sofija. Nekolku pati bila internirana vo logorite Sveti Kirik i Gonda Voda od 1941 do 1943 g. Izbegala od logorot i ilegalno bila rakovoditel na Oblasniot komitet na BKP vo Dupnica. Po- 59 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 toa zaminala vo partizani. Zaginala vo okolinata na Dupnica vo vooru`ena borba so bugarskata vojska i policija kako borec na Dupni~kiot partizanski odred na 18 fevruari 1944 g. Bila proglasena za heroj na Narodna Republika Bugarija (NRB). 1912, Po~ina Georgi Pqangov PETROV, prerodbenik i crkoven deec. Roden bil vo seloto Zarovo, Solunsko vo 1840 g. Najnapred bil sve{tenik na gr~kata crkva, odnosno na Carigradskata patrijar{ija, no posle 1872 g. se otka`al od nea i preminal vo Bugarskata egzarhija. Bil rakopolo`en za sve{tenik vo Solun i ja rakovodel Solunskata crkovno-u~ili{na op{tina. Podocna bil sve{tenik vo Ser. 1912, Vo Solun, Egejski del na Makedonija, prestana da egzistira gimnasti~kata organizacija „SOLUNSKI JUNAK“. Formirana bila vo 1908 g. Upravata ja so~inuvale: I. Vaskov - pretsedatel, D. Malinov - potpretsedatel, Daniel Blan{ud, u~itel po gimnastika vo Solunskata gimnazija - glavatar (na~elnik), D. Angelov - sekretar, P. Man~ev - doma}in, M. Bogdanov i T. Bo{kov - sovetnici. ^lenovite, glavno u~enici, imale uniformi i redovno ve`bale na otvoreno, a se 60 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 natprevaruvale i vo nekoi sportovi. Formirale svoj orkestar od 35 duva~ki instrumenti i nekolku kulturno-umetni~ki sekcii. ^esto nastapuvale javno i davale priredbi. Se izdr`uvale od sopstveni prihodi i od donacii od Egzarhijata. So edna ~eta nastapile na Sletot vo Sofija vo 1910 g., a so 10 ~lenovi na Sletot vo Praga vo 1912 g. 1922, fevruari, 07, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Hristo ARGIROV-^au{, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda na MRO vo Vodensko i Enixevardarsko. Roden bil vo seloto ^i~ig’s, Enixevardarsko, vo 1884 g. Najnapred bil komita vo ~etata na vojvodata Apostol Petkov Terziev, a podocna stanal samostoen vojvoda. Vo 1912 g., vo vreme na Prvata balkanska vojna, so svojata ~eta $ pomagal na gr~kata armija vo borbite so turskite vojski vo Bersko i pri osvojuvaweto na gradot Ber. Vo vreme na Vtorata balkanska vojna bil upsen od gr~kite vojski i odreden period odle`al vo zatvor, a po osloboduvaweto emigriral vo Bugarija. 1922, avgust, 05, Vo Nevrokop (den. Goce Del~ev), Pirinski del na Makedonija, e ubien Dimitar IKONOMOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno 61 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Sersko. Roden bil vo selo Lov~a, Dramsko, na 17 januari 1873 g. Zavr{il pedago{ko u~ili{te vo Skopje vo 1895 g. U{te kako u~enik stanal ~len na MRO. Vo 1900 g. bil u~itel vo selo Srbinovo (den. Bre`ani) i u~estvuval vo t.n. „Afera Mis Ston“. Vo 1902 g. bil u~itel vo seloto Star~i{ta, Nevrokopsko, a so t.n. Baldevska afera od 1903 g. bil uapsen i zatvoren vo Solun. Vo 1904 g. bil osloboden od zatvor i iscelo se posvetil na revolucionernoto delo. Stanal ~len na Nevrokopskiot okoliski komitet i bil nazna~en za na~alnik na milicijata vo Nevrokopsko. Bil delegat na Vtoriot redoven kongres na Serskiot revolucioneren okrug vo 1906 g. i bil izbran vo Serskiot okru`en komitet na MRO. Bil pripadnik na golemiot odred na Jane Sandanski za borba protiv kontrarevolucijata vo Carigrad vo 1909 g. Vo vreme na Balkanskite vojni bil vo ~etata na Todor Panica. Po vojnite se naselil vo Nevrokop i stanal ~len na BZNS. Vo 1920 g. bil izbran za kmet na Nevrokop. Bil ubien od privrzanicite na vrhovisti~ka VMRO na Todor Aleksandrov. 1922, avgust, 05, Vo Nevrokop (den. Goce Del~ev), Pirinski del na Makedonija, po~ina Hristo KARAMANOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Drama. Roden 62 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 bil vo seloto Prose~en, Dramsko, vo 1883 g. Go zavr{il Egzarhiskoto pedago{ko u~ili{te vo Ser, a bil u~itel vo Odrinsko i Nevrokopsko. Kako u~itel vo Drama, istovremeno bil rakovoditel na Okoliskiot komitet vo gradot. Vo vreme na mladoturskiot period, vo septemvri 1909 g., bil uapsen zaradi u~estvo vo atentatot vrz federalistot Gerasim Ogwanov vo Solun. 1922, septemvri, 22, Vo selo Asarbegovo, Enixevardarsko, e roden \or|i TANULEVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe i u~esnik vo Antifa{isti~kata i Gra-|anskata vojna vo Grcija. Bil predvoen simpatizer na gr~koto komunisti~ko dvi`ewe. Vo septemvri 1942 g. stanal ~len na KPG i rakovoditel na mladinskata komunisti~ka organizacija OKNE vo rodnoto selo. Od po~etokot na 1944 g. bil borec vo Triesettata brigada na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska ELAS. Po dogovorot vo Varkiza stanal sekretar na organizacijata na KPG vo negovoto rodno selo. Vo 1945 g. povtorno se ilegaliziral, no nabrzo se prefrlil vo NRM na lekuvawe od ranite zdobieni vo tekot na antifa{isti~kata borba. Vo 63 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 juni 1946 g. se vratil vo Egejskiot del i stapil vo partizanskite edinici na NOF. Zaradi hrabrosta i po`rtvuvanosta vo 1947 g. komandata na DAG mu dodelila oficerski ~in „kapetan na ~eta“. Vo 1948 g. vo borbite na Karakamen Planina povtorno bil ranet. Otkako ozdravel povtorno aktivno se vklu~il vo borbite i vojuval na razni boi{ta vo Egejskiot del na Makedonija s# do krajot na Gra|anskata vojna vo Grcija. Po nea se naselil vo FNRJ i bil vraboten vo Komisijata za dr`avna kontrola na NRM. Potoa do penzioniraweto rabotel vo Skopje. 1922, septemvri, 30, Vo selo Rupi{ta, Kostursko, e roden Min~o FOTEV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Vo tekot na Antifa{isti~kata i antiokupatorska borba bil u~esnik vo Gr~kata narodnoosloboditekna vojska ELAS, odnosno bil borec vo Prviot partizanski odred vo Kostursko i, pod- 64 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ocna, vo kontraizvestitelnata slu`ba na Dvaeset i osmata brigada na ELAS. Vo Lerinskokosturskiot makedonski bataljon vo 1944 g. bil politi~ki komesar na ~eta, a vo Prvata udarna brigada na Makedoncite pod Grcija (t.n. Egej-ska brigada) bil sekretar na jugoslovenskata mladinska komunisti~ka organizacija (SKOJ). Od april 1945 g. bil ~len na rakovodstvoto na makedonskiot NOF, vo ~ij ramki bil odgovoren za Narodnoosloboditelniot mladinski sojuz na Makedonija (NOMS) za Egejskiot del na Makedonija. Od noemvri 1946 g. bil ~len na Sekretarijatot na Pokrainskiot komitet na gr~kata mladinska komunisti~ka organizacija EPON za Egejska Makedonija. Na Vtoriot kongres na NOF odr`an vo mart 1949 g, bil izbran za ~len na Izvr{niot odbor na NOF i pretsedatel na Glavniot odbor na NOMS. Ja izvr{uval i funkcijata pomo{nik komesar na Glavniot {tab na DAG. Na Prvata zemska konferencija na KOEM od 2 avgust 1949 g. bil izbran za zamenik ~len vo rakovodstvoto na KOEM. Po porazot na DAG na Gramos i Vi~o vo 1949 g. i partiskata konferencija na KPG vo Bureli, Albanija od 29-30 septemvri 1949 g. kako rakovoden kadar na NOF bil uapsen, prenesen vo Moskva, SSSR, osuden na deset godini robija i zatvoren vo Sibir, vo oblasta Vorkuta. Se vratil vo NRM vo 1956 g. Po~inal vo Skopje na 28 maj 1987 g. 65 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1922, oktomvri, 15, Zavr{i GR^KO-TURSKA VOJNA. So namera da osvoi turski teritorii vo Mala Azija vo koi `iveele hristijani, a pod izgovor za da ja prinudi turskata dr`ava, na ~elo so Kemal MustafaAtaturk, da go prifati Mirovniot dogovor od Sevr, gr~ki vojski na 15 maj 1919 g. se istovarile vo Izmir (Smirna) i go okupirale gradot i negovata okolina. Istovremeno gr~ki vojski navlegle i vo pograni~nite reoni vo Trakija. Vo 1920 g. gr~kata armija prezela golemi voeni dejstva vo Mala Azija. Po prvite voeni uspesi, gr~kata vojska bila porazena vo bitkata kaj rekata Sakarija vo avgust 1921 g. Vo natamo{niot tek od vojnata turskite vojski ja imale ofanzivata na frontot i od celosna voena katastrofa gr~kata armija bila spasena so intervencija na golemite zapadni sili. Pod niven pritisok na 11 oktomvri 1922 g. Turcija potpi{ala primirje, koe stapilo na sila na 15 oktomvri 1922 g. otkako istoto go potpi{ala i Grcija. So Lozanskiot miroven dogovor od 24 juli 1923 g. Turcija gi dobila: Isto~na Trakija (do rekata Marica - Evros), Smirna so okolinata i ostrovite Imbros i Tenedos (Boskada). Gr~ko-turskata vojna $ stavila privremen kraj na gr~kata golemodr`avna ideja za Grcija kako dr`ava na dva kontinenta i na pet moriwa. No, so toj dogovor se izvr{ila razmena na muslimanskoto i hristijanskoto naselenie od dvete 66 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 dr`avi, a toa vo natamo{niot period zna~elo korenita promena na etni~kiot lik na Egejskiot del od Makedonija od koja bile iseleni muslimanskite `iteli i naseleni nad polovina milion lica so gr~ka nacionalna svest. 1922, noemvri, 26, Vo selo Globo~ani, Mala Prespa (denes Albanija), zagina Ilija DIGALOV, pripadnik na avtonomisti~kata VMRO. Roden bil vo selo V’mbel, Kostursko, vo 1890 g. Vo vreme na Prvata balkanska vojna bil komita vo ~etata na Vasil ^akalarov. Potoa vo Vtorata balkanska vojna bil podoficer vo gr~kata vojska, no dezertiral podocna stanal vojvoda na ~eta vo Kostursko na avtonomisti~kata VMRO. Kon krajot na 1919 g. zaedno so pomo{nicite Stojan Georgiev od selo Stewe i Alija Ibraim od selo Plasnica zapo~nal da dejstvuva vo Gorna Prespa. Vo tekot na 1920 g. dejstvuval vo Ki~evsko i Ohridsko. Otkako zimata ja pominal vo Albanija, narednata 1921 g, povtorno dejstvuva vo Prespa. Taa godina na pat za Bugarija vo Mariovsko bil predaden i vo prestrelka so srpskata policija bil ranet, no se izvlekol i zasolnil vo Albanija. Otkako zakrepnal 67 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 povtorno prodol`il da dejstvuva vo Prespansko i Kostursko. Vo 1922 g. bil predaden od kmetot na seloto Globo~ani i vo prestrelka so gr~kata policija zaginal zaedno so svojot soborec Stojan Georgiev. 1922, Vo selo Dolno Kotori, Lerinsko, e roden Miti MIQANKOV (MILANKOV), pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Zavr{il samo osnovno obrazovanie vo rodnoto selo, a rabotel kako naemen rabotnik. Od po~etokot na okupacijata na Egejskiot del na Makedonija vo 1941 g. stanal aktivista KPG i na komunisti~kiot Narodnoosloboditelen front EAM. Od 1942 g. bil borec na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska (ELAS). Po dogovorot vo Varkiza, vo tekot na 1945 g. bil mobiliziran vo vladinata vojska. Vo mart 1947 g. samiot se ranil i bil otpu{ten od natamo{noto slu`ewe vo gr~kata 68 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 armija. Nabrzo potoa dobrovolno se prijavil vo redovite na DAG. U~estvuval vo site bitki protiv vladinite armiski sili {to gi vodela negovata edinica. Zaginal od artileriski ogan na 17 juli 1947 g. vo mesnosta Bukata me|u selata [esteovo i Pozdivi{te, Kostursko. 1922, Vo selo Nestram, Kostursko, e rodena Todora ANASTASOVA-Skorna, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija i u~esnik vo antifa{isti~kata borba i Gra|anskata vojna vo Grcija. Od 1938 g. bila pripadnik na gr~kata komunisti~ka mladinska organizacija (OKNE). Na 22 mart 1942 g. bila uapsena i stra{no fizi~ki maltretirana od strana na italijanskite okupatorski vojski. Bila zatvorena vo atinskiot zatvor „Averof“, no poradi nedostatok na dokazi nabrzo bila oslobodena. Vo mart 1943 g. posle prestojot na Prviot partizanski odred na ELAS vo seloto Nestram, stapila vo negovite redovi. Od esenta 1943 g. bila ~len i sekretar na Nestramskiot reonski komitet na KPG. Vo januari 1945 g. u~estvuvala na Segr~kata konferencija na prokomunisti~kata Nacionalna segr~ka organizacija na mladite (EPON) vo Solun. Vo septemvri 1946 g. vlegla vo partizanskite edinici na DAG kako aktiven borec. Od 69 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 avgust 1947 g. ja posetuvala {kolata za oficeri na DAG. Kako komandir na vod na edna edinica na DAG prodol`ila so aktivnata borba. Zaginala vo borba so gr~kite vladini sili kaj mesnosta Kopan~e na Gramos Planina vo juli 1948 g. 1922, Vo Gumenxe e roden Ivan KOVA^EV-Orfeas, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija i u~esnik vo antifa{isti~kata borba i Gra|anskata vojna vo Grcija. Od 1941 g. bil ~len na gr~kata mladinska komunisti~ka organizacija OKNE. Od mart 1944 g. stanal borec vo sostavot na Triesettata brigada na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska ELAS. U~estvuval vo borbite okolu Atina so vladinite vojski i angliskite intervencionisti kon krajot na 1944 g. Vo mart 1945 g. preminal vo Vardarskiot del na Makedonija, se vklu~il vo Prvata brigada na Makedonija pod Grcija, poznata kako Egejska brigada i u~estvuval vo site borbi protiv balistite vo Zapadna Makedonija. Stanal oficer na Jugoslovenskata narodna armija (JNA), no na svoe barawe proletta 1945 g. se vratil vo Gumenxisko kako aktivist na makedonskiot NOF i ~len na 70 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 negovoto Okru`no rakovodstvo za Gumenxisko i Enixevardarsko. Podocna stanal ~len i na centralnoto rakovodstvo na NOF. Zaginal kako politi~ki komesar na bataljon na DAG vo bitkata za zazemawe na strategiskiot vrv Alevica na Gramos vo mesnosta Gramu{ta vo juli 1949 g. 1922, Vo selo Aposkep, Kostursko, e roden \or|i VELEV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Bil predvoen ~len na komunisti~kata mladinska organizacija OKNE. Za vreme na diktaturata na Metaksas bil uapsen i tri meseci odle`al vo Kosturskiot zatvor. Vo 1943 g. stanal aktiven borec vo Gr~kata narodnoosloboditelna vojska ELAS, a vo proletta 1944 g. bil borec vo nejziniot Kosturski bataljon. Bil eden od borcite na ovoj Bataljon koi preminale na planinata Karaorman i se priklu~ile na NOV i PO na Makedonija od Vardarskiot del na Makedonija. Vo esenta 1944 g. bil borec vo redovite na Prvata udarna brigada na NOV i POM na Makedoncite pod Grcija poznata kako Egejska brigada. Bil aktivist na NOF na Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija od samoto negovo formirawe vo 1945 g. Podocna stanal borec na DAG i kako tak- 71 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ov go zagubil `ivotot vo borba so neprijatelite kaj seloto Blaca, Kostursko, vo 1947 g. 1922, Vo selo V’mbel, Lerinsko, e roden Jani LUKROV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Bil predvoen pripadnik na gr~kata mladinska komunisti~ka organizacija OKNE. Vo 1943 g. stanal ~len an KPG. Od krajot na 1943 g. bil vo redovite na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska ELAS. Vo maj 1944 g. so oddelenite makedonski borci od ELAS preminal vo Vardarskiot del na Makedonija. Po vra}aweto vo juli 1944 g. bil borec vo Lerinsko-kosturskiot partizanski bataljon, popularno narekuvan „Bataljonot Go~e“. Vo Prvata udarna brigada na Makedoncitte pod Grcija na NOV i POM poznata kako Egejska brigada, bil zamenik komandir na ~eta. U~estvuval vo borbite na ovaa slavna edinica protiv balistite vo zapadnite kraevi od Vardarskiot del na Makedonija. Vo maj 1945 g. bil borec vo ^etvrtata brigada na Korpusot za narodna odbrana na Jugoslavija (KNOJ) stacionirana 72 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo Bitola. Kon sredinata na 1946 g. po sopstveno barawe se vratil vo Egejskiot del na Makedonija i bil borec bo partizanska edinica na NOF na Makedoncite od Egejskiot del. Od krajot na 1946 g. bil vo edinicite na DAG, kade se zdobil so ~in kapetan i vr{el dol`nost komandir na ~eta. Vo 1947 g. vo bitka na Karakamen Planina, od edna eksplozija vo negova blizina go zagubil sluhot i bil prinuden da odi na lekuvawe. Nabrzo otkako ozdravel, po naredba na povisokata komanada na DAG vo Kostursko sozdal samostojna partizanska edinici koja dejstvuvala vo pozadina vo reonot Kore{tata, Kostursko. Vo april 1948 g. bil vo Osumnaesettata brigada na DAG. Zaginal na 20 april 1948 g. kaj mesnosta Kostura` na patot me|u Kostur i Rupi{ta, vo borba so vladinite vojski koi negovoto mrtvo telo go odnele vo Kostur i go vle~ele so vozilo po ulicite so cel da go zapla{at naselenieto. 1922, Vo selo Papa`ani, Lerinsko, e roden @ivko POPOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Bil ~len na KPG od pred vtorata svetska vojna. Vo vreme na diktatorskiot re`im na Joanis Metaksas zaradi govorewe na maj~iniot 73 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 makedonski jazik bil uapsen od gr~kata policija i podlo`en na `estoka fizi~ka tortura. So otpo~nuvaweto na antiokupatorskiot vooru`en otpor vo Grcija aktivno se vklu~il vo Narodnoosloboditelnata vojska ELAS. Od maj 1944 g. bil ~len na Reonskiot komitet na KPG za Neokaskiot reon. Vo oktomvri 1944 g., zaedno so grupa svoi makedonski soborci, preminal vo Vardarskiot del na Makedonija i bil politi~ki komesar na ~eta vo Prvata udarna brigada na Makedoncite pod Grcija, poznata kako Egejska brigada. Od avgust 1945 g. kako aktivist i rakovoditel na makedonskiot NOF dejstvuval vo Lerinsko. Vo oktomvri 1945 g. bil izbran za sekretar na Okoliskiot odbor na NOF za Lerinsko. Zaginal vo borba so gr~kite vladini vojski vo seloto Patele, Lerinsko, na 7 januaru 1947 g. 1922, Vo Krxali, Bugarija, po~ina Nikola POPOVSKI, u~itel i trgovec. Roden bil vo seloto Kosinec, Kostursko, okolu1876 g. Bil sin na poznatiot crkoven i prosveten deec Trpo Popovski, so kogo kratko vreme bil zatvoren vo zatvorot vo Kor~a, Albanija. Do 1910 g. `iveel vo rodnoto selo i se zanimaval so u~itelska i trgovska dejnost. Vo 1911 i 1912 g. bil u~itel i upravitel vo kni`arnicata na Pando Sidov vo Kostur. Istovremeno rabotel kako agent na Prvoto osigu- 74 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ritelno dru{tvo „Bugarija“ vo Ruse i agent na narodnoto osiguritelno dru{tvo „Balkan“ vo Sofija koe imalo ingerencii za cela Makedonija. Vo 1914 g. bil vo bugarska slu`ba vo Ksanti, a potoa stanal direktor na Zemjodelskata banka vo Krxali. 1922, Vo selo Izvor, Gumenxisko, e roden Apostol SIMOVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Od 1943 g. se nao|al kako aktiven borec vo Triesettata brigada na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska (ELAS). Vo dekemvri 1944 g. so brigadata u~estvuval vo borbite protiv angliskite intervencionisti i privrzanicite na gr~kata desnica vo i okolu glavniot gr~ki grad Atina. Proletta 1945 g. se prefrlil vo Bulkes, Demokratska Federativna Jugoslavija (DFJ). Vo mart 1946 g. se vratil na rodniot kraj kako aktivist i borec na makedonskiot NOF. Hrabro zaginal kaj seloto Kastanula, Evritanija, Grcija, kako borec na DAG vo borba so vladinite sili na 21 juni 1947 75 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 g. Posmrtno, zaradi hrabrosta i po`rtvuvanosta so koja vojuval, vo maj 1949 g. Glavniot {tab na DAG go unapredil vo ~in potporu~nik. 1922, Kaj rekata [ejtan dere vo blizina na selo O{tava, Kresnensko, Pirinski del na Makedonija, po~ina Tu{e SKA^KOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kuku{ki vojvoda na MRO. Roden bil vo Kuku{ vo 1887 g. Imal samo osnovno obrazovanie i rabotel kako `elezar. Vo 1909 g. stanal ~len na MRO i bil komita vo ~etata na Todor Aleksandrov. Vo vreme na Prvata balkanska vojna bil dobrovolec na Makedonsko-odrinskoto opol~enie na bugarskata vojska. Vo vreme na Vtorata balkanska vojna bil opredelen za vojvoda na `eta koja dejstvuvala vo Kuku{ko. U~estvuval i vo t.n. Valandovska akcija na VMRO od 20 mart 1915 g. 1932, januari, 03, Vo Stanimaka (den. Asenovgrad), Bugarija, zagina Andon POP[TERJEV-Dono D’mbenski, pripadnik na MRO i na avtonomisti~kata VMRO, kosturski vojvoda. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1881 g. Imal samo osnovno ozbrazovanie. Bil komita vo ~etata na vojvodata Lazar Poptrajkov, a vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vojvoda na ~etata na MRO vo rodnoto selo. 76 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Vo maj 1906 g. bil te{ko ranet vo edna prestrelka so potera na turskata vojska. Otkako se oporavil bil vo ~etata na Atanas Kr{akov i so nea u~estvuval vo pove}e borbi so turskata vojska i so gr~kite andrtski ~eti. Po Mladoturskata revolucija zaminal vo Soedinetite Amerikanski Dr`avi (SAD). Se vratil vo 1912 g. i u~estvuval vo Balkanskite vojni kako komita vo ~etata na Vasil ^akalarov. Vo 1913 g. bil zaroben od gr~kite vojski i le`el zatvor vo Beaz-kule vo Solun. Vo Prvata svetska vojna sulu`el vo bugarskata vojska. Od 1920 do 1929 g, bil vojvoda na ~eta na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO koja dejstvuvala vo Kostursko i Lerinsko. Po rascepot na VMRO od 1928 g. bil pripadnik na protogerovisti~koto krilo i punktov na~alnik na Plovdivskiot okrug. Bil ubien od Petar Gulev i Vasil Lambanov, pripadnici i teroristi na VMRO na Van~o Mihajlov. 1932, fevruari, 13, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Georgi UZUNOVDedo Petar, pripadnik na Vrhovniot makedonoodrinski komitet, vojvoda. Roden bil vo seloto Haxi Bejlik, Demirhisarsko (Valovi{ko), vo 1852 g. Najnapred bil ~etnik vo ajdu~kata dru`ina na Stojo Kostov. Vo 1899 g. bil komita 77 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo vrhovisti~kata ~eta na Boris Sarafov, a vo 1903 g. kaj Konstantin Nunkov, so koja dejstvuval vo Odrinsko. Tamu eden period bil vojvoda, a potoa dejstvuval kako komita vo ~etite na Toma Nikolov vo Odrinsko i Don~o Zlatkov vo Petri~ko. 1932, maj, 11, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Stefan GO[EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, okoliski vojvoda na MRO vo Lerinsko. Roden bil vo seloto Dolni Kotori, Lerinsko, vo 1859 g. Bil dobrovolec vo Srpsko-turskata i vo Ruskoturskata vojna. Vo Srpsko-bugarskata vojna od 1885 g. u~estvuval na stranata na bugarskata vojska. Po vra}aweto vo rodnoto selo bil anga`iran okolu izgradbata na mesnoto u~ili{te i na selskata crkva. Vo Ilindenskoto vostanie u~estvuval kako reonski rakovoditel i vojvoda MRO od rodnoto selo. 1932, juni, 28, Vo Haskovo, Bugarija, po~inal Petar ANGELOV, pripadnik na avtonomisti~kata VMRO, vojvoda vo Prespa. Roden bil vo seloto Gra`deno, Lerinsko, vo 1895 g. Vo po~etokot na 1912 g. emigriral vo Soedinetite Amerikanski Dr`avi (SAD), no otkako zapo~nala Prvata balkanska vojna se vratil i u~estvuval vo nea. Potoa u~estvuval 78 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo Vtorata balkanska vojna i vo Prvata svetska vojna kako dobrovolec vo bugarskata armija. Po Prvata svetska vojna bil pripadnik na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO i komita vo ~etata na vojvodata Ilija Digalov. Po zaginuvaweto na Digalov vo 1922 g, toj bil nazna~en za vojvoda vo Prespansko. 1932, juli, 13, Vo Solun e roden Vasko ^OLAN^ESKI, torako-vaskularen hirurg, univerzitetski profesor. Rabotel na Klinikata za torakovaskularna i srceva hirurgija vo Skopje. Zavr{il Medicinski fakultet vo Skopje (1958), kade {to i specijaliziral op{ta hirurgija (1964). Bil redoven profesor na Medicinskiot fakultet vo Skopje. Supspecijaliziral torako-vaskularna hirurgija i kardiohirurgija. Pridonel vo razvojot na kardiohirurgijata na otvoreno srce vo RM (zaedno so I. Papo i D. Kaftanxiev, ja izvel prvata operacija na otvoreno srce vo Skopje vo 1973). Imal publikuvano pove}e od 150 trudovi, bil vo Redakciskiot odbor na „Acta Chirurgica Iugoslavica“ (1972-1992). Bil avtor na: Vlijanieto na hirur{kite belodrobni zafati na stati~kiot i dinami~kiot ventilatoren kapacitet, Skopje, 1986; Torakalna hirurgija, Skopje, 1994; Ekstrakorporalna cirkulacija, Skopje, 1995; Klini~ki povredi na graden ko{, Skopje, 1995. 79 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1932, septemvri, 07, Vo Gorna Xumaja (den. Blagoevgrad), Pirinski del na Makedonija, po~ina Argir MANASIEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, gevgeliski okoliski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Seovo (Sehovo), Demirhisarsko (Valovi{ko), na 15 fevruari 1872 g. Po profesija bil u~itel. Ja zavr{il Katoli~kata gimnazija vo Zejtenlik vo Solun. Bil u~itel vo Novo Selo i vo Negovan, Solunsko, vo Smokvica, Gevgelisko i na drugi mesta. Bil ~len na MRO od 1894 g. Bil eden od organizatorite na prvata vooru`ena ~eta na MRO vo Gevgelisko vo oktomvri 1897 g. Od po~etokot na 1901 g. stanal sekretar najprvo vo ~etata na Mihail Apostolov-Popeto, pa vo ~etata na Krsto Blgarijata. Kako okoliski rakovoditel i okoliski vojvoda bil u~esnik vo Ilindenskoto vostanie. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie, negovata ~eta zaedno so ~etata na Sava Mihajlov izvr{ile minirawe na `elezni~kiot most na rekata Vardar kaj Gevgelija. Dvete ~eti vodele bitka so askerot na 24 avgust 1904 g. kaj seloto Klisura, a zaedno so Kuku{kata ~eta bitka im- 80 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ale kaj mesnosta Ba{-bunar na Pajak Planina. Bil delegat na Rilskiot kongres od 1905 g., kade ja poddr`uval desnicata vo MRO. Od 1906 do 1908 g. `iveel kako emigrant vo Bugarija. Vo vreme na Mladoturskiot period se vratil vo Makedonija i bil u~itel vo Gevgelija i Gumenxe. Vo vreme na Balkanskite vojni od 1912-1913 g. bil vojvoda na ~eta na VMRO koja dejstvuva vo Gevgelisko, a podocna stanal i bugarski okoliski upravnik na Gevgelija. Vo vreme na Prvata svetska vojna bil okoliski upravnik na Strumica. Po Prvata svetska vojna se naselil vo Gorna Xumaja i rabotel kako sekretar na Okru`nata u~ili{na inspekcija. Istovremeno bil aktiven pripadnik i rakovoditel na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO vo Gorna Xumaja i Pirinskiot del na Makedonija. 1932, oktomvri, 20, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Toma DUROV, pripadnik na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO, vojvoda vo Lerinsko. Roden bil vo seloto Patele, Lerinsko, vo 1899 g. Zaradi aktivnosti svrzani so dejstvuvaweto na avtonomisti~kata VMRO, bil uapsen od gr~kite vlasti i odle`al dveipol godini vo zatvor. Po izleguvaweto od zatvor, emigriral vo Bugarija. Tuka, vo 1925 g. od strana na avtonomisti~kata VMRO bil postaven za lerinski vojvoda. 81 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1932, noemvri, 15, Vo Varna, Bugarija, po~ina Nikola MARIN^EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, lerinski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Peso~nica, Lerinsko, vo 1884 g. ^len na MRO bil od 1900 g. i najnapred ispolnuval kuriski i organizatorski zada~i. Vo 1902 g. stanal komita vo ~etata na vojvodata Tane Stoj~ev, a malku podocna bil komita vo ~etata na Yole Gergev. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vojvoda na ~eta. Po porazot na vostanieto bil zamenik vojvoda na Yole Gergev. 1932, dekemvri, 31, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Simeon EFTIMOV, pripadnik na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO, rakovoditel. Roden bil vo seloto Embore, Kajlarsko, na 11 avgust 1897 g. U~el vo Egzarhiskata solunska gimnazija, a pred krajot na Prvata svetska vojna zavr{il trgovska gimnazija vo Svi{tov. Bil dobrovolec vo Balkanskite vojni, a vo Prvata svetska vojna bil preveduva~ vo [tabot na bugarskata armija, Po vojnata se zanimaval so novinarstvo. U~estvuval vo rabotata na makedonskite emigrantski dru{tva i vo dejnosta na VMRO, koga stanal blizok sorabotnik na Van~o 82 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Mihajlov. Na negova preporaka, vo 1927 g. bil ispraten vo @eneva, kade {to go ureduval vesnikot „Makedonija“ („La Macédoine“), koj bil organ na Centralniot komitet na VMRO na francuski jazik. Istovremeno, vr{el niza na diplomatski misii za potrebite na VMRO. Kako eden od najbliskite lu|e na Van~o Mihajlov, negov kum i negov najdoverliv ~ovek, pri rascepot na VMRO po ubistvoto na generalot Protogerov, toj ne samo {to se opredelil za mihajlovisti~koto krilo na Organizacijata, tuku stanal i nejziniot najistaknat ideolo{ko-intelektualen pretstavnik. Vo idejnata borba so privrzanicite na protogerovisti~koto krilo ~estopati vo negovite natpisi `estoko gi obvinuval za predavstvo na makedonskite i bugarskite interesi vo polza na srpskata kauza vo Makedonija. Vo 1932 g. se vratil vo Sofija i stanal redaktor na vesnikot „Makedonija“ („MakedoniÔ“), organ na Sojuzot na makedonskite emigrantski dru{tva vo Bugarija. Bil u~esnik na Sedmiot kongres na mihajlovisti~kata VMRO. Vrz nego bil izvr{en atentat na 28 dekemvri 1932 g. na plo{tadot „Batemberg“ vo Sofija, od strana na teroristi na protogerovisti~kata struja na Organizacijata, a tri dena podocna po~inal od posledicite na atentatot. Pogreban bil vo blizina na grobot na Todor Aleksandrov kaj seloto Sugarevo, Melni~ko, Pirinski del na Makedonija. 83 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1932, Vo Lerin e roden Ivan MARKOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Vo 1945 g. maloten so svoeto semejstvo pred golemogr~kiot teror na oficijalnite vladini sili i nivnite paravoeni formacii emigriral vo Narodna Republika Makedonija (NRM), odnosno vo Bitola. Vo po~etokot na fevruari 1948 g. iako maloleten dobrovolno se vratil vo Egejskiot del na Makedonija i stanal borec na DAG. Najnapred bil ranet vo borbite na planinata Vi~o na rid~eto Rado{, a otkao se oporavil povtorno se vklu~il vo redovite na DAG i zaginal vo golemata, no neuspe{na bitka na Desettata divizija na DAG za osvojuvawe na gradot Voden na 22 dekemvri 1948 g. 1932, Vo Bili{ta, Albanija, po~ina Georgi /Gaki/ KENKOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski selski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Kosinec, Kostursko, na 17 mart 1867 g. Vo 1897 g. emigriral na pe~alba vo Bugarija, a otkako vo 1900 g. se vratil vo rodnoto selo stanal ~len na MRO i nabrzo vojvoda na selskata ~eta. Vo toa svojstvo u~estvuval vo Ilindenskoto vostanie. Na 3 maj 1907 g., zaedno so 84 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ~etata na vojvodata Deqo Markovski, u~estvuval vo uspe{nata odbrana na rodnoto selo od napadot na golema andrtska ~eta na kapetan Janis Kritikos i kapetan Hristos Mi~os. Vo 1913 g. bil uapsen od novite Gr~ki vlasti i le`el vo zatvor do 1916 g. 1942, fevruari, 15, Vo Asenovgrad, Bugarija, po~ina Georgi RADEV -\or|i Brodalijata, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, okru`en vojvoda na MRO vo Sersko. Roden bil vo seloto Gorno Brodi, Sersko, vo 1857 g. Kako ov~ar, bil jatak na vojvodite Georgi Zimbilev i Stoju Kostov-Skri`ovski, poradi {to bil apsen od osmanliskite vlasti. Po izleguvaweto od zatvor bil komita vo ~etata na Ilija Kr~ovalijata. Izvesno vreme bil komita vo ~etata na Goce Del~ev vo 1899 g., a potoa vojvoda vo Serskiot revolucioneren okrug na MRO od 1899 do 1904 g. Zaedno so ~etite na vojvodite Dimitar Gu{tanov i Ilija Kr~ovalijata, vo seloto Kara|oj ja do~ekale ~etata na Goce Del~ev vo fevruari 1902 g. i na tuka{noto sovetuvawe na Serskiot revolucioneren okrug se govorelo za mo`nostite za podigawe na vostanie, a bil prifaten predlog na 85 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Del~ev za minirawe na `elezni~kata mre`a i napadi i atentati na voenite utvrduvawa i `andarmeriskite stanici. Potoa site zaedno zaminale za pe{terata Kape na planinata AliBotu{. U~estvuval vo bitkata vo seloto Banica pri zaginuvaweto na Goce Del~ev na 4 maj 1903 g. Zel u~estvo vo Balkanskite vojni (1912-1913) i vo Prvata svetska vojna (1914-1918). 1942, fevruari, 16, Formirana e ELAS (GR^KATA NARODNOOSLOBODITELNA VOJSKA). Taa bila formirana kako del od gr~kiot Narodnoosloboditelen front (EAM), koj bil predvoden od KPG. Osnovnata cel na ELAS bila osloboduvaweto na Grcija. Na 2 maj 1943 g. Centralniot komitet na EAM i Centralniot komitet na ELAS go sozdale Glavniot {tab (G[) na ELAS vo koj Stefanos Sarafis stanal voen komandant, Tanasis Klaras-Aris Veluhiotis bil politi~ki komesar (kapetawos), a Andreas Ximas-Vasilis Samariniotis bil pretstavnik na EAM. So zapoved na G[ od 21 avgust 1943 g. reorganiziran bil ELAS vo pravec na sozdavawe na struktura na redovna armija. Vo redovite na aktivniot ELAS slu`ele okolu osumdeset iljadi borci, od koi okolu {est iljadi Makedonci, organizirani vo deset divizii, eden korpus, {est polka i drugi positni edinici, Pokraj aktivniot bil 88 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 organiziran i rezerven ELAS od okolu pedeset iljadi borci, od koi golem broj bile Makedonci. Koga na 3 noemvri 1944 g. poslednite sili na Tretiot Rajh se izvlekle od predvoenite granici na Grcija, ELAS imal kontrola na 31,5 oblasti vo Grcija od vkupno 33 oblasti. Vsu{nost, taa bila glavnata i edinstvena voenosposobna sila vo Grcija koja tri godini vojuvala protiv raznite fa{isti~ki okupatori vo tekot na Vtorata svetska vojna. Po porazot od angliskite intervencionisti~ki voeni sili od dekemvri 1944 g. ELAS bil prinuden da go potpi{e mirovniot Dogovor od Varkiza na 12 fevruari 1945 g., po koj G[ na ELAS izvr{il demobilizacija na borcite i ELAS prestanal da egzistira, a vlasta ja prezele gr~kite desni~arski monarhisti. 1942, mart, 25, Vo Petri~, Pirinski del na Makedonija po~ina Georgi V’NDEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, strumi~ki okru`en vojvoda na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO. Roden bil vo selo Leskovo, Meglensko, vo 1890 g. U~el vo Gumenxe. Vo 1905 g., ubil Tur~in i stapil vo ~etata na tatka si V’ndo vojvodaStariot. Vo 1912 g. vo vreme na Prvata balkanska vojna bil zaroben od gr~kite vojski, no uspeal da pobegne. Vo 1915 g. u~estvuval vo Valandovskata 87 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 akcija na avtonomisti~kata VMRO. Vo vreme na Prvata svetska vojna bil vojnik vo 59. polk na Planinskata divizija na bugarskata armija, a po nea bil vojvoda na Strumi~kata ~eta na avtonomisti~kata VMRO. Po Gornoxumajskiot kole` vo septemvri 1924 g., stanal okru`en vojvoda na avtonomisti~kata VMRO vo Strumi~ko i zaedno so Eftim Cekov, bil naza~en, da rakovodi so Strumi~kiot revolucioneren okrug i Petri~kiot punkt na VMRO. 1942, april, 06, Vo Voden e formirana MAKEDONSKATA ANTIFA[ISTI^KA ORGANIZACIJA (MAO). Taa bila politi~ka organizacija na pripadnicite na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Vodensko. Bila formirana po inicijativa na Vangel Ajanovski-O~e, a so odobrenie na Okru`niot komitet na KPG za Vodensko. Na ~elo na organizacijata bil Vangel Ajanovski-O~e, a vo rakovodstvoto u{te bile i Angel Gacev, Risto Kordalov, Dini Papajankov i Vani Ako~kov. Otkako izgradila organizacionata struktura, zapo~nala da se izdava i vesnikot „Crvena yvezda“ na makedonski jazik so gr~ki bukvi. Celta na organizacijata bila, vo sojuz so gr~kate antiokupatorski i prokomunisti~ki sili, da se bori protiv fa{isti~kite okupatori. Taa so svoite 88 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 aktivnosti vo celost se vklu~ila vo aktivnostite na EAM. Pokraj toa, edna od glavnite nejzini zada~i bila borbata protiv golemobugarskata propaganda. Toa pak imalo pozitivni rezultati i dalekuse`ni pozitivni posledici vrz razvojot na borbata na Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija, a osobeno vo Vodensko. Vo oktomvri 1943 g. bila raspu{tena. 1942, maj, 15, Vo selo Dolno Rodevo, Vodensko, e roden Risto JA^EV, akter, poet, raska`uva~, romansier, dramski avtor, novinar, teatarski recenzent, urednik i preveduva~. Diplomiral na Filolo{kiot fakultet vo Skopje. Izvesno vreme bil akter, a potoa novinar, teatarski recenzent i urednik. ^len bil na Dru{tvoto na pisateli na Makedonija (DPM) od 1967 g. Najgolem period od rabotniot vek go minal vo Radio Skopje, odnosno Makedonskoto radio. Dobitnik bil na pove}e nagradi. Gi napi{al knigite poezija: Kaval i magija, Skopje, 1967; Smrtta na angelot, Skopje, 1968; Maslinovi gori, Skopje, 1968 (izbor); Podzemni senki, Skopje, 1973; Dimna gora, Skopje, 1974; Bolna gradina, Skopje, 1976; Seknati izvori, Skopje, 1979; Gornica, 89 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Skopje, 1984; Sopatnikot na seni{tata, Skopje, 1988; Eho na kve~erinata, Skopje 1989; Angel nad Hristoviot grob, Skopje, 1991 (izbor); Kamena pernica, Skopje, 1992; Smrtni pesni, Skopje, 1994; Velestovski no}i, Skopje, 1996; Vakafska zemja, Skopje, 1998 (poema); Primka, Skopje, 1998 (izbor); @edna no}, Skopje, 2000; Beliot svetec, Skopje, 2002; Zato~enik na mrakot, Skopje, 2002 (dvojazi~ no izdanie na makedonski i srpski jazik) i Studen mrak, Skopje, 2005; proza: Ve~erni vetrovi, Skopje, 1972; Kukla, Skopje, 1992; Jakov, Skopje, 1993; Patot na angelite, Skopje, 1996 (trilogija) i Aleksej, Skopje, 2001; Bil avtor i na dramski tekstovi. 1942, maj, 23, Vo Solun e ubien Ta{ko KARAXA, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija i u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, na 14 april 1914 g. Od mladi godini se vklu~il vo borbata za nacionalni prava i za socijalna sloboda na makedonskiot narod vo Egejskiot del 90 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 na Makedonija. Najnapred bil rakovoditel na mladinskoto i komunisti~ko dvi`ewe vo rodnoto selo D’mbeni i okolnite sela vo reonot Kore{tata. Poradi svojata aktivnost vo 1936 g. bil uapsen od organite na zloglasniot diktator Metaksas i bil interniran na ostrovot Ajstratis, a potoa vo srednovekovnata krepost i zloglasen zatvor Akronavplion na Peloponez. Vo internacija ostanal ~etiri godini, odnosno do kapitulacijata na Kralstvoto Grcija pod naletot na fa{sti~kata agresija. Vo juni 1941 g. so naredba na KPG se vklu~il vo organiziraweto na vooru`eniot antiokupatorski otpor vo okrugot Katerini. Bil sekretar na Okru`niot komitet na KPG za Katerini i ~len na Makedonskoto mladinsko biro na KPG. Vo april 1942 g. bil otkrien i uapsen od organite na tajnata germanska policija Gestapo vo Solun. Bil osuden na smrt i nabrzo potoa egzekutiran od germanskite okupatorski vlasti. 1942, juni, 28, Vo selo S’botsko, e roden Nikodim CARKWAS, sve{tenik-arhimandrit, makedonski nacionalen deec. Zamona{en bil vo 1973 g. vo ramki na Gr~kata pravoslavna crkva. Diplomiral na Teolo{kiot fakultet vo Atina vo 1987 g. Vo 1982 g. bil primen vo slu`ba vo Mitropolijata vo Kuku{, a potoa kuku{kiot mitropolit 91 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 go nazna~il za crkoven pretstavnik vo seloto ^egan. Go izdaval v. „Meglen“, no po intervencija na gr~kata politika, negovoto natamo{noto izleguvawe bilo zabraneto. Poradi makedonskata nacionalna dejnost pove}e pati bil apsen i bil ras~inet i proteran od Gr~kata pravoslavna crkva. Trinaeset pati bil osuduvan za nedozvoleno noseweto na sve{teni~kata mantija vo Grcija. Bil prifaten od Makedonskata pravoslavna crkva (MPC) i bil nazna~en da slu`i vo manastirot „Sv. \or|i“ vo selo Ku~kovo, Skopsko. Ja izgradil crkvata „Sv. Zlata Meglenska“ vo rodnoto selo, kade {to odr`uval bogoslu`ba na makedonski jazik, poradi {to gr~kite vlasti go osudile na tri meseci zatvor, za {to se `alel i do Evropskiot sud za ~ovekovite prava vo Strazbur. 1942, juli, 19, Vo selo Kupa, Gumenxisko, e roden Jane KOXABA[IJA, kompozitor i muzikolog. Naporedno pi{uval kritiki {to gi objavuval na Radio Skopje, kade {to bil i urednik na Muzi~kata produkcija, kako i vo dnevniot pe~at. Vo poslednite dve decenii na XX v. projavi mo{ne inten- 92 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 zivna muzikolo{ka aktivnost vo istra`uvaweto na makedonskata duhovna muzika. Blagodarenie na nego, javnosta vo Makedonija se zapoznala so deloto „Pashalija“ na Joan Harmosin Ohridski i u{te so nekolku zna~ajni rakopisi od XIX v. Mo{ne intenzivno se zanimaval i so problemite na teorijata i muzi~kata notacija od ovoj period. Napi{al i pove}e statii objaveni vo spisanieto „Muzika“. 1942, juli, 23, Vo Sofija, Bugarija, e ubien Atanas Dimitrov ROMANOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Pirinski del na Makedonija i u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Bugarija. Roden bil vo Sofija na 22 dekemvri 1911 g. Potekloto mu bilo od Egejski del na Makedonija, odnosno negoviot tatko bil od seloto Dolni Poroj, Demirhisarsko (Valovi{ko), a pak majkata bila od Kuku{, od semejstvoto na Dimitar Vlahov, pa fakti~ki toj bil vnuk na ovoj istaknat makedonski deec. Roditelite mu bile u~iteli i kako tak- 93 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vi ~esto se selele od selo do selo i od grad do grad. I dvajcata roditeli bile pripadnici na Bugarskata rabotni~ka socijalisti~ka partija (tesnite socijalisti), a podocna na Bugarskata komunisti~ka partija (BKP). Od mladi godini i samiot bil simpatizer na marksisti~koto u~ewe i redoven posetitel na komuni~sti~kite klubovi vo Ihtiman i Burgas. Po devetojunskite i septemvriski nastani vo 1923 g., zaedno so semejstvoto se preselil vo Sofija. Toga{ stanal ~len na {totuku formiraniot Rabotni~ki mladinski sojuz (RMS) i u~estvuval vo mno{tvo kulturnopoliti~ki manifestacii i uli~ni demonstracii organizirani od bugarskite progresivni sili. Nabrgu stanal ~len na BKP, a vo isto vreme negovata qubov kon tatkovinata go povrzuvala so progresivnoto makedonsko dvi`ewe i so VMRO (Obedineta). Razvil bliska i mnogustrana sorabotka so Hristo Trajkov, Simeon Kavrakirov, Aleksandar Martulkov, Bo`idar Mitrev i Mitko Surlev. U~estvuval vo mnogu organizacioni, tehni~ki i prosvetni legalni i ilegalni aktivnosti na makedonskoto progresivno dvi`ewe. Bil odgovoren za recitatorskiot hor „Goce Del~ev“ i odgovoren urednik na vesnikot „Eho“ i na humoristi~niot vesnik „Damping“. Mnogupati bil apsen, fizi~ki maltretiran i interniran po razni krai{ta na zemjata. Po napadot na fa{isti~kite zemji vrz Sovetskiot 94 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Sojuz, po~nal da raboti vo diverzantska organizacija na BKP za borba protiv okupatorite. Bil otkrien i uapsen od bugarskata policija, a bugarskiot voen sud go osudil na smrt. Strelan bil zaedno so Anton Popov i Nikola Vapcarov. 1942, avgust, 08, Vo selo Ek{isu, Lerinsko, e roden Kole POPOVSKI, veterinar, univerzitetski profesor. Doktoriral na Veterinarniot fakultet vo Zagreb vo 1980 g. Bil redoven profesor na Fakultetot za veterinarna medicina vo Skopje. Bil avtor na 144 nau~ni i 23 stru~ni trudovi. Objavil monografija „Endokrinologija na reprodukcijata“ vo 1998 g. i prira~nik „Primeneta endokrinologija vo reprodukcijata“ vo 2001 g. 1942, avgust, 16, Vo Belgrad, Srbija, po~ina Grigorie HAXITA[KOVI], makedonski nacionalen deec, voda~ na „avtonomisti~koto dvi`ewe“ vo Srbija, publicist i kni`evnik. Roden bil vo Voden na 6 avgust 1875 g. Bil sou~enik i prijatel na Krste Misirkov. Studiral vo Belgrad i Pariz. Diplomiral Romanska filologija na univerzitetot vo Belgrad vo 1900 g. Rabotel i kako vospituva~ i u~itel, a podocna bil i direktor na srpski gimnazii vo Makedonija, odnosno vo Solun, Skopje i Bitola. Zaedno so \or|e \er- 95 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 |ikovi}, vo 1905 g. bil obnovuva~ na Makedonskiot klub vo Belgrad i glaven urednik na negoviot pi{an organ vesnikot „Avtonomna Makedonija“. Sorabotuvale so levoto krilo na VMRO predvodeno od Jane Sandanski. Podocna bil koavtor na t.n. Vodenska deklaracija od juli 1918 g. i avtor na Krfskata Promemorija (vo dve verzii, od 1 i 19 septemvri 1918 g.) za kulturno-nacionalniot entitet i idniot ramnopraven konstitutiven avtonomen status na Makedonija vo jugoslovenskata dr`ava. I vo dvata dokumenti se zboruvalo za Makedonski Sloveni i se baralo da se za~uva celosta na Makedonija koja kako oddelna edinka }e vleze vo novata jugoslovenska dr`ava. Po prvata svetska vojna rabotel kako sredno{kolski profeor, a bil penzioniran kako direktor na U~itelskata {kola vo Kraguevac. 1942, dekemvri, 09, Vo Krxali, Bugarija po~ina Pando SIDOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, kosturski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto @upani{ta, Kostursko, vo 1878 g. Zavr{il petti gimnaziski klas vo Egzarhiskoto u~ili{te vo Bitola i, najnapred, rabotel kako u~itel vo rodnoto selo. Vo 1901 g. otkako vo Kostur se obidel i ne uspeal da go ubie egzarhiskiot sve{tenik Nikola [kutov, koj se sprotistavuval na dejstvuvaweto na MRO, stanal nele- 96 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 galen aktivist na makedonskoto osloboditelno dvi`ewe. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vojvoda na ~eta od selata @upani{te i Manjak, so koja toga{ u~estvuval vo 33 borbi i prv vlegol vo oslobodenata Klisura. Po vostanieto dejst^etata na Pando Sidov vuval vo Kostursko i po smrtta na Mitre Panxarov-Vlaot i Atanas Kr{akov bil glaven okoliski vojvoda. Vo 1910 g. emigriral vo Toronto, Kanada, no nabrzo se vratil vo Kostur i vo 1911 g. otvoril kni`arnica. U~estvuval vo Balkanskite vojni. Vo periodot me|u dvete svetski vojni, odnosno od 1927 do 1931 g. bil pratenik vo Bugarskoto narodno sobranie. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien Naum (Numo) MOSKOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, na 22 dekemvri 1919 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo. Vo vreme na Metaksasovata diktatura, odnosno vo 1939 g. bil uapsen i osuden na ~etiri meseci 97 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 zatvor i 3 meseci internacija. Bil u~esnik vo Gr~ko-italijanskata vojna vo 1940-41 g. Po kapitulacijata na Grcija vo april 1941 g. bil eden od najaktivnite pripadnici na antifa{isti~kiot otpor vo akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je. Po provala na komunisti~kata organizacija vo seloto D’mbeni vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien Risto ANDRIOVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1915 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo. Vo 1933 g. stanal ~len na gr~kata mladinska komunisti~ka organizacija OKNE. Pred po~etokot na Vtorata svetska vojna stanal ~len i na KPG. Vo vreme na Metaksasovata diktatura, odnosno vo 1939 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Osuden bil na tri meseci zatvor i 6 meseci in- 98 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ternacija. Bil u~esnik vo Gr~ko-italijanskata vojna vo 1940-41 g. Po kapitulacijata na Grcija vo april 1941 g. bil eden od pripadnicite na antifa{isti~kata organizacija koj najaktivno se vklu~il vo akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je. Po provala na komunisti~kata organizacija vo seloto D’mbeni vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien @ivko KENKOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1924 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo. Vo 1939 g. iako maloleten od re`imot na diktatorot Metaksas bil uapsen i osuden na tremese~na zatvorska kazna vo Kosturskiot zatvor. Po 99 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je na komunistite od seloto D’mbeni vo april 1941 g. toj bil zadol`en da go ~uva i obezbeduva mestoto D’mbenski dol kade bilo skladirano oru`jeto. Po provala na komunisti~kata organizacija vo seloto D’mbeni vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien Staso SKIVINOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1919 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo, a osobeno bil aktiven vo lokalnoto dramsko dru{tvo. Od 1936 g. stanal ~len na gr~kata komunisti~ka mladinska organizacija OKNE, a ne{to podocna i ~len na KPG. Bil u~esnik vo Gr~ko-italijanskata vojna vo 1940-41 g. Po kapitulacijata na Grcija vo april 1941 g. bil eden od najaktivnite pripadnici na antifa{isti~kiot otpor vo akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je. Po prov- 100 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ala na komunisti~kata organizacija vo seloto D’mbeni vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien Naum (Numo) @URKOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1921 g. Vo vreme na Diktaturata na Metaksas stanal ~len na gr~kata komunisti~ka mladinska organizacija OKNE. Vo 1939 g. bil uapsen i osuden na ~etiri meseci zatvor i 3 meseci internacija. Po kapitulacijata na Grcija vo april 1941 g. bil eden od pripadnicite na antifa{isti~kiot otpor koj ja sprovele akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je vo rodnoto selo. Po provala na komunisti~kata organizacija vo seloto vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot 101 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, dekemvri, 26, Vo Trikala, Grcija, e ubien Koqo [EKROV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Grcija. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, vo 1921 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo, a potoa go izu~il {iva~kiot zanaet i otvoril sopstevn {iva~ki du}an vo seloto. Bil ~len na dramskoto dru{tvo i predvoen ~len na gr~kata komunisti~ka mladinska organizacija OKNE. Negoviot du}an slu`el kako sobirno mesto na ~lenovite na ovaa organizacija vo seloto. Vo 1939 g. bil uapsen zaedno so dvaeset i trojca soselani i zaradi komunisti~kata dejnost bil osuden na ~etiri meseci zatvor i 3 meseci uslovna internacija. Po kapitulacijata na gr~kata kralska armija pred fa{isti~kiot napad od germanskite i italijanskite vojski vo april 1941 g., bil eden od pripadnicite na antifa{isti~kiot otpor koj ja sprovele akcijata za sobirawe i skladirawe na oru`je vo rodnoto selo. Po provala na komunisti~kata organizacija vo seloto vo noemvri 1941 g. bil uapsen i zatvoren vo Kosturskiot zatvor. Vo fevruari 1942 g. bil prefrlen 102 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo zatvorot vo Volos, a vo avgust 1942 g. vo zloglasniot zatvor Averov vo Atina. Na 12 dekemvri 1942 g. od italijanskiot voen sud vo Atina bil osuden na smrt i nabrzo bil strelan zaedno so svoi petmina drugi soselani. 1942, Po~inal Foti (Voti) KIR^EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, lerinski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Zeleni~e, Lerinsko, vo 1871 g. Vo periodot od 1900 do 1902 g. bil emigrant vo Carigrad i rabotel kako mlekar. Otkako se vratil vo rodnoto selo kon krajot na 1902 g. stanal ~len na MRO. Vo proletta 1903 g. dobil zada~a da go ubie voda~ot na andrtska ~eta kapetan Vangelis Georgiu (Vangel Georgiev) od selot Srebreno. Vakvata zada~a ne uspeal da ja realizira, no uspeal da go ubie grkomanskiot kmet na seloto Srebreno. Potoa stanal komita vo ~etata na vojvodata Georgi Papan~ev i u~estvuval vo bitkata od 1 maj 1903 g. vo seloto Banica, vo koja zaginal vojvodata. So pre`iveanite osum drugi komiti stanal pripadnik na ~etata na vojvodata Aleksandar Turunxev. Bil naimenuvan za vojvoda i so ~etata na pat za rodnoto selo bil otkrien od osmanska vojska na 15 maj 1903 g., a vo bitkata {to se slu~ila zaginale ~etvorica negovi komiti. Vo naredniot period so ostatokot od ~etata dejstvuval zaedno so 103 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ~etata na vojvodata Nikola Andreev-Mokrenski. Na 12 juli 1903 g. ovie ~eti zaedno so ~etata na Aleksandar Turunxev, bile opkoleni vo seloto Gorno Kotori, najnapred od andrtskata ~eta na kapetanot Vangelis Georgiu, a potoa i od pridojdenite turski vojski. Vo borbata {to se razvila toj bil ranet i zaroben od turskite vojski. Bil najnapred zatvoren vo Bitolskiot zatvor i `estoko bil izma~uvan. Otkako bil izlekuvan bil osuden na do`ivoten zatvor i praten vo Dijarbekir. 1942, Vo Solun e sozdadena SEGR^KA OSLOBODITELNAORGANIZACIJA (PAO), gr~ka desni~arska rojalisti~ka i nacionalisti~ka organizacija. Kako osnova~i se javuvale grupa gr~ki oficeri so odobrenie od germanskite okupatorski vlasti. Rakovodstvoto na PAO go so~inuvale oficerite Janis Papatanasiu, Georgios Papagiorgios, Argiropulos Arhimidis i Hristos Konstandinidis. I rakovoditelite i privrzanicite na PAO bile fanatizirani gr~ki nacionalisti i protivnici na levo orientiranoto gr~ko narodnoosloboditelno dvi`ewe i na Makedoncite. Organizacijata bila poddr`ana od gr~koto kolonizirano naselenie vo Egejskiot del na Makedonija i imala punktovi vo Voden, Negu{, Ber, Ko`ani, Kostur, Lerin, Kuku{ i 104 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 vo drugi mesta. Taa imala i svoi oru`eni sili nare~eni Nacionalna armija (ES). I pokraj nekoi obidi da stavi maska na „osloboditelna organizacija“, sepak taa, pove}e ili pomalku, otvoreno bila vo slu`ba na germanskiot okupator. Vo Kaljarsko i Lerinsko, glaven predvodnik na vooru`enite edinici na PAO bil Nikolas Kolaras, vo Kostursko bile Baskakis, rezervniot potporu~nik na biv{ata gr~ka vojska Kircidakis i rezervniot potporu~nik Efremidis, a vo isto~nite reoni na Egejskiot del na Makedonija bil Andonis Fosteridis-Andon ^au{. PAO so germanska i britanska pomo{ dejstvuval do esenta 1944 g. 1942, Vo Lerin e roden \or|i KUZMANOVSKI, makedonski sportist, sportski trener i sportski sudija. Vo svojata sportska kariera se zanimaval so velosipedizam, skijawe, planinarstvo i gimnastika. Bil osnovopolo`nik na olimpiskiot troboj vo Makedonija. Od 1986 g. bil generalen sekretar na Sojuzot na sportovite vo Skopje. Vo periodot od 1988 do 1990 g. bil pretsedatel na Velosipedskiot sojuz na Jugoslavija. 1942, Vo Voden zapo~na da izleguva vesnikot „CRVENA YVEZDA“, organ na Makedonskata an- 105 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 tifa{isti~ka organizacija (MAO) za Vodenskiot okrug. Toa bil prv vesnik na makedonski jazik (vodenski dijalekt, no so gr~ka azbuka) vo Egejskiot del na Makedonija. Go ureduval Vangel Ajanovski-O~e, a naslovnata stranica ja ilustriral Grkot Andreas Andronikas. Bil umno`uvan na {apirograf na ilegalnata tehnika na Okru`niot komitet na KPG za Vodensko. Objaveni bile pove}e od 20 broja, vo tira` do 150 primeroci. Vesnikot zgasnal otkako prestanala da egzistira MAO za Vodenskiot okrug vo oktomvri 1943 g. 1952, april, 01-03, Vo selo Kroscienko, Polska, e odr`an Osnova~ki kongres na „ILINDEN“, politi~ka organizacija na Makedoncite od Egejskiot del na Makedonija vo isto~noevropskite zemji formirana od KPG po raspu{taweto na NOF vo 1950 g. Na Osnova~kiot kongres u~estvuvale 162 delegati. Bil izbran Centralen sovet od 72 ~lena, koj pak od svoite redovi izbral Izvr{en komitet od 15 ~lenovi i Pretsedatelstvo od 5 ~lenovi. Za pretsedatel bil izbran Pando Vajna, Stavro Ko~ov za sekretar i za ~lenovi: \or|i Nedelko, Ta{os Gu{opulos-Makis i Sterjo Da~o. Sedi{teto na Pretsedatelstvoto se nao|alo vo Bukure{t, Romanija. Preku ovaa organizacija KPG ja sproveduvala svojata politika me|u makedonskata 106 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 emigracija vo isto~noevropskite zemji. Po VI plenum na CK na KPG vo 1956 g., organizacijata bila raspu{tena. 1952, septemvri, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Nikola APOSTOLOV, advokat i politi~ar vo Bugarija. Roden bil vo seloto Patele, Lerinsko, vo 1866 g. Zavr{il sredno obrazovanie vo Solunskata egzarhiska gimnazija. Eden period bil u~itel vo Bitola. Potoa zavr{il pravni nauki vo Tuluz, Francija, se vratil vo Bugarija i bil advokat vo Plovdiv i Sofija. Bil privrzanik na Narodnoliberalnata partija i vo 1907-1908 g. vo vladata na Petar Gudev bil minister za narodna prosveta. Vo vtorata i tretata vlada na Vasil Radoslavov, odnosno od 1913 do 1917 g. bil minister na `eleznicite, po{tite i telegrafite. Vo 1923 g. vo vreme na vladata na Aleksandar Stamboliski bil uapsen i osuden na deset godini zatvor kako eden od glavnite vinovnici za vovlekuvaweto na Bugarija vo Prvata svetska vojna. Narednata godina novata desni~arska vlada na Bugarija go amnestirala i oslobodila od zatvor. Potoa rabotel kako advokat. 1952, dekemvri, 13, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Hristo STANI[EV, pripadnik i rakovoditel na 107 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Vrhovniot makedonski komitet i rakovoditel na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO. Roden bil vo Kuku{, na 24 dekemvri 1863 g. Zavr{il osnovno u~ili{te vo Kuku{, klasi~na gimnazija vo Sofija i in`enerstvo vo Belgija vo 1889 g. Bil profesoe vo egzarhiskata gimnazija vo Solun vo 1886 i 1887 g. Bil pretsedatel na Makedonskoto dru{tvo vo Burgas vo 1895 g., a nekolkukratno vo periodot me|u 1896 i 1902 g. bil izbiran za pretsedatel na Vrhovniot komitet vo Sofija i bil me|u najeksponiranite vrhovisti vo makedonskoto revolucionerno dvi`ewe. Pri rascepot na Organizacijata vo 1902 g., se priklu~il kon privrzanicite na Stojan Mihajlovski. Po Prvata svetska vojna bil vo rakovodstvoto na Sojuzot na makedonskite emigrantski dru{tva vo Sofija i eden od glavnite ideolozi na avtonomisti~kata, odnosno mihajlovisti~kata VMRO. Bil ~len na Makedonskiot nau~en institut vo Sofija i pretsedaval na Velikiot makedonski sobor vo Gorna Xumaja vo 1933 g. 1952, Vo Soedinetite Amerikanski Dr`avi (SAD) po~ina Apostolis MATOPULOS (Αποστόλης 108 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Ματόπουλος), pripadnik na gr~koto andrtsko dvi`ewe vo Makedonija, kapetan na gr~ka vooru`ena ~eta vo Enixevardarsko. Roden bil vo Gida (den. Aleksandrija), Grcija, vo 1868 g. So svojata ~eta dejstvuval vo reonot na Enixevardarsko i Solunsko, Egejski del na Makedonija. Negovata ~eta naj~esto sodejstvuvala so ~etite na kapetanot Nikiforos (Joanidis Demestihas) i na kapetanot Gono Jotov (Gonos Jotas) so koi imal nekolku sudiri so ~etata na vojvodata Apostol Petkov Terziev od MRO. Po Mladoturskata revolucija se legaliziral, dobil dr`avna slu`ba i tesno sorabotuval so mladoturskite vlasti na koi im go predal kapetanot Gono Jotov, koj pak po toa predavstvo bil ubien. Vo 1912 g. otkako Enixevardarsko bilo osvoeno od gr~kite vojski, emigriral vo SAD. 1952, Vo Krxali, Bugarija, po~ina Angel ATANASOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO vo Sersko. Roden bil vo seloto Kru{ovo, Sersko, na 5 noemvri 1879 g. Vo 1900 g. go zavr{il egzarhiskoto pedago{ko u~ili{te vo Ser. Bil u~itel niz razni mesta na Makedonija i Odrinsko. Vo 1902 g. bil postaven za direktor na osnovnoto egzarhisko u~ili{te vo Ser i bil izbran za sekretar na Okru`niot komitet na MRO. Vo maj 1903 g. 109 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 bil uapsen od turskite vlasti i bil osuden na tri godini zatvor. Vo 1904 g. bil amnestiran i osloboden od zatvorot, po {to ja prodol`il svojata revolucionerna dejnost. Vo 1905 g. bil delegat na Kongresot na Serskiot revolucioneren okrug na MRO. 1962, januari, 24, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Dimitar ZANE[EV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, okoliski vojvoda na MRO vo Vodensko. Roden bil vo Voden na 21 januari 1876 g. Ja zavr{il Solunskata egzarhiska gimnazija i egzistiral od trgovija so ma{ini za {iewe. Bil delegat na Solunskiot kongres na TMORO vo 1903 g., a vo vreme na Ilindensko vostanie bil ~len na [tabot na Vtoriot solunski revolucioneren reon. Od 1905 g. stanal vojvoda na ~eta vo Vodensko, se borel so andartite. Vo vreme na Prvata svetska vojna bil voen slu`benik vo bugarskata armija i rabotel vo voenoto komandanstvo vo gradot Fere. 110 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1962, fevruari, 02, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Hristo [ALDEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, rakovoditel na MRO i privrzanik na avtonomisti~kata (vrhovisti~ka) VMRO. Roden bil vo Gumenxe na 25 dekemvri 1876 g. Se {koluval vo Gumenxe, vo Solun i vo duhovnite seminarii vo Carigrad i Poltava, a potoa ja zavr{il Duhovnata akademija vo Sankt-Peterburg (19011905). Bil rakovoditel, odnosno ~len, sekretar i pretsedatel na Tajniot makedonsko-odrinski kru`ok (TMOK) vo Rusija i ~len-osnova~ na Makedonskoto nau~no-literatutno drugarstvo (MNLD) vo Sankt-Peterburg na 28 oktomvri 1902 g. Vo toj period, kako bugarski stipendist se projavil kako naj`estok i koben denuncijant na MNLD pred bugarskiot egzarh i pred Centralniot komitet na MRO vo Solun. Bil u~esnik vo Ilindenskoto vostanie od 1903 g. kako komita vo ~etata na Nikola Pu{karov koja dejstvuvala vo Skopsko. Vo 1906-1907 g. bil u~itel vo Skopje i bil ~len na Skopskiot okru`en komitet na MRO. Vo 1907 g. emigriral vo Bugarija. Bil delegat na ]ustendilskiot kongres na desnicata na MRO. Vo vreme na Mladoturskata revolucija od 1908 do 1912 g. bil u~ili{en inspektor vo Prilepsko. o 1912 g. stanal direktor vo Egzarhiskara `enska gimnazija vo Solun. Vo vreme na Vtorata balkanska vojna bil uapsen od gr~kite vlasti i 111 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 izvesen period pominal vo zatvor, a otkako bil osloboden emigriral vo Bugarija. U~estvuval vo Prvata svetska vojna vo sostavot na bugarskata armija, a po nejzinoto zavr{uvawe u~estvuval vo obnovata na avtonomisti~kata VMRO. Podocna vo Sofija bil urednik na mihajlovisti~kite organi v. „Ilinden“ (1924-1925) i sp. „Ilustracija Ilinden“ (1934-1936). Bil avtor na knigite: „Makedonija i kopne`ot $ za sloboda“ i „Grad Prilep i bugarskata prerodba“. 1962, fevruari, 19, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Georgi POP HRISTOV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda i rakovoditel na MRO vo Lerinsko, rakovoditel na avtonomisti~kata VMRO. Roden bil vo seloto Krstoar, Bitolsko, vo 1878 g. Zavr{il pedago{ki kurs vo Solunskata egzarhiska gimnazija vo 1896 g. Bil u~itel vo Kavadarci, Prilep i Bitola, a u~ili{ten inspektor vo Lerinsko. Aktivna revolucionerna dejnost razvil kako okoliski rakovoditel vo Lerinsko vi 1899 g. i vo 1900 g. Od letoto 1900 g. do 1903 g. bil ~len na Bitolskiot okru`en revolucioneren komitet. Vo 112 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1902 g. go pridru`uval Goce Del~ev vo obikolkata na Lerinsko. Vo vrska so Josifovata provala vo Lerinsko od fevruari 1902 g. bil uapsen i osuden na smrt. Vo po~etokot na 1903 g. bil amnestiran. U~estvuval na Smilevskiot kongres na Vtoriot revolucioneren okrug na MRO od april 1903 g. i bil izbran vo Glavniot {tab na vostanieto kako zamenik na Dame Gruev. Vo Ilindenskoto vostanie, u~estvuval kako rakovoditel na Lerinskiot reon i se dvi`el so ~etata na vojvodata Mihail ^ekov. Kon krajot na 1903 g. po neuspehot na vostanieto, prebegal vo Grcija kade bil uapsen i kratkotrajno zatvoren. Od tamu uspeal da prebegne vo Bugarija, kade ostanal samo do mart 1904 g., po {to se vratil so ~eta vo Makedonija i rabotel na obnovuvaweto i zacvrstuvaweto na MRO vo Bitolsko, Kostursko i Lerinsko. Aktivno u~estvuval na Pripepskiot i na Rilskiot kongres na MRO. Vo 1906 g. zaradi zdravstveni pri~ini emigriral vo Bugarija i rabotel kako u~itel vo seloto @eqava, Sofisko. Vo 1909 g. bil nazna~en za glaven u~itel na osnovnite u~ili{ta vo Bitolsko. Vo 1910 g. bil uapsen i zato~en vo Mala Azija, od kade {to vo 1911 g. uspeal da izbega i da se prefrli vo Bugarija. Tuka, do po~etokot na Prvata balkanska vojna, rabotel vo Glavnata direkcija za statistika vo Sofija. U~estvuval vo Balkanskite vojni kako vojvoda na ~eta vo sostav na 113 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Makedonskoto opol~enie na Bugarskata armija, a vo Prvata svetska vojna bil vo sostav na 11. divizija na Bugarskata armija. Po Prvata svetska vojna ja prodol`il aktivnosta vo redovite na avtonomisti~kata VMRO i so toa se stavil vo slu`ba na golemobugarskata kauza vo Makedonija. Bil eden od rakovoditelite na Bitolskiot revolucioneren okrug. Vo 1925 g. stanal ~len na Centralniot komitet na avtonomisti~kata VMRO. Od 1928 g. bil eden od rakovoditelite na protogerovisti~kata struja na VMRO, no pod pritisok i zakani na Van~o Mihajlov vo 1931 g. se otka`al od aktivno u~estvo vo politi~kiot `ivot. Vo vreme na Vtorata svetska vojna bil aktiven vo Ilindenskata organizacija i se projavil kako poddr`uva~ i propagator na okupacijata na Vardarskiot del na Makedonija od strana na Bugarija i voop{to kako poddr`uva~ na golemobugarskata ideologija vo Makedonija. Vo 1953 g. vo Bugarija ja izdal knigata „Revolucionernata borba vo Bitolskiot okrug“. 1962, april, 23, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Vladislav ALEKSIEV, pravnik, univerzitetski profesor. Roden bil vo Solun na 1 noemvri 1884 g. Bil vnuk od }erka na Dimitrija Miladinov. Zavr{il klasi~na gimnazija vo Bitola. Vo Lajpcig, Germanija, zavr{il studii po pravo, a vo 1910 g. tamu 114 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 odbranil i doktorat po pravni nauki. Bil nastavnik vo gimnazijata vo Solun (1910-1912). Po Balkanskite vojni toj i semejstvoto prebegnale vo Bugarija, kade najprvo bil nastavnik vo Voenoto u~ili{te vo Sofija, a potoa stanal profesor po slovensko pravo na Pravniot fakultet vo Sofija (1928-1950). Bil ~len na Makedonskiot nau~en institut i na Dru{tvoto za bugarsko-germansko prijatelstvo. Bil poddr`uva~ na fa{isti~kata ideologija vo periodot pred po~etokot i za vreme na traeweto na Vtorata svetska vojna. Bil avtor na nekolku nau~ni monografski trudovi, me|u koi najzna~ajni bile: „Zapisi po istorijata na bugarskoto pravo“, Sofija, 1939 g. i „Bugarsko pravo - istorija i osnovi“, Sofija, 1946 g. 1962, juni, 20, Vo Varna, Bugarija, po~ina Hristo NASTEV, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, vojvoda na MRO vo Lerinsko, u~itel. Roden bil vo [tip na 6 april 1876 g. Zavr{il pedago{ko u~ili{te vo Skopje (1898). Bil u~itel vo Vinica i vo Bansko (Razlo{ko), a potoa i vo Bunarhisar, Odrinsko, kade vo periodot od 1899 do 1900 g. bil pretsedatel na Okoliskiot komitet na TMORO. Bo 1902 g. 115 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 stanal sekretar vo ~etata na Toma Davidov vo Bitolsko i bil u~esnik na Smilevskiot kongres. Vo Ilindenskoto vostanie bil vojvoda vo Lerinsko, Egejski del na Makedonija. Po vostanieto bil na~alnik na ]ustendilskiot punkt na TMORO. Otkako vo 1904 g. se vratil vo Makedonija bil uapsen od turskite vlasti i le`el vo Skopskiot zatvor do amnestijata koja bila dadena so Mladoturskata revolucija vo 1908 g. Po balkanskite vojni emigriral vo Bugarija. 1962, avgust, 14, Vo Sofija, Bugarija, po~ina Dimitar Atanasov JARANOV, geograf. Roden bil vo Solun na 27 oktomvri 1909 g. Osnovno i sredno obrazovanie zavr{il vo Sofija. Geografija diplomiral na Istorisko-filolo{kiot fakultet na Sofiskiot univerzitet vo 1933 g. Istata godina zaminal na Humboltoviot univerzitet vo Berlin, kade {to podocna ja odbranil doktorska disertacija na tema „Jurotipniot reljef na Alpite, Centralna Evropa i Stara Planina“. Na Sorbona vo Pariz specijaliziral fizi~ka geografija i geomorfologija. Vo 1936 116 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 g. vo Bugarija bil izbran za docent po fizi~ka geografija na Sofiskiot univerzitet. Vo 1941 g. se nao|al na ~elo na „Pretstavni{tvoto na bugarskata vlada pri {tabot na germanskite vojski Solun-Egej“ so sedi{te vo Solun, so zada~a, pred s#, da ja {iri bugar{tinata vo Egejskiot del. Od april 1942 do avgust 1944 g. bil ata{e za kultura na Bugarskata ambasada vo Berlin. Po vojnata bil otstranet od fakultetot vo Sofija i mu bilo zabraneto da objavuva trudovi vo Bugarskoto geografsko dru{tvo. Vo 1947 g., na pokana od Vladata na Narodna Republika Makedonija (NRM) vo Skopje, bil nazna~en za rakovoditel na Slu`bata za hidroenergetski prou~uvawa na Makedonija. Vo vremeto na Informbiroto se vratil vo Bugarija, kade {to rabotel kako glaven geolog vo izgradbata na golemite brani. Objavil 72 nau~ni i stru~ni trudovi, glavno od oblasta na geologijata, regionalnata geografija i kartografijata. 1962, avgust, 29, Vo Blagoevgrad, Pirinski del na Makedonija, po~inal Ilija DILBEROV-Dilber Ilija, pripadnik na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe, gevgeliski vojvoda na MRO. Roden bil vo seloto Gavaljanci, Kuku{ko, na 20 juli 1875 g. Osnovno obrazovanie zavr{il vo rodnoto selo. Od 1897 g. bil ~len na MRO. U~estvuval vo 117 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 aferata „Mis Ston“ vo 1901 g. Vo vreme na Ilindenskoto vostanie bil vo ~etata na Krsto Asenov. Po vostanieto bil vojvoda na ~eta vo Gornoxumajsko, Male{evsko i Gevgelisko. Po Mladoturskata revolucija se legaliziral, a u~estvuval vo golemiot odred na Jane Sandanski za odbrana na revolucijata od sultanskata reakcija. U~estvuval vo Balkanskite vojni, a bil u~esnik i vo Prvata svetska vojna. Po 1918 g. `iveel vo Gorna Xumaja. Inaku, Ilija Dilberov poslu`il kako prototip na literaturniot lik Dilber Tanas vo romanot „Liturgija za Ilinden“ od 1969 g. na Svoboda Ba~varova. 1962, Vo selo Dolno Rodivo, Meglensko, po~ina Petre POPOV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Roden bil vo Dolno Rodivo vo 1908 g. Bil predvoen ~len na KPG. U~estvuval vo Gr~ko-italijanskata vojna vo 1940-41 g. Od 1944 g. stanal ~len na Tresinskiot reonski komitet na KPG. Od po~etokot na 1945 g. bil ~len na Reonskiot odbor na Tajnata make- 118 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 donska osloboditelna organizacija (TOMO) za Meglensko. Na Prvata okru`na konferencija na TOMO odr`ana na 20 juni 1945 g. koga taa se preimenuvala vo NOF za Vodensko, bil izbran za ~len na Okru`noto rakovodstvo i odgovoren za agitacija i propaganda. Od fevruari 1946 g. stanal glaven organizator na NOF vo Ostrovska okolija. Vo mart 1946 g. vo selo Javorjani bil ranet i zaroben od gr~kata policija. Potoa bil osuden na {esnaeset godini zatvor. Bil osloboden vo 1962 g., a po~inal po samo nekolku meseci podocna kako posledica na tuberkulozata {to ja zarabotil vo gr~kite zatvori. 1962, Vo Bugarija po~ina Panajot HAXIEV, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe, u~esnik vo [panskata gra|anska vojna, publicist i op{testvenik. Roden bil vo seloto D’mbeni, Kostursko, na 28 avgust 1898 g. Vo 1914 g. emigriral na pe~alba vo Bugarija. Vo Sofija u~el vo srednoto ma{insko u~ili{te, a rabotel kako mlekar. Od 1917 g. kako mobiliziran vojnik vo bu- 119 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 garskata armija u~estvuval vo Prvata svetska vojna. Istata godina bil zaroben vo borbite na Makedonskiot front i do mart 1919 g. bil vo voeno zarobeni{tvo vo Grcija. Po osloboduvaweto povtorno se vratil vo Sofija i stanal dosta aktiven vo Kosturskoto makedonsko bratstvo. Vo 1921 g. zaminal na pe~alba vo gradot Hamond, vo Soedinetite Amerikanski Dr`avi (SAD). Ottamu se preselil vo gradot Geri. Tuka stanal privrzanik na progresivnoto dvi`ewe i vo 1929 g. stanal ~len na Komunisti~kata partija na Amerika. Istovremeno bil aktiven ~len i organizator na Makedonskiot naroden sojuz (MANS) vo Amerika. Na 19 fevruari 1937 g. pristignal vo [panija i kako dobrovolec vo internacionalnite brigadi na Republikanskata armija se vklu~il vo Gra|anskata vojna. Od april 1937 g. bil vo sostavot na artileriskata edinica i so nea nad dve godini u~estvuval vo niza na bitki niz cela [panija vo koj projavil ogromna hrabrost i po`rtvuvanost. Se vratil vo SAD vo mart 1939 g. i `iveel i rabotel vo gradot Detroit. Tuka povtorno se vklu~il vo aktivnostite na amerikanskata Komunisti~ka partija i vo MANS, preku koi ja pomagal Nacionalnoosloboditelnata i antifa{isti~ka vojna na makedonskiot narod. Po konstituiraweto na makedonskata nacionalna dr`ava vo ramki na nova Jugoslavija se naselil vo Skopje. Bil aktiven sorabotnik na 120 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 v. „Glas na Egejcite“, kade vo januari 1952 g. objavil otvoreno pismo do Nikola Kova~ev, vo tie momenti organizacionen sekretar na MANS, vo koe ja osudil nivnata informbirovska kampawa protiv FNRJ i NRM i cvrsto zastanal vo odbrana na oddelniot makedonski nacionalen identitet. Podocna emigriral vo Bugarija. 1992, fevruari, 23, Vo Atina, Grcija, po~ina Markos VAFIJADIS (Μάρκος Βαφειάδης), pripadnik na gr~koto komunisti~ko dvi`ewe, rakovoditel na KPG, voen komandant na DAG, politi~ar. Roden bil vo Erzerum, Turcija, na 28 januari 1906 g. Od Turcija, so semejstvoto, se doselil vo Grcija vo 1922 g. Bil ~len na mladinskata komunisti~ka organizacija (OKNE). Kako funkcioner na KPG, bil uapsen vo 1932 g. i interniran na ostrovot Gavdos, od kade {to osloboden vo 1933 g. Potoa bil anga`iran kako instruktor na CK na KPG niz razni mesta vo Grcija. Vo vreme na Metaksasovata diktatura ilegalno dejstvuval na ostrovot Krit, kade bil sekretar na tamo{nata okru`na partiska organizacija. Vo 1939 g. se vratil na 121 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 partiska rabota vo Atina, no nabrzo bil uapsen i zatvoren. Vo maj 1941 g. uspeal da pobegne od zatvorot i se vklu~il vo antifa{isti~kata borba. Vo 1942 g. bil izbran za ~len na Centralniot komitet na KPG i na Makedonskoto biro na KPG. Bil komesar na Grupata divizii na ELAS vo Egejskiot del na Makedonija. Vo 1944 g. bil ~len na Politi~kiot komitet za nacionalno osloboduvawe na Grcija. Vo periodot na Gra|anskata vojna vo Grcija, najnapred vo oktomvri 1946 g. bil izbran za komandant na Glavniot {tab na DAG, a vo dekemvri 1947 g. stanal pretsedatel na Privremenata demokratska vlada na Grcija. Zaradi razliki vo voenata strategija so sekretarot na Centralniot komitet na KPG, bil razre{en od site dol`nosti i ispraten vo Sovetskiot Sojuz. Vo Grcija se vratil vo mart 1983 g., a na izborite od 1989 i 1990 g. bil biran za pratenik vo gr~kiot parlament na listata na PASOK (Panhelensko socijalisti~ko dvi`ewe). 2002, juli, 01, Vo Skopje po~ina Hristo ANDONOVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija, novinar, publicist i op{testvenik. Roden bil selo Cakoni, Meglensko, na 15 septemvri 1917 g. Zavr{il gim- 122 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 nazija vo Voden, a diplomiral na Pedago{kata akademija vo Solun vo 1940 g. Nekolku godini rabotel kako nastavnik vo meglenskite sela i vo gradot S’botsko. Vo esenta na 1941 god., kako organizator na mladinata vo seloto Dolno Po`arsko, stapil vo EAM. Bil odgovoren po Agitprop vo Reonskata organizacija na KPG vo S’botsko i odgovoren vo Reonskiot komitet na EAM za Ju`en Meglen, so sedi{te vo seloto Dragomanci. Vo letoto 1944 g., bil nazna~en za organizacionen sekretar, a potoa i za politi~ki sekretar na Gradskiot komitet na KPG za Voden. Naskoro bil kooptiran za ~len na Po{irokiot sostav na Okru`niot komitet na KPG za Vodenskiot okrug na koja funkcija bil od dekemvri 1944 g. do 26 fevruari 1945 g. Poradi nesoglasuvawata so diskriminatorskata politika na KGP po makedonskoto nacionalno pra{awe, preminal vo NRM (FNRJ). Kako iskusen makedonski revolucioner, od patriotski pri~ini, pak se vratil vo rodniot kraj vo januari 1947 g. i zel u~estvo vo Gra|anskata vojna vo Grcija. Bil ~len na redakcijata na vesnikot „Pobeda“, organ na Gradskiot komitet na NOF za Voden i NOF za Vodensko, od 123 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 po~etokot na negovoto izleguvawe vo januari 1947 g. Podocna bil odgovoren za pe~atot pri Agitprop na Glavniot odbor na NOF za Egejskiot del na Makedonija. Ovaa zada~a ja izvr{uval do dekemvri 1948 g. Poradi nov sudir so KPG po makedonskoto nacionalno pra{awe, pak prebegal vo NRM, kade {to rabotel kako urednik na emisiite na Radio Skopje za na{ite sonarodnici vo Egejskiot i Pirinskiot del na Makedonija, kako glaven urednik na v. „Glas na Egejcite“ (19511954), dopisnik na „Nova Makedonija“ od Sofija (1954-1955) i 15 godini bil urednik na stranicata „Na{ite vo svetot“ vo istiot vesnik. Potoa, vo 1969 g., stanal glaven i odgovoren urednik na sp. „Makedonija“ na Maticata na iselenicite od Makedonija, od kade i zaminal v penzija vo 1983 g. Bil avtor na golem broj statii vo razni spisanija („Glasnik“ na INI, „Kulturen `ivot“, „Makedonska revija“, „Makedonsko vreme“, „Razgledi“, „Sovremenost“ i dr.). U~estvuval i na pove}e nau~ni sobiri. Negova osnovna publicisti~ka opredelba bila minatoto i sovremenosta na Egejskiot del na Makedonija. 2002, oktomvri, 03, Vo Skopje po~ina Risto KIRJAZOVSKI, pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija, u~esnik vo antifa{isti~kata bor- 124 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 ba i vo Gra|anskata vojna vo Grcija, istori~ar. Roden bil vo seloto ^iflik, Kostursko, na 6 januari 1927 g. Bil u~esnik vo ELAS i vo DAG od fevruari 1943 do avgust 1949 g. Po porazot na DAG preminal vo NRM, stanal ~len na KPM i rabotel kako slu`benik vo Resen i Skopje. Zavr{il u~itelska {kola i eden period bil u~itel. Podocna, vo 1959 g., se vrabotil vo Arhivot na Makedonija, diplomiral na Filozofskiot fakultet - Grupa istorija vo 1960 g. i po steknuvaweto na zvaweto arhivski sovetnik vo juni 1974 g. preminal na rabota vo Institutot za nacionalna istorija (INI), kade {to bil izbran vo zvaweto stru~en sovetnik vo 1978 g. Doktoriral vo 1981 g. na Filozofskiot fakultet vo Skopje na temata „Narodnoosloboditelniiot front i drugite makedonski organizacii vo Egejska Makedonija 1945-1949“. Se penzioniral vo april 1987 g. Me|u mnogute dela koi gi napi{al se: Makedonskite nacionalni institucii vo Egejskiot del na Makedonija (1941-1961), Skopje, 1887; Makedonskata politi~ka emigracija od Egejskiot del na Makedonija vo Isto~na Evropa, Skopje, 125 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 1889; Demokratskite i antifa{isti~kite organizacii vo Egejskiot del na Makedonija (19411945), Skopje, 1991; Makedoncite i odnosite na KPJ i KPG (1945-1949), Skopje, 1995; Pravnata diskriminacija na golemogr~kata politika vo Egejskiot del na Makedonija po Vtorata svetska vojna, Skopje, 1996 i dr. 126 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Koristena i konsultirana literatura: Andonovski Hristo, Makedoncite pod Grcija vo borbata protiv fa{izmot (19401944), Skopje, 1968. Bitoski Krste, Apostol Petkov Terziev, Bitola, 1988. vesnik: „Bitolski vesnik“, Bitola. vesnik: „Glas na Egejcite“, Skopje. vesnik: „Nova Makedonija“, Skopje. vesnik: „Slu`ben vesnik“, Skopje. Grujoski Traj~e, Bitola na mojata mladost, Skopje, 2007. Daskalov Georgi, U~astta na BÍlgarite v EgeŸska MakedoniÔ 1936-1946, SofiÔ, 1999. Dimeski Dimitar, Makedonskoto nacionalnoosloboditelno dvi`ewe vo Bitolskiot vilaet (1893-1903), Skopje, 1982. Dinev Angel, Politi~kite ubistva vo 129 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Bugarija, Skopje, 1951. Donevski \or|i, Bap~or, Skopje, 1996. \or|iev Van~o, Sloboda ili smrt, Skopje, 2003. Zbornik na padnati borci vo NOB vo Bitolska okolija, Bitola. Egejska Makedonija vo antifa{isti~kata vojna 1941-1943, t. VII, kn. 1, Skopje, 1985. Enciklopedija MI-AN op{ta i makedonska, Skopje, 2006, t. I - IV. EnciklopediÔ Pirinski kraŸ, Blagoevgrad, 1995, tom I. Ivanovski Vasil, Zo{to nie Makedoncite sme oddelna nacija, Skopje, 1995. Izvori za Osloboditelnata vojna i Revolucijata vo Makedonija 1941-1945, tom I, Skopje, 1968. Istorija na makedonskiot narod, Skopje, 1969. Istorija na makedonskiot narod, Skopje, 1998. Kirjazovski Risto, Demokratski i antifa{isti~ki partii i organizacii vo Egejskiot del na Makedonija (1941-1945), Skopje, 1991. Kirjazovski Risto, Makedonskata politi~ka emigracija od Egejskiot del na 130 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Makedonija vo isto~noevropskite zemji po Vtorata svetska vojna, Skopje, 1989. Kirjazovski Risto, Makedonskoto nacionalno pra{awe i Gra|anskata vojna vo Grcija, Skopje, 1998. Kirjazovski Risto, Narodnoosloboditelniot front i drugite organizacii na Makedoncite od Egejska Makedonija (19451949), Skopje, 1981. Ko~ankovski Jovan, Bitola i Bitolsko vo Narodnoosloboditelnata i antifa{isti~ka vojna na Makedonija 1941-1945, Bitola, 2010, kn. 1 i 2. KPG i makedonskoto nacionalno pra{awe 1918-1974, Skopje, 1982. Litovski Aleksandar, Makedonskata nacionalnoosloboditelna platforma vo Vtorata svetska vojna, Skopje, 2008. Li~nosti od Makedonija, MI-AN, Skopje, 2002. MakedoniÔ. IstoriÔ i politi~eska sÍdba, t. І, SofiÔ, 1994. Makedonska enciklopedija, MANU, Skopje, 2009, t. I i II. Makedonski istoriski re~nik, Skopje, 2000. Mamurovski Ta{ko, Bugarskata propaganda vo Jugozapadna i Centralna Egejska 131 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 Makedonija (1941-1944), Skopje, 1989. Mamurovski Ta{ko, Kvislin{ki i nacionalisti~ki organizacii vo Egejskiot del na Makedonija vo Vtorata svetska vojna, Skopje, 2001. Mamurovski Ta{ko, Paskal Mitrevski i negovoto vreme (1912-1978), Skopje, 1992. Mamurovski Ta{ko, Svetli likovi od Egejska Makedonija (1945-1949), Skopje, 1987. Martinova-Buckova Fana, Makedonskata kultura i prosveta vo Egejska Makedonija i vo isto~noevropskite zemji (1940-1968), Skopje, 2009. Mokrov Boro, Gruevski Tome, Pregled na Makedonskiot pe~at (1885-1992), Skopje, 1993. Nikolov Boris Й., VÍtre{na makedonoodrinska revolюcionna organizaciÔ. VoŸvodi i rÍkovoditeli (1893-1934). Biografi~nobibliografski spravo~nik, SofiÔ, 2001. Pandevski Manol, Makedonski politi~ki programi vo periodot na sozdavaweto na Kralstvoto na Srbite, Hrvatite i Slovencite, Glasnik na Institutot za nacionalna istorija XXXII/1, Skopje, 1988. Panovska Liljana, Krajot na edna iluzija, Skopje, 2003. Panovska Liljana, Terorot vo egejskiot 132 EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA JUBILEEN KALENDAR 2012 del na Makedonija 1941-1944, Skopje, 1995. Premre`iwata na makedonskoto revolucionerno dvi`ewe: spomeni na Hristo Kalajxiev, Krsto Lazarov, Krum Peti{ev, Atanas Xolev i Mir~o Kikiritkov, Skopje, 2003. Ro{ev Kole, Vojvodite niz sobitijata i narodnite pesni vo Lerinsko i Kostursko, Skopje, 2000. Rumenov Vladimir, BÍlgaritÍ vÍ MakedoniÔ podÍ grÍcka vlastÍ, SofiÔ, 1941. Siljanov Hristo, Osloboditelnite borbi na Makedonija, tom prvi, Skopje, 2003. Sto makedonski godini 1903-2003, Skopje, 2004. Trajanovski Aleksandar, Istorija na Makedonija, Skopje, 2005. ^etirieset godini na KPG 1918-1958. 133 CIP - Katalogizacija vo publikacija Nacionalna i univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”, Skopje 94(495.6)”1772/2002” LITOVSKI, Aleksandar Jubileen kalendar za Egejskiot del na Makedonija vo 2012 godina / Aleksandar Litovski. - Bitola : Organizacija na Makedoncite potomci od Egejskiot del na Makedonija (OMPEM), 2012. - 133 str. : ilustr. ; 16 sm Bibliografija: str. 129-133 ISBN 978-608-65272-1-1 a) Egejska Makedonija - Istorija - 17722002 - Hronologii COBISS.MK-ID 92087818
© Copyright 2024 Paperzz